څوک چې حج وکړي او ناوړه خبره او ناسم کار ونکړی، د هغې ورځې په څیر بیرته راګرځي چې مور زیږولی وی(۱) د خوراک په شتون کې لمونځ نه صحیح کیږي، همدا رنګه کله چې قضای حاجت ورټینګ وي. که خپل ملګري ته دې وویل: چپ شه، پداسې حال کې چې امام د جمعې په ورځ خطبه وایې، نو تا بې ځایه خبره وکړه. فطرت پنځه څېزونه دي: سنت کېدل، د شرمګاه د ويښتانو لرې کول، د برېتونو لنډول، د نوکانو پرې کول او د بغلونو (تخرګونو) د ویښتانو ایستل. بریتونه کم کړئ او ږیږې پرېږدئ. چا چې زما د دې اودس په څېر اودس وکړ، بیا یې دوه رکعته لمونځ وکړ، چې د خپل ځان سره پکې خبرې ونه کړي (له وسوسو ځان وساتي) ټول مخکني ګناهونه به یې وبخښل شي. ای الله! زما قبر بت مه ګرځوه چې عبادت یې وشي، د الله غضب په هغه قوم سخت شو چې د خپلو پیغمبرانو قبرونه یې جوماتونه جوړ کړل. پر منافقانو تر ټولو دروند لمونځ: د ماخوستن او سهار لمونځونه دي، که دوی پوه شي چې په دې کې څه دي، نو دوی به ورته په خاپوړو ورغلي وو، او قصد مې وکړ چې امر وکړم تر څو لمونځ ودریږي، بیا یو چاته ووایم چې خلکو ته لمونځ ورکړي، او زه د سړیو په ملګرتیا چې د لرګیو ګیډۍ ورسره وي د هغو خلکو لور ته روان شم چې لمانځه ته نه حاضریږي، او کورونه یې پرې وسوځوم. الله تعالی ستاسو څخه د هیچا لمونځ نه قبلوي کله چې بې اودسه شي تر څو چې - بېرته- اودس وکړي. مسواک د خولې پاکي او د رب تعالی د خوښۍ لامل ګرځي. پنځه ګوني لمونځونه، یوه جمعه تر بلې او یو رمضان تر بل پورې هغه ګناهونه بخښي چې د دوی تر منځه شوي وي پدې شرط چې له کبیره ګناهونو ځان وساتل شي. چا چې د رمضان - میاشتې - روژه د ایمان او - الله سره د اجر په امید - ونیوله، د هغه مخکیني ګناهونه به وبخښل شي. چا چې د قدر په شپه د ایمان او الله سره د اجر په نیت ژوندی کړه (عبادت یې وکړ) مخکني ګناهونه به یې وبخښل شي. مړو ته ښکنځل مه کوئ؛ ځکه هغوی هغه څه ته وروسېدل چې وړاندې یې لیږلې و. څوک چې د سهار لمونځ وکړي هغه د الله په حفاظت کې وي، پس طلب دې نه کړي الله له تاسو د خپلې ذمې په هکله څه شی. صدقه مال نه کموي، او الله تعالی بنده ته په بخښنې کولو نه زیاتوي مګر عزت، او هيڅوک د الله په وړاندې عاجزي نه کوي مګر دا چې الله به یې پورته کړي الله جل جلاله فرمایلي دي: ای د آدم زویه! د خېر په لارو کې لګښت وکړه، چې پراخي درباندې راشي. کله به یې چې سلام وګرځاوه نو د هر لمانځه په پای کې به یې ویل: «لا إله إلا الله وحده لا شريكَ له، له الملك وله الحمد وهو على كل شيءٍ قديرٌ، لا حولَ ولا قوةَ إلا بالله، لا إله إلا الله، ولا نعبد إلا إيَّاه، له النِّعمة وله الفضل، وله الثَّناء الحَسَن، لا إله إلا الله مخلصين له الدِّين ولو كَرِه الكافرون " یعنې: له الله پرته بل معبود نشته، هغه یوازینی ذات دی چې شریک نه لري، د هغه لپاره سلطنت او د هغه لپاره ستاینه ده، او هغه په ​​هر څه قادر دی. اوړیدل نشته - له یو حالت څخه بل ته - او نه - چا لره - ځواک شته مګر د الله - په مرسته -. له الله پرته په حقه بل معبود نشته. او مونږ عبادت نه کوو مګر یوازې د هغه، هغه د لورینو او مهربانۍ خاوند دی او د هغه لپاره غوره ستاینه ده، له الله پرته په حقه بل هیڅ معبود نشته، مونږ هغه لره دین خالصوونکي یو ، که څه هم کافران یې بد ګڼي. په هیڅ ورځو کې الله ته نیک عمل لدې ورځو څخه زیات خوښ ندی. چا چې د مازدیګر لمونځ پرېښود نو عمل یې برباد شو. چا چې په ښه ډول اودس وکړ، ګناهونه یې له بدن څخه وځي. له تشو متیازو ( بولو ) څخه ځان وساتئ، ځکه په عامه توګه د قبر عذاب له همدې څخه وي. د قبرونو لورې ته لمونځ مه کوئ، او مه پرې کینئ. دا هغه قوم دی چې کله په دوی کې یو نېک بنده یا یو نیک سړی مړ شي، نو په قبر یې جومات جوړوي، او انځورونه یې پکې کاږي، نو دوی د الله په وړاندې تر ټولو بد خلک دي. ماته امر شوی دی چې په اوو اندامونو سجده وکړم؛ په تندي، او په لاس سره یې پوزې ته اشاره وکړه، دواړو لاسونه، دواړو زنګنونه او د دواړو پښو د ګوتو په سرونو، او کالي او ویښتان به نه راغونډوو. نبي کریم - صلی الله علیه وسلم - به د دوو سجدو تر منځه - دا دعا - ویله: اللهم اغفر لي، وارحمني، وعافني، واهدني، وارزقني، یا الله ماته بخښنه وکړه، پر ما رحم وکړه، ماته روغتیا او سلامتیا راکړه، هدایت راته وکړه او روزي راکړه. کله به چې رسول الله - صلی الله علیه وسلم - د خپل لمانځه څخه سلام وګرځاوه نو درې ځلې به یې استغفر الله وویل، او بیا به یې وویل:اللهم أنت السلام ومنك السلام، تباركت يا ذا الجلال والإكرام، ای الله ته سلام - آرامي ورکوونکی یې - او ستا لخوا سلامتیا ده، لوړ او لوی دی شان او عظمت ستا ای د عزت او عظمت خاونده. په ولاړه لمونځ وکړه، که چیرته یې نشې کولای نو په ناسته یې وکړه او که یې نشې کولای نو په ملاسته یې وکړه. رسول الله - صلی الله علیه وسلم - ته یو ړوند سړی راغی، ویې وییل : ای د الله رسوله! زه څوک نه لرم چې جومات ته مې راولي، نو له رسول الله - صلی الله علیه وسلم - یې وغوښتل چې په کور کې د لمونځ کولو اجازه ورکړي، نو اجازه یې ورکړه، کله چې بیرته روان شو ورغږ یې کړ او ورته یې وویل: آیا د لمانځه لپاره بلنه (اذان) اورې؟ ویې ویل: هو، ورته یې وویل: نو بلنه قبوله کړه (جومات ته راځه). کله چې ستاسو څخه یو څوک لمانځه ته راغی او امام په هر حالت کې و، نو هغه څه دي وکړي چې امام یې کوي. چا چې معاهد وواژه؛ د جنت بوی به - هم - حس نه کړي، حال دا چې بوی یې د څلوېښت کالو په واټن کې موندل کیږي. اسلام پر پنځو (بنسټونو) جوړ شوی دی په فرائضو بسنه کول پاکوالی نیم ایمان دی ?إِذَا قَالَ الْمُؤَذِّنُ: اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ، فَقَالَ أَحَدُكُمُ: اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ ?مَنْ نَسِيَ صَلَاةً فَلْيُصَلِّ إِذَا ذَكَرَهَا، لَا كَفَّارَةَ لَهَا إِلَّا ذَلِكَ ?إِنَّ بَيْنَ الرَّجُلِ وَبَيْنَ الشِّرْكِ وَالْكُفْرِ تَرْكَ الصَّلَاةِ». «د انسان، شرک او کفر تر منځه توپير: د لمانځه پرېښودل دي ?إِنَّ الْعَهْدَ الَّذِي بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمُ الصَّلَاةُ، فَمَنْ تَرَكَهَا فَقَدْ كَفَرَ». «یقینا چې زموږ او د دوی تر منځ تړون لمونځ دی، نو چا چې دا پرېښود، هغه كافر شو ?إِذَا سَمِعْتُمُ النِّدَاءَ، فَقُولُوا مِثْلَ مَا يَقُولُ المُؤَذِّنُ». "کله چې تاسو اذان واورئ، نو تاسو هم د موذن په څېر هغه څه ووایئ چې هغه يې وایي پرې یې ږده، یقینا چې له پاکۍ سره مې پښو کړي دي(یعنې په اودس مې پښو کړي دي) هغه رګ دی، خو د هغو ورځو په اندازه لمونځ پرېږده څومره به چې مخکې حيض کېدلې، بیا غسل وکړه او لمونځ وکړه ?إِذَا تَوَضَّأَ أَحَدُكُمْ فَلْيَجْعَلْ فِي أَنْفِهِ ثُمَّ لِيَنْثُرْ، وَمَنِ اسْتَجْمَرَ فَلْيُوتِرْ له رسول الله صلی الله علیه وسلم څخه مې لس رکعتونه یاد کړي دي ?أَمَا يَخْشَى أَحَدُكُمْ - أَوْ: لاَ يَخْشَى أَحَدُكُمْ - إِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ قَبْلَ الإِمَامِ، أَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ رَأْسَهُ رَأْسَ حِمَارٍ، أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ صُورَتَهُ صُورَةَ حِمَارٍ». «ايا له تاسو څخه يو څوک نه وېرېږي – يا ستاسو څخه څوک دا وېره نه لري چې: کله دی له امام څخه مخکې خپل سر راپورته کوي، چې الله جل جلاله به یې سر د خره وګرځوي، او یا به یې څېره د خره څېره وګرځوي رسول الله صلی الله علیه وسلم راته تشهد داسې رازده کړ لکه څرنګه به یې چې له قرآن څخه یو سورت رازده کاوه، دا پداسې حال کې چې زما لاس د هغه په لاسونو کې و اې الله! زه پر تا د قبر له عذاب څخه پناه نیسم او د اور له عذاب څخه، او پناه نیسم پر تا د ژوند او مرګ او مسحه شوي دجال له فتنې څخه کله به چې رسول الله صلی الله علیه وسلم حاجت رفع کولو ته ننوتلو نو وېیل به یې: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الخُبُثِ وَالخَبَائِثِ». «اې الله! زه پر تا له نارینه او ښځینه شیطانانو څخه پناه نیسم کله چې رسول الله صلی الله علیه وسلم له جنابت څخه غسل ​​کاوه نو، لاسونه یې ومینځل او لکه د لمانځه په څېر اودس یې وکړ، بیا یې غسل وکړ زه داسې یو څوک وم چې زیات مذي به راڅخه تلل، او له رسول الله صلی الله علیه وسلم څخه شرمېدم چې د حکم په اړه یې ترې پوښتنه وکړم، ځکه چې لور یې ماته ناسته وه، نو مقداد بن اسود رضی الله عنه ته مې امر وکړ چې پوښتنه ترې وکړي، هغه وویل: «يَغْسِلُ ذَكَرَهُ وَيَتَوَضَّأُ کوم کار الله ته ډېر محبوب دی؟ هغه وفرمايل: «الصَّلاَةُ عَلَى وَقْتِهَا»، قَالَ: ثُمَّ أَيٌّ؟ قَالَ: «ثُمَّ بِرُّ الوَالِدَيْنِ» قَالَ: ثُمَّ أَيٌّ؟ قَالَ: «الجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ او هغوی ته یې د رسول الله صلی الله علیه وسلم د اودس په څېر اودس وکړ ? بسنه کوي چې په لاسونو سره داسې ووایي» بیا یې په دواړو لاسونو یو ځل ځمکه ووهله، بیا يې ښی لاس په چپ لاس راکش کړ او د لاسونو مخ او څټونه یې مسح کړل د رسول الله صلی الله علیه وسلم سره مې په: لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ ګواهۍ ورکولو، لمانځه ادا کولو، زکات ورکولو، پيروۍ او اورېدلو او هر مسلمان ته په نصیحت کولو بیعت وکړ په جماعت سره د یو سړي لمونځ د کور او بازار د لمانځه په پرتله څه د پاسه شل درجې لوړې دي ?خبر راکړئ چي که ستاسو څخه د يو چا د دروازې په خوله کې یو نهر وي چي هغه پکې د ورځې پنځه ځلي غسل کوي، نو څه وايئ چي په هغه کي به څه خیری پاتې شي؟ ?خپلو اولادونو ته په اووه کلنۍ کې په لمانځه امر وکړئ، او (د نه کولو په صورت کې یې پرې ووهئ) کله چې لسو کلونو ته ورسیږي، او خوب ځایونه یې سره جلا کړئ رسول الله صلى الله عليه وسلم موږ ته بهر راووت نو ویې فرمایل: اى د الله جل جلاله رسوله، یقینا دا مو زده کړي چې څرنګه پر تا سلام ووایو، خو درود درباندې څنګه ووایو؟ د هغه چا لمونځ صحیح ندی چې فاتحة الکتاب(الحمد لله ) یې نه وي لوستلي ?مَا مِنَ امْرِئٍ مُسْلِمٍ تَحْضُرُهُ صَلَاةٌ مَكْتُوبَةٌ فَيُحْسِنُ وُضُوءَهَا وَخُشُوعَهَا وَرُكُوعَهَا، إِلَّا كَانَتْ كَفَّارَةً لِمَا قَبْلَهَا مِنَ الذُّنُوبِ، مَا لَمْ يُؤْتِ كَبِيرَةً، وَذَلِكَ الدَّهْرَ كُلَّهُ». "هیڅ مسلمان نشته چې کله د فرض لمانځه وخت راورسیږي، نو دی ورته ښایسته اودس وکړي، خشوع او رکوع یې پر ځای کړي مګر دا چې د مخکنیو ګناهونو لپاره به یې کفاره وګرځي، تر دې چې لویه (کبیره) ګناه ونه کړي. او همداسې د تل لپاره ?مُعَقِّبَاتٌ لَا يَخِيبُ قَائِلُهُنَّ -أَوْ فَاعِلُهُنَّ- دُبُرَ كُلِّ صَلَاةٍ مَكْتُوبَةٍ، ثَلَاثٌ وَثَلَاثُونَ تَسْبِيحَةً، وَثَلَاثٌ وَثَلَاثُونَ تَحْمِيدَةً، وَأَرْبَعٌ وَثَلَاثُونَ تَكْبِيرَةً». "د هر فرض لمانځه پسې داسې تعقیبي دعاګانې شته چې ویونکی - یا کوونکی- به یې نامراده نه شي - درې دېرش ځلې سبحان الله، درې دېرش ځلې الحمد لله او څلور دېرش ځلې الله اکبر» وییل چاچې کله اذان واورید، او ویې وېیل: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، رَضِيتُ بِاللهِ رَبًّا وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولًا، وَبِالْإِسْلَامِ دِينًا، غُفِرَ لَهُ ذَنْبُهُ. یعنې زه ګواهي ورکوم چې له الله جل جلاله پرته په حقه بل معبود نشته او شریک نه لري. او پدې چې محمد - صلی الله علیه وسلم د الله جل جلاله بنده او رسول دی. پدې خوښ یم چې الله مې رب دی او پدې چې محمد صلی الله علیه وسلم مې رسول دی او پدې چې اسلام مې دین دی، نو ګناه به یې ورته وبښل شي یو سړي اودس وکړ او په پښه کې یې د یو نوک په اندازه ځای (وچ)پرېښود، نو رسول الله صلی الله علیه وسلم ولید او ویې فرمایل: بېرته لاړ شه او سم اودس وکړه. نو وګرځېده او بېا یې لمونځ وکړ موږ به له (حېض څخه د پاکوالي نه وروسته) خړوالي او زیړوالي (خړو او زیړو اوبو) ته نه لېدل (یعنې لمونځ به مو ورسره کاوه) ?تر هغه پورې صبر وکړه لکه څومره یې چې حېض کې کوې، بیا غسل وکړه ?الغُسْلُ يَوْمَ الجُمُعَةِ وَاجِبٌ عَلَى كُلِّ مُحْتَلِمٍ، وَأَنْ يَسْتَنَّ، وَأَنْ يَمَسَّ طِيبًا إِنْ وَجَدَ». «د جمعې په ورځ پر هر بالغ غسل کول واجب دي او باید چې مسواک ووهي، خوش بویي ولګوي که وموندل شي ښځه دې د دوو ورځو په اندازه سفر نه کوي، پرته له دې چې خاوند يا محرم ورسره وي ?الْأَعْمَالُ سِتَّةٌ، وَالنَّاسُ أَرْبَعَةٌ، فَمُوجِبَتَانِ، وَمِثْلٌ بِمِثْلٍ، وَحَسَنَةٌ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا، وَحَسَنَةٌ بِسَبْعِ مِائَةٍ ?إِذَا قَضَى اللَّهُ لِعَبْدٍ أَنْ يَمُوتَ بِأَرْضٍ جَعَلَ لَهُ إِلَيْهَا حَاجَةً». «کله چې الله تعالی د یو بنده په اړه په یوه ځمکه کې د هغه د مرګ پرېکړه وکړي، نو هغې ځمکې ته د ورتګ لپاره ورته اړتیا پیدا کړی شي او زه ضمام بن ثعلبه د بنو سعد بن بکر له قبیلې څخه یم رسول الله صلی الله علیه وسلم به هر لمانځه ته اودس کاوه رسول الله صلی الله علیه وسلم داسې اودس وکړ چې هر غړی یې یو یو ځل ومینځه رسول الله صلی الله علیه وسلم دوه دوه ځلې اودس وکړ (یعنې هر غړی یې دوه دوه ځلې ووینځه) ?إِذَا وَجَدَ أَحَدُكُمْ فِي بَطْنِهِ شَيْئًا، فَأَشْكَلَ عَلَيْهِ أَخَرَجَ مِنْهُ شَيْءٌ أَمْ لَا، فَلَا يَخْرُجَنَّ مِنَ الْمَسْجِدِ حَتَّى يَسْمَعَ صَوْتًا، أَوْ يَجِدَ رِيحًا». «کله چې ستاسو څخه یو څوک په خپلې ګېډه کې څه شی ومومي او په دې پوه نه شي چې ایا څه ترې ووتل که نه، نو تر هغه دې له جومات څخه نه وځي تر څو چې غږ واوري او یا باد بوي ومومي ?حَقٌّ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ أَنْ يَغْتَسِلَ فِي كُلِّ سَبْعَةِ أَيَّامٍ يَوْمًا، يَغْسِلُ فِيهِ رَأْسَهُ وَجَسَدَهُ». «دا په هر مسلمان حق دی چې په هرو اوو ورځو کې یو ځل غسل وکړي، چې په هغه کې خپل سر او خپل ځان ووینځي زه رسول الله صلی الله علیه وسلم ته راغلم غوښتل مې چې اسلام راوړم، نو راته یې امر وکړ چې په اوبو او بېرې سره غسل وکړم ?إِذَا سَمِعْتُمُ الْمُؤَذِّنَ فَقُولُوا مِثْلَ مَا يَقُولُ، ثُمَّ صَلُّوا عَلَيَّ چا چې د الله جل جلاله لپاره جومات آباد کړ، نو الله تعالی به ورته د هغه په څېر کور په جنت کې آباد کړي ?صَلَاةٌ فِي مَسْجِدِي هَذَا خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ صَلَاةٍ فِيمَا سِوَاهُ إِلَّا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ». «زما پدې جومات کې یو لمونځ په نورو جوماتونو کې له زرو لمونځونو څخه غوره دی پرته له مسجد الحرام (بیت الله ) څخه ?إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمُ الْمَسْجِدَ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ قَبْلَ أَنْ يَجْلِسَ». «کله چې ستاسو څخه یو څوک جومات ته ننوځي، نو مخکې لدې چې کینې دوه رکعته لمونځ دې وکړي ?إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمُ الْمَسْجِدَ فَلْيَقُلِ: اللَّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ، وَإِذَا خَرَجَ فَلْيَقُلِ: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ». «کله چې ستاسو څخه یو څوک جومات ته ننوت نو ودې وایي: اللَّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ، یعنې اې الله! ماته ستا د رحمت دروازې پرانیزه، او کله چې راووځي نو ودې وایي: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ. یعنې اې الله! زه ستا څخه ستا د فضل غوښتنه کوم ?يا بلالُ، أقِمِ الصَّلاةَ، أرِحْنا بها». «اې بلاله، د لمانځه لپاره - اذان او - اقامت وکړه او مونږ پرې راحت کړه اې خلکو! دا کار مې ځکه وکړ چې ماپسې اقتدا وکړئ، او زما لمونځ زده کړئ ?إِذَا صَلَّيْتُمْ فَأَقِيمُوا صُفُوفَكُمْ، ثُمَّ لِيَؤُمَّكُمْ أَحَدُكُمْ فَإِذَا كَبَّرَ فَكَبِّرُوا زما دې قسم په هغه ذات وي چې زما روح د هغه په لاس کې دی، زه په لمانځه کې په تاسو ټولو کې د رسول الله صلی الله علیه وسلم لمانځه ته زیات ورته والی لرم، او همدا یې تر هغه پورې د لمانځه طریقه وه تر څو چې له دنیا څخه لاړ ?أَسْوَأُ النَّاسِ سَرَقَةً الَّذِي يَسْرِقُ صَلَاتَهُ» قَالَ: وَكَيْفَ يَسْرِقُ صَلَاتَهُ؟ قال: «لَا يُتِمُّ رُكُوعَهَا، وَلَا سُجُودَهَا». «په خلکو کې تر ټولو بد غل هغه دی چې هغه خپل لمونځ غلا کوي» هغه وفرمایل: څنګه خپل لمونځ غلا کوي؟ ویې فرمايل چې: «نه یې رکوع بشپړوي، او نه یې سجده کله به چې رسول الله صلی الله علیه وسلم خپله ملا له رکوع څخه پورته کړه نو - دا دعا به یې وویله: «سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ رسول الله صلی الله علیه وسلم به د هر فرضي لمانځه په پاي کې دا ذکر کاوه رسول الله صلی الله علیه وسلم به د دوو سجدو تر منځه «رَبِّ اغْفِرْ لِي، رَبِّ اغْفِرْ لِي» وېل دا یو شیطان دی چې خنزب ورته ویل کیږي، نو کله دې چې حس کړ، له هغه څخه په الله پناه وغواړه، او چپ لوري ته دې درې ځلې تو کړه