حديث: من دیدم رسول الله صلی الله علیه وسلم ادرار کرد، سپس وضو گرفت و بر خُفّ‌هایش مسح کشید

عَنْ إِبرَاهِيمَ النَّخَعِيِّ عَنْ هَمَّامِ بنِ الحَارِثِ قَالَ:
بَالَ جَرِيرٌ، ثُمَّ تَوَضَّأَ، وَمَسَحَ عَلَى خُفَّيْهِ، فَقِيلَ: تَفْعَلُ هَذَا؟ فَقَالَ: نَعَمْ، رَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَالَ، ثُمَّ تَوَضَّأَ وَمَسَحَ عَلَى خُفَّيْهِ. قَالَ الأَعْمَشُ: قَالَ إِبْرَاهِيمُ: كَانَ يُعْجِبُهُمْ هَذَا الحَدِيثُ؛ لِأَنَّ إِسْلَامَ جَرِيرٍ، كَانَ بَعْدَ نُزُولِ المَائِدَةِ.
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح مسلم: 272]

این ترجمه نیاز به بررسی و تدقیق بیشتر دارد.

از ابراهیم نخعی از همّام بن حارث روایت است که گفت:
جریر ادرار کرد، سپس وضو گرفت و بر خُفّ‌هایش مسح کشید، به او گفته شد: آیا چنین می‌کنی؟ گفت: آری، من دیدم رسول الله صلی الله علیه وسلم ادرار کرد، سپس وضو گرفت و بر خُفّ‌هایش مسح کشید. اعمش گفت: ابراهیم می‌گفت: این حدیث را مردم دوست داشتند؛ زیرا اسلام جریر پس از نزول سوره مائده بود.
[صحیح] - [متفق علیه] - [صحیح مسلم - 272]

توضیح

جریر بن عبدالله رضی الله عنه ادرار کرد، سپس وضو گرفت و به مسح بر خُفّ‌هایش اکتفا کرد و پاهایش را نشست، اطرافیان به او گفتند: آیا چنین می‌کنی؟! گفت: آری، من پیامبر صلی الله علیه وسلم را دیدم که ادرار کرد، سپس وضو گرفت و بر خُفّ‌هایش مسح کشید. و جریر پس از نزول سوره مائده - که آیه وضو در آن است - اسلام آورده بود؛ که اشاره به این دارد که مسح بر خُفّین با نزول آن آیه نسخ نشده است.

از فوائد حدیث

1. حرص اصحاب و تابعین بر پیروی از سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم.
2. نووی گفته: تمام کسانی که در اجماع اعتبار دارند، بر جواز مسح بر خُفّین - چه در سفر و چه در حضر، چه به ضرورت و چه بی‌ضرورت - اتفاق نظر دارند؛ حتی برای زنانی که در خانه هستند و افراد ناتوانی که قادر به راه رفتن نیستند نیز جایز است.
3. فضیلت جریر بن عبدالله رضی الله عنه که سعه‌صدر داشت و تحمل انکار شاگردانش - با وجود اشتباه بودنشان - را می‌کرد.
4. ردّ بر کسانی که مسح بر خُفّین را انکار کرده و مدعی نسخ آن هستند؛ زیرا حدیث جریر رضی الله عنه پس از آیه وضو بوده است.
5. بیان این که سزاوار است کسی که مورد انکار قرار گرفته - در حالی که عملش را صحیح می‌داند - بر منکر خشم نگیرد و با او به نحوی شایسته بحث کرده و دلیل خود را توضیح دهد.
6. استناد به تاریخ در هنگام نیاز.