بروز رسانی: آیا خدا برای شما راه‌هایی برای صدقه دادن قرار نداده است؟ هر تسبیح (ذکر «سبحان‌الله») صدقه است، هر تکبیر (ذکر «الله‌اکبر») صدقه است، هر تحمید (ذکر «الحمدلله») صدقه است، هر تهلیل (ذکر «لا إله إلا الله») صدقه است، هر امر به معروف (دعوت به کار نیک) صدقه است، هر نهی از منکر (بازداشتن از بدی) صدقه است، و حتی همبستری یکی از شما با همسرش نیز صدقه است

عَنْ أَبِي ذَرٍّ رضي الله عنه:
أَنَّ نَاسًا مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالُوا لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: يَا رَسُولَ اللهِ، ذَهَبَ أَهْلُ الدُّثُورِ بِالْأُجُورِ، يُصَلُّونَ كَمَا نُصَلِّي، وَيَصُومُونَ كَمَا نَصُومُ، وَيَتَصَدَّقُونَ بِفُضُولِ أَمْوَالِهِمْ، قَالَ: «أَوَلَيْسَ قَدْ جَعَلَ اللهُ لَكُمْ مَا تَصَّدَّقُونَ؟ إِنَّ بِكُلِّ تَسْبِيحَةٍ صَدَقَةً، وَكُلِّ تَكْبِيرَةٍ صَدَقَةً، وَكُلِّ تَحْمِيدَةٍ صَدَقَةً، وَكُلِّ تَهْلِيلَةٍ صَدَقَةً، وَأَمْرٌ بِالْمَعْرُوفِ صَدَقَةٌ، وَنَهْيٌ عَنْ مُنْكَرٍ صَدَقَةٌ، وَفِي بُضْعِ أَحَدِكُمْ صَدَقَةٌ»، قَالُوا: يَا رَسُولَ اللهِ، أَيَأتِي أَحَدُنَا شَهْوَتَهُ وَيَكُونُ لَهُ فِيهَا أَجْرٌ؟ قَالَ: «أَرَأَيْتُمْ لَوْ وَضَعَهَا فِي حَرَامٍ أَكَانَ عَلَيْهِ فِيهَا وِزْرٌ؟ فَكَذَلِكَ إِذَا وَضَعَهَا فِي الْحَلَالِ كَانَ لَهُ أَجْرٌ».
[صحيح] - [رواه مسلم] - [صحيح مسلم: 1006]

از ابوذر رضی الله عنه روایت است که:
گروهی از اصحاب پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم به ایشان گفتند: «ای رسول خدا! ثروتمندان پاداش‌ها را با خود بردند! آنان همانند ما نماز می‌خوانند و روزه می‌گیرند، ولی با دارایی‌های اضافی‌شان صدقه می‌دهند (در حالی که ما چنین مالی نداریم).» پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «آیا خدا برای شما راه‌هایی برای صدقه دادن قرار نداده است؟ هر تسبیح (ذکر «سبحان‌الله») صدقه است، هر تکبیر (ذکر «الله‌اکبر») صدقه است، هر تحمید (ذکر «الحمدلله») صدقه است، هر تهلیل (ذکر «لا إله إلا الله») صدقه است، هر امر به معروف (دعوت به کار نیک) صدقه است، هر نهی از منکر (بازداشتن از بدی) صدقه است، و حتی همبستری یکی از شما با همسرش نیز صدقه است.» صحابه گفتند:«ای رسول خدا! آیا یکی از ما نیاز جنسی‌اش را برآورده می‌کند و برایش در آن اجر (ثواب) هست؟»پیامبر فرمودند: «به من بگویید، اگر این نیاز را از راه حرام برآورده کند، آیا گناهی بر او نیست؟ پس اگر آن را از راه حلال انجام دهد، برایش پاداش خواهد بود.»
[صحیح است] - [به روایت مسلم] - [صحيح مسلم - 1006]

شرح

برخی از فقرای صحابه، نزد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم از حال و فقر خود شکایت کردند؛ از اینکه نمی‌توانند با مال صدقه بدهند تا همان پاداش‌های بزرگ را به دست آورند که برادران ثروتمندشان به آن می‌رسند و نمی‌توانند همانند آن‌ها کارهای خیر انجام دهند؛ زیرا آن‌ها (ثروتمندان) همان‌گونه که ما نماز می‌خوانیم و روزه می‌گیریم، آن‌ها هم نماز می‌خوانند و روزه می‌گیرند، اما آن‌ها از اموال اضافی‌شان صدقه می‌دهند، در حالی که ما صدقه نمی‌دهیم. پس پیامبر صلی الله علیه و سلم آنان را به صدقاتی که بر آن توانایی داشتند، راهنمایی کردند و فرمودند: آیا خداوند برای شما چیزی قرار نداده است که با آن برای خودتان صدقه دهید؟! پس همانا گفتنِ «سبحان الله» برای شما پاداش صدقه دارد، و همچنین گفتنِ «الله اکبر» صدقه است، و گفتنِ «الحمدلله» صدقه است، و گفتنِ «لا اله الا الله» صدقه است، و «امر به معروف» صدقه است، و «نهی از منکر» صدقه است، بلکه در نزدیکیِ هر یک از شما با همسرش نیز صدقه‌ای است. پس آنان شگفت‌زده شدند و گفتند: ای رسول خدا، آیا یکی از ما شهوتش را برآورده می‌سازد و برایش در آن پاداشی است؟! فرمودند: به من بگویید اگر آن را در راه حرام مانند زنا یا غیر آن قرار می‌داد، آیا برایش گناهی نبود؟ پس همان‌گونه، هرگاه آن را در راه حلال قرار دهد، برایش پاداش خواهد بود.

از نکات این حدیث

1. رقابت اصحاب در انجام کارهای خیر، و حرص آنان برای به دست آوردن پاداش و فضل بزرگ از نزد خداوند متعال.
2. فراوانیِ راه‌های انجام کار خیر، و اینکه شامل هر عملی می‌شود که مسلمان با نیت صالح و قصد نیکو انجام دهد.
3. آسانی و سهولت اسلام، به طوری که هر مسلمانی کاری را خواهد یافت که با آن از خداوند اطاعت کند.
4. نووی گفته است: در این حدیث دلیلی است بر اینکه کارهای مباح با نیت‌های صادقانه به طاعت تبدیل می‌شوند. پس هر گاه انسان در رابطه‌ی جنسی‌اش نیتِ ادای حق همسر و معاشرت نیکو با وی همانگونه که خداوند به آن دستور داده، و یا قصد طلب فرزند صالح، و پاکدامن نگه‌داشتن خود و یا همسر و جلوگیری از نگاه به حرام یا اندیشیدن و یا قصد کردن آن و دیگر مقاصد نیکو داشته باشد، این رابطه برایش عبادت محسوب می‌شود.
5. بیان مثال و قیاس؛ تا برای شنونده روشن‌تر و تأثیرگذارتر باشد.