نج شت ل فترتو سم ورتبنو وش بهنو هرس دستنو برت بم شو من دستنوم رت، اشان دوو ات نو بات بب ئو ل خدا بدوت، ئوا خوا ور وناهكان شوو خش دبت خواى ور نو ل ئو قبو ناات ئر دستنو شا سوا ارو ب دم وهار از بوون خوا ور ئو ب جوان و دستنو برت؛ ئوا هموو وناهان ل لاشدا دردن هتاوو ل ر ننانو دردن خۆتان لە میز پاک ڕابگرن، چونکە زۆرینەی سزای گۆڕ بە ھۆی ئەوەیە دستنورتن نو ئمان، و ووتن الحمد لله ترازووان دات، و ووتن سبحان الله نوان ئاسمانان وزو دات سزا وهش ل ان كان ب دزخ، بجوان وك دستنو برن وازان لبن؛ ون من ب دستنوو ل م ردوون واز ل نوكردن بهن ب ماو ئو ان تووش سو مانان دبووت تاندا، اشان خت بش ونو ب ئر ل ئو دستنو رت؛ ئوا با ئاو بكات هبمت نو لوتو واشان در بات، وئر برد بارهنا ب خ اردنو؛ ئوا با مار بردكان تا بت غمبر صلى الل عل وسلم ئر شو بخبر بهاتا ؛ ئوا سوا درد تابن ناخش دم نما ئر وون سرئاو كردن ؛ وو ل قبل مكن وشت تمكن، بو وو ل ات ان ئاوا بن با ه تان شرم عورت نرت ب دست است لات مزردندا، وبا خ ا ناتو ب دست است ل ات سرئاوردندا، وبا هناس ندات ل ناو رداخ ئاوخواردنودا ئر س ل جام رست خواردن وخواردنوى ل ئو ئاو خواردو؛ ئوا با حوت جار بشرت غمبر صلى الله عله وسلم ات بوا ب دست ب ئاو اندن دووت: اللهم إني أعوذ بك من الخبث والخبائث سیفەت وچۆنیەتی خۆشۆردن لە لەشگرانی غمبر خودا صلى الله عله وسلم ئر خ بشردا به لشران بوونو، سرتا دستكان دشرد اشان دستنو درت وو شواز دستنورتن ب نو، دواتر خ دشرد تنها ووك ئندام زاوز دشرت، ودستنو درت ئەگەر جلتان پۆشی، وئەگەر دەستنوێژتان گرت، ئەوا بە لای ڕاست دەست پێبکەن دستنو رت بو شو غمبر صلى الله عله وسلم دستنو درت هاتم بۆ لای پێغەمبەر -صلى الله علیه وسلم- کە ئەو خەریکی سیواک کردن بوو بە سیواکێکی تەڕ، ولایەکی سیواکەکە لە سەر زمانی بوو، ودەیووت: ئەع، ئەع، وسیواکەکە لە دەمی بوو، ودەنگێکی لێوە دەردەچوو وەکو ڕشانەوە بس بوو بت ب دستانت تنها ئم ئنجام بدت، اشان: جار دستكان ناو لان دا ب سر زودا، دواتر ناو ل مسحكرد بسر شت دست است، هروها دو سرو هردوو دستان ووو مسح رد تیاچوون وسزا بۆ (پاژنەی پێ) لە دۆزەخ رسارم ل عائش كرد زا خوا لبت، ووتم: ئر غمبر صلى الله عله وسلم باتو ب ماى ب شت دست درد؟ ووت: ب سوا ردن دە شت لە فیترەتەوەن: کورتکردنەوەی سمێڵ، وڕیش هێشتنەوە، وسیواک کردن، وئاو ڕادانە ناو لووت، وبڕینی نینۆکەکان، وشۆردنی بورجومەکان، لابردنی مووی بن باڵ، ومووی بەر تاشین ،وتارات کردن ات خوتوون شتان س ر ددات ل شت سر هرتان، ول اتى بستن هر ر دت: بخو ئێمە سیواک وئاوی دەستنوێژمان ئامادە دەکرد بۆ پێغەمبەر -صلى الله علیه وسلم-، بۆیە خوای گەورە بە پێی ویستی خۆی هەڵی دەساند لە شەودا ، بۆیە سیواکی دەکرد، ودەستنوێژی دەگرت ونوێژی دەکرد ئوى جومع خ بشوات وو خشردن ب ابوونو ل لشران، اشان ل ماو م بت وو ئو وا وشتر ردبت قوربان هركسكتان هات ب نو جومع؛ ئوا با خ بشوات ئاو درا ئاو ارو، ومردارو بوو دراش حا ئر ئاو ب ئنداز دوو قول بوو؛ ئوا س هنارت هەرکەسێک لە دۆلکەیەک بخواتەوە کە لە ئاڵتون یان زیو دروستکرا بێت؛ لەڕاستیدا، لە ئاگری دۆزەخ هەڵدەقوڕێنێتە نێو سکیەوە ئەگەر قورس وناڕەحەت نەبوایە لە سەر ئومەتەکەم؛ ئەوا فەرمانم پێیان دەکرد بە سیواک کردن لە پێش هەموو دەستنوێژێکدا ئر هرككتان ل خو هستا ئوا با س جار ئاو هبمت نو لووت ودر بكات، ون شتان ب درا شو لسر لووت دمنتو پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دەستنوێژی گرت هەتا ئاوی ڕادایە نێو دەمی ودەری کرد، ئاوی هەڵمژیە نێو لووتی ودەری کرد، ودەستی ڕاستی سێ جار ودەستەکەى تریشی سێ جار شۆرد، وبە دەستی دیسانەوە تەڕ کرد سەری مەسح کرد، وهەردوو پێیەکانى شۆرد هەتا پاکبوونەوە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دەستنوێژی گرت، ودەستی تەڕ کرد ومەسحی کرد بەسەر پەرچەمیدا، وبە سەر مێزەرەکەى وخوفەکانى پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- ئەگەر دەستنوێژی بگرتایە ئاوی ڕادەدا بە دەوری ئانیشکەکانى نوێژی کەسێک دروست نییە ئەگەر دەستنوێژی نەگرتبێت، ودەستنوێژی کەسێک دروست نییە ئەگەر ناوی خوداى نەهێنا بێت او دستنو رت وب هند شون نن ل انى نشردبوو، غمبر صلى الل عل وسلم ئم او بن، و فرموو: بو ب وجوان دستنو بر غمبر صلى الل عل وسلم خ دشرد ب ئاو ب ئنداز صاع دبوو هتا لو ب ئنداز نج مود بووا، وب مود دستنو درت هر مسومان ب جوان و دستنو برت، واشان هست ودوو ات نو بات، ب شو سرنج د ووو ل لا نو بت؛ ئوا وون بهشت ب ئو س مسر راو پێغەمبەرم بینی -صلى اللە علیە وسلم- مەسحی دەکردە سەر دیوی سەرەوەى خوفەکانى ئر هرستان دستنو رت وخوفانى لرد؛ ئوا با نوان و بكات، ومسحان بسردا بات، وداان ننت ب وست خ مر تووش لشران بت پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- ماچی هەندێک لە خێزانەکانى کرد، پاشان دەرچوو بۆ نوێژکردن ودەستنوێژی نەگرت ئایا هیچ شتێکی ترە جگە لە بەشێک لە خۆی دستوورمان وابوو ل اش ابوونو ل بنو: لاو وزرداومان ب ه داندنا ومان نددا نو م و او ب هتا ماوى ئاسا سوو مانانت تواو دبت، اشان خت بش ئەگەر هەریەکێکتان چوو بۆ لای خێزانى، ئەگەر ویستی دووبارەی بکاتەوە؛ ئەوا با دەستنوێژ بگرێت لە نێوانیان هەرکەسێک دەستنوێژ بگرێت لە ڕۆژی جومعەدا ئەمە کردەوەیەکی باشە، وئەوەى خۆی بشوات ئەمە باشترینە خۆتان بپارێزن لەو دوو نەفرەتلێکراوەکان، ووتیان: دوو نەفرەتلێکراوەکان چیین ئەی پێغەمبەری خودا؟ فەرمووی: ئەو کەسەیە لە ڕێگای خەڵکی یان لە سێبەرەکەیان خۆی خاڵی دەکاتەوە پێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- بە لەشگرانیەوە دەخەوت؛ بە بێ ئەوەى ئاو بەر پێستی بکەوێت ئەی عائیشە چاوەکانم دەخەون، بەڵام دڵم ناخەوێت غمبر صلى الل عل وسلم لات هموو نودا دستنو درت غمبر صلى الل عل وسلم دستنو رت وئندامانى دستنورتن ك جار شرد غمبر صلى الل عل وسلم دستنو رت وئندامانى دستنورتن دوو جار شرد ئر تان هست بشت رد ل سدا، تووش ومان بوو ئاا ه شت لو دروو ان نا، ئوا با ل مزوت درنت هتاوو دن دبستت ان بن دات ماف لسر هموو مسومان جار خ بشوات ل هموو حوت دا ؛ سر ولاش تدا دشوات هاتم ب لا غمبر صلى الل عل وسلم دموست مسومان بم، فرمانى مرد خم بشم ب ئاو وا نار ڕۆژێکیان چوومە سەربانی ماڵی حەفسە، پێغەمبەرم بینی -صلى اللە علیە وسلم- سەرئاوی دەکرد؛ ڕووی لە شام وپشتی لە کەعبە بوو پێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- کاتێک بۆ سەرئاو کردن دەچووە، من وگەنجێکی خزمەتکاری کوندەیەکی ئاو ودار گۆچانێکمان بۆی ھەڵدەگرت؛ بە ئاوەکە خۆی پاک دەکردەوە پیاوێکی ئەعرابی هات ولە گۆشەیەکی مزگەوتەکەدا میزی کرد ئوم حەبیبە بۆ ماوەى حەوت ساڵ تووشی ئیستیحازە بوو، وسەبارەت بەمە پرسیاری لە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- کرد؟ ئەویش فەرمانی پێیکرد کە خۆی بشوات نابێت: یەکێکتان میز بکاتە نێو ئاوێکی وەستاو بکات کە ڕێ ناکات وپاشان خۆی تێیدا بشوات پێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- پیاوێکی بینی بە تەنها دانیشتبوو و لەگەڵ خەڵکی نوێژی نەکرد، پێی فەرموو: ئەی فڵان، چی ڕێگر بوو لەوەى کە لەگەڵ خەڵیکدا نوێژ بکەیت؟ ئەویش ووتی: ئەی پێغەمبەری خودا تووشی لەشگرانی بووم، وئاوم دەستنەکەوت، ئەویش فەرمووی: خاکی پاک بەکاربهێنە، وئەمە بەسە بۆت ل غمبر بوومصلى الل عل وسلم شت لا شون فدان خش وخا قوم ؛ ب و مز كرد، لەشم گران بوو وحەزم نەکرد بە لەشی ناپاکەوە لە خزمەتتدا دابنیشم، ئەویش فەرمووی: سبحان الله، ئیماندار هەرگیز پیس نابێت ئەگەر بەندەى مسوڵمان یان ئیماندار دەستنوێژ بگرێت ودەموچاوی بشوات؛ ئەوا هەموو گوناهەکان کە بە چاوی سەیری کردووە لەگەڵ ئاوەکەدا لە دەموچاویەوە دەردەچن، یان (تەنانەت دەردەچن) لەگەڵ کۆتا دڵۆپەی ئاویشدا ئەی پێغەمبەری خودا، بەبێگومان خودا شەرم لە گەیاندنی هەق وڕاستی ناکات، ئایا ئافرەت خۆشۆردنی لەسەر واجبە ئەگەر تووشی لەشگرانی بوو لە کاتی خەودا؟ وپێغەمبەری خودا صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: بەڵێ، ئەگەر مەنی بینی خشڵ وڕازێنەرەوەکانی ئیماندار دەگەنە هەرشوێنێکی کە دەستنوێژی پێی بگات شوێنەواری ئاوی لەشگرانیم لەسەر جلی پێغەمبەری خودا دەشۆرد -صلى اللە علیە وسلم- ؛ بۆیە دەردەچوو بۆ نوێژ وشوێنەواری ئاو بە سەر جلەکەیەوە بوو بۆچی ئافرەتی حەیزدار ڕۆژوو دەگرێتەوە، بەڵام نوێژە فەوتاوەکان ئەنجام ناداتەوە؟ ئەویش ووتی: ئایا تۆ حەروریت؟ ووتی: من حەروری نیم، بەڵام پرسیار دەکەم، لە وەڵامدا ووتی: تووشی ئەوە دەبووین، بۆیە فەرمانمان پێدەکرا کە ڕۆژوو بگرینەوە، بەڵام فەرمانمان پێنەدەکرا کە نوێژ فەوتاوەکان ئەنجام بدەینەوە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- سێ جار ئاوی بەسەر سەریدا دەکرد پێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- لە باوەشم پاڵی دەدایەوە، وقورئانی دەخوێند لەکاتێکدا حەیزدار بووم منداڵێکیان هێنا بۆ لای پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم-، میزی بەسەر جلەکانیدا کرد، ئەویش بانگی کرد ئاو بهێندرێت وپرژاندی بە شوێنەکەیدا ئەگەر پیاو لە نێوان چوارپەلى خێزانەكەیدا دانیشت وهەوڵى لەگەڵدا؛ ئەوا غوسڵ واجب دەبێت زۆرم پێتان ووت سەبارەت بە سیواک کردن پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمانى پێمان دەکرد لە سەفەردا، کە خوفەکانمان دانەکەنین سێ ڕۆژ وشەوەکانیان مەگەر بەهۆی لەشگرانیەوە نەبێت لە سەردەمی پێغەمبەردا -صلى اللە علیە وسلم- کەمجار خواردنی وەکو ئەوەمان دەستدەکەوت، ئەگەر دەستمان بکەوتایە، دەستەسڕمان نەبوو جگە لە ناولەپمان، وبازووەکانمان، وپێیەکانمان نەبێت، وپاشان نوێژمان دەکرد ودەستنوێژمان نەدەگرت وازی لێبهێنن وسەتڵێک ئاو بپرژێنن بەسەر میزەکەیدا، ئێوە نێردراون بۆئەوەى کارەکان ئاسان بن و نەنێردراون بۆئەوەى کارەکان قورس بکەن ئاو پاک وپاککەرەوەیشە وھیچ شتێک پیسی ناکات پێغەمبەر -صلى الله عليه وسلم- غوسڵی دەکرد بەو ئاوەى مەیمونە بەکاریهێنا بوو -ڕەزای خوای لێبێت ئاو کاریگەری لێناکرێت بەهۆی لەشگرانیەوە نەخێر پیس نیە، چونکە (پشیلە) زۆر هاتۆچۆ دەکات لە نێو ئێوەدا (جلێک) میزی کچە منداڵی پێوە بێت؛ دەبێت بشۆردرێت، و(جلێک) میزی کوڕە منداڵی پێوە بێت؛ تەنها ئاوی پێدا دەکرێت -بەسەردا دەپرژێنێت دەیکڕێنیت، پاشان بەدەستت لەگەڵ ئاوەکە دەیشۆیت، وئاوی پێدا دەکەیت، ونوێژی پێوە دەکەیت شۆردنی خوێنەکە بەسە، وشوێنەوارەکەى هیچ زیانێکت پێناگەیەنێت هەرکەسێک حەز دەکات شێوازى دەستنوێژگرتنی پێغەمبەری خودا -صلى الله عليه وسلم- فێر بێت؛ بەم شێوەیە بە جوانی وڕێکی دەستنوێژ بگرە، وئاو بهێنە بە نێوان پەنجەکاندا، وزیادەڕۆیی بکە لە ئاو هەڵمژینە نێو لووت؛ مەگەر بەڕۆژوو بیت عەماری کوڕی یاسرم بینی (دەستەکانی تەڕ کرد) وپاشان پەنجەکانی بە نێو ڕیشدا هێنا، پێی ووترا، یان ووتی: پێیم ووت: ئایا ئاو دەهێنیت بە نێو ڕیشتدا؟ ووتی: چی ڕێگرم دەبێت لەمە؟ پێغەمبەری خودام بینی -صلى الله عليه وسلم- بە پەنجەکانی ئاوی دەهێنایە نێو ڕیشی پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دوو لەسەر سێی چنگێک ئاوی بۆ هێندرا و باڵەکانى بە جوانى دەشۆرد پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- مەفرەزەیەکی نارد، وتووشی سەرما بوون؛ کاتێک گەڕانەوە بۆ لای پێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- فەرمانى پێیانکرد بەوەى مەسح بکەن بەسەر عەمامە وگۆرەوییەکانیان هاوەڵانی پێغەمبەری خودا -صلى الله عليه وسلم- لە ژیانیدا؛ چاوەڕوانى نوێژی عیشیان دەکرد هەتاوەکو سەریان نزمدەبووە (بەهۆی باوێشک ونزیکبوونی زاڵبوونی خەو)، پاشان نوێژیان دەکرد ودەستنوێژیان نەدەگرت هەرکەسێک دەست لە ئەندامی نێرینەى بدات؛ دەبێت دەستنوێژ بگرێتەوە ووتی: ئایا نوێژ بکەم لە گەوڕی پەزدا؟ فەرمووی: بەڵێ، ووتی: ئایا نوێژ بکەم لە شوێنی پشوودانى وشتر؟ فەرمووی: نەخێر هەرکەسێک مردووی شۆرد؛ ئەوا با خۆی بشوات، وهەرکەسێک مردووی هەڵگرت؛ ئەوا با دەستنوێژ بگرێت پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- سەبارەت بە ئەو کەسەی کە دەچێتە لای خێزانەکەى (جیماعی لەگەڵدا دەکات) لەکاتی سووڕی مانگانەیدا، فەرمووی: خێر دەکات بە دینارێک یان نیو دینار جولەکە ئەگەر ئافرەتەکانیان تووشی سوڕی مانگانە بووایەن خواردنیان لەگەڵیان نەدەخوارد، ولە خانووەکان لەگەڵیان نەدەمانەوە ئەی پێغەمبەری خودا، من ئافرەتێکم بە زۆری وبۆ ماوەیەکی درێژ تووشی سوڕی مانگانە -حەیز- دەبم، چی دەڵێی سەبارەت بە ئەمە؟ قەدەغەى لێکردووم لەوەى نوێژ بکەم وڕۆژوو بگرم، فەرمووی: پێشنیار دەکەم لۆکە بەکاربهێنیت، چونکە (شوێنەواری) خوێن ناهێڵێت ولایدەبات، ووتی: لە ئەوە زیاترە سبحان الله، ئەمە لە شەیتانەوەیە؛ با لە نێو تەشتی (ئاوەکەدا) دابنیشێت، ئەگەر زەردی بینی لەسەر ئاوەکە؛ با خۆی بشوات بۆ نوێژی نیوەڕۆ وعەسر بە یەک خۆشۆردن، وخۆی بشوات بۆ نوێژی مەغریب وعیشا بە یەک خۆشۆردن، وخۆی بشوات بۆ نوێژی بەیانی بە یەک خۆشۆردن، ولە نێوانیان دەستنوێژ بگرێتەوە بە ترساندن سەرخراوم، وکلیلەکانى زەویم پێبەخشراوە، وناونراوم ئەحمەد، وخاکی سەر زەوی کراوە بە پاککەرەوە بۆ من، وئومەتەکەم کراوە بە باشترین ئومەت فەزڵ بە ئێمە بەخشراوە بەسەر خەڵکیدا لە سێ شتدا: ڕیزەکانمان وەکو ڕیزەکانى فریشتەکانن، وهەموو سەر زەوی کراوە بە مزگەوت بۆ ئێمە، وخاکەکەى کراوە بە پاککەرەوە بۆ ئێمە ئەگەر ئاومان نەدۆزیەوە من وپێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- یەک تەشتی ئاومان بەکاردەهێنا بۆ خۆشۆردن لە لەشگرانی، بە نۆرە بە دەستەکانمان ئاومان لێی دەردەهێنا بەسە بۆت کە سێ پڕ چنگی (هەردوو دەست) ئاو بکەیت بەسەر سەرتدا پاشان ئاو بکەیت (بەسەر هەموو لاشەتدا) وپاکدەبیتەوە ئاوی خۆشۆردنم بۆ پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- ئامادەکرد پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- ئەگەر خۆی بشۆردایە لە پاش لەشگرانی، دەستی پێدەکرد سەرەتا دەستەکانى دەشۆرد، پاشان بە دەستی ڕاستی ئاوی دەکردە سەر دەستی چەپی ودامێنی دەشۆرد، پاشان دەستنوێژی دەگرت وەکو دەستنوێژگرتن بۆ نوێژکردن ئاوی پیاو چڕ وسپیە، وئاوی ئافرەت تەنک وزەردە، هەرکامیان زاڵ بێت یان پێش بکەوێت؛ (منداڵەکە) لە ئەو دەچێت پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- نەهی کردووە لە تارات کردن بە تەپاڵە یان ئێسک، وفەرمووی: ئەوان (شوێنی پیس) پاک ناکەنەوە غمبر صلى الل عل وسلم ئر ل سرئاوردن دربووا، دفرموو: غفرانك وات:خودا، لم خش ب نەهی لێمان کرد لەوەى: ڕوو لە قیبلە بکەین لە کاتی پاشەڕۆ فڕێدان یان میز کردن، یان تارات کردن بە دەستی ڕاست، یان تارات کردن بە کەمتر لە سێ بەرد، یان تارات بکەین بە تەپاڵە یان ئێسک پێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- سێ ڕۆژ وشەوەکانى دانا بۆ کەسی موسافیر -ڕێبوار-، وڕۆژ وشەوێک بۆ کەسی نیشتەجێبوو هەندێک بەردم بۆ بهێنە بۆئەوەى تاراتی پێبکەم، وئێسک وتەپاڵەم بۆ مەهێنە ئەگەر هەرکەسێک پێی نا بە شتێکی پیس بە خوفەکانى، پاکدەکرێنەوە بە خۆڵی سەر خاک پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- ڕوخسەتی دا (بۆ مەسحکردنە سەر خوف وگۆرەوییەکان) بۆ کەسی موسافیر سێ ڕۆژ وشەوەکانیان، وبۆ کەسی نیشتەجێبوو ڕۆژ وشەوێک ئایا باسی نەخۆشیەکەى پێغەمبەری خودام بۆ دەکەیت -صلى اللە علیە وسلم-؟ ووتی: بەڵێ، نەخۆشیەکەى پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- سەختتر بوو، فەرمووی: ئایا خەڵکی نوێژیان ئەنجامداوە؟ ووتمان: نەخێر، چاوەڕێی تۆ دەکەن