ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਅੱਲਾਹ ਲਈ ਹਜ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ (ਹਜ ਦੇ ਦੌਰਾਨ) ਨਾਹ ਤਾਂ ਕੋਈ ਅਸ਼ਲੀਲ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਹ ਹੀ ਕੋਈ ਗੁਨਾਹ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ (ਹਜ ਤੋਂ) ਐਸਾ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਜੇ ਜੰਮਿਆ ਹੋਵੇ। ਜਦੋਂ ਖਾਣਾ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਨਮਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਅਤੇ ਨਮਾਜ਼ ਮੈਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਜੁਮ੍ਹੇ ਦੇ ਦਿਨ ਖੁਤਬੇ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ, ‘ਚੁੱਪ ਰਹੋ’, ਤਾ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਲਾਘੂ (ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਗੱਲ) ਕੀਤੀ।” ਫਿਤਰਤ ਪੰਜ ਹਨ: ਖਤਨਾ ਕਰਨਾ, ਨਿਜੀ ਹਿਸਿਆਂ ਦੀ ਵਾਲਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਨਾ, ਮੂੰਛਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਕਰਨਾ, ਨੱਖ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ ਅਤੇ ਬਗਲਾਂ ਦੇ ਵਾਲ ਨੋਚਣਾ। ਮੂੰਛਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਦਰ੍ਹਤੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿਓ ਜੋ ਕੋਈ ਮੇਰੇ ਇਸ ਵੁਜ਼ੂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰੇ ਫਿਰ ਦੋ ਰਕਅਤ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਨਫ਼ਸ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨ ਕਰੇ (ਮਨ ਵਿਚ ਧਿਆਨ ਨਾ ਭਟਕਾਏ), ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਤਾਲਾ ਉਸਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਰੇ ਗੁਨਾਹ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਹੇ ਅੱਲਾਹ! ਮੇਰੀ ਕਬਰ ਨੂੰ ਬੁੱਤ ਨਾ ਬਣਾਈਂ, ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁਨਾਫਿਕਾਂ ਉੱਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰੀ ਨਮਾਜ਼ ਇਸ਼ਾ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਅਤੇ ਫਜਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।" ਜੇ ਉਹ ਜਾਣ ਲੈਂ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨੋਂ ਨਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਅਜਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੇਂਗਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਅਦਾ ਕਰਨ ਆਉਣ। ਜਦ ਤੱਕ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨਵੀ ਨਜੂਲ ਕਰੇ (ਪਾਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇ), ਤਦ ਤੱਕ ਉਸ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਅੱਲਾਹ਼ ਕੋਲ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਮਿਸਵਾਕ ਮੂੰਹ ਦੀ ਸੁਫ਼ਾਈ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰੱਬ ਦੀ ਰਜ਼ਾਮੰਦੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ। ਪੰਜ ਵਕਤ ਦੀਆਂ ਨਮਾਜਾਂ, ਇਕ ਜੁਮ੍ਹਾ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਜੁਮ੍ਹੇ ਤੱਕ, ਅਤੇ ਇਕ ਰਮਜ਼ਾਨ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਰਮਜ਼ਾਨ ਤੱਕ — ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਦਰਮੀਆਨ ਦੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਦਾ ਕਫ਼ਫ਼ਾਰਾ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੇ ਵੱਡੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਜੋ ਕੋਈ ਰਮਜ਼ਾਨ ਦਾ ਰੋਜ਼ਾ ਇਮਾਨ ਅਤੇ ਇਲਤਿਜਾ ਨਾਲ ਰੱਖੇਗਾ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਰੇ ਗੁਨਾਹ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਜੋ ਕੋਈ ਲੈਲਤੁਲ ਕਦਰ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਇਮਾਨ ਅਤੇ ਇਲਤਿਜਾ ਨਾਲ (ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਇਬਾਦਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ) ਜਗਦਾ ਰਹੇਗਾ. ਉਸ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਰੇ ਗੁਨਾਹ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਮੁਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਗਾਲਾਂ ਨਾ ਦਿਓ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਮਲਾਂ ਦੀ ਅੰਜਾਮ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਸਬਾਹ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। **"ਸਦਕਾ ਦੇਣ ਨਾਲ ਮਾਲ ਘਟਦਾ ਨਹੀਂ, ਅਤੇ ਅੱਲਾਹ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਾਨ-ਇਜ਼ਤ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੋ ਕੋਈ ਅੱਲਾਹ ਲਈ ਇਨਕਿਸਾਰੀ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅੱਲਾਹ ਉਸਦਾ ਦਰਜਾ ਬੁਲੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।"** ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਖਰਚ ਕਰ, ਏ ਆਦਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ! ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਉੱਤੇ ਖਰਚ ਕਰਾਂਗਾ। ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਸਿਵਾ ਕੋਈ ਮਾਬੂਦ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਇਕੱਲਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਸਾਥੀ ਨਹੀਂ। ਉਸੀ ਦੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸੀ ਲਈ ਸਾਰੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਹੈ। ਉਹ ਹਰ ਚੀਜ਼ 'ਤੇ ਕੂਦਰਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਬਗੈਰ ਨਾ ਕੋਈ ਤਾਕ਼ਤ ਹੈ, ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਕੁਵੱਤ। ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਸਿਵਾ ਕੋਈ ਮਾਬੂਦ ਨਹੀਂ। ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਉਸੀ ਦੀ ਇਬਾਦਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਉਸੀ ਦੇ ਲਈ ਨੇਅਮਤ ਹੈ, ਉਸੀ ਲਈ ਫ਼ਜ਼ਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸੀ ਲਈ ਚੰਗੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਹੈ। ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਸਿਵਾ ਕੋਈ ਮਾਬੂਦ ਨਹੀਂ — ਅਸੀਂ ਉਸ ਲਈ ਖ਼ਲਿਸ (ਸਾਫ਼ ਦਿਲੋਂ) ਦੀਨ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ, ਚਾਹੇ ਕਾਫ਼ਿਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨਾਪਸੰਦ ਹੀ ਹੋ।" ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਹਰ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਪਿੱਛੋਂ ਇਹ ਕਲਿਮੇ (ਤਸਬੀਹ) ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ। ਕੋਈ ਭੀ ਦਿਨ ਅਜਿਹੇ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨੇਕ ਅਮਲ ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਸੰਦ ਹੋਣ» — ਯਾਨੀ ਜ਼ਿਲ-ਹੱਜ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਸ ਦਿਨ। 'ਜੋ ਕੋਈ ਅਸਰ ਦੀ ਨਮਾਜ ਛੱਡੇ, ਉਸਦਾ ਸਾਰਾ ਅਮਲ ਬੇਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।' ਜੋ ਕੋਈ ਵੁਜੂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਵੁਜੂ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸਦੇ ਗੁਨਾਹ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂਕਿ ਉਹ ਅੰਗੂਠਿਆਂ ਦੇ ਨਖ਼ੂਨਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਨਿਕਲ ਜਾਣ। ਕਬਰਾਂ 'ਤੇ ਨਾ ਬੈਠੋ, ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਰੁਖ ਕਰਕੇ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰੋ। ਉਹ ਲੋਕ ਜਿਹੜੇ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਨੈਕ ਬੰਦੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਕਬਰ ਉੱਤੇ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਮੈਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਸੱਤ ਹੱਡੀਆਂ 'ਤੇ ਸਜਦਾ ਕਰਾਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਦੋ ਸਜਦਿਆਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਇਹ ਦੁਆ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ ਅੱਲਾਹੁਮਮਾ ਅੰਤੱਸ-ਸਲਾਮੁ,ਵਾ ਮਿੰਕੱਸ-ਸਲਾਮੁ, ਤਾਬਾਰਕਤਾ ਯਾ ਜਲ-ਜਲਾਲਿ ਵਲ-ਇਕਰਾਮ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਕੇ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰ, ਅਗਰ ਤੂੰ ਇਹ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ ਤਾਂ ਬੈਠ ਕੇ, ਅਤੇ ਜੇ ਇਹ ਵੀ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ ਤਾਂ ਪੱਸੇ ਲਟ ਕੇ (ਆੜੀ ਹੋ ਕੇ) ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹ। ਕੀ ਤੂੰ ਨਮਾਜ਼ ਦੀ ਅਜ਼ਾਨ ਸੁਣਦਾ ਹੈਂ?" ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਹਾਂ",ਤਾਂ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਤਾਂ ਫਿਰ (ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ) ਅਜ਼ਾਨ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇ। ਜਿਸਨੇ ਕਿਸੇ ਮੁਆਹਦਾ (ਅਮਾਨ ਵਾਲੇ ਗੈਰ-ਮੁਸਲਿਮ) ਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਉਹ ਜਨਤ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਸੁੰਘ ਸਕੇਗਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਚਾਲੀ ਸਾਲ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਲਾਮ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਪੰਜ ਚੀਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਰਖੀ ਗਈ ਹੈ ਰਮਜ਼ਾਨ ਦਾ ਰੋਜ਼ਾ ਰੱਖਿਆ, ਹਾਲਾਲ ਨੂੰ ਹਾਲਾਲ ਮੰਨਿਆ, ਅਤੇ ਹ਼ਰਾਮ ਨੂੰ ਹ਼ਰਾਮ ਮੰਨਿਆ, ਪਾਕੀ ਇਮਾਨ ਦਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, "ਅਲਹਮਦੁ ਲਿਲ੍ਹਾਹ" ਤਰਾਜੂ ਨੂੰ ਭਰ ਦੇਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ "ਸੁਭਾਨ ਅੱਲ੍ਹਾਹ" ਅਤੇ "ਅਲਹਮਦੁ ਲਿਲ੍ਹਾਹ" ਅਸਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦਰਮਿਆਨ ਜੋ ਕੁਝ ਹੈ, ਉਹ ਸਭ ਭਰ ਦੇਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਦੇ ਨਾਲ ਮੱਕਾ ਤੋਂ ਮਦੀਨਾ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੇ ਸੀ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਣੀ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਅਸੀਂ ਪਹੁੰਚੇ। ਅਸਰ ਦੇ ਵੇਲੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਆਗੇ ਤੈਅ ਕਰਕੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਅਤੇ ਜਲਦੀ-ਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਵੁਜ਼ੂ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਐਡੀਆਂ ਸੂਕੀਆਂ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ ਸੀ। ਤਾਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਨੇ ਇਰਸ਼ਾਦ ਫਰਮਾਇਆ: @**"ਐਡੀਆਂ (ਸੁੱਖੀਆਂ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ )ਲਈ ਨਾਰਕ ਦੀ ਵੈਲ ਹੋਵੇ! ਵੁਜ਼ੂ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਕਰੋ।"** ਜਦੋਂ ਮੁਅੱਜ਼ਜ਼ਿਨ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ: ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰੁ ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰੁ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕਹੋ: ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰੁ ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰੁ। ਜਿਸਨੇ ਕੋਈ ਨਮਾਜ਼ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਯਾਦ ਆਵੇ ਤਦੋਂ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਅਦਾ ਕਰ ਲਏ, ਉਸਦਾ ਇਲਾਜ ਇਨਸਾਨ ਲਈ ਇਹੀ ਹੈ। (ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਰਆਨ ਵਿਚ ਆਇਆ ਹੈ:) ਇਨਨਾ ਬੈਨਾ ਰੱਜੁਲੀ ਵੈ ਬੈਨਾ ਸ਼ਿਰਕੀ ਵਲ ਕੁਫ਼ਰੀ ਤਰਕੁ ਅੱਸਲਾਤਿ»। «ਇਕ ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਰਕ ਤੇ ਕੁਫ਼ਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨਮਾਜ਼ ਛੱਡਣਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜੋ ਵਾਅਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਮਾਜ਼ ਹੈ। ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਛੱਡੇ, ਉਸ ਨੇ ਕੁਫ਼ਰ ਕੀਤਾ । ਕਿਸੇ ਗਜ਼ਵਾ (ਜੰਗ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਔਰਤ ਮਰੀ ਹੋਈ ਮਿਲੀ, ਤਾਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺਨੇ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਕਤਲ ਕਰਨ ਨੂੰ ਨਾਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਉੱਤੇ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ (ਮਤਲਬ ਇਹ ਕਿ ਉਹ ਇਹ ਗਲਤ ਸਮਝਦੇ ਸਨ)। ਜੋ ਕੋਈ ਇਸ ਲਈ ਲੜੇ ਕਿ ਅੱਲਾਹ ਦਾ ਕਲਿਮਾ ਬੁਲੰਦ ਹੋਵੇ, ਉਹੀ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਅਜ਼ਾਨ ਸੁਣੋ, ਤਾਂ ਮੁਅੱਜ਼ਿਨ ਦੇ ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਦੁਹਰਾਓ। ਛੱਡ ਦੇਵੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਪਹਿਨਿਆਂ ਹਾਂ। ਨਹੀਂ, ਇਹ ਤਾਂ ਇੱਕ ਰਗ ਦਾ ਖੂਨ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਤੂੰ ਹਜ਼ (ਮਹਾਵਾਰੀ) ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਨਮਾਜ਼ ਛੱਡ ਦੇ, ਫਿਰ ਗੁਸਲ ਕਰ ਅਤੇ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰ। ਆਪਣੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਧਾਰੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਤਾਰ ਨੂੰ ਸਧਾਰਨਾ ਨਮਾਜ ਦੀ ਕਮਾਲੀਅਤ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰੇ, ਤਾਂ ਨੱਕ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰਕੇ ਸੁੱਟ ਦੇਵੇ, ਅਤੇ ਜੋ ਕੋਈ ਨੱਕ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸਟਮਾਰ (ਖੁਰਚੀ) ਵਰਤੇ, ਉਹ ਇਕ ਵਾਰੀ ਜਾਂ ਤੀਨ ਵਾਰੀ ਕਰੇ। ਮੈਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਤੋਂ ਦਸ ਰਕਾਤਾਂ ਯਾਦ ਰੱਖੀਆਂ ਹਨ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵ ਸੱਲਮ ਰਾਤ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਉਠਦੇ, ਤਾਂ ਮਿਸਵਾਕ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮੁੰਹ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਦੇ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਗਾਇਤ (ਯਾਨੀ ਪੇਸ਼ਾਬ ਜਾਂ ਮਲ ਤਿਆਗਣ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ) ਤੇ ਜਾਓ ਤਾਂ ਕ਼ਬਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਨਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹੋਵੋ, ਸਗੋਂ ਪੂਰਬ ਜਾਂ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰੋ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੇਸ਼ਾਬ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਆਪਣਾ ਲਿੰਗ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਨਾ ਫੜੇ, ਨਾ ਖਾਲੀ ਮੂਤ੍ਰਾਸ਼ਯਾ (ਪੇਸ਼ਾਬ ਵਾਲੀ ਥਾਂ) ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਮਸਹ ਕਰੇ, ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਸਾਸ ਲਏ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਡਰਦਾ ਨਹੀਂ – ਜਾਂ: ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਡਰਦਾ ਨਹੀਂ – ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਮਾਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਕਿਤੇ ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਗਧੇ ਦਾ ਸਿਰ ਨਾ ਬਣਾ ਦੇਵੇ, ਜਾਂ ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਦੀ ਸੂਰਤ ਗਧੇ ਵਰਗੀ ਨਾ ਕਰ ਦੇਵੇ? ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਜਦੋਂ ਨਮਾਜ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਮੋਢਿਆਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਉੱਪਰ ਚੁੱਕਦੇ,ਜਦੋਂ ਰੁਕੂਅ ਲਈ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ, ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਤਸ਼ਹੱਦ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਖਾਇਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਰਆਨ ਦੀ ਸੂਰਹ ਸਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੱਲਾਹੁਮਮਾ ਇੰਨੀ ਅਊਜ਼ੁ ਬਿਕਾ ਮਿਨ ਅਜ਼ਾਬਿਲ-ਕਬਰ, ਵ ਮਿਨ ਅਜ਼ਾਬਿਨ-ਨਾਰ, ਵ ਮਿਨ ਫ਼ਿਤਨਤਿਲ-ਮਹਯਾ ਵਲ-ਮਮਾਤ, ਵ ਮਿਨ ਫ਼ਿਤਨਤਿਲ-ਮਸੀਹਿ ਅੱਦ-ਦਜਜ਼ਾਲ۔ 'ਅੱਲਾਹੁੰਮਾ, ਮੇਰੇ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਉਹ ਫਾਸਲਾ ਰੱਖ ਜਿਵੇਂ ਤੂੰ ਮਸ਼ਰਿਕ ਅਤੇ ਮਗ਼ਰਬ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਅੱਲਾਹੁੰਮਾ, ਜੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘੜੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਤਾ ਪਾਣੀ ਪੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੱਤ ਵਾਰੀ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਜਦੋਂ ਬਾਥਰੂਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਦੁਆ ਪੜ੍ਹਦੇ: "ਅੱਲਾਹੁਮਮਾ ਇੰਨੀ ਅਊਜ਼ੁ ਬਿਕਾ ਮਿਨਲ ਖੁਬੁਸੀ ਵਲ ਖਬਾਇਸ۔" "ਅਲਲਾਹ! ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਮੱਦਦ ਲਈ ਪੁਕਾਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਨਾਪਾਕ ਜਿਨਾਂ ਅਤੇ ਨਾਪਾਕ ਜਿਨਨੀਆਂ ਦੀ ਬੁਰਾਈ ਤੋਂ ਬਚਾ। ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਦਿਲੋਂ ਸਚਾਈ ਨਾਲ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਸ਼ਹਾਦਤ (ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਦੀ ਮੌਤ) ਦੀ ਦੁਆ ਮੰਗੇ, ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਦਰਜਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾ ਦੇਂਦਾ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਛੌਣੇ ਉੱਤੇ ਹੀ ਮਰੇ। ਜਿਨਾਬਤ (ਜਿਸਮਾਨੀ ਨਾਪਾਕੀ) ਤੋਂ ਗੁਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ ਇਹ ਹੈ: ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਜਦੋਂ ਜਨਾਬਤ ਤੋਂ ਨ੍ਹਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਧੋ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਜਿਵੇਂ ਨਮਾਜ ਲਈ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰਦੇ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰਦੇ, ਮੈਂ ਇੱਕ ਐਸਾ ਆਦਮੀ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਮਨੀ ਨਿਕਲਦੀ ਸੀ (ਮਜ਼ੀ), ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਹਯਾ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਤੋਂ (ਇਸ ਬਾਰੇ) ਪੁੱਛਾਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਦਾ ਖਾਵਿੰਦ ਸੀ। ਤਾਂ ਮੈਂ ਮਿਕਦਾਦ ਬਿਨ ਅਸਵਦ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਨਬੀ ﷺ ਤੋਂ ਪੁੱਛੇ। ਤਾਂ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਸੰਦ ਦੀ ਅਮਲ ਕਿਹੜੀ ਹੈ؟"ਉਨ੍ਹਾਂ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:"ਨਮਾਜ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਵਕਤ 'ਤੇ ਅਦਾ ਕਰਨਾ।" ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ: "ਫਿਰ ਕਿਹੜਾ?"ਉਨ੍ਹਾਂ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ:"ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨਾਲ ਨੇਕੀ ਕਰਨੀ।" ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ: "ਫਿਰ ਕਿਹੜਾ?"ਉਨ੍ਹਾਂ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ:"ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਜਿਹਾਦ ਕਰਨਾ। ਹਰ ਸਵੇਰੇ ਦੋ ਫਰਿਸ਼ਤੇ ਊਤਰਦੇ ਹਨ, ਇਕ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ: ‘ਹੇ ਅੱਲਾਹ! ਖਰਚ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਬਦਲ (ਰਿਜ਼ਕ) ਦੇ’, ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ: ‘ਹੇ ਅੱਲਾਹ! ਜੋ ਬੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ।’ ਜੋ ਕੋਈ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਜਿਹਾਦ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁਜਾਹਿਦ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੇ ਆਪ ਜਿਹਾਦ ਕੀਤਾ। ਅਤੇ ਜੋ ਕੋਈ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲੇ ਮੁਜਾਹਿਦ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਉਸਦੇ ਘਰ-ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਭਲਾਈ ਨਾਲ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੇ ਵੀ ਜਿਹਾਦ ਕੀਤਾ। ਅਤੇ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਵਾਂਗ ਵਜ਼ੂ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ। ਸਿਰਫ਼ ਇਨਾ ਕਰਨਾ ਕਾਫੀ ਸੀ ਕਿ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰ ਲੈਂਦਾ"। ਫਿਰ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਮਾਰਿਆ, ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਨੂੰ ਸੱਜੇ 'ਤੇ ਮਲਿਆ, ਅਤੇ ਦੋਹਾਂ ਹਥੇਲੀਆਂ ਅਤੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਮਸਹ ਕੀਤਾ। ਅਲਲਾਹ ਨੇ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਿਹਨੇ ਵੀ ਨਬੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਉੱਮਤ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ, ਉਸ ਨਬੀ ਦੇ ਉੱਮਤ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਾਥੀ ਅਤੇ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਸੁੰਨਤ ਉੱਤੇ ਅਮਲ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨਾਲ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਕਿ: “ਮੈਂ ਗਵਾਹੀ ਦੇਂਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਮਾਬੂਦ ਨਹੀਂ, ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ﷺ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਰਸੂਲ ਹਨ,ਨਮਾਜ ਕਾਇਮ ਰੱਖਾਂਗਾ, ਜਕਾਤ ਅਦਾ ਕਰਾਂਗਾ, ਹਾਕਮ ਦੀ ਸੁਣਾਂਗਾ ਅਤੇ ਪਾਲਣਾ ਕਰਾਂਗਾ,ਅਤੇ ਹਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਲਈ ਖ਼ੈਰਖਾਹੀ ਕਰਾਂਗਾ।” ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਵਸੀਆਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਐ ਮੁਆਜ਼! — ਹਰ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਹ ਦੁਆ ਨਾ ਛੱਡਣਾ ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਆਦਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਹਰ ਅਮਲ ਉਸੇ ਲਈ ਹੈ, ਸਿਵਾਏ ਰੋਜ਼ੇ ਦੇ, ਉਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਇਨਾਮ ਦੇਵਾਂਗਾ।ਰੋਜ਼ਾ ਇੱਕ ਢਾਲ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਰੋਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਨਾ ਬੇਹੁਦਗੀ ਕਰੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਝਗੜੇ।ਜੇ ਕੋਈ ਉਸਨੂੰ ਗਾਲਾਂ ਬਕੇ ਜਾਂ ਝਗੜੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਹੇ ਅੱਲਾਹੁਮਮਾ ਆਊਜੂ ਬਿਰਿਜ਼ਾਕਾ ਮਿਨ ਸਕ਼ਤਿਕਾ, ਵ ਬਿਮੁਆਫ਼ਾਤਿਕਾ ਮਿਨ ਉਕੂਬਤਿਕਾ, ਵ ਆਊਜੂ ਬਿਕਾ ਮਿਨਕਾ ਲਾ ਉਹਸੀ ਸਨਾਅਂ 'ਅਲੈਕਾ ਅੰਤਾ ਕਮਾਅ ਅਸਨੈਤਾ 'ਅਲੈ ਨਫਸੀ **ਮੈਂ ਆਈਸ਼ਾ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹਾ ਸੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਨਬੀ ﷺ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਸਮੇਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀ ਕਰਦੇ ਸਨ?" ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਸਿਵਾਕ ਨਾਲ।"** ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜੋ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਤਕ ਜਾਗਿਆ ਨਹੀਂ: 'ਉਹ ਆਦਮੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੈਤਾਨ ਨੇ ਕੁਝ ਪਾਇਆ ਹੋਵੇ, ਜਾਂ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਕੰਨ ਵਿੱਚ।' ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਸੋਵੇ ਤਾਂ ਸ਼ੈਤਾਨ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਤਿੰਨ ਗੰਢ ਬੰਨ੍ਹਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਗੰਢ ਦੇ ਮਾਰਨ ਨਾਲ ਉਹ ਰਾਤ ਲੰਮੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਤ ਜਗਾਉਂਦਾ ਹੈ। 'ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਜਦਿਆਂ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅੱਲਾਹ ਲਈ, ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਹਰ ਇੱਕ ਸਜਦੇ ਨਾਲ ਅੱਲਾਹ ਵਲੋਂ ਇੱਕ ਦਰਜਾ ਉੱਚਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਪ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।' ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਆਖਰੀ ਦੱਸ ਰਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਤਨੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ ਜਿੰਨੀ ਹੋਰ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜੋ ਬੰਦਾ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਚੱਲਣ ਕਾਰਨ ਜਿਸ ਦੇ ਪੈਰ ਧੂੜ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਗ ਛੂ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗੀ। ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਦੋਨੋਂ ਫਰਾਜ਼ ਨਮਾਜਾਂ — ਫਜਰ ਅਤੇ ਅਸਰ — ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਿਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੇਰੇ ਖ਼ਾਲੀਲ (ਦੋਸਤ) ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਤਿੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ: 1. ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਰੋਜ਼ਾ ਰੱਖਣਾ, 2. ਦੁਪਿਹਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ (ਦੁਹਾ) ਵਿੱਚ ਦੋ ਰਕਾਤ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਨੀ, 3. ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿੱਤਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰਨੀ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਰੋਜ਼ਾ ਰੱਖੋ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਇਫ਼ਤਾਰ ਕਰੋ, ਅਤੇ ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਉੱਤੇ ਬੱਦਲੀ ਛਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਓ। ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਅਦਾਅ ਕਰਨਾ, ਆਪਣੇ ਘਰ ਜਾਂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਅਕੇਲੇ ਪੜ੍ਹੀ ਨਮਾਜ਼ ਤੋਂ ਈੱਕੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਰਜਿਆਂ ਤੱਕ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਕੋਈ ਲਸਣ ਜਾਂ ਪਿਆਜ਼ ਖਾਏ, ਉਹ ਸਾਡੇ ਮਸਜਿਦ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਰਹੇ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਦਰਵਾਜੇ ਤੇ ਇੱਕ ਨਦੀ ਹੋਵੇ ਜੋ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਪੰਜ ਵਾਰੀ ਧੋਵਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਕੀ ਉਹ ਉਸਦੇ ਮਲਿਨਤਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰੇਗੀ?» ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਨਮਾਜ਼ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿਓ, ਅਤੇ ਜਦ ਉਹ ਦਸ ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਨਮਾਜ਼ ਨਾ ਪੜ੍ਹਨ 'ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾੜਨਾ ਦਿਓ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੌਣ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਰ ਦਿਓ। ਅਰਥ: ਹੇ ਅੱਲਾਹ! ਮੁਹੰਮਦ ﷺ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲੋਂ 'ਤੇ ਦੁਰੂਦ ਭੇਜ, ਜਿਵੇਂ ਤੂੰ ਇਬਰਾਹੀਮ (ਅਲੈਹਿਸ ਸਲਾਮ) ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵਾਲੋਂ 'ਤੇ ਦੁਰੂਦ ਭੇਜਿਆ ਸੀ। ਬੇਸ਼ਕ ਤੂੰ ਬੜੀ ਤਾਰੀਫ਼ਾਂ ਵਾਲਾ, ؟ ਜਿਸ ਨੇ ਫਾਤਿਹਾ ਕਿਤਾਬ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹੀ, ਉਸ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ। ਜੋ ਸ਼ਖ਼ਸ ਜੁਮਾ ਦੇ ਦਿਨ ਜਨਾਬਤ ਵਾਲਾ ਗੁਸਲ ਕਰਕੇ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਉੱਟ ਕੁਰਬਾਨ ਕੀਤਾ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜੋ ਵੀ ਜੁਮ੍ਹੇ (ਦੀ ਨਮਾਜ਼) ਵਾਸਤੇ ਆਵੇ, ਉਹ ਗੁਸਲ ਕਰ ਲਵੇ। ਜਿਸ ਨੇ ਵੁਜ਼ੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੁਜ਼ੂ ਕੀਤਾ, ਫਿਰ ਜੁਮਾ (ਦੀ ਨਮਾਜ਼) ਵਾਸਤੇ ਆਇਆ, ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣਿਆ ਅਤੇ ਚੁੱਪ ਰਿਹਾ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਜੁਮੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਜੁਮੇ ਤੱਕ ਦੇ ਗੁਨਾਹ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ — ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਮੁਆਫੀ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੇ (ਖੁਤਬੇ ਦੌਰਾਨ) ਕঙ্কਰ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾਇਆ, ਉਸ ਨੇ ਬੇਮਤਲਬ ਗੱਲ ਕੀਤੀ (ਯਾਨੀ ਖੁਤਬਾ ਸੁਣਣ ਦੀ ਆਹਮੀਅਤ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ)। ਜੋ ਕੋਈ ਸਵੇਰੇ ਜਾਂ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਮਸਜਿਦ ਵੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਲਈ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਠਾਂਵ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਹਰ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਵੇਰੇ ਜਾਂ ਸ਼ਾਮ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਏ ਲੋਕੋ! ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਸਲਾਮ (ਅਮਨ ਦੀ ਦੁਆ) ਫੈਲਾਓ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਖਿਲਾਓ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜੋ (ਸੰਤੜਾ ਨਾਭੋ), ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ, ਜਦ ਲੋਕ ਸੋ ਰਹੇ ਹੋਣ, ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰੋ—ਤੁਸੀਂ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਸਲਾਮਤੀ ਨਾਲ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਵੋਗੇ। ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਬੰਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਾਲਾ ਤੇ ਸ਼ਰਮਗਾਹ ਦੀ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਜਿਹੜਾ ਸਮਰੱਥ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾ ਰੱਖਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਰੋਜ਼ਾ ਉਸ ਲਈ ਇੱਕ ਤਨਜ਼ੀਹ (ਸਹਾਰਾ) ਹੈ। ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧ ਕਰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਰਮਜ਼ਾਨ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਜਿਬਰੀਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ, ਜੋ ਕੋਈ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ (ਫਜਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼) ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ (ਅਸਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼) ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਦੇ ਭੀ ਦੋਜ਼ਖ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਜਾਵੇਗਾ। ਕੋਈ ਵੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਜਦੋਂ ਫਰਜ਼ ਨਮਾਜ਼ ਦਾ ਵਕਤ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਉਹ ਇਸ ਦਾ ਵੁਜ਼ੂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰੇ, ਖੁਸ਼ੂਅ (ਧਿਆਨ) ਅਤੇ ਰੁਕੂਅ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਦਾ ਕਰੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਨਮਾਜ਼ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿਛਲੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਲਈ ਕਫ਼ਾਰਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ — ਜਦ ਤੱਕ ਕਿ ਉਹ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਗੁਨਾਹ ਨਾ ਕਰੇ — ਅਤੇ ਇਹ (ਅਸਰ) ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਲਈ ਹੈ। ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਫਰਜ਼ ਨਮਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਦ, ਉਹ ਤਿੰਨ ਤਿੰਨੱਤੀ ਤਸਬੀਹਾਂ, ਤਿੰਨ ਤਿੰਨੱਤੀ ਤਹਮੀਦਾਂ ਅਤੇ ਚਾਰ ਤਿੰਨੱਤੀ ਤਕਬੀਰਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਦੇ ਨਾਿਚਹੋਂਦੇ ਨਹੀਂ। ਜੋ ਕੋਈ ਅਜ਼ਾਨ ਸੁਣਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਕਹੇ: "ਮੈਂ ਗਵਾਹੀ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਲਾਹ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਮਾਬੂਦ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਇਕੱਲਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਥੀ ਨਹੀਂ। ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਉਸ ਦੇ ਬੰਦੇ ਅਤੇ ਰਸੂਲ ਹਨ। ਮੈਂ ਅਲਾਹ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਰੱਬ, ਮੁਹੰਮਦ ਨੂੰ ਰਸੂਲ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਦīn ਵਜੋਂ ਮਨ ਲਿਆ ਹੈ" — ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਗੁਨਾਹ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਵੀ ਸੋਨੇ ਜਾਂ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਦਾ ਹੱਕ ਨਾ ਦੇਵੇ, ਸਿਵਾਏ ਇਸ ਦੇ ਕਿ ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਉਸਦੇ ਲਈ ਅੱਗ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਐਸਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਿ ਖੁਦਾ ਉਸ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨਾ ਕਰੇ, ਜਿਸ ਵਿਚਕਾਰ ਕੋਈ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੇ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ: "ਹੇ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ! ਅਸੀਂ ਸਮੁੰਦਰ 'ਤੇ ਸਵਾਰੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਪਾਣੀ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨਾਲ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਪਿਆਸ ਲੱਗੇਗੀ। ਕੀ ਅਸੀਂ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ?"ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:@ **"ਉਹ ਪਾਣੀ ਪਵਿੱਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸਮੁੰਦਰ ਦਾ ਮੱਟਾ (ਮਰਦਾ ਜਾਨਵਰ ਜਾਂ ਮੈਲਾ) ਹਰਾਮ ਹੈ।"**(ਮਤਲਬ: ਤਹੂਰ ਮਾਉਹੁ, ਅਲ-ਹਿਲੁ ਮੈਤਤੁਹੁ) ਜੇ ਪਾਣੀ ਦੁਕੱਰ (ਦੋ ਕੁੱਲਾ) ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਨਾਪਾਕੀ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਦਾ। ਉਲਮਾਂ ਦਾ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਇੱਤਫ਼ਾਕ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਨਜਾਸਤ ਪਾਣੀ ਦਾ ਰੰਗ, ਸੁਆਦ ਜਾਂ ਗੰਧ ਬਦਲ ਦੇਵੇ, ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾਪਾਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ — ਚਾਹੇ ਉਹ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵੱਧ। ਉਮਰ ਬਿਨ ਖ਼ੱਤਾਬ (ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ) ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੇ ਵੁਜ਼ੂ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਉੱਤੇ ਨਾਖ਼ਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਥਾਂ ਨੂੰ ਧੋਣਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਫਰਮਾਇਆ ਹਜ਼ਰਤ ਅਨਸ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕੋਈ ਮুসਲਮਾਨ ਜੋ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵੁਜ਼ੂ ਚੰਗਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਖੜਾ ਹੋ ਕੇ ਦੋ ਰਕਅਤ ਨਮਾਜ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਅਤੇ ਚਿਹਰੇ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਲਈ ਜੰਨਤ ਫਰਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੁਦੂ ਕਰੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਜੁੱਤਿਆਂ (ਖੁਫ਼ਾਂ) ਨੂੰ ਪਾ ਲਵੇ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸ਼ਨਾਜ਼ਤ (ਮਸਹ) ਕਰੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਉਤਾਰੇ, ਜੇਕਰ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਸਿਵਾਏ ਜਨਾਬਤ (ਹੈਠਲੀ ਗੰਦੀ) ਤੋਂ। ਅਸੀਂ ਤਹਾਰਤ (ਪਾਕੀ) ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਕੁਦਰਤੀਂ ਰੰਗਤ ਜਾਂ ਪੀਲਾਪਣ ਨੂੰ ਕੋਈ ਹੇਠ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਸੀ (ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੈਜ਼ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਸਨ)। ਜਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਤੇਰੀ ਹੈਜ਼ ਰੁਕਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਰੁਕਿ ਰਹਿਣਾ, ਫਿਰ ਗੁਸਲ ਕਰ ਲੈ। ਜੁਮੇ ਦੇ ਦਿਨ ਗੁਸਲ ਕਰਨਾ ਹਰ ਉਸ ਮੁਹਤਲਿਮ (ਜੋ ਨਿੱਜਲ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ) ਤੇ ਫਰਜ਼ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਮੂੰਹ ਧੋਣਾ ਅਤੇ ਜੇ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਖੁਸ਼ਬੂ ਛੂਹਣਾ ਵੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਔਰਤ ਦੋ ਦਿਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਇਕੱਲੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਮਹਰਮ ਨਾਲ, (ਹੇ ਅੱਲਾਹ! ਇਸ ਪੂਰੀ ਪੂਕਾਰ ਅਤੇ ਕਾਇਮ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਰੱਬ! ਮੁਹੰਮਦ ﷺ ਨੂੰ ਵਸੀਲਾ ਅਤੇ ਫ਼ਜ਼ੀਲਤ ਅਤਾ ਕਰ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਮਕ਼ਾਮਿ ਮਹਮੂਦ ਉੱਤੇ ਫ਼ਾਇਜ਼ ਕਰ ਜਿਸਦਾ ਤੂੰ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ) —ਉਸ ਲਈ ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਮੇਰੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਵਾਜ਼ਿਬ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।"(ਸਹੀਹ ਬੁਖਾਰੀ) ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਕਪੜਾ ਪਾ ਕੇ ਨਮਾਜ਼ ਨਾ ਪੜ੍ਹੇ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਦਾ ਦੋਹਾਂ ਕਾਂਧਾਂ ਉੱਤੇ ਕੁਝ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਜਦੋਂ ਤੂੰ ਸੱਜਦਾ ਕਰੇ, ਆਪਣੇ ਦੋਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਰੱਖ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਹਨੀਆਂ ਉੱਥਾ ਕਰ»। ਮੈਂ ਨਬੀ ﷺ ਨਾਲ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹੀ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਲਾਮ ਕਰਦਾ ਸੀ: «ਅੱਸਲਾਮੁ ਅਲੈਕੁਮ ਵ ਰਾਹਮਤੁੱਲਾਹਿ ਵ ਬਰਕਾਤੁਹੁ»، ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਸਲਾਮ ਕਰਦਾ ਸੀ: «ਅੱਸਲਾਮੁ ਅਲੈਕੁਮ ਵ ਰਾਹਮਤੁੱਲਾਹਿ»। ਜੋ ਕੋਈ ਹਰ ਨਮਾਜ ਦੇ ਬਾਦ ਤੀਹ ਤੀਹ ਵਾਰੀ ਸੁਬਹਾਨੱਲਾਹ, ਤੀਹ ਤੀਹ ਵਾਰੀ ਅਲਹਮਦੁੱਲਿੱਲਾਹ, ਤੇ ਤੀਹ ਤੀਹ ਵਾਰੀ ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰ ਕਹੇ, ਜੋੜ ਕੇ ਉਹ ਨੌਂਵੇਂ ਤੀਹ ਹਨ, ਫਿਰ ਕਹੇ: 'ਪੂਰੀ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ: ਲਾ ਇਲਾਹਾ ਇੱਲਾੱਲਾਹੁ ਵਾਹਦਹੂ ਲਾ ਸ਼ਰੀਕ ਲਹੂ, ਲਹੁਲ ਮੁਲਕੁ ਵਲਹੁਲ ਹਮਦੁ ਵਹੁ ਅਲਾ ਕੁੱਲਿ ਸ਼ੈਇਨ ਕਦੀਰ' ਤਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਮਾਫ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸਮੰਦਰ ਦੀ ਜਾਹਲ ਵਾਂਗ ਹੋਣ। ਜੋ ਕੋਈ ਹਰ ਫਰਜ਼ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਯਤੁਲ ਕੁਰਸੀ ਪੜ੍ਹੇ, ਉਸ ਦੇ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਤ ਹੀ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਮਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕ ਹੋਵੇ ਕਿ ਉਹ ਤਿੰਨ ਰਕਾਤ ਪੜ੍ਹੀ ਹਨ ਜਾਂ ਚਾਰ, ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ੱਕ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਉਸੇ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਨਮਾਜ਼ ਪੂਰੀ ਮੰਨੇ। ਫਿਰ ਸਲਾਮ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਸੱਜਦੇ ਕਰ ਲਵੇ। ਨਬੀ ﷺ ਦੁਪਹਿਰ ਦੀ ਨਮਾਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਰ ਰਕਅਤਾਂ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਫਜਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਰਕਅਤਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੇ ਸਨ। ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਜੁਹਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਰ ਰਕਅਤਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਰਕਅਤਾਂ ਪਾਬੰਦੀ ਨਾਲ ਅਦਾ ਕਰੇ, ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋਜ਼ਖ ਦੀ ਅੱਗ 'ਤੇ ਹਰਾਮ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਫਜ਼ਰ ਦੀ ਦੋ ਰਕਆਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਰਆਨ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸੂਰਤਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ **"ਮਰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਤਾਰਾਂ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋਣ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਬੁਰੀਆਂ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹੋਣ। ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਤਾਰਾਂ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਆਖ਼ਿਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਬੁਰੀਆਂ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋਣ।"** ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਕਤਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅਕੇਲਾ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਆਪਣੀ ਨਮਾਜ਼ ਦੁਬਾਰਾ ਪੜ੍ਹੇ। ** ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਾਡੀ ਨਾਲ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਫਜਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕੀਤੀ। (ਨਮਾਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਕੀ ਫਲਾਂ ਆਇਆ ਸੀ?" ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਨਹੀਂ।" ਫਿਰ ਫਰਮਾਇਆ: "ਕੀ ਫਲਾਂ ਆਇਆ ਸੀ?" ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਨਹੀਂ।" ਤਦ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:@« **"ਇਹ ਦੋ ਨਮਾਜਾਂ (ਇਸ਼ਾ ਅਤੇ ਫਜਰ) ਮੁਨਾਫਿਕਾਂ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਜਾਣ ਲੈਂਦੇ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਫਜ਼ੀਲਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੇ ਘੁਟਣਿਆਂ ਰੇੰਗਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਨ ਆਉਂਦੇ।ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਕਤਾਰ ਫਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਾਂਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਫਜ਼ੀਲਤ ਜਾਣ ਲੈਂਦੇ ਤਾਂ ਪਹਿਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ ਦੌੜ ਪੈਂਦੇ।ਇੱਕ ਬੰਦੇ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਦੂਜੇ ਬੰਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਪੜ੍ਹੀ ਹੋਈ, ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਨਮਾਜ਼ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਅਤੇ ਜੇ ਉਹ ਦੋ ਬੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੇ ਤਾਂ ਦੋ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਨਮਾਜ਼ ਇਕ ਨਾਲੋਂ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਜਿੰਨਾ ਜਮਾਅਤ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਨਮਾਜ਼ ਅੱਲਾਹ ਨੂੰ ਉਤਨੀ ਹੀ ਵਧ ਕਰ ਪਸੰਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।"** ਤਿੰਨ ਜਿਹਨਾਂ ਤੋਂ ਕਲਮ (ਅਕਾਊਂਟ) ਉਠਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ: ਸੁੱਤੇ ਹੋਏ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਜਦ ਤੱਕ ਉਹ ਜਾਗ ਨਾ ਜਾਵੇ, ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਜਦ ਤੱਕ ਉਹ ਬਾਲਗ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ (ਹਤਲਮ ਹੋ ਜਾਵੇ), ਅਤੇ ਪਾਗਲ ਤੋਂ ਜਦ ਤੱਕ ਉਹ ਅਕਲਮੰਦ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਧਨ-ਦੌਲਤ, ਆਪਣੀ ਜਾਨਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ਨਾਲ ਮੁਸ਼ਰੀਕਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜਿੱਦ ਕਰੋ। **"ਅਮਲ ਛੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਲੋਕ ਚਾਰ ਹਨ, ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਖਤਰੇ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ, ਦੋ ਬਰਾਬਰੀ ਨਾਲ ਹਨ, ਇੱਕ ਸਹੀ ਕੰਮ ਦਸ ਗੁਣੇ ਜਿੰਨਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਹੀ ਕੰਮ ਸੱਤ ਸੌ ਗੁਣੇ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।** **ਜੋ ਖਤਰੇ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ:** * ਜੇ ਕੋਈ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਬਿਨਾਂ ਅੱਲਾਹ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸ਼ਰੀਕ ਕੀਤੇ ਤਾਂ ਉਹ ਜਨਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੋ ਸ਼ਰੀਕ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਨਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇਗਾ। **ਬਰਾਬਰੀ ਨਾਲ:** * ਜੇ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਉਸ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਮਲ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਜੇ ਕੋਈ ਬੁਰਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬੁਰਾ ਕੰਮ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਜੇ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦਸ ਗੁਣਾ ਇਨਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। * ਜੇ ਕੋਈ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਖਰਚ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੱਤ ਸੌ ਗੁਣਾ ਇਨਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। **ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਹਾਲਤਾਂ ਹਨ:** * ਜੋ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹਨ ਪਰ ਆਖਿਰਤ ਵਿੱਚ ਦੁੱਖੀ ਹੋਣਗੇ। * ਜੋ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦੁੱਖੀ ਹਨ ਪਰ ਆਖਿਰਤ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋਣਗੇ। * ਜੋ ਦੁਨੀਆਂ ਅਤੇ ਆਖਿਰਤ ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁੱਖੀ ਹੋਣਗੇ। * ਜੋ ਦੁਨੀਆਂ ਅਤੇ ਆਖਿਰਤ ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋਣਗੇ।"\*\* ਜਦੋਂ ਅੱਲਾਹ ਆਪਣੇ ਬੰਦੇ ਲਈ ਤੈਅ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਮਰੇਗਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਦੇ ਲਈ ਕੋਈ ਲੋੜ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਮਾਮ ਬਿਨ ਸਾਲਬਾ ਹਾਂ, ਜਿਹੜਾ ਬਨੀ ਸਆਦ ਬਿਨ ਬਕਰ ਦਾ ਭਰਾ ਹੈ। ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਹਰ ਨਮਾਜ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੁਦੂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰੀ ਧੋਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਨੇ ਵੁਦੂ ਦੋ-ਦੋ ਵਾਰੀ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ (ਹਰ ਅੰਗ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰੀ ਧੋਇਆ)। **ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ:** ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਗੈਸ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਸ਼ੱਕ ਹੋਵੇ ਕਿ ਕੀ ਗੈਸ ਨਿਕਲੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਸਜਿਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਤਦ ਤੱਕ ਨਾ ਨਿਕਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਜਦ ਤੱਕ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁਰਤ ਜਾਂ ਬੂ ਨਾ ਆਵੇ। ਹਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਉੱਤੇ ਇਹ ਹੱਕ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਗੁਸਲ ਕਰੇ, ਜਿਸ ਦਿਨ ਉਹ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਧੋਵੇ। ਮੈਂ ਨਬੀ ﷺ ਕੋਲ ਆਇਆ, ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸਿਦਰ (ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਪੱਤੇ) ਨਾਲ ਗਰੁਤਸਲ (ਪੂਰਾ ਧੋਣ) ਕਰਾਂ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਅਜ਼ਾਨ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣੋ ਤਾਂ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਹੋ ਜੋ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਦੂਆ ਕਰੋ। ਜੋ ਕੋਈ ਅੱਲਾਹ ਲਈ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਲਈ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਕਾਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਇਸ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਇਕ ਰਕਾਤ ਨਮਾਜ਼, ਮੇਰੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਹਜਾਰ ਰਕਾਤ ਨਮਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਹੈ, ਸਿਵਾਏ ਮਸਜਿਦ-ਉਲ-ਹਰਾਮ ਦੇ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਰਕਾਤ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰ ਲਵੇ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਹੇ ਹੇ ਬਿਲਾਲ! ਨਮਾਜ਼ ਕਾਇਮ ਕਰ, ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਆਰਾਮ ਦੇ। ਲੋਕੋ! ਮੈਂ ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਪੀਰਵੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਨਮਾਜ ਸਿੱਖੋ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਇਰਸ਼ਾਦ ਫਰਮਾਇਆ: "ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹੋ, ਤਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਫਾਂ (ਕਤਾਰਾਂ) ਨੂੰ ਠੀਕ ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਲਗਾਓ। ਫਿਰ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਇਮਾਮਤ ਕਰੇ। ਜਦ ਉਹ ਤਕਬੀਰ ਕਹੇ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਤਕਬੀਰ ਕਹੋ।ਜਦ ਉਹ ਕਹੇ ਉਸ ਜ਼ਾਤ ਦੀ ਕਸਮ ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਹੈ! ਤੁਸੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਸ ਦੀ ਨਮਾਜ ਵਾਂਗ ਹੋ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨਮਾਜ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਬੇਸ਼ਕ ਇਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਮਾਜ ਸੀ ਜਦ ਤਕ ਉਹ ਇਸ ਦੁਨਿਆ ਤੋਂ ਰੁਖਸਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਏ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਚੋਰ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਨਮਾਜ਼ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।"ਸਹਾਬੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਆਦਮੀ ਆਪਣੀ ਨਮਾਜ਼ ਕਿਵੇਂ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ؟"ਆਪ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:"ਉਹ ਰੁਕੂ ਤੇ ਸਜਦਾ ਠੀਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜਦੋਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਰੁਕੂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਿੱਠ ਨੂੰ ਉਠਾਉਂਦੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਫਰਮਾਂਦੇ: "ਸਮੀਅ ਅੱਲਾਹੁ ਲਿਮਨ ਹਾਮਿਦਾਹ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਹਰ ਫਰਜ਼ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਇਹ ਦੁਆ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਸੱਜਦੇ ਦੀ ਦੋਹੀਂ ਸੱਜਦਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇਹ ਦੋਹਰਾਉਂਦੇ ਸਨ ਉਹ ਇੱਕ ਸ਼ੈਤਾਨ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਖਿੰਜ਼ੀਬ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋ ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਉਸ ਤੋਂ ਪਨਾਹ ਮੰਗੋ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਥੁੱਕੋ। **"ਜਦੋਂ ਇਨਸਾਨ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅਮਲ ਰੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਮਗਰ ਤਿੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ: 1. ਕੋਈ ਚੱਲਦੀ ਸਦਕਾ (ਐਸੀ ਨੇਕੀ ਜੋ ਲਗਾਤਾਰ ਚੱਲਦੀ ਰਹੇ), 2. ਅਜਿਹਾ ਇਲਮ ਜਿਸ ਤੋਂ ਲੋਗਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇ, 3. ਨੇਕ ਅਉਲਾਦ ਜੋ ਉਸ ਲਈ ਦੁਆ ਕਰੇ।"\*\* ਯਾ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ! ਸਾਡ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਦਕਾ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?ਉਹ ਨੇ ਕਿਹਾ: «ਪਾਣੀ»।ਸਾਡ ਨੇ ਇਕ ਕੂਆਂ ਖੋਦਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ: ਇਹ ਸਦਕਾ ਸਾਡੀ ਮਾਤਾ ਲਈ ਹੈ। ।"ਤਾਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:"ਜਦੋਂ ਰਮਜ਼ਾਨ ਆਵੇ ਤਾਂ ਉਮਰਾਹ ਕਰ। ਰਮਜ਼ਾਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਉਮਰਾਹ ਹੱਜ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਯਾ ਰਸੂਲੱਲਾਹ! ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਜਿਹਾਦ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਮਲ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ। ਕੀ ਅਸੀਂ ਵੀ ਜਿਹਾਦ ਨਾ ਕਰੀਏ?" ਤਾਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਇਰਸ਼ਾਦ ਫਰਮਾਇਆ: "ਨਹੀਂ, ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਜਿਹਾਦ — ਮਕਬੂਲ ਹੱਜ (ਹੱਜ ਮਬਰੂਰ) ਹੈ।" (ਬੁਖਾਰੀ, ਮੁਸਲਿਮ) ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਨੇ ਦੋ ਚਿੱਟੇ ਸੀੰਗਾਂ ਵਾਲੇ ਕਾਬਸ਼ ਜ਼ਬ੍ਹ ਕੀਤੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਜ਼ਬ੍ਹ ਕੀਤਾ, (ਜ਼ਬ੍ਹ ਵੇਲੇ) ਅੱਲਾਹ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਆ ਅਤੇ ਤਕਬੀਰ ਪੜ੍ਹੀ, ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪੈਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਰਵਟ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ। ਮੈਂ ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੂ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਨਾਲ ਸੀ, ਉਹ ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਦੇ ਸੂਬਾਤੇ 'ਤੇ ਰੁਕੇ, ਉਹ ਖੜੇ ਹੋਏ, ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ (ਸ਼ੌਚ) ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹ ਦੋਹਰਾਉਂਦੇ ਸਨ ਹਰ ਦੋ ਅਜ਼ਾਨਾਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਨਮਾਜ਼ ਹੈ، ਹਰ ਦੋ ਅਜ਼ਾਨਾਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਨਮਾਜ਼ ਹੈ।"ਤੀਜੀ ਵਾਰੀ ਆਖਿਆ: "ਜੋ ਚਾਹੇ (ਉਹ ਪੜ੍ਹ ਲਵੇ) ਜਿਸ ਨੇ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਰੋਜ਼ਾ ਰੱਖਿਆ, ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਨੂੰ ਦੋਜ਼ਖ਼ ਤੋਂ ਸੱਤਰ ਖ਼ਰੀਫ਼ (ਸਾਲਾਂ) ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਭਲਾਈ ਕਾਇਮ ਰਹੇਗੀ ਜਦ ਤਕ ਉਹ ਅਫਤਾਰ ਕਰਣ ਵਿੱਚ ਜਲਦੀ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਅਸੀਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਫ਼ਿਤਰੇ ਦੀ ਜ਼ਕਾਤ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਸੀ ਜਦੋਂ ਹਜ਼ਰਤ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਸਾਡੇ ਦਰਮਿਆਨ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਹਰ ਛੋਟੇ ਵੱਡੇ, ਆਜ਼ਾਦ ਜਾਂ ਗੁਲਾਮ ਦੀ ਓਰੋਂ ਇਕ ਸਾ’ (ਪੈਮਾਨਾ) ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੁਰਾਕ ਜਾਂ ਇਕ ਸਾ’ ਸੁੱਕੀ ਦਹੀਂ ਜਾਂ ਇਕ ਸਾ’ ਜੌ ਜਾਂ ਇਕ ਸਾ’ ਖਜੂਰ ਜਾਂ ਇਕ ਸਾ’ ਮੀਵਾ (ਮੁੰਬੱਲਾ ਅੰਗੂਰ) ਅਸੀਂ ਨਬੀ ﷺ ਦੇ ਨਾਲ ਸਹਰੀ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ ਉਹ ਨਮਾਜ ਲਈ ਖੜੇ ਹੋਏ। ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ: ਅਜ਼ਾਨ ਅਤੇ ਸਹਰੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਸੀ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਪੰਜਾਹ ਆਇਤਾਂ ਦੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਮਾਂ। ਨਬੀ ﷺ ਰਮਜ਼ਾਨ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਦਸ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਤਿਕਾਫ਼ ਕਰਦੇ ਰਹੇ, ਜਦ ਤੱਕ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਇਤਿਕਾਫ਼ ਕੀਤਾ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਫਿਤਰ ਦੀ ਜਕਾਤ ਫਰਜ਼ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਇੱਕ ਸਾੜ੍ਹ ਖਜੂਰ ਜਾਂ ਇੱਕ ਸਾੜ੍ਹ ਜੌ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਹ ਜਕਾਤ ਹਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦ, ਮਰਦ ਤੇ ਔਰਤ, ਛੋਟੇ ਤੇ ਵੱਡੇ ਮੂੰਹ ਮੂੰਹ ਸਾਰੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ’ਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਜਕਾਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਮਾਜ਼ ਲਈ ਮਸਜਿਦ ਜਾਂ ਜ਼ੁਮਾਂਤ ਵੱਡੇ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। ਕੋਈ ਵੀ ਮੁਸਲਿਮਾ ਔਰਤ ਜੋ ਇੱਕ ਰਾਤ ਦੀ ਸੈਰ ਤੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਲਈ ਇਹ ਜਾਇਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਵਾਲੇ ਮਰਦ ਦੇ ਸਾਥ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ। ਜਿਹੜਾ ਰੋਜ਼ਾ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਭੁੱਲ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਖਾ ਜਾਂ ਪੀ ਲਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣਾ ਰੋਜ਼ਾ ਪੂਰਾ ਕਰੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਖੁਰਾਕ ਤੇ ਪਾਣੀ ਰੱਬ ਨੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਹਜ਼ਰਤ ਉਮਰ ਬਿਨ ਖ਼ੱਤਾਬ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਦੇ ਨਾਲ ਈਦ ਮਨਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: ਇਹ ਦੋ ਦਿਨ ਐਸੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੋਜ਼ੇ ਰਖਣ ਤੋਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਮਨਾਹੀ ਫਰਮਾਈ —ਇੱਕ ਤੁਹਾਡੇ ਰੋਜ਼ੇ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ (ਈਦ-ਉਲ-ਫ਼ਿਤਰ) ਦਾ ਦਿਨ,ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਦਿਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਵਿਚੋਂ ਖਾਂਦੇ ਹੋ (ਈਦ-ਉਲ-ਅਜ਼ਹਾ)। ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਦੀ ਤਲਬੀਆ ਇਹ ਸੀ ਰਮਜ਼ਾਨ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਦਸ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਟਰ (ਜਿਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਲੱਖਣ ਹੋਵੇ) ਰਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈਲਤੁਲ-ਕਦਰ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। "ਮੈਂ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਸੁਪਨੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸੱਤ ਰਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਜੋ ਕੋਈ ਇਸ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰੇ, ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਆਖ਼ਰੀ ਸੱਤ ਰਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਭੇ। “ਕੀ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਵੀ ਸਦਕਾ ਦੇ ਢੰਗ ਨਹੀਂ ਬਣਾਏ? ਹਰ ਤਸਬੀਹ (ਸੁਭਾਨਅੱਲਾਹ) ਸਦਕਾ ਹੈ, ਹਰ ਤਕਬੀਰ (ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰ) ਸਦਕਾ ਹੈ, ਹਰ ਤਹਮੀਦ (ਅਲਹਮਦੁ ਲਿੱਲਾਹ) ਸਦਕਾ ਹੈ, ਹਰ ਤਹਲੀਲ (ਲਾ ਇਲਾਹ ਇੱਲੱਲਾਹ) ਸਦਕਾ ਹੈ, ਨੇਕੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇਣਾ ਸਦਕਾ ਹੈ, ਬੁਰਾਈ ਤੋਂ ਰੋਕਣਾ ਸਦਕਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਆਪਣੇ ਹੱਲਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਵਤ ਪੂਰੀ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸਦਕਾ ਹੈ। ਅਬੂ ਮੂਸਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਦਰਦ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਹੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਤਾਂ ਕਿਹਾ: **"ਮੈਂ ਉਸ ਤੋਂ ਬੇਗਾਨਾ ਹਾਂ ਜਿਸ ਤੋਂ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਬੇਗਾਨਾ ਹਨ। ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਸਾਲਕਾ, ਹਾਲਿਕਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਕਿਕਾ ਤੋਂ ਬੇਗਾਨੇ ਹਨ।"**@ *(ਸਾਲਕਾ, ਹਾਲਿਕਾ, ਸ਼ਾਕਿਕਾ — ਇਹ ਤਿੰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਰੋਗ ਹਨ।)* ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ਸੱਲਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਾ ਸੱਲਮ ਜਦੋਂ ਦਸ ਰਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਜਾਗਦੇ ਰਹਿੰਦੇ, ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਜਗਾਉਂਦੇ, ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਮਰ ਦੀ ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਕਸ ਕੇ ਬੰਨ੍ਹ ਲੈਂਦੇ। ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਨਮਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹੀ ਜਦੋਂ ਇਹ ਆਯਤ ਨازل ਹੋਈ: {ਇਜ਼ਾ ਜਾ ਆ ਨਸਰੁੱਲਾਹਿ ਵਲ ਫਤਹੁ} \[ਸੂਰਹ ਨਸਰ: 1], ਪਰ ਹਰ ਨਮਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦੋਹਰਾਉਂਦੇ ਸਨ: «ਸੁਭਾਨਕਾ ਰੱਬਨਾ ਵ ਬਿਹਮਦਿਕਾ ਅੱਲਾਹੁਮਮਾ ਘਫਿਰ ਲਈ»। ਜੋ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਰੋਜ਼ੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਰੋਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ। ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਰੋਜ਼ਾ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਦਾ ਰੋਜ਼ਾ ਹੈ।ਮੈਂ ਕਿਹਾ: ਮੈਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ **"ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇਣੀ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਜਦੋਂ ਜ਼ਿੱਲ-ਹਿਜ਼ਾ ਦਾ ਚੰਦ ਨਜ਼ਰ ਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਾਲਾਂ ਜਾਂ ਨਖ਼ੂਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਕੱਟੇ, ਜਦ ਤੱਕ ਕਿ ਉਹ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨਾ ਕਰ ਲਏ।”**