مَنْ حَجَّ لِلهِ فَلَمْ يَرْفُثْ وَلَمْ يَفْسُقْ رَجَعَ كَيَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ» «کسی که برای الله حج کند و از همبستری با همسرش و مقدمات آن خودداری نمايد - يا بدگويی و دعوا نکند- و مرتکب معصيت نشود، مانند روزی که از مادرش زاده شده [از حج] باز می‌گردد لَا صَلَاةَ بِحَضْرَةِ الطَّعَامِ، وَلَا هُوَ يُدَافِعُهُ الْأَخْبَثَانِ»: «به هنگام حاضر بودن غذا و فشار دفع ادرار و مدفوع، نمازی نیست إذا قُلْتَ لِصَاحِبِكَ: أَنْصِتْ، يومَ الجمعةِ، والْإِمامُ يَخْطُبُ، فَقَدْ لَغَوْتَ»: «اگر در روز جمعه و درحالی که امام خطبه می‌خواند به همراه خود بگویی: ساکت باش، مرتکب لغو شده‌ای الفِطْرَةُ خمسٌ: الخِتَانُ والاستحدادُ وقصُّ الشَّارِبِ وتقليمُ الأظفارِ وَنَتْفُ الآبَاطِ»: «پنج چیز از امور فطرى هستند: ختنه، تراشیدن موهاى عورت، كوتاه كردن سبيل، كوتاه كردن ناخن‌ها و كندن موهاى زير بغل أحْفُوا الشَّوَارِبَ وأَعْفُوا اللِّحَى»: «سبيل‌ها را كوتاه كنيد و ريش را انبوه سازيد از حُمران مولاى عثمان رضى الله عنه روایت است که وی عثمان رضى الله عنه را دید که درخواست آب وضو كرد، سپس از آب داخل ظرف بر روى دست‌هايش ريخت و سه بار آنها را شست، سپس دست راستش را در آب وضو وارد كرد، سپس «مضمضه» یعنی گرداندن آب در دهان و «استنشاق» یعنی داخل كردن آب در بينى و «استنثار» یعنی بيرون آوردن آب از بينى با فشار هوا انجام داد؛ آنگاه سه بار صورتش را شست و دست‌هايش را تا آرنج شست؛ سپس سرش را مسح كرد و در نهایت هر پايش را سه بار شست، آنگاه گفت: رسول الله صلى الله عليه وسلم را ديدم كه همانند اين وضوی من، وضو گرفت و فرمود: «مَنْ تَوَضَّأَ نَحْوَ وُضُوئِي هَذَا ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ لَا يُحَدِّثُ فِيهِمَا نَفْسَهُ غَفَرَ اللهُ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ اللهم لا تجعل قبري وثنًا، لعن الله قومًا اتخذوا قبور أنبيائهم مساجد»: «بارالها، قبر مرا بتی نگردان ‌إِنَّ ‌أَثْقَلَ صَلَاةٍ عَلَى الْمُنَافِقِينَ صَلَاةُ الْعِشَاءِ وَصَلَاةُ الْفَجْرِ، وَلَوْ يَعْلَمُونَ مَا فِيهِمَا لَأَتَوْهُمَا وَلَوْ حَبْوًا الله متعال نماز يكى از شما را قبول نمى كند اگر بى وضو شد، تا (دوباره) وضو بگيرد السِّوَاكُ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ، مَرْضَاةٌ لِلرَّبِّ»: «مسواک پاک کنندهٔ دهان و باعث خشنودی پروردگار است الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ، وَالْجُمُعَةُ إِلَى الْجُمُعَةِ، وَرَمَضَانُ إِلَى رَمَضَانَ، مُكَفِّرَاتٌ مَا بَيْنَهُنَّ إِذَا اجْتَنَبَ الْكَبَائِرَ»: «نمازهای پنجگانه و جمعه تا جمعه و رمضان تا رمضان، پاک کنندهٔ [گناهان] بین آنهاست، اگر از گناهان کبیره دوری شود مَنْ صَامَ رَمَضَانَ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ»: «هركس ماه رمضان را از روى ايمان و براى كسب پاداش آن روزه بگيرد، گناهان گذشته‌اش بخشيده می‌شوند مَنْ يَقُمْ لَيْلَةَ الْقَدْرِ إِيمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ»: «هرکس شب قدر را با ایمان و برای کسب پاداش آن [به عبادت] قیام کند، گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود لَا تَسُبُّوا الْأَمْوَاتَ، فَإِنَّهُمْ قَدْ أَفْضَوْا إِلَى مَا قَدَّمُوا»: «به مردگان ناسزا نگوييد، زیرا آنها به نتيجهٔ اعمال خود رسيده‌اند مَنْ صَلَّى صَلَاةَ الصُّبْحِ فَهُوَ فِي ذِمَّةِ اللهِ مَا نَقَصَتْ صَدَقَةٌ مِنْ مَالٍ، وَمَا زَادَ اللهُ عَبْدًا بِعَفْوٍ إِلَّا عِزًّا، وَمَا تَوَاضَعَ أَحَدٌ لِلهِ إِلَّا رَفَعَهُ اللهُ»: «هيچ صدقه‌اى مال را كم نمى‌كند و الله متعال با بخشندگی بنده تنها احترام و عزتش را بيشتر مى‌كند؛ و هیچكس برای الله فروتنی نمی‌کند، مگر الله او را بلند می‌کند قَالَ اللهُ: أَنْفِقْ يَا ابْنَ آدَمَ أُنْفِقْ عَلَيْكَ»: «الله متعال فرموده است: اى فرزند آدم انفاق كن، بر تو انفاق می‌شود ابن زبیر پس از هر نماز، هنگامى كه سلام می داد، این ذکر را می گفت: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، ‌وَلَا ‌نَعْبُدُ ‌إِلَّا إِيَّاهُ، لَهُ النِّعْمَةُ وَلَهُ الْفَضْلُ وَلَهُ الثَّنَاءُ الْحَسَنُ، لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ»: «هيچ معبود به حقى جز الله يگانهٔ بدون شريک نيست؛ فرمانروانیی و ستايش برای اوست و او بر هر چيزى تواناست؛ قدرت و توانايى نيست مگر با كمک الله و هيچ معبود به حقی نيست غير از الله؛ و فقط او را عبادت مى‌كنيم و نعمت و فضل از آن اوست؛ و ستايش نيكو از آن اوست، هيچ معبود به حقی نيست جز الله و در دين برای او اخلاص داريم هرچند كافران ناخشنود باشند». عبد الله بن زبیر می گوید: «اين ذکر پس از هر نماز، ورد زبان رسول الله صلى الله عليه وسلم بود ما مِنْ أيَّامٍ العمَلُ الصَّالِحُ فيها أحبُّ إلى اللهِ مِن هذه الأيام»: «ایامی نیست که عمل نیک در آن نزد الله محبوب‌تر از این ایام باشد». منظورشان ایام ده‌گانه نماز عصر را زود ادا کنید، زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «مَنْ تَرَكَ صَلَاةَ الْعَصْرِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ»: «هرکس نماز عصر را ترک گوید، عملش تباه شده است مَنْ تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ خَرَجَتْ خَطَايَاهُ مِنْ جَسَدِهِ حَتَّى تَخْرُجَ مِنْ تَحْتِ أَظْفَارِهِ»: «هرکس وضو بگیرد و خوب وضو بگیرد، گناهانش از بدنش خارج می‌شود تا جایی که از زیر ناخن‌هایش بیرون می‌آید از (قطرات) ادرار خود را حفظ کنيد؛ زيرا عموم عذاب قبر از آنست. لَا تَجْلِسُوا عَلَى الْقُبُورِ، وَلَا تُصَلُّوا إِلَيْهَا»: «بر روی قبور ننشینید و به سوی آن نماز نگزارید اين قومى هستند كه اگر بنده ى صالحى يا مرد صالحى در ميان آنان وفات كرد، بر روى قبر وى مسجدى بنا كرده، و در آن اين تصويرها را كشيده اند، اينان بدترين مردمان در نزد الله هستند. به من امر شده كه بر روى هفت استخوان و پيشانى سجده كنم، و با دستشان به بينى، دو دست، دو زانو و اطراف پاهايشان اشاره كردند، و اينكه لباس و موها را (در داخل نماز) جمع نكنيم. پيامبر ـ صلى الله عليه وسلم ـ در بين دو سجده مى‌فرمود: «اللَّهمَّ اغْفِرْ لي، وارْحَمْنِي، وعافِني، واهْدِني، وارزقْنِي»: «بارالها مرا ببخش و به من رحم كن و به من عافيت ببخش و من را هدايت كن و به من رزق و روزى عطا کن اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ، وَمِنْكَ السَّلَامُ، تَبَارَكْتَ ذَا الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ صَلِّ قَائِمًا، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَقَاعِدًا، فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِعْ فَعَلَى جَنْبٍ»: «ایستاده نماز بگزار، پس اگر نتوانستی نشسته و اگر نتوانستی بر پهلو خوابیده مردى نابينا نزد پيامبر صلى الله عليه و سلم آمد و گفت: اى رسول الله، [عصاکش و] راهنمایی ندارم كه مرا به مسجد بياورد و از رسول الله صلى الله عليه و سلم درخواست كرد كه به وى اجازه دهد تا در منزل خود نماز بخواند و ايشان به وى اجازه داد. اما همین كه خواست برگردد، وى را صدا زد و فرمود: «هَلْ تَسْمَعُ النِّدَاءَ بِالصَّلَاةِ؟»: «آيا نداى نماز (اذان) را مى شنوى؟» گفت: بله، فرمود: «فَأَجِبْ»: «پس اجابت کن هرگاه یکی از شما وارد نماز جماعت شد، امام در هر حالتی که بود، باید مانند امام عمل کند مَنْ قَتَلَ مُعَاهَدًا ‌لَمْ ‌يَرَحْ ‌رَائِحَةَ الْجَنَّةِ، وَإِنَّ رِيحَهَا تُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ أَرْبَعِينَ عَامًا»: «هركس مُعاهدی را به قتل برساند بوى بهشت را احساس نمی‌کند، حال آنکه بوى آن از مسير چهل سال به مشام مى‌رسد اسلام بر پنج رکن بنا شده است نظرتان در این مورد چیست: اگر نمازهای فرض را به‌جا آوردم و رمضان را روزه بگیرم و حلال را حلال بدانم و حرام را حرام الطُّهُورُ شَطْرُ الْإِيمَانِ، وَالْحَمْدُ لِلهِ تَمْلَأُ الْمِيزَانَ، وَسُبْحَانَ اللهِ وَالْحَمْدُ لِلهِ تَمْلَآنِ -أَوْ تَمْلَأُ- مَا بَيْنَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالصَّلَاةُ نُورٌ، وَالصَّدَقَةُ بُرْهَانٌ، وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ، وَالْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ أَوْ عَلَيْكَ، كُلُّ النَّاسِ يَغْدُو، فَبَايِعٌ نَفْسَهُ فَمُعْتِقُهَا أَوْ مُوبِقُهَا»: «پاکی [به وسیله‌ی وضو و غسل] نصف ایمان است و الحمدلله ترازو را پر می‌کند و سبحان الله والحمدلله ما بین آسمان‌ها و زمین را پر می‌کنند إِذَا قَالَ الْمُؤَذِّنُ: اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ، فَقَالَ أَحَدُكُمُ: اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ مَنْ نَسِيَ صَلَاةً فَلْيُصَلِّ إِذَا ذَكَرَهَا، لَا كَفَّارَةَ لَهَا إِلَّا ذَلِكَ إِنَّ بَيْنَ الرَّجُلِ وَبَيْنَ الشِّرْكِ وَالْكُفْرِ تَرْكَ الصَّلَاةِ»: «میان شخص و شرک و کفر، ترک نماز است إِنَّ الْعَهْدَ الَّذِي بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمُ الصَّلَاةُ، فَمَنْ تَرَكَهَا فَقَدْ كَفَرَ»: «پیمانی که میان ما و آنهاست نماز است؛ پس هر که ترکش گوید کافر شده است ثواب يک عمره در رمضان برابر با يک حج - يا برابر با حجی است که همراه من ادا شود. رسول الله صلی الله علیه وسلم در هر رمضان ده روز به اعتکاف می نشست؛ اما در سالِ وفاتش بيست روز اعتکاف کرد. برترين جهاد، حج مقبول است. در يكی از غزواتِ رسول الله صلى الله عليه وسلم جنازه ی زنی پيدا شد. کسی که برای اعلای کلمه ی الله (و سرافرازی دينش) بجنگد، در راه الله است. إِذَا سَمِعْتُمُ النِّدَاءَ، فَقُولُوا مِثْلَ مَا يَقُولُ المُؤَذِّن»: «هرگاه صدای اذان را شنیدید، مانند آنچه مؤذن می‌گوید، بگویید در سفری همراه رسول الله صلى الله عليه وسلم بودم. (هنگام وضو) خواستم موزه های رسول الله صلى الله عليه وسلم را بيرون بياورم که فرمود: «دَعْهُمَا فَإِنِّي أَدْخَلْتُهُمَا طَاهِرَتَيْنِ»: «آنها را بيرون نياور، چون آنها را پس از طهارت و وضو پوشيده ام». سپس رسول الله صلى الله عليه وسلم بر موزه هايش مسح نمود. فاطمه بنت ابی حبيش از پيامبر صلى الله عليه و سلم پرسيد: من دچار خونريزی مستمر می شوم به گونه ای که هرگز پاک نمی شوم، آيا نماز را ترک کنم؟ پيامبر صلى الله عليه و سلم فرمود: «لا، إنَّ ذَلِكَ عِرْقٌ، وَلَكِنْ دَعِي الصَّلاةَ قَدْرَ الأَيَّامِ الَّتِي كُنْتِ تَحِيضِينَ فِيهَا، ثُمَّ اغْتَسِلِي وَصَلِّي»: «خير، اين خونريزی ناشی از پارگی رگ است؛ به اندازه ی روزهایی که عادت ماهیانه می شوی نماز را ترک کن، سپس غسل نموده و نماز بخوان». صف های تان را راست کنيد که راست کردن صف ها بخشی از کامل بودن نماز است. هرگاه يكی از شما وضو می گيرد، باید آب در بينی کند و [جهت تمیز شدن بینی] آن را با فشار از بینی خارج کند. و هركس با سنگ استنجا می كند، عدد فرد را رعايت نمايد. و هرگاه کسی از شما از خواب بيدار شد باید قبل از داخل كردن دست ها در ظرف آب، سه بار آنها را بشويد. زيرا نمی داند به هنگام خواب دستش با چه چيز و كجا در تماس بوده است. با رسول الله صلى الله عليه وسلم دو رکعت پيش از فرض ظهر و دو رکعت پس از آن و دو رکعت پس از نماز جمعه و دو رکعت بعد از مغرب و دو رکعت پس از عشا، نمازِ (سنت) خواندم. رسول الله صلى الله عليه وسلم هر وقتِ شب که از خواب برمی خاست، دهانش را مسواک می زد. مردی نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم از خیالاتی که در نماز با آنها مواجه می شد و احساس شکستن وضو به وی دست می داد، شکایت نمود؛ پس رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «لا يَنْصَرِفُ حَتَّى يَسْمَعَ صَوْتاً، أَوْ يَجِدَ رِيحاً»: «در این حالت نمازش را قطع نکند تا اینکه صدایی بشنود یا بویی احساس کند». چون نماز درحالی اقامه شد که شام حاضر بود، ابتدا شام بخورید. همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم بودم که ادرار نموده و وضو گرفت و بر موزه هایش مسح کرد. إذا أَتَيتُم الغَائِط فَلاَ تَستَقبِلُوا القِبلَة، ولا تَسْتَدْبِرُوهَا، ولكن شَرِّقُوا أو غَرِّبُوا»: «هرگاه به محل قضای حاجت رفتید [به هنگام ادرار و مدفوع] نه رو به قبله کنید و نه پشت به قبله؛ بلکه رو به سمت شرق یا غرب کنید هیچیک از شما به هنگام ادرار، نه با دست راست آلت تناسلی خود را بگيرد و نه با آن استنجا کند. همچنين هنگام آب خوردن، در ظرف آب تنفس نکند. رسول الله صلی الله علیه وسلم از نماز خواندن پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب و پس از نماز عصر تا غروب آفتاب نهی فرمودند. آيا کسی که قبل از امام سرش را از رکوع بالا می آورد نمی ترسد که خداوند سرش را به سر الاغ تبديل کند يا اينکه صورتش را صورت الاغ قرار دهد؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم در آغاز نماز و هنگام تكبيرِ ركوع، رفع يدين می كرد يعنی دست هايش را تا برابر شانه ها بالا می برد. همچنين هنگام برخاستن از ركوع نيز رفع يدين می كرد. رسول الله صلى الله عليه و سلم در حالی که کف دستم بين دو کف دستانش بود، آنچنان به من تشهد آموخت که قرآن می آموخت. رسول الله صلى الله عليه وسلم چنين دعا می كرد: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَعَذَابِ النَّارِ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ»: «بار الها، از عذاب قبر، عذاب دوزخ، فتنه ی زندگی و مرگ و فتنه ی دجال به تو پناه می برم». ای رسول خدا، پدر و مادرم به فدايت، در سکوت بين تکبير و خواندن سوره، چه می گويی؟ ايشان فرمودند: «می گويم: "اللَّهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِي وَبَيْنَ خَطَايَايَ كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اللَّهُمَّ نَقِّنِي مِنْ خَطَايَايَ كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الأَبْيَضُ مِنْ الدَّنَسِ، اللَّهُمَّ اغْسِلْنِي مِنْ خَطَايَايَ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ"بار الها من و گناهانم را آنچنان از هم دور کن که بين مشرق و مغرب فاصله انداختی، بار الها آنچنان مرا از گناهانم پاک گردان که لباس سفيد از ناپاکی ها پاک می شود، بار الها مرا از گناهانم با آب و يخ و تگرگ بشوی». در سجده، اعتدال را رعایت کنيد و هيچيک از شما ساعدهايش را مانند سگ، بر زمين نگذارد. از انس بن مالک سوال کردم: آيا رسول الله صلى الله عليه وسلم با كفش نماز می خواند؟ گفت: بله. هرگاه سگ در ظرف شما آب خورد، باید آن را هفت بار بشوييد. بار الها از شر شياطين نر و ماده، يا هر پليدی و ناپاكی ديگر به تو پناه می برم. کسی که صادقانه از الله متعال درخواست شهادت کند، الله او را به درجه يا جايگاه شهدا می رساند گرچه در رختخواب خود بميرد. به مردم امر شد كه آخرين عمل شان در ايام حج، طواف (وداع) باشد مگر زنان حائضه كه از اين قانون مستثنا می باشند. برای رسول الله صلى الله عليه وسلم آب فراهم کردم تا غسل جنابت انجام دهد؛ ابتدا با دست راستش دو يا سه بار روی دست چپش آب ريخت، سپس شرمگاه خود را شست و بعد از آن دستش را به زمين ماليد. هرگاه رسول الله صلى الله عليه وسلم غسل جنابت می کرد، نخست دست هايش را می شست سپس مانند وضوی نماز، وضو می گرفت و بعد از آن غسل می کرد. قبر مرا به محلی برای رفت و آمد در زمانی مخصوص به شیوه ای مخصوص تبدیل نکنید و خانه های تان را به قبرستان تبديل نكنيد و بر من درود بفرستيد؛ زيرا هر جا باشید، درودتان را به من می رسانند. مذی زيادی از من خارج می شد. چون دختر رسول الله صلی الله علیه وسلم همسرم بود، شرم داشتم در این مورد از رسول الله صلی الله علیه وسلم سوال کنم؛ بنابراین از مقداد بن اسود خواستم تا در مورد حكم آن از ایشان سؤال كند که رسول الله صلى الله عليه وسلم در پاسخ فرمود: «در اين صورت شرمگاهش را بشوید و وضو بگیرد». هنگامی که لباس می پوشيد و هنگامی که وضو می گيريد، از سمتِ راست بدن تان آغاز کنيد. از رسول الله صلى الله عليه وسلم پرسيدم: الله متعال کدامین عمل را بیشتر دوست دارد؟ فرمود: «نمازِ سرِ وقت». گفتم: سپس کدام عمل؟ فرمود: «نيکی به پدر و مادر». هر روز که بندگان شب را به صبح می رسانند، دو مَلَک پايين می آيند و يکی از آنها می گويد: یا الله، به کسی که انفاق می کند، عوض بده. و ديگری می گويد: یا الله، مال بخيل و کسی که از انفاق کردن خودداری می کند، از بين ببر. هرکس ساز و برگ جنگيِ مجاهدِ راه الله را تأمين کند، (گويا) خود جهاد کرده است؛ و هرکس در غياب او، خانواده اش را به نيکی سرپرستی نمايد، گويا خود جهاد نموده است. شاهد بودم که عمرو بن ابوحسن از عبدالله بن زيد درباره ی چگونگی وضوی رسول الله صلى الله عليه و سلم سوال کرد، این بود که عبدالله درخواست ظرفی آب نمود و برای آنها وضويی همچون وضوی رسول الله صلى الله عليه وسلم گرفت. آيا نمی دانی که اسلام گناهانِ پيش از خود را نابود می کند و هجرت گناهانِ قبل از خود را از ميان می برد و حج نيز گناهان گذشته را نابود می گرداند؟ نزد رسول الله صلى الله عليه و سلم آمدم درحالی که ايشان مشغول مسواک زدن با تکه چوب تری بود؛ يک سمت چوب مسواک بر روی زبانش بود و درحالی که مسواک در دهانش بود، صدای اع اع از خود خارج می کرد، گویا می خواهد استفراغ کند. «کافی بود اين کار را با دستانت انجام می دادی». سپس دست هايش را يک بار بر زمين زد و دست چپش را روی دست راستش زد و پشت کف های دست و صورتش را مسح کرد. هر پيامبری که الله متعال در امت های پيش از من مبعوث نموده، ياران مخلص و اصحابی داشته که راه و روش او را در پيش می گرفتند و از دستورهای او پيروی می کردند؛ و سپس نسل هايی جانشين آنها شدند که به آنچه می گفتند، عمل نمی کردند و کارهايی انجام می دادند که به آن امر نشده بودند. شخصی درحالی که پايش را در رکاب نهاده بود، از رسول الله صلى الله عليه وسلم پرسيد: کدامين جهاد برتر است؟ فرمود: «سخن حقی که نزد پادشاهی ستمکار گفته شود». با رسول الله صلى الله عليه وسلم بر اقامه ی نماز، پرداخت زکات و خيرخواهی برای هر مسلمان بيعت کردم. ای معاذ، به الله سوگند که من دوستت دارم و به تو سفارش می کنم در پايان هر نماز اين دعا را بخوانی و آن را ترک نکنی: «اللَّهُم أَعِنِّي على ذِكْرِكَ وَشُكْرِكَ، وحُسنِ عِبَادتِك»: «يا الله، ياری ام کن تا تو را ذکر کنم، سپاس بگزارم و عبادت تو را به صورتی نيکو به جای آورم». وای از عذاب دوزخ بر پُشت پاهایی که هنگام وضو گرفتن خوب شسته نمی شوند. شبی رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز عشاء را به تاخير انداخت؛ پس عمر رضى الله عنه آمده و گفت: ای رسول خدا، وقت نماز است؛ زنان و بچه ها خوابيده اند؛ پس رسول الله صلی الله علیه وسلم درحالی از خانه خارج شد که قطره های آب از سرش می چکید و فرمود: اگر بر امتم سخت نمی بود، آنها را دستور می دادم این نماز را در این ساعت بخوانند. الله عزوجل می فرماید: هر عملِ آدمی زاد برای خودش می باشد، جز روزه که از آنِ من است و من خودم پاداش آن را می دهم. ای عايشه، برخيز و نماز وتر را بخوان. یا الله، من از خشم و غضبت به خشنودی و رضايتت و از کيفر و مجازاتت به عفو و بخششت پناه می برم و از گرفت و مؤاخذه ات به تو پناه می آورم. مرا توان و یارای آن نیست که به بيان ثنا و توصيف شايسته و وصف و شکوه بايسته ات بپردازم، تو چنان هستی که خودت را ستايش نموده ای. از رسول الله صلى الله عليه وسلم پرسيده شد: برترین نماز کدام است؟ فرمود: «نمازی که قيامش طولانی باشد». نخستين کاری که رسول الله صلى الله عليه وسلم هنگام ورود به خانه اش انجام می داد، چه بود؟ پاسخ داد: مسواک می زد. او کسی است که شيطان در گوش هایش ادرار کرده است. يا فرمود: در گوشِ او. ده خصلت جزو فطرت است: کوتاه کردن سبيل، گذاشتن ريش، مسواک زدن، استنشاق آب (= به بينی کشيدنِ آب)، کوتاه کردن ناخن ها، شستن بند انگشتان و مفاصل، گرفتن موی زير بغل، تراشيدن موی زيرِ ناف و استنجا. هريک از شما شب هنگام که می خوابد، شيطان سه گره بر پُشت سرِ او می زند و هنگامِ بستنِ هر گرهی - در گوش او - می گويد: شبی دراز در پيش داری؛ بخواب. زياد سجده کن؛ زيرا الله متعال به ازای هر سجده ای که برای او به جای می آوری، يک درجه مقام تو را بالا می برد و يکی از گناهانت را از تو می زدايد. چنانکه رسول الله صلى الله عليه وسلم در ماه رمضان برای عبادت می کوشيد، در ماه های دیگر نمی کوشيد و آن اندازه که در دهه ی پايانیِ رمضان برای عبادت کوشش می کرد، در وقتِ ديگری آن همه تلاش نمی کرد. ما مسواک و آبِ وضوی رسول الله صلى الله عليه وسلم را آماده می کرديم و ايشان در پاسی از شب که الله می خواست، برمی خاست و مسواک می زد و وضو می گرفت و نماز می خواند. قدم های هر بنده ای در راه الله غبارآلود شود، آتش دوزخ آن را لمس نمی کند. شهيد هنگام کشته شدن دردی احساس نمی کند مگر به اندازه ی دردی که يکی از شما از نيشگونِ [مورچه يا نيشِ پشه] حس می نمايد. هرکس نماز صبح و عصر را بخواند، وارد بهشت می شود. به من بگوييد: اگر در راه الله کشته شوم، گناهانم بخشيده می شوند؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم ابتدای شب می خوابيد و در پايان شب برمی خاست و نماز می خواند. هركس يك روز در راه الله (=جهاد) روزه بگيرد، الله متعال چهره اش را به اندازه ی مسافت هفتاد سال از دوزخ دور می كند. تا زمانی که مردم در افطار کردن عجله کنند، همواره در خير و نيکی به سر می برند. هيچيک از شما روز جمعه را روزه نگيرد، مگر آنکه روزِ قبل يا بعد از آن را هم روزه بگيرد. ما در زمان رسول الله صلی الله علیه وسلم زکات فطرمان را یک صاع غذا یا یک صاع جو یا یک صاع کشک یا یک صاع کشمش می پرداختیم. به همراه رسول الله صلى الله عليه وسلم سحری خورديم و سپس برای نماز فجر برخاستيم. انس می گوید: به زید گفتم: ميان سحری و نماز چقدر فاصله بود؟ زيد پاسخ داد: به اندازه ی خواندن پنجاه آيه. پس از فتحِ [مکه] ديگر هجرتی [از مکه] وجود ندارد؛ ولی جهاد و نيت باقی است. و هرگاه به جهاد فرا خوانده شديد، به جهاد برويد. رسول الله صلى الله عليه وسلم تا زنده بود، ده روز آخر ماه رمضان را اعتکاف می کرد. و بعد از وفات ایشان، همسرانش این ده روز را به اعتکاف می نشستند. سحری بخورید که در سحری خوردن برکت است. مردی از رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد روزه گرفتن در سفر سوال می کند که رسول الله صلی الله علیه وسلم پاسخ می دهد: «اگر خواستی روزه بگير و اگر نخواستی نگير». نبايد يک يا دو روز قبل از رمضان روزه بگيريد، مگر کسی که مقيد به روزه گرفتن (مثلا روزهای دوشنبه و پنجشنبه) بوده که چنين شخصی (طبق عادت قبلی خود) روزه بگيرد. رسول الله صلى الله عليه و سلم زکات فطر - يا زکات رمضان - را بر مرد و زن، آزاد و برده واجب نمود. برای زنی كه به الله و روز قيامت ايمان دارد، جايز نيست مسير يك شبانه روز راه را بدون مَحرَم سفر کند. گاهی فجر درحالی طلوع می كرد كه رسول الله صلى الله عليه وسلم به علت همبستری با همسرانش جنب بود. آنگاه غسل می كرد و به روزه اش ادامه می داد. رسول الله صلی الله علیه وسلم از روزه گرفتن دو روز عید فطر و قربان و از اينكه کسی خود را طوری در لباس بپيچد كه دست هايش داخل آن بمانند و بيرون آوردن آنها مشكل باشد و از نشستن بر روی باسن و نهادن کف پا بر روی زمين و جمع کردن زانوها به طرف سينه در حالتی که تمام بدن را با يک لباس پوشيده باشد و همچنین از نماز خواندن بعد از نماز صبح و عصر نهی کرده است. هرکس روزه داشت و از روی فراموشی چیزی خورد یا نوشید، روزه اش را کامل کند که الله به او آب و غذا داده است. رسول الله صلی الله علیه وسلم از روزه گرفتن این دو روز نهی کرده است: روز عید فطر که روزه به پایان می رسد و روز دیگری که در آن از قربانی تان می خورید. (عید قربان). رسول الله صلى الله عليه وسلم چنين لبيك می گفت: «لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ وَالنِّعْمَةَ لَكَ وَالْمُلْكَ، لا شَرِيكَ لَكَ». دوستِ عزيزم صلى الله عليه وسلم مرا به روزه ی سه روز از هر ماه و دو رکعت نماز چاشت و خواندن وتر پيش از آن که بخوابم، سفارش فرمود. شب قدر را در شب های فردِ دهه ی آخِر جستجو کنيد. می بينم که خواب های شما درباره ی اينکه شب قدر در هفت شبِ پايانیِ رمضان است، با هم مطابقت دارد؛ پس کسی که در جستجوی شب قدر است، آن را در هفت شبِ پايانیِ رمضان جستجو نمايد. هرگاه شب از اين سمت - يعنی از سوی مشرق - نمايان شد و روز از اين طرف - يعنی از سمتِ مغرب - رفت، روزه دار بايد افطار کند. بر مالی كه كمتر از پنج اوقيه باشد و بر شترانی که تعداد آنها کمتر از پنج نفر باشد و بر مالی که کمتر از پنج وسق باشد، زكاتی نیست. ای رسول خدا، من در جاهلیت نذر کرده بودم که شبی را در مسجدالحرام به اعتکاف بنشینم؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «فَأَوْفِ بِنَذْرِكَ»: «پس به نذرت وفا کن». هرگاه هلال رمضان را ديديد، روزه بگيريد و هرگاه هلال شوال را ديديد، افطار کنيد؛ و اگر آسمان ابری بود و ماه را نديديد، سی روز را کامل نماييد. مگر الله زمينه ای برای شما فراهم نکرده که بتوانيد صدقه دهيد؟ هر سبحان الله گفتن، يک صدقه است؛ هر الله اکبر گفتن، يک صدقه است؛ هر الحمدلله گفتن، يک صدقه است؛ هر لااله الاالله گفتن، يک صدقه است. نماز انسان به جماعت بر نمازی که در بازار و خانه اش می خواند، بيست و چند درجه برتری دارد. وقتی رسول الله صلى الله عليه وسلم به سبب درد يا هر علت ديگری، از نماز شب بازمی ماند، در روز، دوازده رکعت نماز می خواند. رسول الله صلی الله علیه وسلم از زنانی كه (هنگام مصيبت) با صدای بلند گريه می كنند و موهای سرشان را می كَنَند و گريبان چاک می دهند، بیزار است. «هركس سير و يا پياز خورد، از ما كناره گيری نمايد» يا فرمود: «به مساجد ما نيايد و در خانه خود بنشيند». هنگامی که دهه ی پايانی ماه رمضان فرامی رسيد، رسول الله صلى الله عليه وسلم شب را به عبادت سپری می کرد و خانواده اش را بيدار می نمود و کمرش را محکم می بست. «او در آتش است». صحابه برای تحقيق و بررسی وضعيت او رفتند و ديدند که عبايی از مال غنیمت دزديده است. مثالِ نمازهای پنجگانه مانند رودخانه ی پُرآبی است که در مقابل خانه ی هريک از شما جاری است و او روزانه پنج بار خود را در آن می شويد. ما در نماز با يکديگر صحبت می کرديم؛ اما زمانی که اين آيه نازل گرديد: «و با فروتنی و فرمانبرداری برای الله به پا خیزید» به ما دستور داده شد تا در نماز سکوت کنیم و از صحبت کردن منع شديم. رسول الله صلی الله علیه وسلم در رکوع و سجده این ذکر و دعا را زیاد می خواند: «سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ ربَّنَا وَبحمْدِك، اللَّهمَّ اغْفِرْ لي». در زمان رسول الله صلی الله علیه وسلم خورشید کسوف کرد؛ بنابراین رسول الله صلی الله علیه وسلم کسی را فرستاد تا در بین مردم ندای «الصلاة جامعة» سر دهد؛ پس مردم جمع شدند و رسول الله صلی الله علیه وسلم جلو رفت و تکبیر گفت و در دو رکعت، چهار رکوع و چهار سجده انجام داد. رسول الله صلى الله عليه وسلم در تمام بخش های شب نماز وتر می خواند؛ گاه در اول شب و گاه در نيمه ی شب و گاه در پايان شب. و آخرین وقتی که در آن وتر می خواند سحر بود. فرزندان تان را در هفت سالگی به نماز امر کنيد و چون ده ساله شدند، به خاطر کوتاهی در نماز تنبيه شان نماييد و رختخواب شان را از هم جدا کنيد. به ما بیاموز چگونه بر تو سلام و درود بفرستیم؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «بگویید: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ، وَبَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيد». برای کسی که سوره ی فاتحه را (در نمازش) نخواند، نمازی نیست. هركس روز جمعه مانند غسل جنابت، غسل نمايد و اولِ وقت برای نماز جمعه - به مسجد - برود، گويا شتری صدقه نموده است. و هركس در وقتِ دوم برود، گويا گاوی صدقه داده است. هریک از شما که به - نمازِ - جمعه می آيد، بايد غسل کند. هرکس در تشييع جنازه ای شرکت کند و تا پايانِ نماز جنازه بماند، به اندازه ی يک قيراط پاداش می يابد و اگر تا خاکسپاریِ ميّت صبر کند، پاداش دو قيراط برايش ثبت می شود. پرسيدند: ای رسول خدا، دو قيراط چقدر است؟ فرمود: همانندِ دو کوه بزرگ. هرکس به خوبی وضو بگيرد و سپس برای نماز جمعه (به مسجد) برود و به خطبه ی جمعه گوش دهد و ساکت باشد، گناهانی که تا روز جمعه و سه روز بعد، از او سر می زند، آمرزيده می شود. و هرکس سنگ ريزه ای را جابه جا کند، ثواب نماز جمعه را از دست می دهد. کسی که در ابتدا يا پايان روز به مسجد برود، الله برای هر نوبت که در ابتدا يا انتهای روز به مسجد می رود، ضيافتی در بهشت برای او فراهم می سازد. هرکس با نيزه از مساجد يا بازارهای ما می گذرد، بايد نوک آن را با دستش بگيرد تا مبادا به يکی از مسلمانان برخورد کند و آسيبی به او برساند. ای مردم، سلام گفتن را رواج دهيد و پيوند خويشاوندی را به جای آوريد و غذا بدهيد؛ و شب هنگام، درحالی که مردم خوابيده اند، نماز بخوانيد تا به سلامتی (بدون هیچ رنجی) وارد بهشت شويد. ای رسول خدا، برترین مردم کیست؟ هنگامی كه امام آمين گفت، شما نيز آمين بگوييد. زيرا آمين هركس با آمين ملائکه همزمان باشد، تمام گناهان گذشته اش آمرزيده می شود. هركس به اندازه ی يک خرما از کسب حلال و پاک صدقه دهد - و الله جز مال حلال و پاک را نمی پذيرد - الله متعال آن را به دست راست خود می گيرد و آن چنان برای صدقه دهنده پرورش می دهد که مثل کوه بزرگ می شود؛ همان طور که شما کره اسب خود را پرورش می دهيد. كسی كه توانايی ازدواج كردن دارد، ازدواج كند. زيرا باعث حفاظت چشم و شرمگاه می شود. و كسی كه توانايی ازدواج را ندارد، روزه بگيرد. چرا كه روزه، شهوت را ضعيف و كنترل می كند. هرگاه يکی از شما برای مردم پيش نماز شد، نماز را کوتاه بخواند؛ زيرا در ميان نمازگزاران (افرادِ) ضعيف، بيمار و کسانی هستند که کار فوری دارند. و اگر برای خود (يعنی به تنهايی) نماز خواند، هر اندازه که خواست، نمازش را طولانی بگرداند. هرگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم امیری را برای سپاه یا سریه ای مشخص می کرد، او را به رعايت تقوای الهی در حق خودش و مسلمانان همراهش و همچنين نيکی به همراهانش توصيه می نمود. روزه ی سه روز از هر ماه، روزه ی همه ی سال است. امام برای این قرار داده شده که به او اقتدا شود، پس با او مخالفت نکنید؛ زمانی که تکبیر گفت، تکبیر بگویید و آنگاه که رکوع کرد، رکوع کنید. و زمانی که "سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ" گفت، "رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ" بگویید. و وقتی سجده کرد، سجده کنید. و اگر نشسته نماز خواند، همگی نشسته نماز بخوانید. تفاوت روزه ی ما و روزه ی اهل کتاب در سحری خوردن است. رسول الله صلى الله عليه وسلم سخاوتمندترين مردم بود. رسول الله صلی الله علیه وسلم هيچ ماهی را به اندازه ی ماه شعبان روزه نمی گرفت. هرکس پيش از طلوع خورشيد و قبل از غروبِ آن نماز بگزارد، وارد آتشِ (دوزخ) نمی شود. اگر سالِ آينده زنده باشم، حتماً روز تاسوعا (=نُهم محرم) را نيز روزه می گيرم. هر مسلمانی که وقت نماز فرض فرا رسد و وضوی درست و کاملی بگيرد. پس از هر نمازِ واجبی اذکاری است که گوينده - يا انجام دهنده ی - آن ناکام و محروم نمی شود. هرکس به روزه داری افطاری دهد، اجری مانندِ اجر روزه دار به او می رسد. هرکس هنگام شنيدن صدای اذان (این ذکر را) بخواند، گناهش آمرزيده می شود: "أشْهَدُ أنْ لا إلَه إِلا اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، وَأنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، رَضِيتُ بِاللهِ رَبّاً، وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولاً، وَبِالإسْلامِ دِيناً". مدينه از کوه عير تا کوه ثور حرم است و هرکس در آن بدعتی بياورد يا بدعت گزاری را جای دهد، لعنت الله و ملائکه و همه ی مردم بر اوست و الله در روز قيامت، هيچ توبه و احسان و فديه ای را از او قبول نمی کند. هرکس تيراندازی را فرا گيرد و سپس آن را ترک کند، از ما نيست يا معصيت و نافرمانی کرده است. هرکس بميرد و جهاد نکند و نيت جهاد هم نداشته باشد، بر شعبه ای از نفاق مرده است. هر صاحبِ طلا و نقره ای که زکاتِ آن را ندهد، روز قیامت طلا و نقره اش به ورق هايی از آتش تبديل می شود و اين ورق ها را در آتش دوزخ، داغ می کنند و سپس با آن پهلوها، پيشانی و پُشت آن شخص را داغ می نهند. از آتش دوزخ دوری کنيد، اگرچه با صدقه دادن نصف يک خرما باشد. الله متعال در هيچ روزی به اندازه ی روز عرفه، بندگان را از آتش جهنم آزاد نمی کند. آب دريا پاک است و (گوشت) مردار آن حلال است. آبی که به اندازه ی دو "قُله" باشد، به مجرد رسيدن پليدی بدان نجس و پليد نمی شود. هرکس از ظرف طلا یا نقره چیزی بنوشد آتشی از دوزخ را در شکمش می ريزد. اگر بر امتم دشوار نمی بود، به آنها دستور می دادم همراه هر بار وضو مسواک بزنند. هنگامی كه يكی از شما از خواب بيدار شد و قصد وضو گرفتن داشت، سه بار آب در بينی كند و آن را بشويد چون شيطان شب را در خيشوم (آخر بينی) او می گذراند. رسول الله صلی الله علیه وسلم وضو گرفت و مضمضه نموده و پس از آن بینی را شسته و سه بار صورت و سه بار دست راست و سه بار دست چپ را شسته و سپس سرش را با آب تازه ای مسح کرد و پاهایش را شست و آنها را تمیز و پاکیزه نمود. رسول الله صلى الله عليه وسلم وضو گرفت و بر پیشانی و عمامه و موزه هایش مسح کرد. هرگاه رسول الله صلى الله عليه وسلم وضو می گرفت، بر آرنج هایش آب می ریخت. نماز کسی که وضو نداشته باشد و وضويی که بر آن بسم الله گفته نشده باشد، صحيح نيست. بازگرد و خوب وضو بگیر. رسول الله صلى الله عليه وسلم با یک صاع تا پنج مد غسل می کرد و با یک مد وضو می گرفت. هیچ مسلمانی نیست که خوب وضو بگيرد و دو رکعت نماز با حضور قلب و توجه کامل (خشوع و خضوع) بجا آورد، مگر اینکه بهشت بر او واجب می گردد. رسول الله صلی الله علیه وسلم را دیدم که بر روی موزه هایش مسح می کرد. هرگاه یکی از شما وضو گرفت و موزه هایش را پوشید، بر آنها مسح کند و در آنها نماز بخواند و اگر خواست، جز در اثر جنابت آنها را بیرون نکند. رسول الله صلی الله علیه وسلم یکی از همسرانش را بوسید، سپس برای نماز خارج شد بی آنکه وضو بگیرد. آیا آلت تناسلی چیزی جز پاره گوشتی از بدن اوست. شخص نخست را ستوديد؛ پس بهشت بر او واجب شد و از شخص دوم به بدی ياد کرديد؛ پس آتش دوزخ بر او واجب گشت. شما گواهانِ الله در زمين هستيد. اگر از اهالی اينجا بوديد، شما را آزرده می کردم؛ صدای تان را در مسجد رسول الله صلى الله عليه وسلم بلند می کنيد! ای مردم، شما دو گياه می خوريد که بوی بدی دارند: پياز و سير. کسی که حيوانِ قربانی دارد، پس از رؤيت هلال ماه ذی الحجه چيزی از موها و ناخن هايش را نگيرد تا اينکه قربانی کند. ما خون زرد رنگ و تيره ی پس از طهر را خون حيض بحساب نمی آورديم. به اندازه ی روزهای حيضِ خود انتظار بکش، سپس غسل کن. هرگاه يکی از شما با همسرش همبستری کرد، سپس خواست دوباره همبستری کند، باید بین دو همبستری وضو بگيرد. هرکس روز جمعه وضو بگيرد، به سنت عمل کرده و چه عمل نيکی انجام داده است؛ و هرکس غُسل کند، غسل بهتر است. غسل روز جمعه و مسواک زدن، بر هر فرد بالغ و مسلمان واجب است. و اگر به مواد خوشبو دسترسی داشت، استفاده كند. «از دو کاری که باعث لعنت انسان می شوند، پرهيز کنيد». صحابه گفتند: ای رسول خدا آن دو کار کدامند؟ فرمود: «قضای حاجت بر سر راه يا در سايه های مردم». آنگاه که رمضان فرا می رسد، دروازه های بهشت گشوده و دروازه های دوزخ بسته می گردد و شيطان ها به زنجير کشيده می شوند. رسول الله صلی الله علیه وسلم روز عاشورا را روزه گرفت. رسول الله صلى الله عليه وسلم در حال جنابت می خوابيد، بدون اينکه آبی را لمس کند. هنگامی که روز جمعه فرا می رسد، (تعدادی از) ملائکه بر دروازه ی مسجد مستقر می شوند و نام کسانی را که در اول وقت به مسجد می آيند، يکی پس از ديگری می نويسند. هنگامی که فرزند آدم آيات سجده را تلاوت می نمايد و سجده می کند، شيطان به گوشه ای می خزد و شروع به گريه می کند و می گويد: وای بر او. - و در روايتی آمده که می گوید: وای بر من - فرزند آدم دستور داده شد تا سجده کند، پس سجده کرد و به بهشت می رود. و من به سجده امر شدم و از سجده کردن ابا ورزیدم پس به جهنم می روم. روزه گرفتن دو روز عید فطر و قربان ممنوع می باشد. هيچ نمازی بعد از نماز صبح نیست تا خورشید طلوع کند و هیچ نمازی بعد از عصر نیست تا خورشید غروب کند. بار سفر بسته نمی شود مگر به سوی سه مسجد: مسجدالحرام و مسجد الاقصی این مسجد من (مسجد النبی). رسول الله صلی الله علیه وسلم ما را از نماز خواندن و دفن کردن مردگان در سه وقت نهی فرمود: 1- هنگام طلوع آفتاب تا زمانی که بالا نيامده است. 2- هنگامی که خورشيد وسط آسمان است تا وقتی که مايل نشده است. 3 - هنگامی که خورشيد برای غروب مايل می شود تا اينکه غروب نمايد. «هركس بعد از شنيدن اذان، اين دعا را بخواند: «اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ، وَالصَّلاةِ الْقَائِمَةِ، آتِ مُحَمَّدًا الْوَسِيلَةَ وَالْفَضِيلَةَ، وَابْعَثهُ مَقَامًا مَحْمُودًا الَّذِي وَعَدْتَهُ» شفاعت من در روز قیامت برای او حلال خواهد شد». الله نماز زن حایض (زنی که حیض می شود) را نمی پذيرد؛ مگر آن که روسری داشته باشد. هیچیک از شما در یک لباس نماز نخواند که چیزی بر شانه هایش نباشد. رسول الله صلی الله علیه وسلم سوار بر شترش نماز می خواند؛ و شتر رو به هر سو می کرد؛ و چون می خواست نماز فرض بخواند، از شتر پایین آمده و رو به قبله می نمود. هرگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم به مسافرت می رفت و می خواست نماز نفل بخواند، روی شترش را به سمت قبله می کرد و (سوار بر آن) تکبیر می گفت و به هر سمتی که شترش روی می کرد نماز می خواند. تمام زمين جز مقبره و حمام مسجد است. تسبیح (سبحان الله گفتن) برای مردان و دست زدن (در نماز) برای زنان است. هرگاه يكی از شما چيزی را بين خود و مردم ستره قرار داد و نماز خواند و شخصی خواست از جلويش بگذرد، او را دفع نموده و بازدارد. و اگر نپذيرفت، با وی بجنگد زيرا او شيطان است. رسول الله صلی الله علیه وسلم از اینکه کسی در حالی نماز بخواند که دستش را بر لگنش بگذارد، نهی کرده است. وقتی يکی از شما به نماز می ايستد، با پروردگارش مناجات می کند و پروردگارش، ميانِ او و قبله است. پس هيچکس به سوی قبله اش آب دهان نيندازد؛ بلکه آب دهانش را به سمت چپ يا زيرِ پايش بيندازد. اين پرده ات را از مقابل من بردار، چون تصاويرش به هنگام نماز جلب توجه می كند. «چرا برخی از مردم در نماز به سوی آسمان نگاه می کنند؟!» و در اين باره سخنان سختی گفت و فرمود: «يا از اين کار باز آيند؛ يا اينکه بينايیِ آنان ربوده و از بین می رود». خمیازه کشیدن در نماز از سوی شیطان است؛ بنابراین هرگاه یکی از شما را خمیازه گرفت، باید تا جایی که می تواند با لب هایش جلوی باز شدن دهانش را بگیرد. انداختن آب دهان در مسجد گناه است؛ و كفاره ی آن، دفن كردن و از بين بردن آن است. من به زينت دادن و مجلل نمودن (ظاهر) مساجد مأمور نشده ام. «شما پشت سر امامتان قرائت می خوانيد؟» گفتیم: بله یا رسول الله. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «جز سوره ی فاتحه، چيزی نخوانيد، زيرا نماز کسی که در آن سوره ی فاتحه را نخواند، صحيح نيست». زمانی که سجده نمودی، کف دستانت را بر زمین بگذار و آرنج هایت را از زمین بالا نگه دار. رسول الله صلی الله علیه وسلم را دیدم که در حالت چهارزانو نماز می خواند. هرگاه یکی از شما سجده می کند، نباید همچون شتر زانو بزند، بلکه باید دستانش را قبل از زانوهایش بر زمین بگذارد. ابن عمر دستانش را قبل از زانوانش بر زمین می گذاشت و می گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم چنین عمل می کرد. همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز خواندم که ایشان به سمت راست سلام داد و فرمود: «السَّلام عليكم ورحْمَة الله وبَرَكَاتُه» و به سمت چپ سلام داد و فرمود: «السَّلام عليكم ورحْمَة الله». هرکس پس از هر نمازی، سی و سه بار سبحان الله، سی و سه بار الحمدلله و سی و سه بار الله اکبر بگويد و صدمين بار "لا إلهَ إِلا اللهُ وَحدَهُ لا شَريكَ لَهُ، لَهُ المُلْكُ وَلَهُ الحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ" را بگويد، گناهانش آمرزيده می شود، اگرچه مانند کف دريا (فراوان) باشد. هرکس آیة الکرسی را پس از هر نماز فرض بخواند، چیزی مانع وارد شدن وی به بهشت نمی شود جز اینکه بمیرد. آنها راست گفته اند، اهل قبور در قبر عذابی می شوند که همه ی چهارپایان صدای آن را می شنوند. بدانید که اين امت در قبرهای شان امتحان و آزمایش می شوند؛ اگر بيم آن نمی رفت که مردگان تان را دفن نکنيد، از الله می خواستم تا بخشی از عذاب قبری که می شنوم به شما نيز بشنواند. اگر يکی از شما در نمازش شک کرد و ندانست که سه يا چهار رکعت خوانده است، باید شک را رها نموده و مبنا را بر يقين (سه رکعت) بگذارد؛ آنگاه قبل از اينکه سلام دهد، دو سجده بجا آورد؛ اگر پنج رکعت خوانده است، اين دو سجده باعث زوج شدن نمازش می شوند و اگر چهار رکعتش کامل شده است، اين دو سجده باعث ذلت و خواری شيطان می گردد. رسول الله صلی الله علیه وسلم بعد از طلوع فجر دو رکعت نماز کوتاه می خواند. رسول الله صلی الله علیه وسلم چهار رکعت قبل از نماز ظهر و دو رکعت قبل از نماز صبح را ترک نمی کرد. هرکس بر چهار رکعت (سنتِ) پيش از ظهر و چهار رکعت پس از آن پایبندی کند، الله او را بر آتش دوزخ حرام می گرداند. رحمت الله بر کسی که قبل از (نماز فرض) عصر، چهار رکعت نماز بخواند. رسول الله صلى الله عليه وسلم در دو رکعت سنت صبح ﴿قل يا أيها الكافرون﴾ و ﴿قل هو الله أحد﴾ را می خواند. نماز شب و روز دو رکعت دو رکعت است. بهترين روزه پس از روزه ی رمضان، روزه گرفتن در ماهِ الله، محرّم است؛ و بهترين نماز پس از نماز فرض، نماز شب می باشد. ای عايشه، چشم هايم می خوابند، اما قلبم بيدار است. شب ها رسول الله صلى الله عليه وسلم با احتساب نماز وتر و دو ركعت سنت فجر، سيزده ركعت نماز می خواند. پيش از طلوع فجر، نماز وتر را بخوانيد. هرکس بيم دارد که آخر شب بيدار نشود، اول شب نماز وتر را بخواند و هرکس اميدوار بود که آخر شب بيدار می شود، نماز وتر را آخِر شب بخواند؛ زيرا نمازِ پايانِ شب با حضور ملائکه است و اين بهتر می باشد. نماز با جماعت بر نمازی كه به تنهايی خوانده می شود، بيست و پنج برابر برتری دارد. و هنگام نماز صبح، ملائکه ی شب و ملائکه ی روز جمع می شوند. هرکس صدای اذان را بشنود و آن را اجابت نکند و به مسجد نیاید، نمازی برای او نیست مگر اینکه از آمدن به مسجد معذور باشد. پس ای مردم، در خانه های تان نماز بخوانید چون برترین نماز انسان آن است که در خانه اش بخواند مگر نماز فرض. بهترين صف مردان، صف اول است و بدترين صفِ آنها، صفِ آخِر؛ و بهترين صفِ زنان، صف آخر [آنان] می باشد و بدترين صفِ آنها، صف اول [آنان] است. رسول الله صلی الله علیه وسلم مردی را دید که تک و تنها در پشت صف (به همراه جماعت) نماز می خواند، پس به وی دستور داد تا دوباره نماز بخواند. نماز مرد با مردی دیگر، بهتر از نماز وی به تنهایی می باشد؛ و نماز او با دو مرد بهتر از نماز وی با یک مرد می باشد. و هر چه تعداد کسانی که با هم نماز جماعت می خوانند بیشتر باشد، نزد الله محبوب تر است. قلم [ثبت و ضبط اعمال انسان توسط ملائکه] از سه نفر برداشته شده است: از کسی که خواب است تا بیدار شود؛ و از کودک تا اینکه به بلوغ برسد و از دیوانه تا اینکه عاقل گردد. هرکس برای دفاع از مالش کشته شود، شهيد است؛ هرکس برای دفاع از - ناموس و - خانواده اش کشته شود، شهيد است؛ هرکس برای دفاع از جانش کشته شود، شهيد است و هرکس برای دفاع از دينش کشته شود شهيد است. با مال و جان و زبان تان به جهاد مشرکان بروید. سخن عایشه رضی الله عنها: از رسول الله صلی الله علیه وسلم برای شرکت در جهاد اجازه گرفتم که فرمود: «جهاد شما حج است». حتماً يهود و نصارا را از شبه جزيره ی عرب بيرون خواهم کرد و فقط کسی را که مسلمان باشد، در آن باقی می گذارم. اسلام برتر است و برتر از آن نیست. بدانيد که نيرو همان تيراندازی است؛ بدانيد که نيرو همان تيراندازی است؛ بدانيد که نيرو همان تيراندازی است. الْأَعْمَالُ سِتَّةٌ، وَالنَّاسُ أَرْبَعَةٌ، فَمُوجِبَتَانِ، وَمِثْلٌ بِمِثْلٍ، وَحَسَنَةٌ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا، وَحَسَنَةٌ بِسَبْعِ مِائَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ لِعَبْدٍ أَنْ يَمُوتَ بِأَرْضٍ جَعَلَ لَهُ إِلَيْهَا حَاجَةً»: «اگر الله برای بنده‌ای مقدر کند که در سرزمینی بمیرد، برای او در آنجا نیازی فراهم می‌کند پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ هنگام هر نمازی پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ یک بار یک بار وضو گرفتند. (یعنی هر عضو را یک بار شستند.) پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ وضو گرفت [و هر عضو را] دو بار [شست] اگر کسی از شما در شکمش چیزی را احساس کرد و برایش سوال پیش آمد که آیا چیزی از او خارج شده یا نه، از مسجد بیرون نرود تا آنکه صدایی بشنود یا بویی احساس کند این حقی است بر عهدهٔ هر مسلمان که در هر هفت روز غسل کند و در آن سرش و بدنش را بشوید نزد پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ رفتم درحالی‌که قصد اسلام آوردن داشتم، پس مرا امر کرد تا با آب و سدر غسل کنم إِذَا سَمِعْتُمُ الْمُؤَذِّنَ فَقُولُوا مِثْلَ مَا يَقُولُ، ثُمَّ صَلُّوا عَلَيَّ عثمان بن عفان اراده داشت مسجد را بازسازی کند اما مردم این را نپسندیدند و دوست داشتند که آن را به همان شکلی که بود باقی می‌گذاشت؛ پس ایشان فرمود: شنیدم که رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرمود: «مَنْ بَنَى مَسْجِدًا لِلهِ بَنَى اللهُ لَهُ فِي الْجَنَّةِ مِثْلَهُ»: «هرکس مسجدی برای الله بسازد، الله برای او در بهشت همانند آن خواهد ساخت صَلَاةٌ فِي مَسْجِدِي هَذَا خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ صَلَاةٍ فِيمَا سِوَاهُ إِلَّا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ»: «یک نماز در این مسجد من بهتر از هزار نماز در دیگر مساجد است، جز مسجد الحرام إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمُ الْمَسْجِدَ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ قَبْلَ أَنْ يَجْلِسَ»: «چون یکی از شما وارد مسجد شد، باید پیش از آنکه بنشیند دو رکعت نماز بگزارد إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمُ الْمَسْجِدَ فَلْيَقُلِ: اللَّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ، وَإِذَا خَرَجَ فَلْيَقُلِ: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ»: «هرگاه کسی از شما وارد مسجد شد بگوید: اللَّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ (پروردگارا درهای رحمت خود را بر من بگشای) و چون خارج شد بگوید: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ (بارالها از فضل تو خواهانم) يا بلالُ، أقِمِ الصَّلاةَ، أرِحْنا بها»: «ای بلال، نماز را اقامه کن، ما را با آن راحت کن مردانی نزد سَهل بن سَعد ساعِدی آمدند و دربارهٔ منبر [پیامبر] که چوبش از چیست بحث کرده بودند و از او در این زمینه پرسیدندکه ایشان گفت: به الله سوگند من می‌دانم که از چیست و آن را در اولین روزی که نهاده شد و اولین روزی که رسول الله صلی الله علیه وسلم بر آن نشست، دیدم. رسول الله صلی الله علیه وسلم نزد فلان زن - زنی از انصار که سهل نام وی را برد - فرستاد و خطاب به ایشان فرمود: «غلامت را که نجار است دستور بده تا برای من چوب‌هایی (منبری از چوب) بسازد تا هنگام سخن گفتن با مردم بر آن بنشینم» پس آن زن او را امر کرد و او از درختان طَرَفهٔ غابه (محلی در بیرون مدینه به سمت شام) آن را ساخت و سپس آورد. آن زن آن را نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم فرستاد و ایشان نیز امر کرد تا اینجا نهاده شود. سپس رسول الله صلی الله علیه وسلم را دیدم که [برای آموزش مردم] بر آن [منبر] نماز خواند و درحالی‌که بر آن بود تکبیر گفت و سپس درحالی‌که بر آن بود به رکوع رفت و سپس به پشت سر پایین آمد و در [کنار] پایهٔ منبر سجده کرد و سپس [به روی آن] بازگشت و وقتی که [نمازش را] به پایان رساند، رو به مردم کرد و فرمود: «أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّمَا صَنَعْتُ هَذَا لِتَأْتَمُّوا وَلِتَعَلَّمُوا صَلَاتِي»: «ای مردم، برای این چنین کردم که از من تبعیت کنید و نماز مرا فرا گیرید إِذَا صَلَّيْتُمْ فَأَقِيمُوا صُفُوفَكُمْ، ثُمَّ لِيَؤُمَّكُمْ أَحَدُكُمْ فَإِذَا كَبَّرَ فَكَبِّرُوا قسم به آنکه جانم به دست اوست، نماز من شبیه‌تر از شما به نماز رسول الله صلی الله علیه وسلم است. این نماز او بود تا آنکه از دنیا رفت أَسْوَأُ النَّاسِ سَرَقَةً الَّذِي يَسْرِقُ صَلَاتَهُ»: «بدترین دزد از میان مردم، دزدی است که نمازش را می‌دزدد». گفتند: چگونه نمازش را می‌دزدد؟ فرمود: «لَا يُتِمُّ رُكُوعَهَا، وَلَا سُجُودَهَا»: «رکوع و سجودش را کامل نمی‌کند چون رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ از رکوع برمی‌خاست می‌فرمود: «سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ در پی هر نماز فرض پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ در بین دو سجده می‌فرمود: «رَبِّ اغْفِرْ لِي، رَبِّ اغْفِرْ لِي ذَاكَ شَيْطَانٌ يُقَالُ لَهُ خِنْزَِبٌ، فَإِذَا أَحْسَسْتَهُ فَتَعَوَّذْ بِاللهِ مِنْهُ، وَاتْفُلْ عَلَى يَسَارِكَ ثَلَاثًا رسول الله صلى الله عليه وسلم روزی كه دخترش فوت كرده بود، نزد ما آمد و فرمود: «اغْسِلْنَهَا ثلاثا أَوْ خَمْسًا أَوْ أَكْثرَ مِنْ ذَلِكَ - إِنْ رَأَيْتُنَّ ذَلِكَ - بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَاجْعَلْنَ فِي الأَخِيرَةِ كَافُورًا - أَوْ شَيْئًا مِنْ كَافُورٍ- فَإِذَا فَرَغْتُنَّ فَآذِنَّنِي»: «او را سه يا پنج بار يا بيش از اين - اگر لازم بود - با آب و سدر غسل دهيد. و در آخرین بار شستن، از كافور استفاده كنيد. و وقتی از غسل او فارغ شديد، مرا اطلاع دهيد». يک شبانه روز نگهبانی در راه الله از روزه گرفتن و شب زنده داری يک ماه بهتر است. و اگر بر اين حالت بميرد، ثواب اعمالی که در دوران حياتش انجام می داده، همچنان به او می رسد و به او روزی داده می شود (مانند شهدا) و از فتنه ی قبر در امان می ماند. هرکس می ميرد، بر اعمالش مُهر زده می شود و کارهايش پايان می پذيرد، مگر عمل کسی که در راه الله نگهبانی می دهد که عملش تا روز قیامت ادامه می يابد و از فتنه ی قبر در امان می ماند. وقتی الله عزوجل (در روز قيامت) همه ی بندگان را جمع می کند، برای هر خيانتکاری پرچمی بر افراشته می شود و گفته می شود: اين خيانت فلانی پسر فلانی است. رسول الله صلى الله عليه وسلم در سفر بود كه جاسوسی از طرف مشركين آمد. رسول الله صلى الله عليه وسلم ما را به انجام هفت كار امر فرمود و از انجام هفت كار ديگر منع كرد. ای مردم، رويارويی با دشمن را آرزو نكنيد و از الله عافيت بخواهيد. الله متعال تعهد نموده كه اگر مجاهدِ راهش را بميراند، او را وارد بهشت سازد و (اگر زنده نگه دارد) سالم و تندرست، همراه پاداش يا غنيمت (به خانه) برگرداند. يک روز نگهبانی در راه الله، از دنيا و هر آنچه در آن است، بهتر است. رسول الله صلى الله عليه وسلم دو قوچ شاخ دار با رنگ آمیخته ی سفيد و سیاه قربانی کرد. یک صبح تا ظهر یا یک ظهر تا غروب در راه الله، بهتر از هر چیزی است که خورشید بر آن طلوع نموده و غروب می کند. کسی نیست که در راه الله زخمی بردارد مگر اینکه روز قیامت درحالی می آيد که از زخمش خون جاری است؛ رنگش، رنگ خون است و بويش بوی مشک. هرکس کافری را به قتل رسانده است و برای اين کارش گواه دارد، اموال مقتول از آنِ اوست. زمانی که مردم در قبا و در حال خواندن نماز صبح [رو به بیت المقدس] بودند فردی نزد آنها رفته و گفت: دیشب بر پیامبر صلی الله علیه وسلم قرآن نازل شده و امر شده که رو به قبله [کعبه] کند، پس چنین کنید. بلال زمانی اذان می دهد که هنوز شب است؛ لذا - پس از اذان بلال- بخوريد و بياشاميد تا اينکه اذان عبدالله بن ام مکتوم را بشنوید. زمانی که رسول الله صلی الله علیه وسلم و اصحاب گرامی ایشان (به منظور عمره) وارد مکه شدند، مشرکان گفتند: کسانی نزد شما خواهند آمد که تب يثرب آنها را ضعيف و درمانده کرده است، آنگاه پيامبر صلى الله عليه و سلم به مسلمين دستور داد تا سه دور اول طواف را با حالتی نيم خيز طواف کنند و ميان دو رکن يمانی و حجر الاسود راه بروند. روزی از پشت بام خانه ی حفصه بالا رفتم و پيامبر صلى الله عليه و سلم را ديدم که رو به شام و پشت به کعبه قضای حاجت می کند. عمر رضی الله عنه كنار حجرالاسود آمد و آن را بوسيد و فرمود: بخوبی می دانم كه تو سنگی بيش نيستی و نمی توانی نفع و ضرر برسانی. اگر نمی ديدم كه رسول الله صلى الله عليه وسلم تو را می بوسيد، تو را نمی بوسيدم. رسول الله صلى الله عليه وسلم در حجة الوداع، سوار بر شتر بيت را طواف كرد و به وسيله عصا حجر الاسود را استلام نمود. هرگز نديدم پيامبر صلى الله عليه و سلم غير از رکن يمانی و رکن حجر الأسود به جای ديگری از بیت دست بکشد. وقتی پيامبر صلى الله عليه وسلم به محل قضای حاجت می رفت، من و پسر بچه ای همانند من، ظرف (کوچک) آب و چوب دستی برای پيامبر می برديم و ايشان با آب استنجاء می کرد. ای مردم، آرامش را حفظ کنيد؛ زيرا نيکی به عجله کردن نيست. صحرانشينی آمد و در قسمتی از مسجد ادرار کرد. تو را درحالی دیدم که به سویی جز قبله نماز می خواندی؟ وی در پاسخ گفت: اگر رسول الله صلی الله علیه وسلم را نمی دیدم که چنین می کند، این کار را نمی کردم. روايت است که ام حبيبه رضى الله عنها هفت سال استحاضه شد؛ پس از رسول الله صلى الله عليه و سلم درباره ی حکم آن پرسيد؟ پيامبر صلى الله عليه و سلم به او فرمود: «تَغْتَسِلَ»: «غسل کن». در آب راكدی که جریان ندارد، ادرار نكنيد. چه بسا برای غسل و طهارت، بدان نياز پيدا كنيد. رسول الله صلى الله عليه وسلم مردی را ديد که در گوشه ای نشسته و با جماعت نماز نخوانده است؛ پس به او فرمود: «فلانی، چه چيزی تو را از نماز خواندن به همراه جماعت باز داشته است؟» آن مرد پاسخ داد: ای رسول خدا، من جنب هستم و آبی نيست که با آن غسل کنم. پيامبر صلى الله عليه و سلم به او گفت: «عَلَيْك بِالصَّعِيدِ، فَإِنَّهُ يَكْفِيَكَ»: «از خاک استفاده کن (تيمم کن) که آن برای تو کافی است». رسول الله صلى الله عليه وسلم به «منا» آمد و آنگاه به «جمره» رفت و رمی عقبه را انجام داد؛ سپس به منزل (باراندازِ) خود در منا آمد و قربانی کرد؛ آنگاه به آرایشگر فرمود: «(موهای اينجا را) بگير» و به سمت راست سَرَش اشاره نمود و سپس به سمتِ چپِ سرش؛ و آنگاه شروع به تقسيمِ موهايش در ميانِ مردم کرد. رسول الله صلی الله علیه وسلم به من دستور داد تا شتر قربانی اش را ذبح کنم و گوشت، پوست و پالانش را صدقه نموده و از آن به قصاب چيزی ندهم. جنب بودم و دوست نداشتم بدون طهارت با شما همنشین شوم؛ این بود که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «سبحان الله، إن المؤمن لاينجس»: «سبحان الله، مومن نجس نمی شود». صف های تان را (هنگام نماز) راست کنيد؛ وگرنه بيم آن می رود که الله چهره های تان را مسخ کند (يا در ميان شما اختلاف و کينه بيندازد). روزی رسول الله صلی الله علیه وسلم همراه صحابه نماز ظهر را خواند و در پايان دو ركعت اول، فراموش كرد بنشيند. مردم نيز با او بلند شدند. وقتی نماز به پايان رسيد و مردم منتظر سلام گفتن رسول الله صلى الله عليه وسلم بودند، ایشان در حالی كه نشسته بود، تكبير گفت و قبل از اینکه سلام دهد، دو سجده بجای آورد و سپس سلام گفت. روزی در دوران نوجوانی، سوار بر ماده الاغی بودم و بسوی سرزمين «منا» می رفتم. رسول الله صلى الله عليه وسلم در «منا» بدون اينكه ستره ای گذاشته باشد، مشغول نماز بود. رسول الله صلى الله عليه وسلم هنگام شروع نماز و هنگام ركوع، تكبير می گفت. و هنگامی كه از ركوع بلند می شد، «سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ» می گفت. در شدت گرما، نماز ظهر را زمانی بخوانيد كه هوا اندكی سردتر شود. زيرا شدت گرما از تنفس دوزخ است. عباس بن عبدالمطلب رضی الله عنه از رسول الله صلى الله عليه وسلم اجازه خواست تا شب هايی را كه حجاج در منا می گذرانند، برای تهيه آب آشاميدنی آنها در مكه بماند. و رسول الله صلى الله عليه وسلم نيز به او اجازه داد. جنازه را هرچه زودتر (برای غسل دادن و خاک سپاری) آماده کنيد؛ اگر نيکوکار باشد، پس خيری است که او را زودتر به آن می رسانيد. و اگر جز اين باشد، شرّی است که آن را از گردن خود برمی داريد. رسول الله صلى الله عليه وسلم يكبار گوسفندی را برای ذبح به حرم فرستاد. انباردار مسلمان و امينی که مأموريت خود را به درستی انجام می دهد و صدقه را با رضايت خاطر و به طور کامل، به کسی می رساند که فرمان يافته است، خود يکی از صدقه دهندگان به شمار می رود. پيامبر صلى الله عليه و سلم سوار بر شترش به هر سمتی که بود، نماز نافله می خواند و با سرش [جهت رکوع و سجده] اشاره می کرد. و ابن عمر این کار را انجام می داد. من قلاده ی هَدی رسول الله صلى الله عليه و سلم را بافتم، سپس ايشان آن را با شکاف دادن کوهانش [برای جاری شدن خون] علامتگذاری کرد و قلاده را به گردن قربانی آويخت - يا من آويختم - سپس قربانی را به خانه ی خدا فرستاد و خود در مدينه باقی ماند و به سبب اين کار محرم نشد تا چيزی بر او حرام شود. رسول الله صلی الله علیه وسلم به همراه اسامه بن زید و بلال و عثمان بن طلحه وارد خانه شد. رسول الله صلى الله عليه وسلم شخصی را ديد كه شتر قربانی را می كِشيد و با خود می برد. فرمود: «ارْكَبْهَا»: «بر او سوار شو». آن شخص گفت: اين شتر قربانی است. رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «ارْكَبْهَا»: «سوار شو». روز جمعه مردی از دری که سمت دار القضاء بود درحالی وارد مسجد شد که رسول الله صلى الله عليه و سلم ايستاده در حال ايراد خطبه بود. نماز محمد صلی الله علیه وسلم را زير نظر گرفتم؛ متوجه شدم که قيام، رکوع، اعتدال بعد از رکوع، سجده، نشستن ميان دو سجده، سجده ی دوم و نشستن ميان سلام گفتن و روی برگرداندن رسول الله صلی الله علیه وسلم همه [از نظر زمانی] نزدیک به هم بود. شخصی هنگام وقوف در عرفات از سوار خود بر زمين افتاد و گردنش شكست (و وفات كرد). پس رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «اغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَكَفِّنُوهُ فِي ثوْبَيْنِ، وَلا تُحَنِّطُوهُ، وَلا تُخَمِّرُوا رَأْسَهُ، فَإِنَّهُ يُبْعَث يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُلَبِّيًا»: «او را با آب و سدر غسل دهيد و در دو پارچه كفن كنيد و مواد خوشبو نزنيد و سرش را نپوشانيد. زيرا او روز قيامت لبيك گويان برانگيخته می شود». رسول الله صلى الله عليه وسلم وارد مسجد شد. بعد از ايشان، شخص ديگری آمد و نماز خواند. سپس آمد و به رسول الله صلى الله عليه وسلم سلام كرد. رسول الله صلى الله عليه وسلم به او فرمود: «ارْجِعْ فَصَلِّ، فَإِنَّكَ لَمْ تُصَلِّ»: «بازگرد و نماز بخوان که تو نماز نخواندی». روز جنگ احد شخصی از رسول الله صلى الله عليه وسلم پرسيد: اگر کشته شوم، کجا خواهم بود؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «فِي الْجَنَّةِ»: «در بهشت». آن مرد خرماهايی را که در دست داشت، انداخت و جنگيد تا به شهادت رسيد. رسول الله صلى الله عليه وسلم درحالی نماز می خواند که امامه دختر زينب (نوه اش) را بر دوش داشت. ما زنان از شرکت در تشييع جنازه منع شديم؛ اما اين منع - همانند منع از محرمات - شديد نبود. هرگاه بنده ی مسلمان يا مؤمنی وضو می گيرد و صورتش را می شويد، هر گناهی که با نگاهِ چشمانش مرتکب شده، با آب يا با آخرين قطره ی آن از چهره اش می ريزد. از آنِ خداست آنچه بدهد و بگيرد. و همه چیز نزد او مهلت و زمان مشخّصی دارند پس باید صبر كند و اميد ثواب داشته باشد. رسول الله صلى الله عليه وسلم همان گونه كه سوره ای از قرآن را به ما می آموخت، استخاره در همه ی كارها را نيز به ما آموزش می داد. صبر آن است که در آغاز مصيبت باشد. به بلال رضی الله عنه دستور داده شد كلمات اذان را دوبار و كلمات اقامه را يك بار بگويد. بلند شويد تا برای شما نماز بخوانم. هرگاه زنِ يکی از شما اجازه ی رفتن به مسجد خواست، او را منع نکند. همراه ابوبکر و عمر و عثمان نماز خواندم و از هیچیک نشنیدم که «بسم الله الرحمن الرحیم» بخواند. ای رسول خدا، خداوند از بيان حق شرم و حيا نمی كند. اگر زنی احتلام شود، غسل بر وی واجب است؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «بله، اگر آب (منی) ببيند». هرکس با (سرپرستی) چنين دخترانی مورد آزمايش قرار گیرد و به ايشان نیکی کند، برای او حجاب و مانعی از آتش خواهند بود. زيورِ (بهشتیِ) مؤمن تا جايی است که آب وضويش به آنجا می رسد. اثر جنابت را از لباس رسول الله صلى الله عليه وسلم می شستم و ایشان درحالی برای نماز از خانه بيرون می رفت كه اثر لكه های آب، هنوز بر لباسش وجود داشت. رسول الله صلى الله عليه وسلم بر هيچيک از نمازهای نافله به اندازه ی دو رکعت سنت صبح پايبندی و مواظبت نمی کرد. نماز جماعت، بيست و هفت درجه بر نماز انفرادی برتری دارد. چرا زن حائض قضایی روزه را به جا می آورد ولی قضایی نماز را نمی خواند؟ عايشه رضی الله عنها گفت: آيا تو از جماعت خوارج هستی؟! گفتم: من از خوارج نيستم اما این سوال برای من مطرح است. عايشه رضی الله عنها گفت: ما دچار قاعدگی می شديم و به ما دستور داده می شد قضایی روزه را به جا بياوريم ولی به قضا کردن نمازها امر نمی شدیم. رسول الله صلى الله عليه و سلم سه بار آب بر سر خود می ريخت. درحالی كه من در دوران قاعدگی بودم، رسول الله صلى الله عليه وسلم به من تكيه می نمود (سر بر زانوی من می نهاد) و قرآن تلاوت می كرد. رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز ظهر را پس از زوال و نماز عصر را زمانی كه آفتاب خوب روشن بود و نماز مغرب را بلافاصله بعد از غروب می خواند. پسر بچه ای را نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم آوردند که روی لباس ایشان ادرار کرد؛ پس رسول الله صلی الله علیه وسلم درخواست آب کرد و به لباسش آب پاشید. درحالی که رسول الله صلى الله عليه وسلم در خيمه ی سرخ رنگش بود نزد ایشان رفتم که بلال رضی الله عنه آب وضوی ایشان را آورد. برخی از اصحاب به آب وضوی رسول الله صلى الله عليه وسلم دست يافتند - و برای تبرک به خود ماليدند - و آنها که بی نصیب ماندند، به آبی که دوستان شان گرفته بودند، دست می کشيدند. هرگاه شوهر ميان اعضای چهارگانه ی همسرش قرار بگيرد و همبستری كند، غسل واجب می شود. رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز صبح را می خواند و تعدادی از زنان مسلمان هم، با پوشش کامل در نماز شركت می كردند چنانكه خود را در چادرهای شان می پيچيدند. و هنگامی كه به خانه های شان برمی گشتند، (بدليل تاريكی هوا) هيچكس آنان را نمی شناخت. ای فرزندان اسماعيل، تيراندازی کنيد که پدرتان (اسماعيل - عليه السلام -) تيرانداز بود. بهترين صدقه، سايه ی خيمه ای در راه خداست - که به مجاهدی بخشيده شود - و همچنین بخشيدن يک خدمتکار يا سواریِ قوی و توانا در راه الله (به کسی است که به جهاد می رود). عمل اندکی انجام داد و پاداش فراوانی يافت. درباره ی مسواک زدن، تاکيد فراوانی به شما کرده ام. در تقاضایِ مال از من پافشاری نکنيد؛ به الله سوگند، هریک از شما چيزی از من بخواهد و درخواستش، چيزی از من به او برساند که به دادن آن رضایت نداشته باشم، هيچ برکتی برايش در آن نخواهد بود. خير و نيکی تا روز قيامت بر پيشانی اسبان بسته شده است. الله همه ی گناهان شهيد جز بدهیِ او را می آمرزد. دست بالا بهتر از دست پايين است؛ دست بالا همان دست بخشنده و دست پايين، دست درخواست کننده (گيرنده) است. مال انسان، همان مالی است که خرج يا بخشش می کند و مالِ وارث، مالی است که انسان - خرج يا بخشش نمی کند و - از خود باقی می گذارد. پيش از آنکه صبح شود، نماز وتر را بخوانيد. ای بنی سلمه، در محل خود بمانيد تا گام های تان (به سوی مسجد) ثبت شود؛ در محل اقامت خود بمانيد تا پاداش گام هايی که به سوی مسجد برمی داريد، به شما برسد. در راه الله پيکار کنيد. هرکس به اندازه ی فاصله ی ميان گرفتن و رها کردن پستان شتر - به وقت دوشيدن آن - در راه الله پيکار کند، بهشت بر او واجب می شود. هرگاه يکی از شما شب هنگام برخاست و - به خاطرِ خواب آلودگی - خواندن قرآن بر زبانش دشوار بود و نمی فهميد چه می خوانَد، بايد بخوابد. در بهشت دروازه ای به نام ريان وجود دارد که روزه داران در روز قیامت از آن وارد بهشت می شوند و کسی جز آنان از اين دروازه وارد بهشت نمی گردد؛ گفته می شود: روزه داران کجا هستند؟ پس روزه داران برمی خيزند و هيچکس جز آنان از اين دروازه به بهشت نمی رود و آنگاه که روزه داران وارد بهشت می شوند، اين دروازه بسته می گردد و ديگر کسی از اين درب وارد نمی شود. رحمت الله بر موسی كه بيش از اين مورد اذيت و آزار قرار گرفت، ولی صبر كرد. گاهی رسول الله صلى الله عليه وسلم در يک ماه، چند روزِ پياپی روزه نمی گرفت؛ چنانکه گمان می کرديم در آن ماه روزه نخواهد گرفت. و گاهی چندين روز را روزه می گرفت؛ چنانکه فکر می کرديم هيچ روزی را بی روزه سپری نخواهد کرد. اگر می خواستی او را در حالِ نماز شب ببينی، می ديدی و چنانچه می خواستی او را در حالِ خواب ببينی، می ديدی. حسادت جایز نیست مگر در دو مورد: شخصی که الله متعال به او مالی داده و توفیق خرج کردن در راه الله را به وی عنايت کرده است؛ و شخصی که الله به او حکمت و معارف دينی داده و به آن حکم نموده و عمل می کند و - به ديگران نيز - آموزش می دهد. کسی که از ترس الله بگريد، وارد دوزخ نمی شود، مگر زمانی که شير به پستان بازگردد. کسی نيست که وارد بهشت شود و دوست داشته باشد درحالی به دنيا بازگردد که هر آنچه روی زمين است، از آنِ او باشد، مگر شهيد که به سبب عزت و احترامی که در بهشت می بيند، آرزو می کند به دنيا بازگردد و ده بار کشته شود. مثالِ مجاهدِ راهِ الله، همانند روزه دار شب زنده داری است که خاشعانه و با تأمل آيات الله را تلاوت می کند و از نماز و روزه خسته نمی شود تا آن که مجاهدِ راه الله بازگردد. هرکس با ايمان به الله و تصديق وعده هايش، اسبی را در راه الله (برای جهاد) نگه داری کند، خوردن، نوشيدن، ادرار و سرگين آن اسب در ترازوی نيکی های صاحبش ثبت و منظور می شود. هرکس به الله به عنوان پروردگار و به اسلام به عنوان دين و به محمد به عنوان پيامبر راضی باشد، بهشت بر او واجب است. هرکس يک تير در راه الله بيندازد، این برای او با آزاد کردن برده ای برابری می کند. هر مرد مسلمانی که به اندازه ی فاصله ی دوبار دوشيدن شتر در راه الله بجنگد، بهشت بر او واجب می شود؛ و هرکس در راه الله زخمی بردارد يا آسيبی بببيند، زخمش روز قيامت در تازه ترين - و زيباترين - حالت خواهد بود؛ رنگش، رنگ زعفران است و بويش بوی مشک. عبدالله مردِ خوبی است؛ اگر نماز شب می گزارد. خير؛ من او را در دوزخ و در لباسِ راه راهی ديدم که از مال غنيمت دزديده بود. کدامين صدقه اجر و پاداش بيشتری دارد؟ فرمود: «صدقه ای که آن را درحالی بدهی که خود سالم و تندرستی و به مال و ثروت حريص و علاقه مندی و از فقر می ترسی و به مال و ثروت اميدواری؛ نه اينکه آن قدر در صدقه دادن درنگ کنی تا جانت به گلو برسد و آنگاه بگويی: اين مال فلانی باشد و آن، از آنِ فلانی. درحالی که دیگر آن مال از آنِ وارثان توست». امروز اجر و پاداش را کسانی بردند که روزه نداشتند. ابن مسعود رضی الله عنه خانه را در سمت چپ خود و مِنی را در سمت راست خود قرار داده و سپس می گوید: این جایی بود که سوره ی بقره بر رسول الله صلی الله علیه وسلم نازل شد. ای گروه انصار، آیا شما را گمراه نیافتم و الله متعال به وسیله ی من شما را هدایت نکرد؟ آیا پراکنده و متفرق نبودید که الله متعال به وسیله ی من شما را گرد هم جمع نموده و متحد و یکپارچه نمود؟ آیا فقیر نبودید که الله متعال به وسیله ی من شما را ثروتمند نمود؟ هرکس با من اعتکاف کرده است، باید ده روز پایانی رمضان را هم به اعتکاف بگذراند؛ شب قدر به من نشان داده شد اما آن را از یاد بردم؛ و دیدم که در صبح آن شب، در آب و گل سجده می کنم؛ بنابراین شب قدر را در ده شب پایانی جستجو کنید. از رخصت هایی که الله متعال برای شما قرار داده، استفاده کنید. ماه رمضان بود که در هوایی بسيار گرم همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم به سفر رفتيم. مردم از شدت گرما، دست های خود را روی سرشان می گذاشتند. و از ميان ما کسی غير از رسول الله صلی الله علیه وسلم و عبدالله بن رَوَاحه روزه نبود. در برده و اسب مسلمان زکات واجب نيست. رسول الله صلى الله عليه وسلم از روزه ی «وصال» - يعنی روزه گرفتن دو روز پياپی يا بيشتر، بدون افطار يا خوردن چيزی - منع فرمود. صحابه گفتند: شما خود روزه ی «وصال» می گيريد؟ فرمود: «من مانند شما نیستم؛ به من آب و غذا داده می شود». آیا رسول الله صلی الله علیه وسلم از روزه گرفتن روز جمعه نهی کرده است؟ وی گفت: بله. هركس بميرد و روزه ای بر عهده اش باقیمانده باشد، ولی اش به نیابت از او روزه بگيرد. مادرم درحالی فوت نمود که روزه ی يك ماه را بر عهده داشت. آيا می توانم به نيابت از او روزه بگيرم؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «اگر مادرت بدهی داشت، آیا بدهی اش را از طرف او پرداخت می کردی؟» وی گفت: بله؛ آنگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «بدهی که به الله دارد، سزاوارتر است كه ادا شود». از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که در عرفات خطبه خواند و فرمود: «هر محرمی که کفشی برای پوشیدن نیافت، موزه بپوشد و هر محرمی که ازاری برای پوشیدن نیافت، باید سراویل بپوشد». آنچه حيوانی تلف كند، صاحب حیوان ضامن آن نیست. و کارگر چاه که در آن بیفتد و جان خود را از دست بدهد، کسی در قبال آن ضامن نیست و کسی که در معدن کار می کند و جان خود را در آن از دست می دهد، کسی ضامن آن نیست. و در گنج هایی که پیدا می شود، خمس وجود دارد. رسول الله صلى الله عليه وسلم و اصحابش صبح روز چهارم ذی الحجه وارد مکه شدند؛ آنگاه رسول الله صلى الله عليه وسلم به اصحابش فرمود تا حج شان را به عمره تبديل کنند؛ اصحاب گفتند: ای رسول خدا، تحلل جزئی یا کلی؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «تحلل کامل و کلی». وقتی رسول الله صلى الله عليه وسلم از عرفات به سوی مزدلفه خارج می شد، چگونه حرکت می کرد؟ اسامه گفت: سرعت حرکتش متوسط بود و اگر جای خالی پيدا می کرد سرعت می گرفت. بهترين روزه نزد الله روزه ی داوود عليه السلام و محبوب ترين نماز نزد الله، نماز داوود است؛ وی نيمی از شب می خوابيد و يک سوم آن را برای عبادت برمی خاست و يک ششم ديگر را می خوابيد و يک روز در ميان روزه می گرفت. روزه ای بهتر و برتر از روزه ی برادرم داود علیه السلام نیست، نیمی از عمرش را روزه گرفت؛ پس یک روز در میان روزه بگیر. پنج نوع حيوان را كه همگی موذی هستند، می توان در حرم كشت و آنها عبارتند از: كلاغ، باز شكاری، عقرب، موش و سگِ هار. پيراهن، عمامه، شلوار، جامه ی کلاه دار و موزه نمی پوشد، مگر کسی که کفشی نيابد؛ چنين کسی می تواند موزه ها را از زير استخوان قوزک پا قطع نمايد و بپوشد. اگر آنچه را كه اكنون می دانم، ابتدا می دانستم، هدی با خود نمی آوردم. و اگر هدی با من نمی بود از احرام بيرون می آمدم. رسول الله صلى الله عليه وسلم به ما دستور می داد که در مسافرت، سه شبانه روز موزه های مان را درنياوريم؛ البته از بابت قضای حاجت و خواب، نه از بابت جنابت. رسول الله صلی الله علیه وسلم شب را به اندازه ای به عبادت می ايستاد که پاهايش ترَک (وَرَم) می کرد. رسول الله صلی الله علیه وسلم بر نجاشی نماز (جنازه غایب) خواند که من در صف دوم یا سوم بودم. محبوب ترين مکان ها نزد الله، مساجد و منفورترين مکان ها نزد الله، بازارها هستند. جنگ فریب و نیرنگ است. ما در زمانِ رسول الله صلى الله عليه وسلم به ندرت چنين غذايی می يافتيم و وقتی چنين غذايی می خورديم، دستمالی جز کفِ دست ها و ساعدها و پاهای خود نداشتيم. آنگاه - با وضويی که از قبل داشتيم - بدون اينکه وضوی تازه ای بگيريم، نماز می خوانديم. يا الله، زنده و مرده و کوچک و بزرگ و مرد و زن و حاضر و غايبِ ما را بيامرز؛ يا الله، هرکه از ما را زنده نگاه داشتی، بر اسلام زنده اش بدار و هرکه از ما را می ميرانی، او را بر ايمان بميران. يا الله، ما را از پاداشِ - نماز خواندن بر - او (يا از اجر شکيبایی بر فراقش) محروم نکن و ما را پس از او، گمراه مگردان. يا الله، فلانی پسر فلانی در پناه و در سايه ی پيمان و امانِ توست؛ پس او را از عذاب قبر و عذاب آتش (دوزخ)، محافظت بفرما؛ تو به پيمانِ خويش وفادار و شايسته ی حمد و ستايشی؛ پس او را بيامرز و بر او رحم بفرما که به راستی تو آمرزنده ی مهرورزی. چشم می گريد و قلب اندوهگين است؛ و ما سخنی جز آنچه پروردگارمان را خشنود سازد، نمی گوييم و ای ابراهيم، ما از فراقِ تو اندوهگين هستيم. رسول الله صلی الله علیه وسلم روز جمعه در حال ایراد خطبه بود که مردی آمد؛ به او فرمود: «ای فلانی، آيا نماز خوانده ای؟» گفت: خير. رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «برخيز و دو ركعت نماز بخوان». همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم بودم که در سفر بیش از دو رکعت نمی خواند و ابوبکر و عمر و عثمان چنین عمل می کردند. همراه رسول الله صلى الله عليه وسلم بر زنی كه در ايام نفاس (خونریزی بعد از زايمان) فوت كرده بود، نماز جنازه خوانديم که رسول الله صلى الله عليه وسلم مقابل كمر ميت ايستاد (و نماز خواند). رسول الله صلى الله عليه وسلم شخصی را به عنوان فرمانده ی دسته ای از مجاهدان تعيين و اعزام کرد. هنگامی که وی برای يارانش امامت می داد، قرائتش را با «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» به پايان می رساند. ماه و خورشيد دو نشانه از نشانه های (قدرت) الله هستند و به خاطر مرگ و زندگی كسی دچار گرفتگی نمی شوند. پس هرگاه چنين حالت هايی را ديديد، دعا كنيد و تكبير بگوييد و نماز بخوانيد و صدقه بدهيد. روبروی رسول الله صلى الله عليه وسلم می خوابيدم چنانكه پاهايم در سمت قبله ی ايشان قرار می گرفت. هنگامی كه می خواست سجده کند، با انگشتانش به آرامی مرا متوجه می کرد و من پاهايم را جمع می كردم. و چون بلند می شد، پاهايم را دراز می كردم. در آن زمان، چراغی در خانه ها وجود نداشت. رسول الله صلى الله عليه وسلم برای خواندن نماز استسقاء (طلب باران) خارج شد و رو به قبله دست به دعا برداشت و ردایش را وارونه کرد و سپس دو رکعت نماز خواند و با صدای بلند قرائت نمود. من و عمران بن حُصَین پشت سر علی بن ابی طالب نماز خواندیم؛ وقتی علی رضی الله عنه سجده می کرد، تکبیر می گفت و هرگاه سر از سجده بر می داشت، تکبیر می گفت. رسول الله صلى الله عليه وسلم در سه پارچه ی سفید یمنی کفن شد که در بین آنها قمیص و عمامه ای نبود. از رسول الله صلى الله عليه وسلم شنیدم که سوره ی طور را در نماز مغرب می خواند. رسول الله صلى الله عليه وسلم و ابوبکر و عمر، دو نماز عید را قبل از خطبه خواندند. رسول الله صلى الله عليه وسلم در سفر نماز ظهر و عصر را با هم و نماز مغرب و عشا را با هم جمع می کرد و در یک وقت می خواند. بخور و بنوش و بپوش و صدقه بده بی آنکه اسراف کنی و فخر بفروشی. پشت سر هیچ امامی نماز نخواندم که نمازش کوتاه تر و کامل تر از نماز رسول الله صلی الله علیه وسلم باشد. من برای شما نماز می خوانم و قصد نماز خواندن ندارم. چنان نماز می خوانم که دیدم رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز می خواند. چرا سوره های "سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الأعلى"، "وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا"، "وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى" را در نماز نمی خوانی؛ پشت سر تو افراد مسن و ناتوان و کسانی نماز می خوانند که کار فوری دارند. رسول الله صلى الله عليه وسلم خبر مرگ نجاشی را در همان روز وفاتش اعلام كرد. سپس به مصلی رفت و مردم را به صف كشيد و چهار تكبير گفت. (بر او نماز جنازه خواند). ما نماز جمعه را با رسول الله صلی الله علیه وسلم می خواندیم و درحالی برمی گشتیم که دیوارها سایه ای نداشت تا از سایه ی آنها استفاده کنیم. رسول الله صلى الله عليه وسلم دو خطبه را ایستاده می خواند و با نشستن بین آنها، دو خطبه را از هم جدا می کرد. رسول الله صلى الله عليه وسلم در روز عید قربان نماز عید را خواند و سپس خطبه خواند و قربانی اش را ذبح نمود و فرمود: «هرکس قبل از نماز عید قربانی اش را ذبح نموده است، باید به جای آن قربانی دیگری ذبح کند؛ و کسی که قربانی اش را ذبح نکرده است، باید آن را با نام الله ذبح کند». هرکس به سبب غلبه ی خواب از عمل شبانه ای که معمولا انجام می داده یا بخشی از آن باز بماند، آن را در بین نماز صبح و ظهر انجام دهد، در این صورت برای او اجر و پاداشی همانند زمانی که آن را در شب انجام می داده، نوشته می شود. اين مرد، از ابوالقاسم صلى الله عليه وسلم نافرمانی کرد. می بينم که تو به گوسفند و بيابان علاقه داری؛ لذا هنگامی که در ميان گوسفندانت بودی. گورخری به رسول الله صلى الله عليه وسلم اهدا کردم. هرگاه يکی از شما نماز می خواند و خوابش گرفت، بايد بخوابد تا خواب از سرش برود. او را به حالِ خود رها کنيد و يک سطل آب بر محل ادرارش بريزيد؛ شما مأموريت يافته ايد که آسان بگيريد، نه اینکه سخت بگیرید. «از گوسفند چه باقی مانده است؟» عايشه رضی الله عنها پاسخ داد: فقط دستِ آن مانده است - و بقيه را صدقه دادم -. این بود که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «همه اش مانده است، جز دستِ آن». ديناری در راه الله انفاق می کنی؛ ديناری در راه آزاد کردن برده ای می بخشی؛ ديناری به بينوايی صدقه می دهی و ديناری خرجِ خانواده ات می کنی؛ در اين ميان پاداش نفقه ای که به خانواده ات داده ای، از همه بزرگ تر (و بيشتر) است. نمازها را با رسول الله صلى الله عليه وسلم می خواندم؛ نماز و خطبه ی رسول الله صلى الله عليه وسلم در حد اعتدال بود. (نه بسيار طولانی و نه خيلی کوتاه). انفاق کن يا ببخش يا هديه بده و - بذل و بخشش خود را - حساب مکن که در مقابل، الله نيز فضل و برکتش را از تو منع می کند؛ و با ذخيره کردن بخل نورز که الله نعمت و برکتش را از تو بازمی دارد. هريک از شما تا زمانی که با نشاط است، نماز بخواند و هرگاه خسته شد، بخوابد. مثال بخيل و بخشنده، مانند دو مرد است که تن پوش آهنی بر تن داشته باشند و اين تن پوش، از سينه تا گلوی آنان را دربرگرفته باشد. بس کن، به اندازه ای که توانايی داريد، عبادت کنيد؛ به الله سوگند که الله از دادنِ پاداش اعمال نيک خسته نمی شود، اما شما از عبادت خسته می شويد. بهترين عمل نزد الله، عملی است که صاحبش بر آن مداومت کند. در سفری با رسول الله صلى الله عليه وسلم همراه بوديم که مردی سوار بر شترش آمد. وقتی در جايی اتراق می کرديم، تا زمانی که بارهای مان را از دوش حیوان باز نمی کرديم (و پايين نمی گذاشتيم)، مشغول نماز نمی شديم. دو تن از اصحاب محمد صلى الله عليه وسلم هستند که هيچيک از آنها در انجامِ کارهای نيک کوتاهی نمی کند. سبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ المَلاَئِكَةِ وَالرُّوحِ. وقتی رسول الله صلی الله علیه وسلم بیمار بود، نشسته در خانه اش نماز خواند. چون رسول الله صلى الله عليه وسلم "سمع الله لمن حمده" می گفت، هیچیک از ما پشتش را خم نمی کرد تا اینکه رسول الله صلى الله عليه وسلم را در سجده می یافت؛ آنگاه بعد از او به سجده می رفتیم. همواره رسول الله صلی الله علیه وسلم به روزه گرفتن دوشنبه و پنج شنبه پایبند بود. رسول الله صلى الله عليه وسلم پيش از آن که نماز بخواند، با چند خرمای تازه افطار می کرد. يکی از بهترين نمونه های زندگی مردم برای آنان، زندگی مردی است که لگام اسبش را در راه الله می گیرد. هریک از شما در غياب مجاهد، از خانواده و اموالش به خوبی مراقبت کند، به اندازه ی نصف پاداش مجاهد اجر و ثواب می بَرَد. هر گروه رزمنده يا هر دسته ی نظامی که در راه الله پيکار کنند و غنيمت بگيرند و سالم بمانند، دوسوم پاداش خود را پيشاپيش دريافت کرده اند و هر گروه يا دسته ی رزمنده که ناکام بمانند و کُشته يا زخمی بدهند، همه ی پاداش خود را به طور کامل - در آخرت - دريافت می کنند. هرکس يک روز در راهِ الله روزه بگيرد، الله متعال ميان او و دوزخ گودالی به اندازه ی فاصله ی ميانِ آسمان و زمين قرار می دهد. هرکس مرده ای را غسل دهد و عيب های او را بپوشاند، الله متعال چهل بار او را می آمرزد. هرکس - در راه الله - جهاد نکند يا مجاهدی را مجهز نسازد يا از خانواده ی مجاهدی به نيکی سرپرستی نکند، الله متعال او را پيش از قيامت به مصيبتی ناگوار دچار می گرداند. به رسول الله صلى الله عليه وسلم خبر رسيد که بین بنی عمرو بن عوف اختلاف و دعوايی پديد آمده است؛ از اين رو رسول الله صلى الله عليه وسلم با تعدادی از مردم، جهت ایجاد صلح و آشتی میان آنها نزدشان رفت. «یا الله، به كسانی كه (در حج) موهای سرشان را می تراشند، رحم فرما». پرسيدند: ای رسول خدا، كسانی كه (موهای شان را) كوتاه می كنند، چه؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «پروردگارا، به كسانی كه سرشان را می تراشند، رحم بفرما». دوباره پرسيدند: ای رسول خدا، كسانی كه (موهای شان را) كوتاه می كنند، چه؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «بر كوتاه كنندگان نيز رحم بفرما». رسول الله صلی الله علیه وسلم دو نماز مغرب و عشاء را جمع نمود و برای هریک از آنها اقامه گفت و بین آنها و بعد از هریک از آنها نماز نخواند. «اگر کسی که از جلوی نمازگزار می گذرد، می دانست که با اين کار چقدر گنه کار می شود، چنانچه چهل - روز يا ماه يا سال - توقف می کرد، برايش بهتر از آن بود که از جلوی نمازگزار عبور کند». ابونضر می گويد: نمی دانم فرمود: چهل روز، چهل ماه يا چهل سال. رسول الله صلی الله علیه وسلم به ما دستور داد تا روز عيد قربان و فطر، دوشيزه ها و دختران پرده نشين را جهت حضور در مراسم عيد از خانه بيرون بياوريم؛ و به زنانی که عادت ماهيانه بودند دستور داد تا از مصلای مسلمين فاصله بگيرند. هرکس دوست دار ديدارِ الله باشد، الله نيز ديدارش را دوست دارد؛ و هرکه ملاقاتِ الله را دوست نداشته باشد، الله نيز ملاقاتش را دوست ندارد. بار الها! گناهان گذشته و آينده، پنهان و آشکار، تجاوزهای مرا و آنچه را که تو بهتر از من می دانی، مغفرت کن؛ چرا که تقديم و تأخير بدست توست و هيچ معبود بر حقی جز تو وجود ندارد. شبی همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم به نماز (شب) ایستادم. ایشان سوره بقره را خواند. از هیچ آیه ای با مضمون رحمت عبور نمی کرد مگر اینکه مکث نموده و از الله رحمتش را درخواست می کرد. و از هیچ آیه ای با مضمون عذاب است عبور نمی کرد، مگر اینکه مکث نموده و از الله پناه می خواست. پروردگارا، تسليم تو شدم، به تو ايمان آوردم، به تو توكل نمودم و به تو روی آوردم. به كمک تو با دشمنان مبارزه كردم. و تو را حَكَم قرار دادم. پس گناهان اول و آخر و آشکار و پنهان مرا بيامرز. و آنچه تو در رابطه با آن از من آگاهتری. معبود بر حقی جز تو وجود ندارد. پروردگارا، ای رب جبرائيل و ميكائيل و اسرافيل، ای آفريدگار آسمان ها و زمين، ای آگاه بر پيدا و پنهان، تو ميان بندگانت در مسايل مورد اختلاف شان قضاوت می كنی. به اجازه و فرمان خود در مسايل مورد اختلاف مرا به حق هدايت بفرما، تو هرکس را بخواهی به راه راست هدایت می کنی. آب، پاک کننده است و هيچ چيزی آن را نجس و پليد نمی کند. رسول الله صلی الله علیه وسلم با آب باقی مانده از غسل میمونه رضی الله عنها غسل می کرد. آب جنب نمی شود. آن (گربه) نجس نيست؛ بلکه از حيواناتی است که اطراف شما (درخانه های تان) می گردند. برای پاکی از ادرار دختر بچه شسته می شود و جهت پاکی از ادرار پسربچه به آن آب پاشیده می شود. آن را با دست و بدون آب و سپس با آب به هم بمال و بشوی؛ سپس در آن نماز بخوان. شستن خون کفایت می کند و اثر آن ضرری برای تو ندارد. هرکس از یادگیری وضوی رسول الله صلی الله علیه وسلم خوشحال می شود، بداند که وضوی ایشان چنین بوده است. وضو را کامل نموده و بین انگشت ها را خلال کن و در استنشاق مبالغه کن مگر اینکه روزه باشی. عمار بن یاسر رضی الله عنه را دیدم که وضو گرفت و ریشش را خلال کرد. به وی گفته شد - یا به وی گفتم -: ریشت را خلال می کنی؟ گفت: چه چیزی مرا از این کار باز می دارد درحالی که رسول الله صلی الله علیه وسلم را دیدم که ریشش را خلال می کرد. برای رسول الله صلی الله علیه وسلم به اندازه ی دو سوم مد آب آورده شد که با آنها دستش را تا آرنج مالید. رسول الله صلى الله عليه وسلم سریه ای را فرستاد که با سرمای شدیدی مواجه شدند؛ وقتی به محضر رسول الله صلی الله علیه وسلم بازگشتند، به آنها امر نمود تا (در چنان شرایطی) بر عمامه ها و موزه های خود مسح کنند. اصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم در عهد ایشان چنان منتظر نماز عشاء می ماندند که (از فرط خستگی و خمیازه کشیدن) سرهایشان مایل می شد؛ سپس بلند شده و نماز می خواندند، بدون اینکه دوباره وضو بگیرند. هرکس آلت خود را لمس نماید، باید وضو بگیرد. آن مرد گفت: در محل استراحت گوسفندان نماز بخوانم؟ فرمود: «بلی». آن مرد پرسيد: در محل استراحت شتران نماز بخوانم؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «نه». کسی که مرده می شوید (پس از شستن مرده) باید غسل کند، و آنکه مرده را حمل می کند (پس از حمل آن) باید وضو بگیرد. رسول الله صلى الله عليه وسلم به احد رفت و پس از گذشتِ هشت سال از جریان احد، برای کُشته های اُحُد دعا کرد؛ مانند کسی که از زنده ها و مرده ها خداحافظی می کند. از انس رضی الله عنه روایت است که می گوید: وقتی در جایی اتراق می کرديم، تا زمانی که بارهای شترها را باز نمی کرديم (و پايين نمی گذاشتيم)، مشغول نماز نمی شديم. هر مسلمانی که چهار نفر از او به نيکی ياد کنند، الله او را وارد بهشت می گرداند. عبدالله بن ابی اوفی بر جنازه ی دخترش (نماز گزارد و) چهار تکبير گفت و پس از تکبير چهارم، به اندازه ی فاصله ی دو تکبير ايستاد و برای دخترش دعا و درخواستِ آمرزش کرد. آنگاه گفت: رسول الله صلى الله عليه وسلم - در نماز جنازه - چنين عمل می کرد. به شما دستور داده بودم که فلانی و فلانی را آتش بزنيد؛ ولی عذاب دادن با آتش مخصوص الله است؛ پس اگر آن دو را يافتيد، آنها را بکُشيد. شايسته - و روا - نيست کسی با آتش عذاب دهد مگر پروردگارِ آتش. حرمت زنان مجاهدان بر مردان خانه نشين، مانند حرمت مادران شان است. هرکس بميرد و نوحه خوان خانوادگیِ او بايستد و بگويد: ای دريغ بر او که چون کوه پشتيبان ما بود! ای دريغ بر سرور و آقای مان! يا چنين سخنانی بگويد، دو مَلَک بر ميّت مامور می شوند و با مُشت گره کرده بر سينه اش می زنند و می گويند: تو واقعاً اينگونه بودی؟. از جمله مواردی که رسول الله صلى الله عليه وسلم در کارهای نيک از ما پيمان گرفت، اين بود که - در هنگام مصيبت - چهره نخراشيم و فرياد و واويلا سر ندهيم و گريبان پاره نکنيم و موهای خود را پراکنده نگردانيم. چيزهايی مانند ادرار و نجاست شايسته ی اين مساجد نيست؛ بلكه اين مساجد برای ذكر الله متعال و تلاوت قرآن ساخته شده اند. مردی در مسجد اعلام کرد که آيا کسی شترِ سرخِ مرا نديده است؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «آن را نيابی؛ مساجد فقط برای همان هدفی بنا شده که برای آن ساخته شده اند». رسول الله صلى الله عليه وسلم از چمباتمه زدن در روز جمعه و درحال خطبه خواندن امام منع فرمود. رسول الله صلى الله عليه وسلم درباره ی مردی که در دوران قاعدگی با همسرش آميزش می کند، فرمود: «يک دينار يا نصف دينار صدقه بدهد». هنگامی که زنی در ميان يهود دچار عادت ماهيانه می شد، با او غذا نمی خوردند و با او در يک خانه زندگی نمی کردند. من زنی بودم که پيوسته استحاضه می شدم و هميشه در حال خونريزی بسيار سخت و طاقت فرسا به سر می بردم. از اين رو نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم رفتم تا ايشان را در جريان گذاشته و در این مورد از ایشان سوال کنم. و ايشان را در منزل خواهرم ام المؤمنين زينب دختر جحش يافتم. گفتم: یا رسول الله، من زنی هستم که هميشه در حال خونريزی بسيار سخت و طاقت فرسا هستم و پاک نمی شوم. نظرتان در این مورد چیست؟ براستی مرا از نمازخواندن و روزه گرفتن باز داشته است؟ پس رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «من تو را به استعمال پاره ای پنبه سفارش می کنم (تا بدان فرج خويش را ببندی) چرا که پنبه، خون را از بین می برد». سبحان الله، بی گمان خون استحاضه از شيطان است. بايد در تشتی بنشيند؛ هرگاه رنگ زردی روی آب مشاهده کرد، باید برای ظهر و عصر يک غسل و برای مغرب و عشاء يک غسل و برای صبح يک غسل انجام دهد و بين اينها وضو بگيرد. با رعب (ترسيدن دشمن) ياری شده ام، کلیدهای زمین به من داده شده است، احمد نامیده شدم، زمین برای من پاک گردانیده شده و امت من بهترین امت ها قرار داده شده است. ما با داشتن سه ویژگی بر امت های گذشته برتری داده شده ایم: صف های ما (در نماز) مانند صف های ملائکه گردانیده شد؛ و تمام زمین برای ما مسجد قرار داده شد و خاک آن برای ما پاک گردانیده شد، در صورت نیافتن آب. و یک ویژگی دیگر نیز ذکر کرد. من و رسول الله صلی الله علیه وسلم برای غسل جنابت از یک ظرف آب استفاده می کردیم؛ پیاپی و پس از هم دستان ما وارد ظرف آب می شد. کافی است سه مشت آب را بر سرت بريزی، سپس آب را بر تمام بدنت جاری کنی تا پاک شوی. آب غسل را بر رسول الله صلى الله عليه وسلم ريختم هرگاه رسول الله صلى الله عليه وسلم غسل جنابت می نمود، ابتدا دست هايش را می شست و سپس با دست راست بر دست چپش آب می ريخت و شرمگاهش را می شست و سپس وضو می گرفت، آنگونه که برای نماز وضو می گرفت. آب مرد غلیط و سفید است و آب زن رقیق و زرد؛ و آب هر کدام از آنها که بر دیگری فائق آید یا پیشی بگیرد، فرزند شبیه او خواهد شد. رسول الله صلی الله علیه وسلم از استنجا زدن با سرگین یا استخوان نهی کرده و فرمود: «این دو پاک کننده نیستند». وقتی رسول الله صلی الله علیه وسلم از دستشویی خارج می شد، می فرمود: «غُفْرَانَكَ»: «پروردگارا مرا بیامرز». رسول الله صلی الله علیه وسلم ما را از اینکه هنگام مدفوع و ادرار رو به قبله کنیم و از استنجا کردن با دست راست، استنجا با کمتر از سه سنگ و استنجا با سرگين و استخوان نهی فرمود. کِخ،کِخ؛ آن را بيرون بينداز. مگر نمی دانی که ما صدقه نمی خوريم؟ زمان به صورتِ اصلی اش، مانندِ روزی درآمده که الله متعال آسمان ها و زمين را آفريد؛ هر سال، دوازده ماه می باشد و چهار ماهِ آن حرام است: ذوالقعده، ذوالحجه و محرّم که پُشتِ سرِ هم قرار دارند و رجبِ «مُضَر». هرگاه قصدِ روزه گرفتن سه روز از ماه را داشتی، روزهای سيزدهم، چهاردهم و پانزدهم را روزه بگير. هنگامی كه برای نماز اذان داده می شود، شيطان فرار می كند و از عقب خود، هوا خارج می كند تا صدای اذان را نشنود. آیا رسول الله صلی الله علیه وسلم سه روز از هر ماه را روزه می گرفت؟ گفت: بله. گردنِ مؤذن ها در روز قیامت از گردنِ همه ی مردم بلندتر است. رسول الله صلی الله علیه وسلم برای مسافر سه شبانه روز و برای مقيم يک شبانه روز وقت تعيين نمود. بگو: «السَّلاَمُ عَلَى أَهْلِ الدِّيَارِ مِنْ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُسْلِمِينَ، وَيَرْحَمُ اللَّهُ الْمُسْتَقْدِمِينَ مِنَّا وَالْمُسْتَأْخِرِينَ، وَإِنَّا إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لَلاَحِقُونَ»: «سلام بر شما مؤمنان و مسلمانانی که ساکن اين ديار هستيد؛ الله بر گذشتگان و آيندگان ما رحم بفرمايد و ما نيز به خواست الله به شما خواهيم پيوست». هرگاه گوشه ای از خورشيد طلوع کرد، نماز نخوانید تا اينکه به خوبی آشکار و هويدا گردد؛ و هرگاه گوشه ای از آفتاب غروب نمود، تا به خوبی غروب نکرده، نماز نخوانید. و به عمد، نمازتان را به هنگام طلوع و غروب خورشيد نخوانيد؛ چون خورشيد بين دو شاخ شيطانی یا شیطان طلوع می کند. چند تا سنگ برايم بياور تا استنجا كنم. البته استخوان و سرگين حيوان نباشد. وقت نماز ظهر از زوال آفتاب آغاز شده و تا هنگامی که سايه ی شخص به اندازه ی خودش نشده و وقت نماز عصر فرا نرسيده است، ادامه پيدا می کند. و وقت نماز عصر (از وقتی که سايه ی شخص به اندازه ی خودش می شود) تا هنگام زرد شدن خورشيد می باشد. و وقت نماز مغرب (از غروب آفتاب) تا زمانی است که شفق (سرخی) پنهان نشده است. و وقت نماز عشا (بعد از پنهان شدن شفق) تا نصف شب است. و وقت نماز صبح از طلوع فجر تا قبل از طلوع خورشيد است. نماز مغرب را همراه رسول الله صلى الله عليه وسلم می خوانديم و بر می گشتيم. باز هم هوا به اندازه ای روشن بود كه اگر تيری را پرتاب می كرديم، جای افتادن آن را می ديديم. هرکس يک رکعت از نماز صبح را قبل از طلوع خورشيد دريابد، نماز صبح را دريافته است؛ و کسی که يک رکعت از نماز عصر را قبل از غروب خورشيد دريابد، يقيناً نماز عصر را دريافته است. هیچکس را از طواف این خانه و خواندن نماز (طواف) در هر ساعتی از شبانه روز که بخواهد باز ندارید. فجر دو تا است: فجری که همانند دم گرگ (عمودی شکل تا آسمان) است، در این وقت خواندن نماز (صبح) جایز نیست و خوردن (سحری) در آن حرام نیست. و فجر دیگر که به صورت مستطیل در پهنه افق طلوع می کند، در این وقت خواندن نماز صبح جایز گشته و خوردن (سحری) حرام می شود. افرادی که (در اینجا) حضور دارند باید به اطلاع افراد غایب برسانند که پس از طلوع فجر جز دو رکعت (سنت صبح) نماز (نفل) دیگری نخوانید. ان شاء الله، اين رؤيا (خواب) حق است. پس در کنار بلال بايست و کلماتی را که در خواب دیدی به او بياموز تا با آنها اذان بگويد، زيرا صدای او از صدای تو بلندتر و رساتر است. این سنت (پیامبر) است که هر گاه مؤذن در اذان صبح «حَىَّ عَلَى الْفَلاَحِ» گفت، (پس از آن) «الصَّلاَةُ خَيْرٌ مِنَ النَّوْمِ» بگوید. رسول الله صلی الله علیه وسلم میان نماز مغرب و عشاء جمع نمود، به این صورت که مغرب را سه رکعت و عشاء را دو رکعت با یک اقامه خواند. تو امام (پيشنماز) آنان هستی و در امامت، حال ضعيف ترین شان را رعايت کن و (برای اعلام وقت نماز) مؤذنی را انتخاب کن که در مقابل اذانش، اجرتی دريافت نکند. مؤذن رسول الله صلی الله علیه وسلم صبر می کرد و اقامه را نمی گفت، تا اینکه رسول الله صلی الله علیه وسلم را می دید که خارج شده است، آنگاه با دیدن ایشان اقامه می گفت. شبی تاریک همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم در سفری بودیم و نمی دانستیم قبله در کدام سو قرار دارد، در نتیجه هریک از ما به سویی نماز خواند. چون صبح شد این مساله را برای رسول الله صلی الله علیه وسلم ذکر نمودیم، پس این آیه نازل شد: «فَأينَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللهِ» [بقره: 115] «پس به هر سو رو کنید، آنجا وجه الله [قبله] است». قبله، ما بین مشرق و مغرب است هرگاه کسی از شما به مسجد آمد، دقت کند اگر پلیدی و نجاستی در کفش هایش ديد، باید آن را بر زمين بمالد و سپس در آنها نماز بخواند. هرگاه کسی با موزه هایش نجاست و پلیدی را لگد نمود، پاک کردن آنها به وسیله ی خاک می باشد. درحالی رسول الله صلی الله علیه وسلم را در نماز دیدم که از شدت گریه از سینه اش صدایی چون صدای آسیاب به گوش می رسید. رسول الله صلی الله علیه وسلم به قبا رفت تا در آنجا نماز بخواند. رسول الله صلی الله علیه وسلم را درحالی دیدم که برای مردم امامت می داد و در عین حال امامه بنت ابی العاص که دختر زینب بنت رسول الله صلی الله علیه وسلم است، بر دوشش بود؛ چون به رکوع می رفت، آن را بر زمین می گذاشت و چون سر از سجده بر می داشت، دوباره او را بر می داشت. در حال نماز دو موجود سیاه، یعنی مار و عقرب را بکشید. رسول الله صلی الله علیه وسلم برای مسافر سه شبانه روز و برای مقیم یک شبانه روز اجازه دادند. ما نماز می خواندیم و حيوانات از جلوی ما می گذشتند؛ در اين باره با رسول الله صلی الله علیه وسلم صحبت کرديم؛ ایشان فرمود: «اگر چيزی به اندازه ی چوب پايانی رحل، جلوی شما باشد، هر چه از جلوی شما بگذرد به شما ضرری نمی رساند». هرگاه یکی از شما نماز گزارد، باید برای نمازش ستره بگذارد، هرچند با یک تیر باشد. هرگاه يکی از شما به نماز ايستاد و جلويش چيزی به اندازه ی چوب پايانی رحل قرار داشت، آن چيز برای وی ستره بشمار می رود. اما اگر جلويش چيزی مانند چوب پايانی رحل قرار نداشت، (عبور) الاغ، زن و سگ سياه باعث قطع شدن نمازش می شود. عایشه رضی الله عنها مکروه می دانست کسی درحالی نماز بخواند که دستش را بر لگنش گذاشته است و می فرمود: این عمل یهود است. اگر شام قبل از نماز مغرب آماده شد، نخست شام بخوريد و در غذا خوردن عجله نکنید. از رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد نگاه کردن به اطراف در نماز سوال کردم؛ فرمود: «آن نوعی سرقت شيطان از نماز بنده است». اين لباس را به ابوجهم بدهيد و لباس خشن و بی نقش و نگار او را برای من بياوريد. زيرا اين نقش و نگارها، توجه مرا از نماز به سوی خود جلب كرد. رسول الله صلی الله علیه وسلم به ساختن مساجد در محله ها و نظافت و خوشبویی امر نمود. تو را به الله سوگند، آيا شنيدی که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «ای حسان، از طرف من به مشرکين پاسخ بده؛ یا الله، حسان را توسط جبرئيل ياری کن؟». ابوهريره گفت: بله. هرکه از کسی شنيد که در مسجد گم شده ای را اعلام می کند، بگويد: الله آن را به تو برنگرداند؛ زيرا مساجد برای اين کار ساخته نشده اند. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «هرگاه ديديد که کسی در مسجد چيزی می فروشد يا می خَرَد، بگوييد: الله در تجارت تو سود ندهد؛ و هرگاه ديديد که کسی در مسجد گم شده ای را اعلام می کند، بگوييد: الله آن را به تو برنگرداند». ای ابوبکر، آنها را به حال خودشان بگذار که ایام عید است. قیامت برپا نمی شود تا زمانی که مردم در رابطه با مساجد بر یکدیگر فخر بفروشند. حديث «المسيء صلاته» به روایت رفاعه رضی الله عنه سخن ابوحمید ساعدی در میان ده تن از اصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم، از جمله ابوقتاده که: من از همه شما به نماز رسول الله صلی الله علیه وسلم آگاهترم. چون رسول الله صلی الله علیه وسلم در وقتی از شب بیدار می شد، تکبير (الله اکبر) گفته و سپس این دعا را می خواند: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ وَتَبَارَكَ اسْمُكَ وَتَعَالَى جَدُّكَ وَلَا إِلَهَ غَيْرُكَ». رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز را با تکبير و قرائت را با «الحَمْدُ لله ربِّ العَالمين» آغاز می نمود و هنگامی که رکوع می کرد نه سرش را بالا می گرفت و نه پايين؛ بلکه تعادل را در این بین رعايت می نمود. همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز خواندم، ایشان دست راستش را بر دست چپش و بر روی سینه قرار داد. رسول الله صلی الله علیه وسلم و ابوبکر و عمر رضی الله عنهما نماز را با «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ» شروع می کردند. اما اين مرد دستش را پر از خير و برکت نمود. رسول الله صلى الله عليه وسلم در دو ركعت اول نماز ظهر، سوره فاتحه را با سوره ای ديگر از قرآن می خواند. اما در دو ركعت آخر، فقط سوره فاتحه را می خواند. و گاهی آیه ای را به گوش ما می رساند. ما (مقدار قيام) رسول الله صلى الله عليه وسلم را در نماز های ظهر و عصر تخمين می زديم؛ قیان ایشان در دو رکعت اول نماز ظهر را به اندازه ی "الم تنزيل السجدة" و در دو رکعت آخر ظهر به اندازه ی نصف اين مقدار تخمین می زدیم. پشت سر هیچ کسی که نمازش شباهت بیشتری به نماز رسول الله داشته باشد، نماز نخواندم، مگر پشت سر فلانی؛ ما پشت سرش نماز گزاردیم و او دو رکعت اول نماز ظهر را طولانی نموده و دو رکعت آخر را کوتاه می خواند. شنيدم كه رسول الله صلى الله عليه وسلم در نماز مغرب، سوره ی طور را می خواند و چون به اين آيه رسيد: «أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَيْرِ شَيْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ (35) أَمْ خَلَقُوا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بَل لَّا يُوقِنُونَ (36) أَمْ عِندَهُمْ خَزَائِنُ رَبِّكَ أَمْ هُمُ الْمُسَيْطِرُونَ»: «آیا آنان از هیچ آفریده شده ‏اند یا خود آفرینندۀ خویشند؟ آیا آنان آسمان ها و زمین را آفریده اند؟ [نه،] بلکه آنان یقین ندارند [که الله آفرینندۀ مطلق است] آیا گنجینه های [نعمت و هدایت] پروردگارت نزد آنان است؟ آیا [بر همه چیز] تسلط دارند؟» نزديک بود قلبم از جا كنده شود. ای مردم، از بشارت های نبوت جز رویای صالحه که مسلمان می بيند يا به او نشان داده می شود، چيز ديگری باقی نمانده است. آگاه باشيد که من از خواندن قرآن در رکوع و سجده منع شده ام. نماز رسول الله صلی الله علیه وسلم از جمله مقدار رکوع ایشان و هنگامی که سر از رکوع بر می داشت و سجده و ما بین دو سجده ی ایشان همگی نزدیک به هم بود. وقتی رسول الله صلی الله علیه وسلم رکوع می کرد، انگشتانش را باز می کرد و آنگاه که سجده می کرد آنها را جمع می کرد. هرگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم در رکعت فرد از نمازش بود، برای رکعت دیگر بر نمی خاست تا اینکه راست می نشست. رسول الله صلی الله علیه وسلم یک ماه بعد از رکوع قنوت خواند و در آن علیه قبایلی از بنی سلیم دعا می کرد. رسول الله صلی الله علیه وسلم تنها زمانی قنوت می خواند که برای قومی یا علیه قومی دعا می نمود. ای پدر، تو حدود پنج سال پشت سر رسول الله صلی الله علیه وسلم و ابوبکر و عمر و عثمان و علی در کوفه نماز خواندی، آیا در نماز صبح قنوت می خواندند؟ وی گفت: پسرم، این کار بدعت است. از عبدالله بن زبیر رضی اله عنهما روایت است که می گوید: هنگامی که رسول الله صلی الله علیه وسلم (در نماز) برای دعا (تشهد) می نشست، دست راستش را بر ران راستش و دست چپش را بر ران چپش می گذاشت و با انگشت سبابه اشاره می کرد و انگشت ابهام را بر انگشت وسط می گذاشت و با کف دست چپش زانویش را می گرفت. رسول الله صلی الله علیه وسلم چنان تشهد را به ما می آموخت که سوره ای از قرآن را به ما آموزش می داد. بر زمین نماز بخوان اگر می توانی، وگرنه با اشاره نماز بخوان و سرت را در سجده پایین تر از رکوع قرار بده. شبی رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز شبش را تنها با یک آیه از قرآن خواند. رسول الله صلی الله علیه وسلم سوار بر زین و پالان کهنه ای و قطیفه ای که بهای آن معادل چهار درهم یا کمتر بود، حج نمود و سپس فرمود: «یا الله، حجی بود به دور از ریا و شهرت». به امامت مغیره بن شعبه نماز خواندیم که پس از پایان دو رکعت، برای تشهد ننشست و بلند شد؛ گفتیم: سبحان الله؛ وی گفت: "سبحان الله" و نماز را ادامه داد؛ وقتی نمازش را تمام کرد و سلام داد، دو سجده ی سهو به جا آورد؛ آنگاه که رو برگرداند، گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم را دیدم که چنین عمل نمود. ابوهریره رضی الله عنه سوره ی انشقاق را برای آنها قرائت نمود و در آن سجده کرد؛ زمانی که رو گرداند، به آنها خبر داد که رسول الله صلی الله علیه وسلم در این سوره سجده کرده است. سوره ی «نجم» را بر رسول الله صلی الله علیه وسلم خواندم و ایشان در آن سجده نکرد. به رسول الله صلی الله علیه وسلم گفتم: آیا در سوره ی حج دو سجده وجود دارد؟ فرمود: «بله؛ و هرکس در این دو سجده ی تلاوت سجده نمی کند، آنها را نخواند». هرگاه امر خوشایندی برای رسول الله صلی الله علیه وسلم روی می داد یا به ایشان بشارتی داده می شد، جهت شکر و سپاسگذاری از الله متعال به سجده می افتاد. پيش از مغرب، دو رکعت نماز بخوانيد. رسول الله صلى الله عليه وسلم بر منبر بود كه شخصی پرسيد: نماز شب را چگونه بايد خواند؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «دو ركعت، دو ركعت خوانده شود. و اگر احتمال طلوع فجر می رود، يك ركعت ديگر بخواند تا نمازهايش را وتر بگرداند». وتر حق است؛ هرکس می خواهد هفت رکعت وتر بخواند و هرکس می خواهد پنج رکعت وتر بخواند و آنکه می خواهد سه رکعت وتر بخواند و کسی که می خواهد یک رکعت وتر بخواند. رسول الله صلی الله علیه وسلم در رمضان با ما هشت رکعت به همراه وتر خواند. شب بعد که در مسجد جمع شدیم و در انتظار خروج ایشان بودیم، تا صبح به مسجد نیامد. ای عبدالله، مانندِ فلانی نباش که نماز شب می خوانْد، ولی پس از مدتی آن را ترک کرد. ای اهل قرآن، نماز وتر بخوانید که الله وتر (فرد) است و (نماز) وتر را (که تعداد رکعات آن فرد است) دوست دارد. در یک شب دو نماز وتر نیست. هرکس از خواندن نماز وتر خواب ماند یا آن را فراموش کرد، هرگاه به یاد آورد، آن را بخواند. چه بسا رسول الله صلى الله عليه وسلم دوست داشت عملی را انجام دهد، ولی از ترس اينکه مردم نيز به آن عمل کنند و بر آنان فرض شود، آن را ترک می کرد. به همين دليل نماز چاشت را نمی خواند؛ ولی من همواره آن را می خوانم. نماز چاشت زمانی است که پای بچه شترها از شدت گرما بسوزد. این کار را نکنید، هرگاه یکی از شما در خانه اش نماز خواند، سپس امام را درحالی یافت که نماز نخوانده است، باید همراه او نماز بخواند که این نماز برای او نافله محسوب می شود. رسول الله صلی الله علیه وسلم اسبی سوار شد و از آن به زمین افتاد و سمت راست بدنش زخمی شد. جلو بياييد و به من اقتدا کنيد و آنان که پشت سر شما هستند، به شما نزديک شوند و پس از شما بايستند. برخی همواره (در صف های) عقب می ايستند تا اينکه الله آنها را (از رحمتش يا از علاقه و رغبت به کارهای نيک) عقب می اندازد. آيا از بیماری رسول الله صلی الله علیه وسلم برایم نمی گویی؟ عايشه گفت: بله؛ بيان خواهم کرد؛ چون بيماری رسول الله صلی الله علیه وسلم شدّت گرفت، فرمود: «مردم نماز خواندند؟». گفتيم: خير؛ آنان منتظر شما هستند. شما مردم را از دين متنفر می كنيد. پس هركس امامت نماز را به عهده دارد، باید آن را كوتاه بخواند و طولانی نكند. زيرا در ميان نماز گزاران، افراد بيمار، ضعيف و كسانی وجود دارد كه كار فوری دارند. فلان نماز را در فلان وقت بخوانيد و فلان نماز را در فلان وقت بخوانيد. و هرگاه وقت نماز فرا رسيد، يكی از شما اذان بگويد و كسی كه بيشتر قرآن می داند، امامت دهد. کسی برای مردم امامت دهد که بیش از دیگران قرآن حفظ باشد. یا الله، در دلم، چشمانم، گوش هايم، سمت راستم، سمت چپم، بالای سرم، زير پايم، پيش رويم و پشت سرم، نوری قرار بده. من و یتیمی در خانه ی مان پشت سر رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز خواندیم و مادر ام سلیم پشت سر ما بود. الله بر حرص و اشتیاق تو بیفزاید، اما دوباره این کار را نکن. ام ورقه دختر عبدالله بن حارث انصاری قرآن را حفظ کرده بود و رسول الله صلی الله علیه وسلم به وی دستور داد که برای اهل خانه اش امامت دهد. رسول الله صلى الله عليه وسلم ابن ام مکتوم را که فردی کور بود، جانشین خود قرار داد تا برای مردم امامت دهد. رسول الله صلی الله علیه وسلم در حالی با وی ازدواج کرده که حلال بوده است. بهترين صدقه، صدقه ای است که از روی بی نيازی باشد؛ و دست بالا (دست صدقه دهنده) از دست پايين (گيرنده ی صدقه) بهتر است؛ و هریک از شما ابتدا به کسی صدقه دهد که تحت تکفل و سرپرستی اوست. ما در روز خیبر به مواد خوراکی دست پیدا کردیم و هریک از مجاهدان می آمد و به مقدار نیاز خود از آن بر می داشت و باز می گشت. مسلمانان در برابر غیر خود یکپارچه و منسجم هستند، جان و مال شان [در قصاص و دیه ها] با یکدیگر برابر است؛ و چون یکی از آنها به کافری امان دهد یا با او عهد و پیمانی ببندد، کسی حق نقض آن را ندارد و غنیمتی که در جنگ به دست می آید سهم دورترین آنها از جنگ هم می باشد. رسول الله صلی الله علیه وسلم خالد بن ولید رضی الله عنه را در پی أُكَيْدِرِ دُومَةَ فرستاد که او را دستگیر نموده و نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آورد؛ و ایشان خونش را محفوظ داشته و بر سر جزیه با او صلح نمود. معاذ بن جبل می گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم مرا به سوی یمن فرستاد و دستور داد از هر سى گاو يك گوساله ی نر يا ماده (كه يكسال تمام كرده باشد) بگيرم و از هر چهل گاو يك مُسنه (گوساله ای كه دو سال تمام كرده باشد) و از هر فرد بالغ (غير مسلمان) يك دينار يا معادل آن از پارچه هاى يمنی (معافری) بگيرم. هرکس توانگر باشد و قربانی نکند، به عیدگاه ما نزدیک نگردد. ما به همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم در سال حدیبیه، یک شتر را از طرف هفت نفر و یک گاو را از طرف هفت نفر قربانی می کردیم. در حجة الوداع مرا با رسول الله صلى الله عليه وسلم به حج بردند درحالی که پسربچه ای هفت ساله بودم. رسول الله صلى الله عليه وسلم سوار بر شتر حج گزارد و توشه ی سفرش نيز روی همان شتر بود. عُکاظ، مِجَنّه و ذوالمجاز، بازارهايی بود که در دوران جاهليت- در مکه- برپا می شد و مسلمانان گمان می کردند که اگر در موسم حج تجارت کنند، گنهکار می شوند تا اينکه اين آيه نازل شد: «لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ» [بقره: 198] «گناهی بر شما نيست که (در ايام حج تجارت کنيد و) از فضل (و روزی) پروردگارتان بجوييد». رسول الله صلى الله عليه و سلم اسب های ورزيده را از "الحيفاء" تا "ثنية الوداع" دوانيد. رسول الله صلى الله عليه وسلم برای اسب، دو سهم و برای صاحبش يك سهم از مال غنيمت تعيين فرمود. از عبدالله بن عمر رضی الله عنه روايت است که: رسول الله صلى الله عليه وسلم به بعضی از گروه های لشکر که برای ماموريت می فرستاد، از غنیمتی که به دست می آوردند، به جز سهم کل لشکر مقداری اضافه نيز می داد. الله متعال اموال بنی نضير را بدون اينكه مسلمانان اسب و شتری بدوانند (جهاد كنند) به رسول الله صلى الله عليه وسلم عنايت فرمود. همراه رسول الله صلی الله علیه و سلم در هفت غزوه شرکت داشتیم که غذای ما ملخ بود. رسول الله صلى الله عليه وسلم از گردنه ی بالایی راه كداء كه در بطحاء است، وارد مكه شد و از گردنه پايينی بيرون رفت. رسول الله صلى الله عليه وسلم از راه «شجره» - مدينه را - به قصد مكه ترك می کرد و در بازگشت، از راه «معرَّس» وارد مدينه می شد. هنگام ورود به مکه از گردنه ی بالايی وارد می گشت و هنگام خروج، مکه را از گردنه ی پايينی ترک می کرد. نزدِ خانواده های تان باز گرديد و نزدِ آنها اقامت نماييد و آنها را تعليم دهيد و - به نماز و ساير احکام اسلام - امر کنيد و فلان نماز را در فلان وقت بخوانيد و فلان نماز را در فلان وقت؛ هنگامی که وقتِ نماز فرا می رسد، باید يکی از شما اذان بگويد و مسن ترين شما امامت دهد. آيه ی حج تمتع در قرآن نازل شد و رسول الله صلى الله عليه و سلم ما را به انجام آن دستور داد و پس از آن هيچ آيه ای در قرآن نازل نشد که تمتع را تحريم کند و تا رسول الله صلى الله عليه و سلم زنده بود ما را از انجام آن نهی نکرد. از ابن عباس رضى الله عنهما درباره ی حج تمتع پرسيدم؛ وی مرا به انجام آن امر نمود؛ و از او درباره ی هدی سوال کردم که در پاسخ گفت: شتر يا گاو يا گوسفند يا شراکت در قربانی کردن شتر و گاو؛ راوی می گوید: برخی انجام تمتع را نمی پسندیدند. خوردن محرم از شکاری که به خاطر او صید شده و خود در صید آن نقشی نداشته است. اين آيات و نشانه هايی که الله متعال می فرستد به سبب مرگ و زندگی کسی نيست، بلکه الله متعال آنها را از این جهت می فرستد تا بندگانش را بترساند؛ پس اگر اين آيات را ديديد به ذکر الله و دعا و طلب مغفرت و آمرزش پناه ببرید. پيش از ما، اموال غنيمت برای هيچکس حلال نبوده است؛ اما خداوند كه ضعف و ناتوانی ما را ديد، غنايم را برای ما حلال نمود. رسول الله صلى الله عليه وسلم را ديدم كه هنگام ورود به مكه، در آغاز طواف حجر الاسود را می بوسيد و از هفت شوط، در سه شوط اول رمل می كرد. ای رسول خدا، من نماز عصر را نزديك غروب آفتاب خواندم. رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «به خدا سوگند، من هنوز نماز عصر را نخوانده ام». بعد از آن به بُطحان رفته، وضو گرفتيم. و رسول الله صلى الله عليه وسلم پس از غروب آفتاب، نخست نماز عصر و سپس نماز مغرب را خواند. در آستانه ی جنگ احد، پدرم شب هنگام مرا صدا زد و به من گفت: درباره ی خود گمانی جز اين ندارم که از ميان اصحاب رسول الله صلى الله عليه وسلم جزو نخستين کشته شدگان خواهم بود. ای رسول خدا، چه شده که مردم از احرام عمره بيرون آمده اند ولی شما هنوز در احرام باقی مانده ايد؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «من (به نيت باقی ماندن مدتی طولانی در احرام) به موی خود صمغ کشيده ام و با خود قربانی آورده ام بنابراين تا زمانی که قربانی نکرده ام، از احرام بيرون نمی آيم». شبی نزد خاله ام ميمونه خوابيدم که رسول الله صلى الله عليه وسلم برای نماز شب برخاست؛ پس در سمت چپ ایشان ایستادم که سرم را گرفت و مرا در سمت راست خود قرار داد. الله خانه ها و قبرهای شان را پُر از آتش بگرداند که ما را از نماز عصر بازداشتند تا اینکه خورشید غروب کرد. به به، اين مال سودمندی است؛ اين مالِ سودمندی است و آنچه گفتی، شنيدم؛ نظرِ من اين است که آن را ميانِ خويشاوندانت تقسيم کنی. رسول الله صلی الله علیه وسلم در سال فتح مکه درحالی وارد مکه شد که کلاه خود بر سر داشت؛ وقتی آن را برداشت، مردی نزد ایشان آمده و گفت: ابن خَطَل خود را به پرده های کعبه آویزان کرده است؛ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «اقْتُلُوهُ»: «او را بکشید». ای عمر، آیا نمی دانی عموی هرکس به مانند پدرش می باشد. چگونه رسول الله صلی الله علیه وسلم در حال احرام سرش را می شست؟ ما که نيت حج کرده بوديم، همراه رسول الله صلى الله عليه وسلم آمديم. رسول الله صلى الله عليه وسلم به ما دستور داد تا نيت حج مان را تبديل به عمره نماييم. شيطان همانند خون در بدن انسان جريان می يابد و من ترسيدم که شايد شيطان در دلهای تان گمانِ بدی انداخته باشد. درحالی مرا نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم بردند که شپش بر صورتم می ريخت. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «فکر نمی کردم اينگونه دچار مشکل شده ای. آيا می توانی گوسفندی پيدا کنی؟». گفتم: خير. پس رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «سه روز روزه بگیر يا شش مسکين را غذا بده». حدیث ذوالیدین در مورد سجده ی سهو شهدا پنج گروه اند: طاعون زده (=کسی که در اثر وبا بميرد)، آن که به درد شکم بميرد، کسی که در آب غرق شود، کسی که زير آوار فوت نمايد و کسی که در راه الله - در ميدان جهاد - کشته شود. رسول الله صلى الله عليه وسلم گروهی ده نفره را برای تجسس - و جمع آوری اطلاعات از دشمن - فرستاد و عاصم بن زيد انصاری رضی الله عنه را امیر و فرمانده آنان قرار داد. کیفیت نماز خوف در غزوه ی ذات الرقاع «ای زن گرفتار و مصيبت زده، آیا طواف زيارت را انجام نداده است؟» گفته شد: بله انجام داده است. فرمود: «پس حرکت کن». اهالی کوفه از سعد بن ابی وقاص رضی الله عنه - که والیِ آنها بود - به عمر بن خطاب رضی الله عنه شکايت کردند. و عمر او را برکنار کرد و عمار رضی الله عنه را بر آنان گماشت. رسول الله صلى الله عليه وسلم بعد از نماز عید قربان در خطبه فرمود: «هركس مثل ما نماز بخواند و بعد از نماز، مثل ما قربانی كند، قربانی اش بجا و درست می باشد؛ و هركس قبل از نماز ذبح كند، قربانی اش درست نیست و از او پذيرفته نمی شود». شخصی در بيابانی راه می رفت که از ابری صدايی شنيد. اعمالِ (مردم) در روز دوشنبه و پنجشنبه - به الله متعال - عرضه می شود. لذا دوست دارم درحالی اعمالم - به الله متعال- عرضه گردد که روزه هستم. هنگام بلند كردن سرش از ركوعِ ركعت دوم نماز صبح، بعد از گفتن سمع الله لمن حمده، ربنا لك الحمد، می فرمود: «یا الله، فلانی و فلانی را لعنت كن». بنابراین الله متعال این آيه را نازل فرمود: «لَيْسَ لَكَ مِنْ الأَمْرِ شَيْءٌ»: «[ای پیامبر] هیچ چیزی از کار [بندگان] در دست تو نیست». صفت نماز خوف چنانکه جابر روایت کرده است. من و پدرم نزد ابوبرزه اسلمی رفتیم و پدرم به او گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم نمازهای فرض را در چه وقت می خواند؟ پاداشِ بازگشت از جهادِ (انجام شده)، همانند پاداشِ جهاد می باشد. داستان اسلام آوردن عمرو بن عبسه و اینکه رسول الله صلی الله علیه وسلم به وی نماز و وضو را آموزش می دهد. پسرِ ابوطلحه رضی الله عنه بيمار بود؛ ابوطلحه بيرون رفت و در غيابش کودک فوت کرد. الله عزوجل مانع حمله ی فيل ها به مکه شد و رسول خود و مؤمنان را بر اهل مکه غالب گردانيد؛ بدانيد که مکه نه برای کسی قبل از من و نه برای کسی بعد از من، حلال نشده است؛ و فقط بخشی از روز برای من حلال شده است. و اکنون مکه حرام گشته است. رسول الله صلی الله علیه وسلم در یکی از روزها به همراه ما نماز خوف خواند؛ به این ترتیب که عده ای همراه او به نماز ایستادند و عده ای در برابر دشمن قرار گرفتند؛ پس با کسانی که همراه ایشان بودند، یک رکعت نماز خواند، سپس آنها جای خود را به عده ی دیگر دادند و رسول الله صلی الله علیه وسلم رکعت دیگر را با آنها خواند؛ و هریک از این دو گروه رکعت باقی مانده را خواندند. یا الله، عیاش بن ابی ربیعه را نجات بده؛ یا الله، سلمه بن هشام را نجات بده؛ یا الله، ولید بن ولید را نجات بده؛ یا الله، مؤمنان ضعیف را نجات بده؛ یا الله، قهر و غضبت را بر قوم مُضَر نازل کن و آنان را دچار خشکسالی مانند خشکسالی دوران يوسف بگردان. چند مرد قریشی از کنار رسول الله صلی الله علیه وسلم عبور کردند، درحالی که گوسفندی بر روی زمین می کشیدند و آن گوسفند مردار (در اثر آماسيدگی و ورم) بسان الاغ (بزرگ و ضخیم) شده بود. رسول الله صلی الله علیه وسلم به ایشان فرمود: «اگر پوست آن را می گرفتيد (خوب بود)». گفتند: اين مردار است، فرمود: «آب و برگ گياه سدر آن را پاک می کند». كاسه رسول الله صلى الله عليه وسلم شكست، پس شكاف آن را با سيمی از نقره بست. بی گمان چشم ها دربند مقعد انسان می باشند، پس هرگاه چشم ها بخواب روند، بند مقعد باز و روان می شود. شخصی تصميم گرفت که صدقه ای بدهد؛ صدقه اش را برداشت و بيرون رفت و آن را (ندانسته) به دزدی داد. بامداد مردم می گفتند: ديشب به دزدی صدقه داده شده است. آيا درباره ی اين حيوان که الله به تو داده است، از الله نمی ترسی؟ اين حيوان نزد من شکايت می کند که او را گرسنه نگه می داری و خسته اش می کنی (و از او زياد کار می کشی). از امروز به بعد بر برادرم گريه نکنيد. عبدالله بن رواحه رضی الله عنه بيهوش شد؛ خواهرش شروع به گريه کرد و می گفت: ای دريغ بر برادرم که مثل کوه پشتيبان من بود؛ ای دريغ بر او که چنين و چنان بود! و چندين ويژگی را برايش برشمرد. هنگامی که عبدالله بن رواحه رضی الله عنه به هوش آمد، گفت: هرچه می گفتی، از من می پرسيدند که تو واقعاً اينگونه بودی؟ نباید قضای آن نمازها را به جا آورند؛ یکی از زنان خویشاوند رسول الله صلی الله علیه وسلم چهل شب در حالت نفاس بود اما رسول الله صلی الله علیه وسلم وی را به قضا کردن نمازهایی دستور نداد که در مدت نفاس نخوانده بود. این چیزی است که الله برای دختران آدم مقدر کرده است، همه ی اعمال یک حاجی را انجام بده غیر از طواف خانه ی کعبه؛ تا پاک شوی. (با فتوای غلط شان) او را کشتند، خدا آنها را بکشد. چرا وقتی نمی دانستند، سؤال نکردند؟ تنها شفای نادانی، پرسش است. کافی بود که تيمم کند و پارچه ای بر محل زخم خويش ببندد، سپس برآن مسح کند و سایر بدنش را بشويد. به سنت عمل کردی و نمازت صحيح است. خاک پاک وسيله ای است برای وضوی هر مسلمان، هرچند اين عمل تا ده سال ادامه يابد (و آبی نيابد)، اما اگر آب يافتى، پوستت را در تماس با آن قرار بده که این برایت بهتر است. يا رسول الله، اگر مردی با همسرش (در زمان همبستری) دچار عجله گردد و منی خارج نشود (انزالی صورت نگيرد) چه حکمی دارد؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «غسل، از منی واجب می شود». جبيل نازل گرديد و مرا امامت داد و من با او نماز خواندم و بار ديگر با او نماز خواندم و بار ديگر با او نماز خواندم و بار ديگر با او نماز خواندم و بار ديگر با او نماز خواندم. وقت نماز عشا اين است، اگر بر امتم دشوار نمی بود. نماز صبح را هنگام روشن شدن (طلوع فجر) بخوانيد؛ زيرا اين برای تان پاداش بيشتری دارد، یا پاداشش بیشتر است. بلال را دیدم که بسوی وادی ابطح خارج شد و اذان داد. وقتی به "حی علی الصلاة، حی علی الفلاح" رسید، گردنش را به راست و چپ چرخاند و بدنش را نچرخاند. حدیث جابر در رابطه با چگونگی حجة الوداع مؤذن در اذان و امام در اقامه صاحب اختيار است. اگر چادرت بزرگ بود، آن را روی شانه هايت بينداز؛ و اگر کوتاه بود، به کمرت ببند. هيچيک از سخنان مردم، شايسته ی اين نماز نيست؛ بلکه نماز، عبارت از تسبيح و تکبير و قرائت قرآن است. بلال قبل از طلوع فجر اذان داد. پس رسول الله صلی الله علیه وسلم به او فرمان داد که بازگشته و بگوید: «ألا إن العبد قد نام، ألا إن العبد قد نام»: «بدانید که این بنده (مؤذن) خواب آلود بود». مواد خوشبوی بدنت را سه بار بشوی و جبه را از تن بيرون كن. سپس، آنچه را كه در حج انجام می دهی، در عمره نيز انجام بده. هرگاه یکی از شما به نماز می ایستد، با رحمت الهی مواجه می شود؛ بنابراین سنگریزه ها را جابجا نکند. رسول الله صلی الله علیه وسلم سوارانی را به سوی نجد فرستاد؛ آنان مردی از طايفه بنوحنيفه که ثُمامَه بن اُثال نام داشت و سید و بزرگ اهل یمامه بود، اسیر کردند و او را به يکی از ستون های مسجد بستند. حدود در مساجد اقامه نمی شوند و در مسجد قصاص گرفته نمی شود. سعد در جنگ خندق زخمی شد؛ مردی از قریش که به او حبان بن عَرِقَه گفته می شد، تیری به سوی سعد پرتاب کرد که به شاهرگ او برخورد نمود؛ بنابراین رسول الله صلی الله علیه وسلم برای او خیمه ای در مسجد برپا نمود تا او را از نزدیک عیادت کند. آن كنيزك هر بار که نزد من می آمد و با من سخن می گفت اين شعر را می خواند: وَيَوْمَ الْوِشَاحِ مِنْ أَعَاجِيبِ رَبِّنَا ... أَلا إِنَّهُ مِنْ بَلْدَةِ الْكُفْرِ أَنْجَانِي روز گم شدن آن زيور قرمز، از شگفتی های پروردگار ما بود. ولی شكر كه مرا از ديار كفر نجات داد. دو گروه از امتم هستند كه الله متعال آنها را از دوزخ محافظت كرده است: گروهی که با (کفار) هند می جنگد و گروهی که همراه عيسی بن مريم علیهما السلام می باشد. رسول الله صلى الله عليه وسلم يكی از نمازهای بعد از زوال (ظهر يا عصر) را دو ركعت خواند - محمد یکی از راویان حدیث می گوید: بیشتر فکر می کنم نماز عصر بود - و سلام گفت؛ سپس به سوی چوبی كه در جلوی مسجد بود، رفت و دستش را روی آن گذاشت. اگر حكم جديدی درباره ی نماز نازل می شد، به اطلاع شما می رساندم. ولی من هم بشری چون شما هستم و همچنان كه شما دچار فراموشی می شويد، من نيز دچار فراموشی می شوم. بنابراين هرگاه دچار فراموشی شدم، به يادم بیاورید. و اگر كسی از شما در نمازش شك نمود، درست و صواب را جستجو نموده و در پی آن باشد و نمازش را بر اساس آن كامل کند، سپس سلام گويد و دو سجده (ی سهو) به جای آورد. برای هر سهوی دو سجده بعد از سلام می باشد. سجده ای که در سوره ی «ص» وجود دارد از جمله سجده هایی نیست که به جا آوردن آن واجب و فرض باشد؛ و رسول الله صلی الله علیه وسلم را دیدم که در این سوره سجده می کرد. عمر بن خطاب رضی الله عنه در روز جمعه بر روی منبر سوره ی نحل را خواند؛ و چون آیه ی شامل سجده ی تلاوت را خواند، سجده کرد و مردم نیز سجده کردند. جبریل علیه السلام نزد من آمده و مرا بشارت داد و گفت: الله عزوجل فرموده است: هرکس به تو درود بفرستد، بر او درود می فرستم؛ و هرکس بر تو سلام کند، بر او سلام می کنم؛ لذا برای الله متعال سجده ی شکر به جا آوردم. رسول الله صلی الله علیه وسلم خالد بن ولید را به سوی اهل یمن فرستاد تا آنها را به سوی اسلام فرا بخواند؛ اما آنها دعوت او را نپذیرفتند؛ آنگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم علی بن ابی طالب را فرستاد. وقتی موذن از اذان دادن برای نماز صبح فارغ می شد و بعد از اینکه فجر نمایان می شد، رسول الله صلى الله عليه وسلم بر می خاست و قبل از نماز فرض صبح، دو رکعت نماز کوتاه می خواند، سپس به پهلوی راست دراز می کشید تا اینکه موذن اقامه بگوید. هرگاه یکی از شما دو رکعتِ قبل از نماز فرض صبح را خواند، باید بر پهلوی راستش دراز کشد. نماز وتر، حُکم نمازهای واجب را ندارد؛ بلکه رسول الله صلى الله عليه وسلم آن را سنُت قرار داده است. الله عزوجل نمازی (به طاعات و عبادات شما) افزوده است، آن را در بین نماز عشاء تا نماز صبح بخوانید. نماز مذکور وتر است وتر. هرکس صبح کند و وتر نخوانده باشد، وتری برای او نیست. رسول الله صلى الله عليه وسلم چهار رکعت نماز چاشت می خواند و هرچه خواستِ الله بود، بر آن می افزود. آیا رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز چاشت را می خواند؟ فرمود: خیر، مگر زمانی که از سفر بازمی گشت. رسول الله صلی الله علیه وسلم با همه ی همسرانش همبستر می شد و تنها یک غسل می کرد. عمر بن خطاب رضی الله عنه به فرماندهان گردان های نظامی با این مضمون نامه نوشت: مردانی که زنان شان را ترک کردند یا باید نفقه ی آنها را بپردازند و یا اینکه طلاق شان بدهند؛ و اگر طلاق شان دادند، نفقه ی مدتی را که نپرداخته اند، باید بفرستند. مومنان در خون های شان یکسان هستند و همگی علیه دشمن شان یکپارچه و متحد می باشند و رعایت امان کسی که از میان آنها کمترین مرتبه را دارد، بر همه ی آنها لازم است؛ بدانید و آگاه باشید که مومن در برابر کافر کشته نمی شود. و کافری که عهد و پیمانی با مسلمانان دارد مادامی که بر عهد و پیمانش پایبند باشد کشته نمی شود. و هرکس عملی را انجام دهد که موجب مجازات است، مجازات آن به خود او بازمی گردد؛ و هرکس بدعتی ایجاد کند یا بدعتگزاری را پناه دهد، لعنت الله و ملائکه و همه ی مردم به دنبال اوست. کم پیش می آمد که رسول الله صلی الله علیه وسلم قصد غزوه ای را داشته باشد و توریه نکند تا اينكه غزوه ی تبوک فرا رسيد. برگرد که من از مشرک کمک نمی گيرم. رسول الله صلی الله علیه وسلم دو تن از مسلمانان را که اسیر کفار شده بودند با یک تن از مشرکان که اسیر مسلمانان بود، مبادله نمود. شاهد بودم که رسول الله صلی الله علیه وسلم یک چهارم غنایم را در ابتدا و یک سوم را به هنگام بازگشت تقسیم نمود. در غزواتی كه شركت می كرديم، عسل و انگور بدست می آورديم و آنها را می خورديم و جمع آوری نمی كرديم. هرکس به الله و روز قیامت ایمان دارد نباید بر چهارپایی سوار شود که از غنایم مسلمانان می باشد؛ چنانکه آن را ضعیف و ناتوان نموده و آنگاه آن را به غنایم باز گرداند. و هرکس به الله و روز قیامت ایمان دارد نباید لباسی را بپوشد که از غنایم مسلمانان است چنانکه آن را کهنه نموده و آنگاه به غنایم بازگرداند. ما همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم در غزوه ی خیبر بودیم که گوسفندانی را به غنیمت گرفتیم و رسول الله صلی الله علیه وسلم بخشی از آنها را بین ما تقسیم کرد و بقیه ی گوسفندان را در اموال غنیمت قرار داد. اگر کسی که از جلوی نمازگزار می گذرد، می دانست با اين کار چقدر گنه کار می شود، چنانچه چهل- روز يا ماه يا سال- توقف می کرد، برايش بهتر از آن بود که از جلوی نمازگزار عبور کند. هرگاه يكی از شما چيزی را بين خود و مردم ستره قرار داد و نماز خواند و شخصی خواست از جلويش بگذرد، او را دفع كند؛ اگر نپذيرفت، با وی بجنگد زيرا او شيطان است خورشيد و ماه دو آيه از آيه های خداوند هستند که با آنها بندگانش را می ترساند؛ و اين دو هرگز به سبب مرگ شخصی خسوف نمی کنند؛ پس هرگاه با چنین مواردی مواجه شدید نماز بخوانيد و دعا کنيد تا این وضعیت برطرف گردد. نماز هر فرد مسلمان به جماعت، بر نمازی که در خانه و بازار می خواند، بيست و چند درجه برتری دارد. به زودی سرزمين های فراوانی برای شما فتح می شود و الله متعال شما را - از شرّ دشمنان - آسوده می کند؛ اما هيچکس نبايد از بازی و تمرين کردن با تيرهايش کوتاهی کند. سياحت امت من، جهاد در راه الله - عز وجل - می باشد. به جای آن در روز قیامت هفتصد شترِ افساربسته به تو داده می شود. رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز را با تکبير و قرائت را با «الحمد لله رب العالمين» آغاز می نمود و هنگامی که رکوع می کرد نه سرش را بالا می گرفت و نه پايين، بلکه تعادل را رعايت می کرد. لعنت الله بر یهود و نصاری که قبور پیامبران شان را به مسجد تبدیل کردند. هرکس اينچنين وضو بگيرد، گناهان گذشته اش آمرزيده می شود. هرکس نماز صبح را بخواند، در پناه و حمايتِ الله است. هيچیک از شما تنها در يک لباس که نتواند با آن شانه هایش را بپوشاند نماز نخواند. هرگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم تکبیر می گفت، دست هايش را تا مقابل گوش هايش بلند می کرد؛ و چون به رکوع می رفت دست هايش را تا مقابل گوش هايش بلند می کرد.