مَنْ حَجَّ لِلهِ فَلَمْ يَرْفُثْ وَلَمْ يَفْسُقْ رَجَعَ كَيَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ» «کسی که برای الله حج کند و از همبستری با همسرش و مقدمات آن خودداری نمايد - يا بدگويی و دعوا نکند- و مرتکب معصيت نشود، مانند روزی که از مادرش زاده شده [از حج] باز می‌گردد لَا صَلَاةَ بِحَضْرَةِ الطَّعَامِ، وَلَا هُوَ يُدَافِعُهُ الْأَخْبَثَانِ»: «به هنگام حاضر بودن غذا و فشار دفع ادرار و مدفوع، نمازی نیست إذا قُلْتَ لِصَاحِبِكَ: أَنْصِتْ، يومَ الجمعةِ، والْإِمامُ يَخْطُبُ، فَقَدْ لَغَوْتَ»: «اگر در روز جمعه و درحالی که امام خطبه می‌خواند به همراه خود بگویی: ساکت باش، مرتکب لغو شده‌ای الفِطْرَةُ خمسٌ: الخِتَانُ والاستحدادُ وقصُّ الشَّارِبِ وتقليمُ الأظفارِ وَنَتْفُ الآبَاطِ»: «پنج چیز از امور فطرى هستند: ختنه، تراشیدن موهاى عورت، كوتاه كردن سبيل، كوتاه كردن ناخن‌ها و كندن موهاى زير بغل أحْفُوا الشَّوَارِبَ وأَعْفُوا اللِّحَى»: «سبيل‌ها را كوتاه كنيد و ريش را انبوه سازيد هركس مانند اين وضوى من وضو بگیرد، سپس دو ركعت نماز بخواند و - تا آنجا که در اختيارِ اوست- وسوسه و ريا به خود راه ندهد، گناهان گذشته‌اش بخشوده خواهند شد اللهم لا تجعل قبري وثنًا، لعن الله قومًا اتخذوا قبور أنبيائهم مساجد»: «بارالها، قبر مرا بتی نگردان ‌إِنَّ ‌أَثْقَلَ صَلَاةٍ عَلَى الْمُنَافِقِينَ صَلَاةُ الْعِشَاءِ وَصَلَاةُ الْفَجْرِ، وَلَوْ يَعْلَمُونَ مَا فِيهِمَا لَأَتَوْهُمَا وَلَوْ حَبْوًا، وَلَقَدْ هَمَمْتُ أَنْ آمُرَ بِالصَّلَاةِ فَتُقَامَ، ثُمَّ آمُرَ رَجُلًا فَيُصَلِّيَ بِالنَّاسِ، ثُمَّ أَنْطَلِقَ مَعِي بِرِجَالٍ مَعَهُمْ حُزَمٌ مِنْ حَطَبٍ إِلَى قَوْمٍ لَا يَشْهَدُونَ الصَّلَاةَ، فَأُحَرِّقَ عَلَيْهِمْ بُيُوتَهُمْ بِالنَّارِ»: «سنگين‌ترين نماز براى منافقان نماز عشاء و نماز صبح است؛ و اگر مى‌دانستند در این دو [نماز چه پاداشى] هست، حتی سینه‌خیز هم شده براى ادای آنها به مسجد مى‌آمدند لَا يَقْبَلُ اللهُ صَلَاةَ أَحَدِكُمْ إِذَا أَحْدَثَ حَتَّى يَتَوَضَّأَ»: «الله نماز یکی از شما را که بی‌وضو شده نمی‌پذیرد، تا آنکه وضو بگیرد السِّوَاكُ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ، مَرْضَاةٌ لِلرَّبِّ»: «مسواک پاک کنندهٔ دهان و باعث خشنودی پروردگار است الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ، وَالْجُمُعَةُ إِلَى الْجُمُعَةِ، وَرَمَضَانُ إِلَى رَمَضَانَ، مُكَفِّرَاتٌ مَا بَيْنَهُنَّ إِذَا اجْتَنَبَ الْكَبَائِرَ»: «نمازهای پنجگانه و جمعه تا جمعه و رمضان تا رمضان، پاک کنندهٔ [گناهان] بین آنهاست، اگر از گناهان کبیره دوری شود مَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ»: «هركس ماه رمضان را از روى ايمان و براى كسب پاداش آن روزه بگيرد، گناهان گذشته‌اش بخشيده می‌شوند مَنْ يَقُمْ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ»: «هرکس شب قدر را با ایمان و برای کسب پاداش آن [به عبادت] قیام کند، گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود لَا تَسُبُّوا الْأَمْوَاتَ، فَإِنَّهُمْ قَدْ أَفْضَوْا إِلَى مَا قَدَّمُوا»: «به مردگان ناسزا نگوييد، زیرا آنها به نتيجهٔ اعمال خود رسيده‌اند مَنْ صَلَّى صَلَاةَ الصُّبْحِ فَهُوَ فِي ذِمَّةِ اللهِ، فَلَا يَطْلُبَنَّكُمُ اللهُ مِنْ ذِمَّتِهِ بِشَيْءٍ، فَإِنَّهُ مَنْ يَطْلُبْهُ مِنْ ذِمَّتِهِ بِشَيْءٍ يُدْرِكْهُ، ثُمَّ يَكُبَّهُ عَلَى وَجْهِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ»: «کسی که نماز صبح را ادا کند، در ذِمّهٔ (امان و حمایت) الله است مَا نَقَصَتْ صَدَقَةٌ مِنْ مَالٍ، وَمَا زَادَ اللهُ عَبْدًا بِعَفْوٍ إِلَّا عِزًّا، وَمَا تَوَاضَعَ أَحَدٌ لِلهِ إِلَّا رَفَعَهُ اللهُ»: «هيچ صدقه‌اى مال را كم نمى‌كند و الله متعال با بخشندگی بنده تنها احترام و عزتش را بيشتر مى‌كند؛ و هیچكس برای الله فروتنی نمی‌کند، مگر الله او را بلند می‌کند قَالَ اللهُ: أَنْفِقْ يَا ابْنَ آدَمَ أُنْفِقْ عَلَيْكَ»: «الله متعال فرموده است: اى فرزند آدم انفاق كن، بر تو انفاق می‌شود اين ذکر پس از هر نماز، ورد زبان رسول الله ـ صلى الله عليه وسلم ـ بود ما مِنْ أيَّامٍ العمَلُ الصَّالِحُ فيها أحبُّ إلى اللهِ مِن هذه الأيام»: «هیچ روزهایی نیست که عمل صالح در آن نزد الله محبوب‌تر از این روزها باشد» یعنی ده روز اول ماه ذی‌الحجه هرکس نماز عصر را ترک گوید، عملش تباه شده است مَنْ تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ خَرَجَتْ خَطَايَاهُ مِنْ جَسَدِهِ حَتَّى تَخْرُجَ مِنْ تَحْتِ أَظْفَارِهِ»: «هرکس وضو بگیرد و خوب وضو بگیرد، گناهانش از بدنش خارج می‌شود تا جایی که از زیر ناخن‌هایش بیرون می‌آید از (قطرات) ادرار خود را حفظ کنيد؛ زيرا عموم عذاب قبر از آنست. لَا تَجْلِسُوا عَلَى الْقُبُورِ، وَلَا تُصَلُّوا إِلَيْهَا»: «بر روی قبور ننشینید و به سوی آن نماز نگزارید آنان قومى هستند هرگاه بندهٔ صالحى يا مرد نیکوکاری در ميان آنان وفات كند، بر روى قبر وى مسجدى بنا ‌می‌کنند أُمِرْتُ أَنْ أَسْجُدَ عَلَى سَبْعَةِ أَعْظُمٍ: عَلَى الْجَبْهَةِ وَأَشَارَ بِيَدِهِ عَلَى أَنْفِهِ، وَالْيَدَيْنِ، وَالرُّكْبَتَيْنِ، وَأَطْرَافِ الْقَدَمَيْنِ، وَلَا نَكْفِتَ الثِّيَابَ وَالشَّعَرَ»: «به من امر شده كه بر روى هفت استخوان سجده کنم پيامبر ـ صلى الله عليه وسلم ـ در بين دو سجده مى‌فرمود: «اللَّهمَّ اغْفِرْ لي، وارْحَمْنِي، وعافِني، واهْدِني، وارزقْنِي»: «بارالها مرا ببخش و به من رحم كن و به من عافيت ببخش و من را هدايت كن و به من رزق و روزى عطا کن اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ، وَمِنْكَ السَّلَامُ، تَبَارَكْتَ ذَا الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ»: «بارالها تو [از هر عیب و نقصی] سالم هستی و سلامت از سوی توست، بابرکت هستی ای صاحب شکوه و بزرگواری صَلِّ قَائِمًا، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَقَاعِدًا، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَعَلَى جَنْبٍ»: «ایستاده نماز بگزار، پس اگر نتوانستی نشسته و اگر نتوانستی بر پهلو خوابیده آيا نداى نماز (اذان) را مى‌شنوى؟» گفت: بله، فرمود: «فَأَجِبْ»: «پس اجابت کن هرگاه یکی از شما وارد نماز جماعت شد، امام در هر حالتی که بود، باید مانند امام عمل کند مَنْ قَتَلَ مُعَاهَدًا ‌لَمْ ‌يَرَحْ ‌رَائِحَةَ الْجَنَّةِ، وَإِنَّ رِيحَهَا تُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ أَرْبَعِينَ عَامًا»: «هركس مُعاهدی را به قتل برساند بوى بهشت را احساس نمی‌کند، حال آنکه بوى آن از مسير چهل سال به مشام مى‌رسد بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ: شَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، وَإِقَامِ الصَّلَاةِ، وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ، وَحَجِّ الْبَيْتِ، وَصَوْمِ رَمَضَانَ»: «اسلام بر پنج [پایه] بنا شده است نظرتان در این مورد چیست: اگر نمازهای فرض را به‌جا آوردم و رمضان را روزه بگیرم و حلال را حلال بدانم و حرام را حرام [و مرتکبش نشوم] الطُّهُورُ شَطْرُ الْإِيمَانِ، وَالْحَمْدُ لِلهِ تَمْلَأُ الْمِيزَانَ، وَسُبْحَانَ اللهِ وَالْحَمْدُ لِلهِ تَمْلَآنِ -أَوْ تَمْلَأُ- مَا بَيْنَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالصَّلَاةُ نُورٌ، وَالصَّدَقَةُ بُرْهَانٌ، وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ، وَالْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ أَوْ عَلَيْكَ، كُلُّ النَّاسِ يَغْدُو، فَبَايِعٌ نَفْسَهُ فَمُعْتِقُهَا أَوْ مُوبِقُهَا»: «پاکی [به وسیله‌ی وضو و غسل] نصف ایمان است و الحمدلله ترازو را پر می‌کند و سبحان الله والحمدلله ما بین آسمان‌ها و زمین را پر می‌کنند همراه با رسول الله صلی الله علیه وسلم از مکه به مدینه بازگشتم، تا آنکه در راه به آبی رسیدیم، پس گروهی هنگام عصر زودتر رفتند و با عجله وضو گرفتند؛ درحالی به آنان رسیدیم که مشخص بود به پشت پاهای‌شان آب نرسیده است، پس رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «وَيْلٌ لِلْأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ أَسْبِغُوا الْوُضُوءَ» «وای بر پشت پاها از آتش دوزخ؛ کامل وضو بگیرید إِذَا قَالَ الْمُؤَذِّنُ: اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ، فَقَالَ أَحَدُكُمُ: اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ، ثُمَّ قَالَ: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، قَالَ: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، ثُمَّ قَالَ: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللهِ، قَالَ: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللهِ، ثُمَّ قَالَ: حَيَّ عَلَى الصَّلَاةِ، قَالَ: لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ، ثُمَّ قَالَ: حَيَّ عَلَى الْفَلَاحِ، قَالَ: لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ، ثُمَّ قَالَ: اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ، قَالَ: اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ، ثُمَّ قَالَ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، قَالَ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ مِنْ قَلْبِهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ»: «هرگاه مؤذن بگوید: اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ؛ و یکی از شما [در پاسخش] بگوید: اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ مَنْ نَسِيَ صَلَاةً فَلْيُصَلِّ إِذَا ذَكَرَهَا، لَا كَفَّارَةَ لَهَا إِلَّا ذَلِكَ: {وَأَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي} [طه: 14]»: «کسی که نمازی را فراموش کرد، پس هرگاه به یادش آورد باید ادایش کند و [این کارش] کفاره‌ای جز این ندارد إِنَّ بَيْنَ الرَّجُلِ وَبَيْنَ الشِّرْكِ وَالْكُفْرِ تَرْكَ الصَّلَاةِ»: «میان شخص و شرک و کفر، ترک نماز است إِنَّ الْعَهْدَ الَّذِي بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمُ الصَّلَاةُ، فَمَنْ تَرَكَهَا فَقَدْ كَفَرَ»: «پیمانی که میان ما و آنهاست نماز است؛ پس هر که ترکش گوید کافر شده است رسول الله صلی الله علیه وسلم در هر رمضان ده روز به اعتکاف می نشست؛ اما در سالِ وفاتش بيست روز اعتکاف کرد. در یکی از غزوه‌های پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ زنی را کشته یافتند، پس پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ کشتن زنان و کودکان را محکوم کردند از رسول الله صلی الله علیه وسلم دربارهٔ مردی پرسیده شد که از روی شجاعت می‌جنگد و از روی تعصب می‌جنگد و از روی ریا می‌جنگد، اینکه کدام‌یک در راه الله است؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم پرسید: «مَنْ قَاتَلَ لِتَكُونَ كَلِمَةُ اللهِ هِيَ الْعُلْيَا، فَهُوَ فِي سَبِيلِ اللهِ»: «هرکه برای آن بجنگد که کلمهٔ الله برتر باشد، او در راه الله [جنگیده] است إِذَا سَمِعْتُمُ النِّدَاءَ، فَقُولُوا مِثْلَ مَا يَقُولُ المُؤَذِّن»: «هرگاه صدای اذان را شنیدید، مانند آنچه مؤذن می‌گوید، بگویید رهایشان کن، چون آنها را در حال وضو پوشیده‌ام این خون [ناشی از پارگی] رگ است، اما نماز را به اندازهٔ روزهایی که در آن حیض می‌شدی ترک کن، سپس غسل کن و نماز بخوان سَوُّوا صُفُوفَكُمْ، فَإِنَّ تَسْوِيَةَ الصَّفِّ مِنْ تَمَامِ الصَّلَاةِ»: «صف‌های خود را راست کنید، زیرا راست نمودن صف‌ها از کمال نماز است إِذَا تَوَضَّأَ أَحَدُكُمْ فَلْيَجْعَلْ فِي أَنْفِهِ ثُمَّ لِيَنْثُرْ، وَمَنِ اسْتَجْمَرَ فَلْيُوتِرْ، وَإِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ فَلْيَغْسِلْ يَدَهُ قَبْلَ أَنْ يُدْخِلَهَا فِي وَضُوئِهِ، فَإِنَّ أَحَدَكُمْ لاَ يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ». ولفظ مسلم: «إِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ فَلَا يَغْمِسْ يَدَهُ فِي الْإِنَاءِ حَتَّى يَغْسِلَهَا ثَلَاثًا، فَإِنَّهُ لَا يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ»: «هرگاه یکی از شما وضو گرفت، پس آب در بینی‌ کند سپس آن را با فشار بیرون بریزد؛ و هرکس استجمار کرد (پس از قضای حاجت با چیزی غیر از آب محل نجاست را تمیز کرد) پس به تعداد فرد انجامش دهد از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ ده رکعت را به یاد دارم رسول الله ـ صلى الله عليه وسلم ـ هر وقتِ شب که از خواب برمی‌خاست، دهانش را با سِواک نظافت می‌کرد مردی نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم از خیالاتی که در نماز با آنها مواجه می شد و احساس شکستن وضو به وی دست می داد، شکایت نمود؛ پس رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «لا يَنْصَرِفُ حَتَّى يَسْمَعَ صَوْتاً، أَوْ يَجِدَ رِيحاً»: «در این حالت نمازش را قطع نکند تا اینکه صدایی بشنود یا بویی احساس کند». چون نماز درحالی اقامه شد که شام حاضر بود، ابتدا شام بخورید. إذا أَتَيتُم الغَائِط فَلاَ تَستَقبِلُوا القِبلَة، ولا تَسْتَدْبِرُوهَا، ولكن شَرِّقُوا أو غَرِّبُوا»: «هرگاه به محل قضای حاجت رفتید [به هنگام ادرار و مدفوع] نه رو به قبله کنید و نه پشت به قبله؛ بلکه رو به سمت شرق یا غرب کنید لَا يُمْسِكَنَّ أَحَدُكُمْ ذَكَرَهُ بِيَمِينِهِ وَهُوَ يَبُولُ، وَلَا يَتَمَسَّحْ مِنَ الْخَلَاءِ بِيَمِينِهِ، وَلَا يَتَنَفَّسْ فِي الْإِنَاءِ»: «هیچ‌یک از شما به هنگام ادرار، با دست راستش آلت تناسلی خود را نگيرد و با آن استنجا نکند. همچنين هنگام آب خوردن، در ظرف آب تنفس نکند رسول الله صلی الله علیه وسلم از نماز خواندن پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب و پس از نماز عصر تا غروب آفتاب نهی فرمودند. أَمَا يَخْشَى أَحَدُكُمْ - أَوْ: لاَ يَخْشَى أَحَدُكُمْ - إِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ قَبْلَ الإِمَامِ، أَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ رَأْسَهُ رَأْسَ حِمَارٍ، أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ صُورَتَهُ صُورَةَ حِمَارٍ»: «آیا یکی از شما نمی‌ترسد که چون سرش را پیش از امام بلند کند، الله سر او را به سر الاغ تبدیل کند یا چهره‌اش را به چهرهٔ الاغ تبدیل نماید؟ هنگامی که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ نماز را آغاز می‌کرد (تکبیر احرام می‌گفت) دستانش را تا مقابل شانه‌هایش بالا می‌برد درحالی‌که کف دستم بين دو کف دستان رسول الله ـ صلى الله عليه وسلم ـ بود، تشهد را همچون سوره‌ای از قرآن به من آموخت اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ القَبْرِ، وَمِنْ عَذَابِ النَّارِ، وَمِنْ فِتْنَةِ المَحْيَا وَالمَمَاتِ، وَمِنْ فِتْنَةِ المَسِيحِ الدَّجَّالِ»: «یا الله من از عذاب قبر و از عذاب دوزخ و از فتنهٔ زندگی و مرگ و از فتنهٔ مسیح دجال به تو پناه می‌آورم هرگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم در نماز تکبیر [احرام] می‌گفت، پیش از آنکه قرائت را آغاز کند، اندکی توقف می‌کرد. گفتم: پدر و مادرم به فدایت یا رسول الله، در سکوت بین تکبیر و قرائت چه می‌گویید؟ فرمود: «می‌گویم: اللهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِي وَبَيْنَ خَطَايَايَ كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ در سجده، اعتدال را رعایت کنيد و هيچيک از شما ساعدهايش را مانند سگ، بر زمين نگذارد. از انس بن مالک سوال کردم: آيا رسول الله صلى الله عليه وسلم با كفش نماز می خواند؟ گفت: بله. هرگاه سگ در ظرف شما آب خورد، باید آن را هفت بار بشوييد. هرگاه پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ برای قضای حاجت می‌رفت، می‌فرمود: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الخُبُثِ وَالخَبَائِثِ»: «یا الله، از خبیث‌های نر و ماده به تو پناه می‌برم کسی که صادقانه از الله متعال درخواست شهادت کند، الله او را به درجه يا جايگاه شهدا می رساند گرچه در رختخواب خود بميرد. به مردم امر شد كه آخرين عمل شان در ايام حج، طواف (وداع) باشد مگر زنان حائضه كه از اين قانون مستثنا می باشند. روش غسل جنابت هرگاه رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ غسل جنابت می‌کرد، دستانش را می‌شست و وضوی نماز را انجام می‌دادند سپس غسل می‌کرد قبر مرا به محلی برای رفت و آمد در زمانی مخصوص به شیوه ای مخصوص تبدیل نکنید و خانه های تان را به قبرستان تبديل نكنيد و بر من درود بفرستيد؛ زيرا هر جا باشید، درودتان را به من می رسانند. من مردی بودم که زیاد مذی از من خارج می‌شد و به دلیل جایگاه دختر پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ [و اینکه داماد ایشان بودم] شرم می‌کردم که در این باره از ایشان بپرسم، پس از مِقداد بن اَسوَد خواستم که در این مورد از ایشان سؤال کند، پس فرمودند: «يَغْسِلُ ذَكَرَهُ وَيَتَوَضَّأُ»: «آلت خود را می‌شوید و وضو می‌گیرد هنگامی که لباس می پوشيد و هنگامی که وضو می گيريد، از سمتِ راست بدن تان آغاز کنيد. کدام عمل نزد الله محبوب‌تر است؟ فرمود: «الصَّلاَةُ عَلَى وَقْتِهَا»: «نماز به وقت آن». پرسیدم: سپس چه چیزی؟ فرمود: «ثُمَّ بِرُّ الوَالِدَيْنِ»: «سپس نیکی به والدین». گفتم: سپس چه؟ فرمود: «الجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ»: «جهاد در راه الله هر روز که بندگان شب را به صبح می رسانند، دو مَلَک پايين می آيند و يکی از آنها می گويد: یا الله، به کسی که انفاق می کند، عوض بده. و ديگری می گويد: یا الله، مال بخيل و کسی که از انفاق کردن خودداری می کند، از بين ببر. مَنْ جَهَّز غَازِياً فِي سَبِيلِ الله فَقَد غَزَا، وَمَنْ خَلَّف غَازِياً في أهلِه بخَير فقَد غزَا»: «هرکس مجاهدِ راه الله را تجهیز کند، [گويا] خود جهاد کرده است؛ و هرکس در غياب او، خانواده‌اش را به نيکی سرپرستی نمايد، [گويا] خود جهاد نموده است عمرو بن ابی حسن را دیدم که از عبدالله بن زید دربارهٔ وضوی پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌پرسید، پس او ظرف کوچکی آب خواست؛ سپس همانند پیامبر صلی الله علیه وسلم برای آنان وضو گرفت آيا نمی دانی که اسلام گناهانِ پيش از خود را نابود می کند و هجرت گناهانِ قبل از خود را از ميان می برد و حج نيز گناهان گذشته را نابود می گرداند؟ نزد رسول الله صلى الله عليه و سلم آمدم درحالی که ايشان مشغول مسواک زدن با تکه چوب تری بود؛ يک سمت چوب مسواک بر روی زبانش بود و درحالی که مسواک در دهانش بود، صدای اع اع از خود خارج می کرد، گویا می خواهد استفراغ کند. برایت کافی بود که با دستانت چنین کنی» سپس دستانش را یک بار بر زمین زد و سپس با دست چپ، دست راستش و پشت دستانش و چهره‌اش را مسح کرد هیچ پيامبری نیست که الله متعال در امت‌های پيش از من مبعوث نموده، مگر ياران مخلص و اصحابی از امتش داشته که راه و روش او را در پيش می‌گرفتند و از دستورهای او پيروی می‌کردند شخصی درحالی که پايش را در رکاب نهاده بود، از رسول الله صلى الله عليه وسلم پرسيد: کدامين جهاد برتر است؟ فرمود: «سخن حقی که نزد پادشاهی ستمکار گفته شود». با رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ بر گواهی دادن به اینکه معبود به حقی جز الله نیست و محمد فرستادهٔ الله است و برپا داشتن نماز و دادن زکات و سمع و طاعت و خیرخواهی برای هر مسلمان بیعت کردم ای معاذ، به الله سوگند که من دوستت دارم و به تو سفارش می کنم در پايان هر نماز اين دعا را بخوانی و آن را ترک نکنی: «اللَّهُم أَعِنِّي على ذِكْرِكَ وَشُكْرِكَ، وحُسنِ عِبَادتِك»: «يا الله، ياری ام کن تا تو را ذکر کنم، سپاس بگزارم و عبادت تو را به صورتی نيکو به جای آورم». وای از عذاب دوزخ بر پُشت پاهایی که هنگام وضو گرفتن خوب شسته نمی شوند. شبی رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز عشاء را به تاخير انداخت؛ پس عمر رضى الله عنه آمده و گفت: ای رسول خدا، وقت نماز است؛ زنان و بچه ها خوابيده اند؛ پس رسول الله صلی الله علیه وسلم درحالی از خانه خارج شد که قطره های آب از سرش می چکید و فرمود: اگر بر امتم سخت نمی بود، آنها را دستور می دادم این نماز را در این ساعت بخوانند. الله عزوجل می فرماید: هر عملِ آدمی زاد برای خودش می باشد، جز روزه که از آنِ من است و من خودم پاداش آن را می دهم. ای عايشه، برخيز و نماز وتر را بخوان. یا الله، من از خشم و غضبت به خشنودی و رضايتت و از کيفر و مجازاتت به عفو و بخششت پناه می برم و از گرفت و مؤاخذه ات به تو پناه می آورم. مرا توان و یارای آن نیست که به بيان ثنا و توصيف شايسته و وصف و شکوه بايسته ات بپردازم، تو چنان هستی که خودت را ستايش نموده ای. از رسول الله صلى الله عليه وسلم پرسيده شد: برترین نماز کدام است؟ فرمود: «نمازی که قيامش طولانی باشد». نخستين کاری که رسول الله صلى الله عليه وسلم هنگام ورود به خانه اش انجام می داد، چه بود؟ پاسخ داد: مسواک می زد. او کسی است که شيطان در گوش هایش ادرار کرده است. يا فرمود: در گوشِ او. ده خصلت جزو فطرت است: کوتاه کردن سبيل، گذاشتن ريش، مسواک زدن، استنشاق آب (= به بينی کشيدنِ آب)، کوتاه کردن ناخن ها، شستن بند انگشتان و مفاصل، گرفتن موی زير بغل، تراشيدن موی زيرِ ناف و استنجا. هريک از شما شب هنگام که می خوابد، شيطان سه گره بر پُشت سرِ او می زند و هنگامِ بستنِ هر گرهی - در گوش او - می گويد: شبی دراز در پيش داری؛ بخواب. ثَوبان، بردهٔ آزاد شدهٔ رسول الله صلی الله علیه وسلم را دیدم و گفتم: مرا از عملی خبر بده که الله به وسیله‌ی آن مرا وارد بهشت نماید؟ یا آنکه گفتم: مرا از محبوب‌ترین اعمال نزد الله خبر بده. پس او سکوت کرد؛ باز پرسیدم و سکوت کرد؛ چون برای بار سوم پرسیدم گفت: در این باره از رسول الله صلی الله علیه وسلم پرسیدم، ایشان فرمودند: «عَلَيْكَ بِكَثْرَةِ السُّجُودِ لِلَّهِ، فَإِنَّكَ لَا تَسْجُدُ لِلَّهِ سَجْدَةً، إِلَّا رَفَعَكَ اللهُ بِهَا دَرَجَةً، وَحَطَّ عَنْكَ بِهَا خَطِيئَةً»: «برای الله زیاد سجده کن؛ زیرا برای الله سجده‌ای نمی‌بری، مگر آنکه الله به وسیلهٔ آن درجه‌ای بر درجات تو می‌افزاید و گناهی از گناهانت را پاک می‌‌کند چنانکه رسول الله صلى الله عليه وسلم در ماه رمضان برای عبادت می کوشيد، در ماه های دیگر نمی کوشيد و آن اندازه که در دهه ی پايانیِ رمضان برای عبادت کوشش می کرد، در وقتِ ديگری آن همه تلاش نمی کرد. ما مسواک و آبِ وضوی رسول الله صلى الله عليه وسلم را آماده می کرديم و ايشان در پاسی از شب که الله می خواست، برمی خاست و مسواک می زد و وضو می گرفت و نماز می خواند. قدم های هر بنده ای در راه الله غبارآلود شود، آتش دوزخ آن را لمس نمی کند. شهيد هنگام کشته شدن دردی احساس نمی کند مگر به اندازه ی دردی که يکی از شما از نيشگونِ [مورچه يا نيشِ پشه] حس می نمايد. مَنْ صَلَّى ‌الْبَرْدَيْنِ دَخَلَ الْجَنَّةَ» «آنکه بَردَین (دو نماز به وقت سرما) را بخواند، وارد بهشت می‌شود به من بگوييد: اگر در راه الله کشته شوم، گناهانم بخشيده می شوند؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم ابتدای شب می خوابيد و در پايان شب برمی خاست و نماز می خواند. هركس يك روز در راه الله (=جهاد) روزه بگيرد، الله متعال چهره اش را به اندازه ی مسافت هفتاد سال از دوزخ دور می كند. تا زمانی که مردم در افطار کردن عجله کنند، همواره در خير و نيکی به سر می برند. هيچيک از شما روز جمعه را روزه نگيرد، مگر آنکه روزِ قبل يا بعد از آن را هم روزه بگيرد. ما در زمان رسول الله صلی الله علیه وسلم زکات فطرمان را یک صاع غذا یا یک صاع جو یا یک صاع کشک یا یک صاع کشمش می پرداختیم. به همراه رسول الله صلى الله عليه وسلم سحری خورديم و سپس برای نماز فجر برخاستيم. انس می گوید: به زید گفتم: ميان سحری و نماز چقدر فاصله بود؟ زيد پاسخ داد: به اندازه ی خواندن پنجاه آيه. پس از فتحِ [مکه] ديگر هجرتی [از مکه] وجود ندارد؛ ولی جهاد و نيت باقی است. و هرگاه به جهاد فرا خوانده شديد، به جهاد برويد. رسول الله صلى الله عليه وسلم تا زنده بود، ده روز آخر ماه رمضان را اعتکاف می کرد. و بعد از وفات ایشان، همسرانش این ده روز را به اعتکاف می نشستند. سحری بخورید که در سحری خوردن برکت است. مردی از رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد روزه گرفتن در سفر سوال می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم پاسخ می دهد: «اگر خواستی روزه بگير و اگر نخواستی نگير». نبايد يک يا دو روز قبل از رمضان روزه بگيريد، مگر کسی که مقيد به روزه گرفتن (مثلا روزهای دوشنبه و پنجشنبه) بوده که چنين شخصی (طبق عادت قبلی خود) روزه بگيرد. رسول الله صلى الله عليه و سلم زکات فطر - يا زکات رمضان - را بر مرد و زن، آزاد و برده واجب نمود. برای زنی كه به الله و روز قيامت ايمان دارد، جايز نيست مسير يك شبانه روز راه را بدون مَحرَم سفر کند. گاهی فجر درحالی طلوع می كرد كه رسول الله صلى الله عليه وسلم به علت همبستری با همسرانش جنب بود. آنگاه غسل می كرد و به روزه اش ادامه می داد. رسول الله صلی الله علیه وسلم از روزه گرفتن دو روز عید فطر و قربان و از اينكه کسی خود را طوری در لباس بپيچد كه دست هايش داخل آن بمانند و بيرون آوردن آنها مشكل باشد و از نشستن بر روی باسن و نهادن کف پا بر روی زمين و جمع کردن زانوها به طرف سينه در حالتی که تمام بدن را با يک لباس پوشيده باشد و همچنین از نماز خواندن بعد از نماز صبح و عصر نهی کرده است. هرکس روزه داشت و از روی فراموشی چیزی خورد یا نوشید، روزه اش را کامل کند که الله به او آب و غذا داده است. رسول الله صلی الله علیه وسلم از روزه گرفتن این دو روز نهی کرده است: روز عید فطر که روزه به پایان می رسد و روز دیگری که در آن از قربانی تان می خورید. (عید قربان). رسول الله صلى الله عليه وسلم چنين لبيك می گفت: «لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ وَالنِّعْمَةَ لَكَ وَالْمُلْكَ، لا شَرِيكَ لَكَ». دوستِ عزيزم صلى الله عليه وسلم مرا به روزه ی سه روز از هر ماه و دو رکعت نماز چاشت و خواندن وتر پيش از آن که بخوابم، سفارش فرمود. شب قدر را در شب های فردِ دهه ی آخِر جستجو کنيد. می بينم که خواب های شما درباره ی اينکه شب قدر در هفت شبِ پايانیِ رمضان است، با هم مطابقت دارد؛ پس کسی که در جستجوی شب قدر است، آن را در هفت شبِ پايانیِ رمضان جستجو نمايد. هرگاه شب از اين سمت - يعنی از سوی مشرق - نمايان شد و روز از اين طرف - يعنی از سمتِ مغرب - رفت، روزه دار بايد افطار کند. بر مالی كه كمتر از پنج اوقيه باشد و بر شترانی که تعداد آنها کمتر از پنج نفر باشد و بر مالی که کمتر از پنج وسق باشد، زكاتی نیست. ای رسول خدا، من در جاهلیت نذر کرده بودم که شبی را در مسجدالحرام به اعتکاف بنشینم؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «فَأَوْفِ بِنَذْرِكَ»: «پس به نذرت وفا کن». هرگاه هلال رمضان را ديديد، روزه بگيريد و هرگاه هلال شوال را ديديد، افطار کنيد؛ و اگر آسمان ابری بود و ماه را نديديد، سی روز را کامل نماييد. مگر الله زمينه ای برای شما فراهم نکرده که بتوانيد صدقه دهيد؟ هر سبحان الله گفتن، يک صدقه است؛ هر الله اکبر گفتن، يک صدقه است؛ هر الحمدلله گفتن، يک صدقه است؛ هر لااله الاالله گفتن، يک صدقه است. صَلَاةُ الرَّجُلِ فِي جَمَاعَةٍ تَزِيدُ عَلَى صَلَاتِهِ فِي بَيْتِهِ وَصَلَاتِهِ فِي سُوقِهِ بِضْعًا وَعِشْرِينَ دَرَجَةً، وَذَلِكَ أَنَّ أَحَدَهُمْ إِذَا تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ، ثُمَّ أَتَى الْمَسْجِدَ لَا يَنْهَزُهُ إِلَّا الصَّلَاةُ، لَا يُرِيدُ إِلَّا الصَّلَاةَ، فَلَمْ يَخْطُ خَطْوَةً إِلَّا رُفِعَ لَهُ بِهَا دَرَجَةٌ، وَحُطَّ عَنْهُ بِهَا خَطِيئَةٌ، حَتَّى يَدْخُلَ الْمَسْجِدَ، فَإِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ كَانَ فِي الصَّلَاةِ مَا كَانَتِ الصَّلَاةُ هِيَ تَحْبِسُهُ، وَالْمَلَائِكَةُ يُصَلُّونَ عَلَى أَحَدِكُمْ مَا دَامَ فِي مَجْلِسِهِ الَّذِي صَلَّى فِيهِ، يَقُولُونَ: اللهُمَّ ارْحَمْهُ، اللهُمَّ اغْفِرْ لَهُ، اللهُمَّ تُبْ عَلَيْهِ، مَا لَمْ يُؤْذِ فِيهِ، مَا لَمْ يُحْدِثْ فِيهِ»: «نماز مرد در جماعت بر نمازش در خانه‌اش و نمازش در (محل کارش در) بازار بیست و چند درجه برتری دارد وقتی رسول الله صلى الله عليه وسلم به سبب درد يا هر علت ديگری، از نماز شب بازمی ماند، در روز، دوازده رکعت نماز می خواند. رسول الله صلی الله علیه وسلم از زنانی كه (هنگام مصيبت) با صدای بلند گريه می كنند و موهای سرشان را می كَنَند و گريبان چاک می دهند، بیزار است. «هركس سير و يا پياز خورد، از ما كناره گيری نمايد» يا فرمود: «به مساجد ما نيايد و در خانه خود بنشيند». هنگامی که دهه ی پايانی ماه رمضان فرامی رسيد، رسول الله صلى الله عليه وسلم شب را به عبادت سپری می کرد و خانواده اش را بيدار می نمود و کمرش را محکم می بست. «او در آتش است». صحابه برای تحقيق و بررسی وضعيت او رفتند و ديدند که عبايی از مال غنیمت دزديده است. أَرَأَيْتُمْ لَوْ أَنَّ نَهَرًا بِبَابِ أَحَدِكُمْ يَغْتَسِلُ فِيهِ كُلَّ يَوْمٍ خَمْسًا، مَا تَقُولُ ذَلِكَ يُبْقِي مِنْ دَرَنِهِ؟»: «نظرتان چیست؟ اگر کنار دروازهٔ [خانهٔ] یکی از شما رودی باشد که هر روز پنج بار خودش را در آن بشوید، آیا چیزی از چرک بدنش باقی می‌ماند؟ ما در نماز با يکديگر صحبت می کرديم؛ اما زمانی که اين آيه نازل گرديد: «و با فروتنی و فرمانبرداری برای الله به پا خیزید» به ما دستور داده شد تا در نماز سکوت کنیم و از صحبت کردن منع شديم. رسول الله صلی الله علیه وسلم در رکوع و سجده این ذکر و دعا را زیاد می خواند: «سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ ربَّنَا وَبحمْدِك، اللَّهمَّ اغْفِرْ لي». در زمان رسول الله صلی الله علیه وسلم خورشید کسوف کرد؛ بنابراین رسول الله صلی الله علیه وسلم کسی را فرستاد تا در بین مردم ندای «الصلاة جامعة» سر دهد؛ پس مردم جمع شدند و رسول الله صلی الله علیه وسلم جلو رفت و تکبیر گفت و در دو رکعت، چهار رکوع و چهار سجده انجام داد. رسول الله صلى الله عليه وسلم در تمام بخش های شب نماز وتر می خواند؛ گاه در اول شب و گاه در نيمه ی شب و گاه در پايان شب. و آخرین وقتی که در آن وتر می خواند سحر بود. مُرُوا أولادكمِ بالصلاةِ وهم أبناءُ سبعِ سِنينَ، واضرِبوهم عليها وهم أبناءُ عَشرٍ، وفرِّقوا بينهم في المَضاجِعِ»: «فرزندان‌تان را در هفت سالگی به نماز امر کنید و در ده سالگی برای نماز بزنید و محل خواب آنان را جدا کنید پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ نزد ما آمد که گفتیم: یا رسول الله، دانستیم که چگونه بر شما سلام بگوییم، پس چگونه بر شما درود بفرستیم؟ لَا صَلَاةَ لِمَنْ لَمْ يَقْرَأْ بِفَاتِحَةِ الكِتَابِ»: «برای کسی که فاتحة الکتاب را نخواند، نمازی نیست هركس روز جمعه مانند غسل جنابت، غسل نمايد و اولِ وقت برای نماز جمعه - به مسجد - برود، گويا شتری صدقه نموده است. و هركس در وقتِ دوم برود، گويا گاوی صدقه داده است. هریک از شما که به - نمازِ - جمعه می آيد، بايد غسل کند. هرکس در تشييع جنازه ای شرکت کند و تا پايانِ نماز جنازه بماند، به اندازه ی يک قيراط پاداش می يابد و اگر تا خاکسپاریِ ميّت صبر کند، پاداش دو قيراط برايش ثبت می شود. پرسيدند: ای رسول خدا، دو قيراط چقدر است؟ فرمود: همانندِ دو کوه بزرگ. هرکس به خوبی وضو بگيرد و سپس برای نماز جمعه (به مسجد) برود و به خطبه ی جمعه گوش دهد و ساکت باشد، گناهانی که تا روز جمعه و سه روز بعد، از او سر می زند، آمرزيده می شود. و هرکس سنگ ريزه ای را جابه جا کند، ثواب نماز جمعه را از دست می دهد. کسی که در ابتدا يا پايان روز به مسجد برود، الله برای هر نوبت که در ابتدا يا انتهای روز به مسجد می رود، ضيافتی در بهشت برای او فراهم می سازد. هرکس با نيزه از مساجد يا بازارهای ما می گذرد، بايد نوک آن را با دستش بگيرد تا مبادا به يکی از مسلمانان برخورد کند و آسيبی به او برساند. ای مردم، سلام گفتن را رواج دهيد و پيوند خويشاوندی را به جای آوريد و غذا بدهيد؛ و شب هنگام، درحالی که مردم خوابيده اند، نماز بخوانيد تا به سلامتی (بدون هیچ رنجی) وارد بهشت شويد. ای رسول خدا، برترین مردم کیست؟ هنگامی كه امام آمين گفت، شما نيز آمين بگوييد. زيرا آمين هركس با آمين ملائکه همزمان باشد، تمام گناهان گذشته اش آمرزيده می شود. هركس به اندازه ی يک خرما از کسب حلال و پاک صدقه دهد - و الله جز مال حلال و پاک را نمی پذيرد - الله متعال آن را به دست راست خود می گيرد و آن چنان برای صدقه دهنده پرورش می دهد که مثل کوه بزرگ می شود؛ همان طور که شما کره اسب خود را پرورش می دهيد. مَنِ اسْتَطَاعَ البَاءَةَ فَلْيَتَزَوَّجْ، فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلْبَصَرِ، وَأَحْصَنُ لِلْفَرْجِ، وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَعَلَيْهِ بِالصَّوْمِ، فَإِنَّهُ لَهُ وِجَاءٌ»: «كسی كه توانايی دارد، ازدواج كند، زيرا باعث حفاظت بیشتر چشم و مصونیت بیشتر شرمگاه می‌شود. و كسی كه توانايی [ازدواج را] ندارد، باید روزه بگيرد كه روزه، شهوت را ضعيف و كنترل می‌كند هرگاه يکی از شما برای مردم پيش نماز شد، نماز را کوتاه بخواند؛ زيرا در ميان نمازگزاران (افرادِ) ضعيف، بيمار و کسانی هستند که کار فوری دارند. و اگر برای خود (يعنی به تنهايی) نماز خواند، هر اندازه که خواست، نمازش را طولانی بگرداند. هرگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم امیری را برای سپاه یا سریه ای مشخص می کرد، او را به رعايت تقوای الهی در حق خودش و مسلمانان همراهش و همچنين نيکی به همراهانش توصيه می نمود. روزه ی سه روز از هر ماه، روزه ی همه ی سال است. امام برای این قرار داده شده که به او اقتدا شود، پس با او مخالفت نکنید؛ زمانی که تکبیر گفت، تکبیر بگویید و آنگاه که رکوع کرد، رکوع کنید. و زمانی که "سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ" گفت، "رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ" بگویید. و وقتی سجده کرد، سجده کنید. و اگر نشسته نماز خواند، همگی نشسته نماز بخوانید. تفاوت روزه ی ما و روزه ی اهل کتاب در سحری خوردن است. رسول الله صلى الله عليه وسلم سخاوتمندترين مردم بود و در رمضان، هنگامی که جبريل عليه السلام ملاقاتش می‌کرد، از هر زمانی بخشنده‌تر می‌شد رسول الله صلی الله علیه وسلم هيچ ماهی را به اندازه ی ماه شعبان روزه نمی گرفت. هرکس پيش از طلوع خورشيد و قبل از غروبِ آن نماز بگزارد، وارد آتشِ (دوزخ) نمی شود. اگر سالِ آينده زنده باشم، حتماً روز تاسوعا (=نُهم محرم) را نيز روزه می گيرم. مَا مِنَ امْرِئٍ مُسْلِمٍ تَحْضُرُهُ صَلَاةٌ مَكْتُوبَةٌ فَيُحْسِنُ وُضُوءَهَا وَخُشُوعَهَا وَرُكُوعَهَا، إِلَّا كَانَتْ كَفَّارَةً لِمَا قَبْلَهَا مِنَ الذُّنُوبِ، مَا لَمْ يُؤْتِ كَبِيرَةً، وَذَلِكَ الدَّهْرَ كُلَّهُ»: «مسلمانی نیست که وقت نماز فرضش فرا رسد و به نیکی وضو و خشوع و رکوعش را انجام دهد، مگر آنکه کفارهٔ گناهان پیش از آن خواهد بود؛ اگر مرتکب کبیره نشده باشد و این [برای] همهٔ سال است