بروز رسانی: هیچ پيامبری نیست که الله متعال در امت‌های پيش از من مبعوث نموده، مگر ياران مخلص و اصحابی از امتش داشته که راه و روش او را در پيش می‌گرفتند و از دستورهای او پيروی می‌کردند

عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ مَسْعُودٍ رضي الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ:
«مَا مِنْ نَبِيٍّ بَعَثَهُ اللهُ فِي أُمَّةٍ قَبْلِي إِلَّا كَانَ لَهُ مِنْ أُمَّتِهِ حَوَارِيُّونَ، وَأَصْحَابٌ يَأْخُذُونَ بِسُنَّتِهِ وَيَقْتَدُونَ بِأَمْرِهِ، ثُمَّ إِنَّهَا تَخْلُفُ مِنْ بَعْدِهِمْ خُلُوفٌ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ، وَيَفْعَلُونَ مَا لَا يُؤْمَرُونَ، فَمَنْ جَاهَدَهُمْ بِيَدِهِ فَهُوَ مُؤْمِنٌ، وَمَنْ جَاهَدَهُمْ بِلِسَانِهِ فَهُوَ مُؤْمِنٌ، وَمَنْ جَاهَدَهُمْ بِقَلْبِهِ فَهُوَ مُؤْمِنٌ، وَلَيْسَ وَرَاءَ ذَلِكَ مِنَ الْإِيمَانِ حَبَّةُ خَرْدَلٍ».
[صحيح] - [رواه مسلم] - [صحيح مسلم: 50]

از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند:
«مَا مِنْ نَبِيٍّ بَعَثَهُ اللهُ فِي أُمَّةٍ قَبْلِي إِلَّا كَانَ لَهُ مِنْ أُمَّتِهِ حَوَارِيُّونَ، وَأَصْحَابٌ يَأْخُذُونَ بِسُنَّتِهِ وَيَقْتَدُونَ بِأَمْرِهِ، ثُمَّ إِنَّهَا تَخْلُفُ مِنْ بَعْدِهِمْ خُلُوفٌ يَقُولُونَ مَا لَا يَفْعَلُونَ، وَيَفْعَلُونَ مَا لَا يُؤْمَرُونَ، فَمَنْ جَاهَدَهُمْ بِيَدِهِ فَهُوَ مُؤْمِنٌ، وَمَنْ جَاهَدَهُمْ بِلِسَانِهِ فَهُوَ مُؤْمِنٌ، وَمَنْ جَاهَدَهُمْ بِقَلْبِهِ فَهُوَ مُؤْمِنٌ، وَلَيْسَ وَرَاءَ ذَلِكَ مِنَ الْإِيمَانِ حَبَّةُ خَرْدَلٍ» «هیچ پيامبری نیست که الله متعال در امت‌های پيش از من مبعوث نموده، مگر ياران مخلص و اصحابی از امتش داشته که راه و روش او را در پيش می‌گرفتند و از دستورهای او پيروی می‌کردند. سپس نسل‌هايی جانشين آنها شدند که به آنچه می‌گفتند، عمل نمی‌کردند و کارهايی انجام می‌دادند که به آن امر نشده بودند. [همین مورد در این امت نیز رخ خواهد داد] پس هرکس با دست خود به جهاد با آنها برخيزد، مؤمن است و هرکس با زبان خويش با آنان جهاد کند، مؤمن است و هرکس با زبانش با آنها مقابله نمايد، مؤمن است و پس از اين، به اندازهٔ دانهٔ خردلی هم ايمان وجود ندارد».
[صحیح است] - [به روایت مسلم] - [صحيح مسلم - 50]

شرح

پیامبر صلی الله علیه وسلم خبر داده‌ است که هیچ پیامبری نبوده که خداوند در امتی پیش از او مبعوث کرده باشد مگر آنکه یاران خاص و یاوران و مجاهدان مخلصی از امتش با خود داشته است که برای خلافت پس از او مناسب بوده‌اند؛ سنت او را برگرفته و به امر او اقتدا کرده‌اند؛ اما بعد از آن سلف نیکوکار، مردمی می‌آیند که خیری در آنان نیست. چیزی را می‌گویند که انجامش نمی‌دهند و کاری را انجام می‌دهند که به آن امر نشده‌اند؛ پس هرکه با دستانش با آنان جهاد کند او مؤمن است و هرکه با زبانش با آنان جهاد کند او مؤمن است و هرکه با دلش با آنان جهاد کند او مؤمن است و کمتر از این به اندازهٔ دانهٔ خردلی ایمان نیست.

از نکات این حدیث

1. تشویق به جهاد و مبارزه با کسانی که با گفتار و کردار به مخالفت با شرع برخاسته‌اند.
2. عدمِ انکارِ قلبیِ منکر دلیل ضعف ایمان یا از بین رفتن آن است.
3. الله تعالی برای پیامبران کسانی را میسر نموده که پس از آنان رسالت‌شان را بر دوش می‌گیرند.
4. کسی که خواهان نجات است باید از راه و روش پیامبران پیروی کند، زیرا هر راهی جز راه آنان، مسیر هلاکت و گمراهی است.
5. هرچه از دوران پیامبر صلی الله علیه وسلم و اصحاب او دور شویم، مردم بیشتر سنت‌ها را رها می‌کنند و پیرویِ هواهای نفسانی می‌شوند و بدعت‌ها را پدید می‌آورند.
6. بیان مراتب جهاد و اینکه برای کسی که توانایی تغییر را دارد با دست است (یعنی عملی است) مانند مسئولان امر و حاکمان و فرماندهان؛ و همچنین با زبان است، از طریق بیان حق و دعوت به آن؛ و با قلب است، از طریق انکار منکر در دل و دوست نداشتن یا راضی نبودن به آن.
7. امر به معروف و نهى از منكر واجب است.