فەرموودە: پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمانى پێمان دەکرد لە سەفەردا، کە خوفەکانمان دانەکەنین سێ ڕۆژ وشەوەکانیان مەگەر بەهۆی لەشگرانیەوە نەبێت

عن زر بن حبيش قال: أتيت صَفْوَانَ بْنَ عَسَّالٍ رضي الله عنه أسأله عن المسحِ على الخُفَّيْنِ، فقال: ما جاء بك يا زِرُّ؟ فقلت: ابتغاءَ العلمِ، فقال: إنَّ الملائكةَ تَضعُ أجنحتَها لطالبِ العلمِ رِضًى بما يطلب، فقلت: إنه قد حَكَّ في صدري المسحُ على الخُفَّيْنِ بعد الغَائِطِ والبَوْلِ، وكنتَ امرءًا من أصحابِ النبي صلى الله عليه وسلم فجئتُ أَسْأَلُكَ هل سمعتَه يذكر في ذلك شيئا؟ قال: نعم، كان يأمرُنا إذا كنا سَفْرًا -أو مُسافرين- أن لا نَنْزِعَ خِفَافَنَا ثَلاثَةَ أيَّامٍ وَلَيَالِيهِنَّ إِلَّا مِن جَنَابَةٍ، لكن مِن غَائِطٍ وبَوْلٍ ونَوْمٍ، فقلت: هل سمعتَه يذكُرُ في الهَوَى شيئا؟ قال: نَعم، كُنَّا مع رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم في سَفَرٍ، فبينا نحن عنده إذ ناداه أعرابي بصوت له جَهُورِيٍّ: يا محمدُ، فأجابه رسولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم نَحْوًا مِنْ صوته: «هَاؤُمُ» فقلت له: وَيْحَكَ! اغْضُضْ من صوتك فإنك عند النبي صلى الله عليه وسلم وقد نُهيتَ عن هذا! فقال: واللهِ لا أَغْضُضُ، قال الأعرابي: المرءُ يُحِبُّ القومَ ولَمَّا يَلْحَقْ بهم؟ قال النبي صلى الله عليه وسلم : «المرَّءُ مع مَن أَحَبَّ يَومَ القِيامَةِ». فما زَال يحدِّثُنا حتى ذكر بَابًا من المغْرِبِ مسيرةُ عَرضِهِ أو يَسِيرُ الرَّاكِبُ في عَرْضِهِ أربعينَ أو سبعينَ عَامًا -قال سفيانُ أحدُ الرواة: قِبَلَ الشَّامِ- خَلَقَهُ اللهُ تعالى يومَ خَلقَ السَّمَاوَاتِ والأرضَ مَفْتُوحًا للتوبةِ لا يُغْلَقُ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ مِنْهُ.
[حسن صحيح] - [رواه الترمذي وابن ماجه وأحمد]

ئەم وەرگێڕاوە پێویستی بە پێداچوونەوە و وردبوونەوەی زیاتر هەیە.

لە زیری کوڕی حوبەیشەوە دەڵێـت: هاتم بۆ لای سەفوانی کوڕی عەسال -ڕەزاى خواى لێبێت- بۆئەوەى پرسیاری لێبکەم سەبارەت بە مەسح کردن لەسەر خوفەکان*، ووتی: بۆچی هاتوویت ئەی زیر؟ ووتم: بۆ فێربوونی زانست، ووتی: فریشتەکان باڵەکانیان دادەنێن بۆ فێرخوازی (زانستی شەرعی) وەکو ڕەزامەندیەک لەسەر ئەم فێربوونەیان، ووتم: هەندێک گومانم هەیە سەبارەت بە مەسح کردن لەسەر خوفەکان لە پاش سەرئاو کردن ومیز کردن، تۆ یەکێک بوویت لە هاوەڵانی پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- بۆیە هاتووم پرسیارت لێبکەم؛ ئایا بیستووتە هیچ شتێک سەبارەت بەوە بڵێت؟ ووتی: بەڵێ، فەرمانی پێمان دەکرد ئەگەر لە سەفەردا بووین؛ سێ ڕۆژ وشەو خوفەکانمان دانەکەنین مەگەر بەهۆی لەشگرانیەوە نەبێت، بەڵام بۆ حاڵەتەکانی تر وەکو سەرئاوکردن ومیزکردن وخەوتن (تەنها مەسح کردن بە سەر خوفەکان -یان گۆرەویەکان- بەسە ئەگەر بە دەستنوێژەوە لە پێی کردبێت)، ووتم: ئایا هیچ شتێکی باسکرد سەبارەت بە خۆشەویستی؟ ووتی: بەڵێ، لە سەفەرێکدا لەگەڵ پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- بووین، کاتێک لەگەڵ ئەودا بووین؛ ئەعرابیەک بە دەنگێکی بەرزەوە بانگی کرد: ئەی موحەمەد، پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- بە ئاستی دەنگی خۆی وەڵامی دایەوە، فەرمووی: «لێرەم»، پێیم ووت (بە ئەعرابیەکە): تیا بچیت**! دەنگ نزم بکەرەوە چونکە تۆ لە لای پێغەمبەری خودایت -صلى اللە علیە وسلم- ونەهیت لێکراوە لەسەر ئەم کارە ! ووتی: والله دەنگم نزم ناکەمەوە، (پاشان) ئەعرابیەکە ووتی: پیاو کەسانێکی خۆش دەوێت؛ بەڵام ناتوانێت شوێنی ئەوان بکەوێت (وەکو ئەوان بێت لە کردەوەدا)؟ پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: «مرۆڤ لەگەڵ ئەوانەدا حەشر دەکرێت کە خۆشیانی دەوێت لە ڕۆژی قیامەتدا». بەردەوام قسەی بۆمان دەکرد هەتاوەکو باسی دەرگایەکی کرد لە ڕۆژئاواوە پانیەکەى یان کەسێک بە سواریەوە لە پانیەکەى دەڕوات لە ماوەی چل یان حەفتا ساڵ، -سوفیان کە یەکێکە لە گێڕەرەوەکانى فەرموودەکە: لە ئاراستەی شامە- خواى گەورە دروستی کردووە لەو ڕۆژەوەى ئاسمانی وزەوی بەدیهێناوە؛ کراوەیە بۆ تەوبە کردن وداناخرێت هەتاوەکو خۆر لێیەوە دەردەچێت. *(خوفەکان: وەکو گۆرەوی وایە بەڵام لە پێست دروستدەکرێت)، **(تیا بچیت -ویحک-: وشەیەکە عەرەب بەکاریدەهێنێت بۆ ڕەخنەکردن وسەرزەنشت کردن مەبەستیان نزا لێکردن نییە)
[حەسەن صەحیحە] - [ئیبنو ماجه گێڕاویەتیەوە - تورموذی گێڕاویەتیەوە - ئەحمەد گێڕاویەتیەوە]

شیکردنەوە

زیری کوڕی حوبەیش هات بۆ لای سەفوانی کوڕی عەسال -ڕەزاى خواى لێبێت- بۆئەوەى پرسیاری لێبکات سەبارەت بە مەسح کردن لەسەر خوفەکان، ئەویش پرسیاری لێکرد سەبارەت بە هۆکاری هاتنی، زیر ووتی: هاتووم بۆئەوەى فێری زانستی شەرعی بم؟ سەفوان پێی ووت: فریشتەکان باڵەکانیان دادەگرن ونافڕن وبە هێمنیەوە دەوەستن بۆ ڕێزگرتن لە فێرخوازی (زانستی شەرعی) وەکو ڕەزامەندیەک لەسەر ئەم فێربوونەیان، زیر ووتی: هەندێک گومانم هەیە سەبارەت بە مەسح کردن لەسەر خوفەکان لە پاش سەرئاو کردن ومیز کردن، ئایا ئەمە دروستە یان نا؟ سەفوانی کوڕی عەسال -ڕەزاى خواى لێبێت- پێی ووت: ئەمە دروستە چونکە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم-فەرمانی پێیان دەکرد ئەگەر لە سەفەردا بووایەن؛ سێ ڕۆژ وشەو خوفەکانیان دانەکەنن مەگەر بەهۆی لەشگرانیەوە نەبێت، چونکە پاش لەشگران بوون دەبێت مرۆڤ هەموو لاشەی بشوات، بەڵام بۆ حاڵەتەکانی تر وەکو سەرئاوکردن ومیزکردن وخەوتن (تەنها مەسح کردن بە سەر خوفەکان -یان گۆرەویەکان- بەسە ئەگەر بە دەستنوێژەوە لە پێی کردبێت)، پاشان زیری کوڕی حوبەیش پرسیاری لە سەفوانی کوڕی عەسال کرد: ئایا هیچ شتێکی لە پێغەمبەرەوە بیستووە -صلى اللە علیە وسلم- سەبارەت بە خۆشەویستی؟ ووتی: بەڵێ، پاشان باسی ئەو ئەعرابیەی کرد کە بە دەنگێکی بەرزەوە بانگی کرد: ئەی موحەمەد، پێی ووترا: تیا بچیت چۆن ئاوا بە دەنگێکی بەرزەوە بانگی پێغەمبەری خودا دەکەیت -صلى اللە علیە وسلم-؟ لەکاتێکدا خواى گەورە دەفەرموێت: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ وَلا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضِكُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمَالُكُمْ وَأَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ} [الحجرات: 2]، واتە: {ئەی ئەو کەسانەی باوەڕتان ھێناوە دەنگتان بەرز مەکەنەوە بەسەر دەنگی پێغەمبەردا -صلى اللە علیە وسلم- وە بە دەنگی بەرز قسەی لەگەڵ مەکەن وەك دەنگ بەرز کردنەوەتان لەگەڵ یەکتریدا، نەوەکو کردەوەکانتان بەتاڵ ببێتەوە وخۆشتان ھەستی پێنەكەن}، بەڵام ئەعرابەکان (ئەو عەرەبانەى لە دەرەوەى شار وگوندەکان دەژین) زۆر نازانن سەبارەت بە ئاداب ومامەڵەکان، چونکە دوورن لە فێربوونی زانستی شەرعی، پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- بە دەنگێک وەکو ئاستی دەنگی ئەعرابیەکە وەڵامی دایەوە؛ چونکە ئەم شێوازی وەڵامدانەوەیە ئاساییە لە ڕوانگەى ئەعرابیەکەوە، وپێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- هەموو مرۆڤێک بە پێی توانا وئەقڵی خۆی مامەڵەی لەگەڵ دەکرد، پاشان ئەعرابیەکە ووتی: (پیاو کەسانێکی خۆش دەوێت؛ بەڵام ناتوانێت شوێنی ئەوان بکەوێت -وەکو ئەوان بێت لە کردەوەدا-؟)، واتا کەسانێکی خۆشدەوێت بەڵام ئیمان وکردەوەکانی وەکو ئیمان وکردەوەکانى ئەوان نابێت، ئایا دەکرێت لەگەڵ ئەوان بێت لە ڕۆژی قیامەتدا (ئایا لەگەڵ کێ دەبێت)؟ پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی: (مرۆڤ لەگەڵ ئەوانەدا حەشر دەکرێت کە خۆشیانی دەوێت لە ڕۆژی قیامەتدا). پاشان ووتی: پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- بەردەوام قسەی بۆمان دەکرد هەتاوەکو باسی دەرگایەکی کرد لە ڕۆژئاواوە پانیەکەى یان کەسێک بە سواریەوە لە پانیەکەى دەڕوات لە ماوەی چل یان حەفتا ساڵ، لە ئاراستەی شامە، خواى گەورە دروستی کردووە لەو ڕۆژەوەى ئاسمانی وزەوی بەدیهێناوە؛ کراوەیە بۆ تەوبە کردن وداناخرێت هەتاوەکو خۆر لێیەوە دەردەچێت.