هنگام حضور غذا، و اينكه فردى اراده دفع ادرار يا مدفوع را دارد، نماز برگزار نكند. اگر در روز جمعه در حالی که امام مشغول خواندن خطبه بود، به همنشين خود گفتى: گوش كن، به درستى دچار لغو شده اى.(یعنی سخن بیهوده ای را گفتی). اللهم لا تجعل قبري وثنًا، لعن الله قومًا اتخذوا قبور أنبيائهم مساجد»: «بارالها، قبر مرا بتی نگردان سنگين ترين نماز براى منافقان: نماز عشاء و نماز صبح است، و اگر مى دانستند چه پاداشى دارند اگر هم با خزيدن مى بود براى ادای آنها به مسجد مى آمدند، و به تأكيد خواستم كه امر كنم تا نماز برپا شود، سپس به يكى از مردان امر كنم مردم را امامت دهد، سپس همراه با مردانى كه بسته هايى از هيزم به همراه دارند، به سوى اقوامى بروم كه براى نماز جماعت حاضر نمى شوند، تا خانه هايشان را با آتش بسوزانم. الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ، وَالْجُمُعَةُ إِلَى الْجُمُعَةِ، وَرَمَضَانُ إِلَى رَمَضَانَ، مُكَفِّرَاتٌ مَا بَيْنَهُنَّ إِذَا اجْتَنَبَ الْكَبَائِرَ»: «نمازهای پنجگانه و جمعه تا جمعه و رمضان تا رمضان، پاک کنندهٔ [گناهان] بین آنهاست، اگر از گناهان کبیره دوری شود هر كسى شب قدر را از روى ايمان و براى كسب پاداش آن با عبادت كردن زنده كرد، گناهان گذشته اش بخشيده می شوند. هرکس نماز صبح را بخواند، در پناه و حمايتِ الله است؛ پس مواظب باشيد که الله درباره ی عهد و پيمان خويش با چنين بنده ای، چيزی از شما مطالبه نکند. بعد از هر نماز هنگامى كه سلام می داد، مى گويد: "لا إله إلا الله وحده لا شريكَ له، له الملك وله الحمد وهو على كل شيءٍ قديرٌ، لا حولَ ولا قوةَ إلا بالله، لا إله إلا الله، ولا نعبد إلا إيَّاه، له النِّعمة وله الفضل، وله الثَّناء الحَسَن، لا إله إلا الله مخلصين له الدِّين ولو كَرِه الكافرون". يعنى: هيچ معبود به حقى غير از الله يگانه ی بدون شريک نيست، و اوست صاحب مُلک و ستايش، و او بر هر چيزى تواناست، قدرت و توانايى نيست مگر با كمک الله متعال و هيچ معبود به حقي نيست غير از الله، و فقط او را عبادت مى كنيم، و نعمت و فضيلت از آن اوست، و ستايش نيكو از آن اوست، هيچ معبود به حقي نيست غير از الله و در دين اخلاص داريم هر چند كه كافران ناخشنود باشند". هر كسى كه نماز عصر را ترک كند، اعمالش باطل مى شوند. به سوی قبرها نماز نخوانيد و بر روی آنها ننشينيد. اين قومى هستند كه اگر بنده ى صالحى يا مرد صالحى در ميان آنان وفات كرد، بر روى قبر وى مسجدى بنا كرده، و در آن اين تصويرها را كشيده اند، اينان بدترين مردمان در نزد الله هستند. به من امر شده كه بر روى هفت استخوان و پيشانى سجده كنم، و با دستشان به بينى، دو دست، دو زانو و اطراف پاهايشان اشاره كردند، و اينكه لباس و موها را (در داخل نماز) جمع نكنيم. اينكه پيامبر - صلى الله عليه و سلم - در بين دو سجده مى فرمودند: الهى من را ببخش، و به من رحم كن، و به من عافيت ببخش، و من را هدايت كن، و به من رزق و روزى ببخش. رسول الله - صلى الله عليه و سلم - هنگامى كه از نماز فارغ مى شدند، سه بار استغفر الله مى گفتند، و مى فرمودند: "اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ وَمِنْك السَّلَامُ، تَبَارَكْتَ يَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ". "پروردگارا، تو (از هر عيب و نقص و ناتوانی و ناشايستی و شريک و انباز) سالم هستی و سلامتی از طرف توست؛ والا مقام و مبارکی؛ ای صاحب شکوه و بزرگواری". ايستاده نماز بخوان، اگر نتوانستى نشسته، و اگر نتوانستى بر پهلو نماز بخوان. مردى نابينا نزد پيامبر - صلى الله عليه و سلم - آمدند، و گفت: اى رسول الله، عصاکش و راهنمایی ندارم كه مرا به مسجد بياورد، و از رسول الله - صلى الله عليه و سلم - درخواست كرد كه به وى رخصت دهد تا در منزل خود نماز بخواند، و ايشان به وى رخصت دادند، پس از آنكه خواست برگردد، وى را صدا زد، و به وى فرمودند: آيا نداى نماز را مى شنوى؟ گفت: بله، فرمودند: پس اجابت کن. هرگاه یکی از شما وارد نماز جماعت شد، امام در هر حالتی که بود، باید مانند امام عمل کند اسلام بر پنج رکن بنا شده است نظرتان در این مورد چیست: اگر نمازهای فرض را به‌جا آوردم و رمضان را روزه بگیرم و حلال را حلال بدانم و حرام را حرام الطُّهُورُ شَطْرُ الْإِيمَانِ، وَالْحَمْدُ لِلهِ تَمْلَأُ الْمِيزَانَ، وَسُبْحَانَ اللهِ وَالْحَمْدُ لِلهِ تَمْلَآنِ -أَوْ تَمْلَأُ- مَا بَيْنَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالصَّلَاةُ نُورٌ، وَالصَّدَقَةُ بُرْهَانٌ، وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ، وَالْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ أَوْ عَلَيْكَ، كُلُّ النَّاسِ يَغْدُو، فَبَايِعٌ نَفْسَهُ فَمُعْتِقُهَا أَوْ مُوبِقُهَا»: «پاکی [به وسیله‌ی وضو و غسل] نصف ایمان است و الحمدلله ترازو را پر می‌کند و سبحان الله والحمدلله ما بین آسمان‌ها و زمین را پر می‌کنند چون صدای موذن را شنیدید کلماتی را که می گوید تکرار کنید. صف های تان را راست کنيد که راست کردن صف ها بخشی از کامل بودن نماز است. با رسول الله صلى الله عليه وسلم دو رکعت پيش از فرض ظهر و دو رکعت پس از آن و دو رکعت پس از نماز جمعه و دو رکعت بعد از مغرب و دو رکعت پس از عشا، نمازِ (سنت) خواندم. مردی نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم از خیالاتی که در نماز با آنها مواجه می شد و احساس شکستن وضو به وی دست می داد، شکایت نمود؛ پس رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «لا يَنْصَرِفُ حَتَّى يَسْمَعَ صَوْتاً، أَوْ يَجِدَ رِيحاً»: «در این حالت نمازش را قطع نکند تا اینکه صدایی بشنود یا بویی احساس کند». چون نماز درحالی اقامه شد که شام حاضر بود، ابتدا شام بخورید. رسول الله صلی الله علیه وسلم از نماز خواندن پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب و پس از نماز عصر تا غروب آفتاب نهی فرمودند. آيا کسی که قبل از امام سرش را از رکوع بالا می آورد نمی ترسد که خداوند سرش را به سر الاغ تبديل کند يا اينکه صورتش را صورت الاغ قرار دهد؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم در آغاز نماز و هنگام تكبيرِ ركوع، رفع يدين می كرد يعنی دست هايش را تا برابر شانه ها بالا می برد. همچنين هنگام برخاستن از ركوع نيز رفع يدين می كرد. رسول الله صلى الله عليه و سلم در حالی که کف دستم بين دو کف دستانش بود، آنچنان به من تشهد آموخت که قرآن می آموخت. رسول الله صلى الله عليه وسلم چنين دعا می كرد: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَعَذَابِ النَّارِ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ، وَمِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ»: «بار الها، از عذاب قبر، عذاب دوزخ، فتنه ی زندگی و مرگ و فتنه ی دجال به تو پناه می برم». ای رسول خدا، پدر و مادرم به فدايت، در سکوت بين تکبير و خواندن سوره، چه می گويی؟ ايشان فرمودند: «می گويم: "اللَّهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِي وَبَيْنَ خَطَايَايَ كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اللَّهُمَّ نَقِّنِي مِنْ خَطَايَايَ كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الأَبْيَضُ مِنْ الدَّنَسِ، اللَّهُمَّ اغْسِلْنِي مِنْ خَطَايَايَ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ"بار الها من و گناهانم را آنچنان از هم دور کن که بين مشرق و مغرب فاصله انداختی، بار الها آنچنان مرا از گناهانم پاک گردان که لباس سفيد از ناپاکی ها پاک می شود، بار الها مرا از گناهانم با آب و يخ و تگرگ بشوی». در سجده، اعتدال را رعایت کنيد و هيچيک از شما ساعدهايش را مانند سگ، بر زمين نگذارد. از انس بن مالک سوال کردم: آيا رسول الله صلى الله عليه وسلم با كفش نماز می خواند؟ گفت: بله. قبر مرا به محلی برای رفت و آمد در زمانی مخصوص به شیوه ای مخصوص تبدیل نکنید و خانه های تان را به قبرستان تبديل نكنيد و بر من درود بفرستيد؛ زيرا هر جا باشید، درودتان را به من می رسانند. از رسول الله صلى الله عليه وسلم پرسيدم: الله متعال کدامین عمل را بیشتر دوست دارد؟ فرمود: «نمازِ سرِ وقت». گفتم: سپس کدام عمل؟ فرمود: «نيکی به پدر و مادر». با رسول الله صلى الله عليه وسلم بر اقامه ی نماز، پرداخت زکات و خيرخواهی برای هر مسلمان بيعت کردم. ای معاذ، به الله سوگند که من دوستت دارم و به تو سفارش می کنم در پايان هر نماز اين دعا را بخوانی و آن را ترک نکنی: «اللَّهُم أَعِنِّي على ذِكْرِكَ وَشُكْرِكَ، وحُسنِ عِبَادتِك»: «يا الله، ياری ام کن تا تو را ذکر کنم، سپاس بگزارم و عبادت تو را به صورتی نيکو به جای آورم». شبی رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز عشاء را به تاخير انداخت؛ پس عمر رضى الله عنه آمده و گفت: ای رسول خدا، وقت نماز است؛ زنان و بچه ها خوابيده اند؛ پس رسول الله صلی الله علیه وسلم درحالی از خانه خارج شد که قطره های آب از سرش می چکید و فرمود: اگر بر امتم سخت نمی بود، آنها را دستور می دادم این نماز را در این ساعت بخوانند. ای عايشه، برخيز و نماز وتر را بخوان. یا الله، من از خشم و غضبت به خشنودی و رضايتت و از کيفر و مجازاتت به عفو و بخششت پناه می برم و از گرفت و مؤاخذه ات به تو پناه می آورم. مرا توان و یارای آن نیست که به بيان ثنا و توصيف شايسته و وصف و شکوه بايسته ات بپردازم، تو چنان هستی که خودت را ستايش نموده ای. از رسول الله صلى الله عليه وسلم پرسيده شد: برترین نماز کدام است؟ فرمود: «نمازی که قيامش طولانی باشد». او کسی است که شيطان در گوش هایش ادرار کرده است. يا فرمود: در گوشِ او. زياد سجده کن؛ زيرا الله متعال به ازای هر سجده ای که برای او به جای می آوری، يک درجه مقام تو را بالا می برد و يکی از گناهانت را از تو می زدايد. ما مسواک و آبِ وضوی رسول الله صلى الله عليه وسلم را آماده می کرديم و ايشان در پاسی از شب که الله می خواست، برمی خاست و مسواک می زد و وضو می گرفت و نماز می خواند. هرکس نماز صبح و عصر را بخواند، وارد بهشت می شود. رسول الله صلى الله عليه وسلم ابتدای شب می خوابيد و در پايان شب برمی خاست و نماز می خواند. نماز انسان به جماعت بر نمازی که در بازار و خانه اش می خواند، بيست و چند درجه برتری دارد. وقتی رسول الله صلى الله عليه وسلم به سبب درد يا هر علت ديگری، از نماز شب بازمی ماند، در روز، دوازده رکعت نماز می خواند. «هركس سير و يا پياز خورد، از ما كناره گيری نمايد» يا فرمود: «به مساجد ما نيايد و در خانه خود بنشيند». مثالِ نمازهای پنجگانه مانند رودخانه ی پُرآبی است که در مقابل خانه ی هريک از شما جاری است و او روزانه پنج بار خود را در آن می شويد. ما در نماز با يکديگر صحبت می کرديم؛ اما زمانی که اين آيه نازل گرديد: «و با فروتنی و فرمانبرداری برای الله به پا خیزید» به ما دستور داده شد تا در نماز سکوت کنیم و از صحبت کردن منع شديم. رسول الله صلی الله علیه وسلم در رکوع و سجده این ذکر و دعا را زیاد می خواند: «سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ ربَّنَا وَبحمْدِك، اللَّهمَّ اغْفِرْ لي». در زمان رسول الله صلی الله علیه وسلم خورشید کسوف کرد؛ بنابراین رسول الله صلی الله علیه وسلم کسی را فرستاد تا در بین مردم ندای «الصلاة جامعة» سر دهد؛ پس مردم جمع شدند و رسول الله صلی الله علیه وسلم جلو رفت و تکبیر گفت و در دو رکعت، چهار رکوع و چهار سجده انجام داد. رسول الله صلى الله عليه وسلم در تمام بخش های شب نماز وتر می خواند؛ گاه در اول شب و گاه در نيمه ی شب و گاه در پايان شب. و آخرین وقتی که در آن وتر می خواند سحر بود. فرزندان تان را در هفت سالگی به نماز امر کنيد و چون ده ساله شدند، به خاطر کوتاهی در نماز تنبيه شان نماييد و رختخواب شان را از هم جدا کنيد. به ما بیاموز چگونه بر تو سلام و درود بفرستیم؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «بگویید: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ، وَبَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ، كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيد». برای کسی که سوره ی فاتحه را (در نمازش) نخواند، نمازی نیست. هركس روز جمعه مانند غسل جنابت، غسل نمايد و اولِ وقت برای نماز جمعه - به مسجد - برود، گويا شتری صدقه نموده است. و هركس در وقتِ دوم برود، گويا گاوی صدقه داده است. هریک از شما که به - نمازِ - جمعه می آيد، بايد غسل کند. هرکس به خوبی وضو بگيرد و سپس برای نماز جمعه (به مسجد) برود و به خطبه ی جمعه گوش دهد و ساکت باشد، گناهانی که تا روز جمعه و سه روز بعد، از او سر می زند، آمرزيده می شود. و هرکس سنگ ريزه ای را جابه جا کند، ثواب نماز جمعه را از دست می دهد. کسی که در ابتدا يا پايان روز به مسجد برود، الله برای هر نوبت که در ابتدا يا انتهای روز به مسجد می رود، ضيافتی در بهشت برای او فراهم می سازد. هرکس با نيزه از مساجد يا بازارهای ما می گذرد، بايد نوک آن را با دستش بگيرد تا مبادا به يکی از مسلمانان برخورد کند و آسيبی به او برساند. ای مردم، سلام گفتن را رواج دهيد و پيوند خويشاوندی را به جای آوريد و غذا بدهيد؛ و شب هنگام، درحالی که مردم خوابيده اند، نماز بخوانيد تا به سلامتی (بدون هیچ رنجی) وارد بهشت شويد. هنگامی كه امام آمين گفت، شما نيز آمين بگوييد. زيرا آمين هركس با آمين ملائکه همزمان باشد، تمام گناهان گذشته اش آمرزيده می شود. هرگاه يکی از شما برای مردم پيش نماز شد، نماز را کوتاه بخواند؛ زيرا در ميان نمازگزاران (افرادِ) ضعيف، بيمار و کسانی هستند که کار فوری دارند. و اگر برای خود (يعنی به تنهايی) نماز خواند، هر اندازه که خواست، نمازش را طولانی بگرداند. امام برای این قرار داده شده که به او اقتدا شود، پس با او مخالفت نکنید؛ زمانی که تکبیر گفت، تکبیر بگویید و آنگاه که رکوع کرد، رکوع کنید. و زمانی که "سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ" گفت، "رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ" بگویید. و وقتی سجده کرد، سجده کنید. و اگر نشسته نماز خواند، همگی نشسته نماز بخوانید. هرکس پيش از طلوع خورشيد و قبل از غروبِ آن نماز بگزارد، وارد آتشِ (دوزخ) نمی شود. هر مسلمانی که وقت نماز فرض فرا رسد و وضوی درست و کاملی بگيرد. پس از هر نمازِ واجبی اذکاری است که گوينده - يا انجام دهنده ی - آن ناکام و محروم نمی شود. هرکس هنگام شنيدن صدای اذان (این ذکر را) بخواند، گناهش آمرزيده می شود: "أشْهَدُ أنْ لا إلَه إِلا اللهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، وَأنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، رَضِيتُ بِاللهِ رَبّاً، وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولاً، وَبِالإسْلامِ دِيناً". اگر از اهالی اينجا بوديد، شما را آزرده می کردم؛ صدای تان را در مسجد رسول الله صلى الله عليه وسلم بلند می کنيد! ای مردم، شما دو گياه می خوريد که بوی بدی دارند: پياز و سير. هرکس روز جمعه وضو بگيرد، به سنت عمل کرده و چه عمل نيکی انجام داده است؛ و هرکس غُسل کند، غسل بهتر است. غسل روز جمعه و مسواک زدن، بر هر فرد بالغ و مسلمان واجب است. و اگر به مواد خوشبو دسترسی داشت، استفاده كند. هنگامی که روز جمعه فرا می رسد، (تعدادی از) ملائکه بر دروازه ی مسجد مستقر می شوند و نام کسانی را که در اول وقت به مسجد می آيند، يکی پس از ديگری می نويسند. هنگامی که فرزند آدم آيات سجده را تلاوت می نمايد و سجده می کند، شيطان به گوشه ای می خزد و شروع به گريه می کند و می گويد: وای بر او. - و در روايتی آمده که می گوید: وای بر من - فرزند آدم دستور داده شد تا سجده کند، پس سجده کرد و به بهشت می رود. و من به سجده امر شدم و از سجده کردن ابا ورزیدم پس به جهنم می روم. رسول الله صلی الله علیه وسلم ما را از نماز خواندن و دفن کردن مردگان در سه وقت نهی فرمود: 1- هنگام طلوع آفتاب تا زمانی که بالا نيامده است. 2- هنگامی که خورشيد وسط آسمان است تا وقتی که مايل نشده است. 3 - هنگامی که خورشيد برای غروب مايل می شود تا اينکه غروب نمايد. «هركس بعد از شنيدن اذان، اين دعا را بخواند: «اللَّهُمَّ رَبَّ هَذِهِ الدَّعْوَةِ التَّامَّةِ، وَالصَّلاةِ الْقَائِمَةِ، آتِ مُحَمَّدًا الْوَسِيلَةَ وَالْفَضِيلَةَ، وَابْعَثهُ مَقَامًا مَحْمُودًا الَّذِي وَعَدْتَهُ» شفاعت من در روز قیامت برای او حلال خواهد شد». الله نماز زن حایض (زنی که حیض می شود) را نمی پذيرد؛ مگر آن که روسری داشته باشد. هیچیک از شما در یک لباس نماز نخواند که چیزی بر شانه هایش نباشد. رسول الله صلی الله علیه وسلم سوار بر شترش نماز می خواند؛ و شتر رو به هر سو می کرد؛ و چون می خواست نماز فرض بخواند، از شتر پایین آمده و رو به قبله می نمود. هرگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم به مسافرت می رفت و می خواست نماز نفل بخواند، روی شترش را به سمت قبله می کرد و (سوار بر آن) تکبیر می گفت و به هر سمتی که شترش روی می کرد نماز می خواند. تمام زمين جز مقبره و حمام مسجد است. تسبیح (سبحان الله گفتن) برای مردان و دست زدن (در نماز) برای زنان است. هرگاه يكی از شما چيزی را بين خود و مردم ستره قرار داد و نماز خواند و شخصی خواست از جلويش بگذرد، او را دفع نموده و بازدارد. و اگر نپذيرفت، با وی بجنگد زيرا او شيطان است. رسول الله صلی الله علیه وسلم از اینکه کسی در حالی نماز بخواند که دستش را بر لگنش بگذارد، نهی کرده است. وقتی يکی از شما به نماز می ايستد، با پروردگارش مناجات می کند و پروردگارش، ميانِ او و قبله است. پس هيچکس به سوی قبله اش آب دهان نيندازد؛ بلکه آب دهانش را به سمت چپ يا زيرِ پايش بيندازد. اين پرده ات را از مقابل من بردار، چون تصاويرش به هنگام نماز جلب توجه می كند. «چرا برخی از مردم در نماز به سوی آسمان نگاه می کنند؟!» و در اين باره سخنان سختی گفت و فرمود: «يا از اين کار باز آيند؛ يا اينکه بينايیِ آنان ربوده و از بین می رود». خمیازه کشیدن در نماز از سوی شیطان است؛ بنابراین هرگاه یکی از شما را خمیازه گرفت، باید تا جایی که می تواند با لب هایش جلوی باز شدن دهانش را بگیرد. انداختن آب دهان در مسجد گناه است؛ و كفاره ی آن، دفن كردن و از بين بردن آن است. من به زينت دادن و مجلل نمودن (ظاهر) مساجد مأمور نشده ام. «شما پشت سر امامتان قرائت می خوانيد؟» گفتیم: بله یا رسول الله. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «جز سوره ی فاتحه، چيزی نخوانيد، زيرا نماز کسی که در آن سوره ی فاتحه را نخواند، صحيح نيست». زمانی که سجده نمودی، کف دستانت را بر زمین بگذار و آرنج هایت را از زمین بالا نگه دار. رسول الله صلی الله علیه وسلم را دیدم که در حالت چهارزانو نماز می خواند. هرگاه یکی از شما سجده می کند، نباید همچون شتر زانو بزند، بلکه باید دستانش را قبل از زانوهایش بر زمین بگذارد. ابن عمر دستانش را قبل از زانوانش بر زمین می گذاشت و می گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم چنین عمل می کرد. همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز خواندم که ایشان به سمت راست سلام داد و فرمود: «السَّلام عليكم ورحْمَة الله وبَرَكَاتُه» و به سمت چپ سلام داد و فرمود: «السَّلام عليكم ورحْمَة الله». هرکس پس از هر نمازی، سی و سه بار سبحان الله، سی و سه بار الحمدلله و سی و سه بار الله اکبر بگويد و صدمين بار "لا إلهَ إِلا اللهُ وَحدَهُ لا شَريكَ لَهُ، لَهُ المُلْكُ وَلَهُ الحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ" را بگويد، گناهانش آمرزيده می شود، اگرچه مانند کف دريا (فراوان) باشد. هرکس آیة الکرسی را پس از هر نماز فرض بخواند، چیزی مانع وارد شدن وی به بهشت نمی شود جز اینکه بمیرد. آنها راست گفته اند، اهل قبور در قبر عذابی می شوند که همه ی چهارپایان صدای آن را می شنوند. اگر يکی از شما در نمازش شک کرد و ندانست که سه يا چهار رکعت خوانده است، باید شک را رها نموده و مبنا را بر يقين (سه رکعت) بگذارد؛ آنگاه قبل از اينکه سلام دهد، دو سجده بجا آورد؛ اگر پنج رکعت خوانده است، اين دو سجده باعث زوج شدن نمازش می شوند و اگر چهار رکعتش کامل شده است، اين دو سجده باعث ذلت و خواری شيطان می گردد. رسول الله صلی الله علیه وسلم بعد از طلوع فجر دو رکعت نماز کوتاه می خواند. رسول الله صلی الله علیه وسلم چهار رکعت قبل از نماز ظهر و دو رکعت قبل از نماز صبح را ترک نمی کرد. هرکس بر چهار رکعت (سنتِ) پيش از ظهر و چهار رکعت پس از آن پایبندی کند، الله او را بر آتش دوزخ حرام می گرداند. رحمت الله بر کسی که قبل از (نماز فرض) عصر، چهار رکعت نماز بخواند. رسول الله صلى الله عليه وسلم در دو رکعت سنت صبح ﴿قل يا أيها الكافرون﴾ و ﴿قل هو الله أحد﴾ را می خواند. نماز شب و روز دو رکعت دو رکعت است. بهترين روزه پس از روزه ی رمضان، روزه گرفتن در ماهِ الله، محرّم است؛ و بهترين نماز پس از نماز فرض، نماز شب می باشد. ای عايشه، چشم هايم می خوابند، اما قلبم بيدار است. شب ها رسول الله صلى الله عليه وسلم با احتساب نماز وتر و دو ركعت سنت فجر، سيزده ركعت نماز می خواند. پيش از طلوع فجر، نماز وتر را بخوانيد. هرکس بيم دارد که آخر شب بيدار نشود، اول شب نماز وتر را بخواند و هرکس اميدوار بود که آخر شب بيدار می شود، نماز وتر را آخِر شب بخواند؛ زيرا نمازِ پايانِ شب با حضور ملائکه است و اين بهتر می باشد. نماز با جماعت بر نمازی كه به تنهايی خوانده می شود، بيست و پنج برابر برتری دارد. و هنگام نماز صبح، ملائکه ی شب و ملائکه ی روز جمع می شوند. هرکس صدای اذان را بشنود و آن را اجابت نکند و به مسجد نیاید، نمازی برای او نیست مگر اینکه از آمدن به مسجد معذور باشد. پس ای مردم، در خانه های تان نماز بخوانید چون برترین نماز انسان آن است که در خانه اش بخواند مگر نماز فرض. بهترين صف مردان، صف اول است و بدترين صفِ آنها، صفِ آخِر؛ و بهترين صفِ زنان، صف آخر [آنان] می باشد و بدترين صفِ آنها، صف اول [آنان] است. رسول الله صلی الله علیه وسلم مردی را دید که تک و تنها در پشت صف (به همراه جماعت) نماز می خواند، پس به وی دستور داد تا دوباره نماز بخواند. نماز مرد با مردی دیگر، بهتر از نماز وی به تنهایی می باشد؛ و نماز او با دو مرد بهتر از نماز وی با یک مرد می باشد. و هر چه تعداد کسانی که با هم نماز جماعت می خوانند بیشتر باشد، نزد الله محبوب تر است. قلم [ثبت و ضبط اعمال انسان توسط ملائکه] از سه نفر برداشته شده است: از کسی که خواب است تا بیدار شود؛ و از کودک تا اینکه به بلوغ برسد و از دیوانه تا اینکه عاقل گردد. زمانی که مردم در قبا و در حال خواندن نماز صبح [رو به بیت المقدس] بودند فردی نزد آنها رفته و گفت: دیشب بر پیامبر صلی الله علیه وسلم قرآن نازل شده و امر شده که رو به قبله [کعبه] کند، پس چنین کنید. بلال زمانی اذان می دهد که هنوز شب است؛ لذا - پس از اذان بلال- بخوريد و بياشاميد تا اينکه اذان عبدالله بن ام مکتوم را بشنوید. صحرانشينی آمد و در قسمتی از مسجد ادرار کرد. تو را درحالی دیدم که به سویی جز قبله نماز می خواندی؟ وی در پاسخ گفت: اگر رسول الله صلی الله علیه وسلم را نمی دیدم که چنین می کند، این کار را نمی کردم. رسول الله صلى الله عليه وسلم مردی را ديد که در گوشه ای نشسته و با جماعت نماز نخوانده است؛ پس به او فرمود: «فلانی، چه چيزی تو را از نماز خواندن به همراه جماعت باز داشته است؟» آن مرد پاسخ داد: ای رسول خدا، من جنب هستم و آبی نيست که با آن غسل کنم. پيامبر صلى الله عليه و سلم به او گفت: «عَلَيْك بِالصَّعِيدِ، فَإِنَّهُ يَكْفِيَكَ»: «از خاک استفاده کن (تيمم کن) که آن برای تو کافی است». صف های تان را (هنگام نماز) راست کنيد؛ وگرنه بيم آن می رود که الله چهره های تان را مسخ کند (يا در ميان شما اختلاف و کينه بيندازد). روزی رسول الله صلی الله علیه وسلم همراه صحابه نماز ظهر را خواند و در پايان دو ركعت اول، فراموش كرد بنشيند. مردم نيز با او بلند شدند. وقتی نماز به پايان رسيد و مردم منتظر سلام گفتن رسول الله صلى الله عليه وسلم بودند، ایشان در حالی كه نشسته بود، تكبير گفت و قبل از اینکه سلام دهد، دو سجده بجای آورد و سپس سلام گفت. روزی در دوران نوجوانی، سوار بر ماده الاغی بودم و بسوی سرزمين «منا» می رفتم. رسول الله صلى الله عليه وسلم در «منا» بدون اينكه ستره ای گذاشته باشد، مشغول نماز بود. رسول الله صلى الله عليه وسلم هنگام شروع نماز و هنگام ركوع، تكبير می گفت. و هنگامی كه از ركوع بلند می شد، «سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ» می گفت. در شدت گرما، نماز ظهر را زمانی بخوانيد كه هوا اندكی سردتر شود. زيرا شدت گرما از تنفس دوزخ است. پيامبر صلى الله عليه و سلم سوار بر شترش به هر سمتی که بود، نماز نافله می خواند و با سرش [جهت رکوع و سجده] اشاره می کرد. و ابن عمر این کار را انجام می داد. رسول الله صلی الله علیه وسلم به همراه اسامه بن زید و بلال و عثمان بن طلحه وارد خانه شد. روز جمعه مردی از دری که سمت دار القضاء بود درحالی وارد مسجد شد که رسول الله صلى الله عليه و سلم ايستاده در حال ايراد خطبه بود. نماز محمد صلی الله علیه وسلم را زير نظر گرفتم؛ متوجه شدم که قيام، رکوع، اعتدال بعد از رکوع، سجده، نشستن ميان دو سجده، سجده ی دوم و نشستن ميان سلام گفتن و روی برگرداندن رسول الله صلی الله علیه وسلم همه [از نظر زمانی] نزدیک به هم بود. رسول الله صلى الله عليه وسلم وارد مسجد شد. بعد از ايشان، شخص ديگری آمد و نماز خواند. سپس آمد و به رسول الله صلى الله عليه وسلم سلام كرد. رسول الله صلى الله عليه وسلم به او فرمود: «ارْجِعْ فَصَلِّ، فَإِنَّكَ لَمْ تُصَلِّ»: «بازگرد و نماز بخوان که تو نماز نخواندی». رسول الله صلى الله عليه وسلم درحالی نماز می خواند که امامه دختر زينب (نوه اش) را بر دوش داشت. رسول الله صلى الله عليه وسلم همان گونه كه سوره ای از قرآن را به ما می آموخت، استخاره در همه ی كارها را نيز به ما آموزش می داد. به بلال رضی الله عنه دستور داده شد كلمات اذان را دوبار و كلمات اقامه را يك بار بگويد. بلند شويد تا برای شما نماز بخوانم. هرگاه زنِ يکی از شما اجازه ی رفتن به مسجد خواست، او را منع نکند. همراه ابوبکر و عمر و عثمان نماز خواندم و از هیچیک نشنیدم که «بسم الله الرحمن الرحیم» بخواند. رسول الله صلى الله عليه وسلم بر هيچيک از نمازهای نافله به اندازه ی دو رکعت سنت صبح پايبندی و مواظبت نمی کرد. نماز جماعت، بيست و هفت درجه بر نماز انفرادی برتری دارد. رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز ظهر را پس از زوال و نماز عصر را زمانی كه آفتاب خوب روشن بود و نماز مغرب را بلافاصله بعد از غروب می خواند. درحالی که رسول الله صلى الله عليه وسلم در خيمه ی سرخ رنگش بود نزد ایشان رفتم که بلال رضی الله عنه آب وضوی ایشان را آورد. برخی از اصحاب به آب وضوی رسول الله صلى الله عليه وسلم دست يافتند - و برای تبرک به خود ماليدند - و آنها که بی نصیب ماندند، به آبی که دوستان شان گرفته بودند، دست می کشيدند. رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز صبح را می خواند و تعدادی از زنان مسلمان هم، با پوشش کامل در نماز شركت می كردند چنانكه خود را در چادرهای شان می پيچيدند. و هنگامی كه به خانه های شان برمی گشتند، (بدليل تاريكی هوا) هيچكس آنان را نمی شناخت. پيش از آنکه صبح شود، نماز وتر را بخوانيد. ای بنی سلمه، در محل خود بمانيد تا گام های تان (به سوی مسجد) ثبت شود؛ در محل اقامت خود بمانيد تا پاداش گام هايی که به سوی مسجد برمی داريد، به شما برسد. هرگاه يکی از شما شب هنگام برخاست و - به خاطرِ خواب آلودگی - خواندن قرآن بر زبانش دشوار بود و نمی فهميد چه می خوانَد، بايد بخوابد. عبدالله مردِ خوبی است؛ اگر نماز شب می گزارد. رسول الله صلی الله علیه وسلم شب را به اندازه ای به عبادت می ايستاد که پاهايش ترَک (وَرَم) می کرد. محبوب ترين مکان ها نزد الله، مساجد و منفورترين مکان ها نزد الله، بازارها هستند. رسول الله صلی الله علیه وسلم روز جمعه در حال ایراد خطبه بود که مردی آمد؛ به او فرمود: «ای فلانی، آيا نماز خوانده ای؟» گفت: خير. رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «برخيز و دو ركعت نماز بخوان». همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم بودم که در سفر بیش از دو رکعت نمی خواند و ابوبکر و عمر و عثمان چنین عمل می کردند. رسول الله صلى الله عليه وسلم شخصی را به عنوان فرمانده ی دسته ای از مجاهدان تعيين و اعزام کرد. هنگامی که وی برای يارانش امامت می داد، قرائتش را با «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» به پايان می رساند. ماه و خورشيد دو نشانه از نشانه های (قدرت) الله هستند و به خاطر مرگ و زندگی كسی دچار گرفتگی نمی شوند. پس هرگاه چنين حالت هايی را ديديد، دعا كنيد و تكبير بگوييد و نماز بخوانيد و صدقه بدهيد. روبروی رسول الله صلى الله عليه وسلم می خوابيدم چنانكه پاهايم در سمت قبله ی ايشان قرار می گرفت. هنگامی كه می خواست سجده کند، با انگشتانش به آرامی مرا متوجه می کرد و من پاهايم را جمع می كردم. و چون بلند می شد، پاهايم را دراز می كردم. در آن زمان، چراغی در خانه ها وجود نداشت. رسول الله صلى الله عليه وسلم برای خواندن نماز استسقاء (طلب باران) خارج شد و رو به قبله دست به دعا برداشت و ردایش را وارونه کرد و سپس دو رکعت نماز خواند و با صدای بلند قرائت نمود. من و عمران بن حُصَین پشت سر علی بن ابی طالب نماز خواندیم؛ وقتی علی رضی الله عنه سجده می کرد، تکبیر می گفت و هرگاه سر از سجده بر می داشت، تکبیر می گفت. از رسول الله صلى الله عليه وسلم شنیدم که سوره ی طور را در نماز مغرب می خواند. رسول الله صلى الله عليه وسلم و ابوبکر و عمر، دو نماز عید را قبل از خطبه خواندند. رسول الله صلى الله عليه وسلم در سفر نماز ظهر و عصر را با هم و نماز مغرب و عشا را با هم جمع می کرد و در یک وقت می خواند. پشت سر هیچ امامی نماز نخواندم که نمازش کوتاه تر و کامل تر از نماز رسول الله صلی الله علیه وسلم باشد. من برای شما نماز می خوانم و قصد نماز خواندن ندارم. چنان نماز می خوانم که دیدم رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز می خواند. چرا سوره های "سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الأعلى"، "وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا"، "وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى" را در نماز نمی خوانی؛ پشت سر تو افراد مسن و ناتوان و کسانی نماز می خوانند که کار فوری دارند. ما نماز جمعه را با رسول الله صلی الله علیه وسلم می خواندیم و درحالی برمی گشتیم که دیوارها سایه ای نداشت تا از سایه ی آنها استفاده کنیم. رسول الله صلى الله عليه وسلم دو خطبه را ایستاده می خواند و با نشستن بین آنها، دو خطبه را از هم جدا می کرد. هرکس به سبب غلبه ی خواب از عمل شبانه ای که معمولا انجام می داده یا بخشی از آن باز بماند، آن را در بین نماز صبح و ظهر انجام دهد، در این صورت برای او اجر و پاداشی همانند زمانی که آن را در شب انجام می داده، نوشته می شود. اين مرد، از ابوالقاسم صلى الله عليه وسلم نافرمانی کرد. می بينم که تو به گوسفند و بيابان علاقه داری؛ لذا هنگامی که در ميان گوسفندانت بودی. هرگاه يکی از شما نماز می خواند و خوابش گرفت، بايد بخوابد تا خواب از سرش برود. نمازها را با رسول الله صلى الله عليه وسلم می خواندم؛ نماز و خطبه ی رسول الله صلى الله عليه وسلم در حد اعتدال بود. (نه بسيار طولانی و نه خيلی کوتاه). هريک از شما تا زمانی که با نشاط است، نماز بخواند و هرگاه خسته شد، بخوابد. بس کن، به اندازه ای که توانايی داريد، عبادت کنيد؛ به الله سوگند که الله از دادنِ پاداش اعمال نيک خسته نمی شود، اما شما از عبادت خسته می شويد. بهترين عمل نزد الله، عملی است که صاحبش بر آن مداومت کند. وقتی در جايی اتراق می کرديم، تا زمانی که بارهای مان را از دوش حیوان باز نمی کرديم (و پايين نمی گذاشتيم)، مشغول نماز نمی شديم. سبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ المَلاَئِكَةِ وَالرُّوحِ. وقتی رسول الله صلی الله علیه وسلم بیمار بود، نشسته در خانه اش نماز خواند. چون رسول الله صلى الله عليه وسلم "سمع الله لمن حمده" می گفت، هیچیک از ما پشتش را خم نمی کرد تا اینکه رسول الله صلى الله عليه وسلم را در سجده می یافت؛ آنگاه بعد از او به سجده می رفتیم. به رسول الله صلى الله عليه وسلم خبر رسيد که بین بنی عمرو بن عوف اختلاف و دعوايی پديد آمده است؛ از اين رو رسول الله صلى الله عليه وسلم با تعدادی از مردم، جهت ایجاد صلح و آشتی میان آنها نزدشان رفت. رسول الله صلی الله علیه وسلم دو نماز مغرب و عشاء را جمع نمود و برای هریک از آنها اقامه گفت و بین آنها و بعد از هریک از آنها نماز نخواند. «اگر کسی که از جلوی نمازگزار می گذرد، می دانست که با اين کار چقدر گنه کار می شود، چنانچه چهل - روز يا ماه يا سال - توقف می کرد، برايش بهتر از آن بود که از جلوی نمازگزار عبور کند». ابونضر می گويد: نمی دانم فرمود: چهل روز، چهل ماه يا چهل سال. رسول الله صلی الله علیه وسلم به ما دستور داد تا روز عيد قربان و فطر، دوشيزه ها و دختران پرده نشين را جهت حضور در مراسم عيد از خانه بيرون بياوريم؛ و به زنانی که عادت ماهيانه بودند دستور داد تا از مصلای مسلمين فاصله بگيرند. بار الها! گناهان گذشته و آينده، پنهان و آشکار، تجاوزهای مرا و آنچه را که تو بهتر از من می دانی، مغفرت کن؛ چرا که تقديم و تأخير بدست توست و هيچ معبود بر حقی جز تو وجود ندارد. شبی همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم به نماز (شب) ایستادم. ایشان سوره بقره را خواند. از هیچ آیه ای با مضمون رحمت عبور نمی کرد مگر اینکه مکث نموده و از الله رحمتش را درخواست می کرد. و از هیچ آیه ای با مضمون عذاب است عبور نمی کرد، مگر اینکه مکث نموده و از الله پناه می خواست. پروردگارا، تسليم تو شدم، به تو ايمان آوردم، به تو توكل نمودم و به تو روی آوردم. به كمک تو با دشمنان مبارزه كردم. و تو را حَكَم قرار دادم. پس گناهان اول و آخر و آشکار و پنهان مرا بيامرز. و آنچه تو در رابطه با آن از من آگاهتری. معبود بر حقی جز تو وجود ندارد. پروردگارا، ای رب جبرائيل و ميكائيل و اسرافيل، ای آفريدگار آسمان ها و زمين، ای آگاه بر پيدا و پنهان، تو ميان بندگانت در مسايل مورد اختلاف شان قضاوت می كنی. به اجازه و فرمان خود در مسايل مورد اختلاف مرا به حق هدايت بفرما، تو هرکس را بخواهی به راه راست هدایت می کنی. از انس رضی الله عنه روایت است که می گوید: وقتی در جایی اتراق می کرديم، تا زمانی که بارهای شترها را باز نمی کرديم (و پايين نمی گذاشتيم)، مشغول نماز نمی شديم. چيزهايی مانند ادرار و نجاست شايسته ی اين مساجد نيست؛ بلكه اين مساجد برای ذكر الله متعال و تلاوت قرآن ساخته شده اند. مردی در مسجد اعلام کرد که آيا کسی شترِ سرخِ مرا نديده است؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «آن را نيابی؛ مساجد فقط برای همان هدفی بنا شده که برای آن ساخته شده اند». رسول الله صلى الله عليه وسلم از چمباتمه زدن در روز جمعه و درحال خطبه خواندن امام منع فرمود. هنگامی كه برای نماز اذان داده می شود، شيطان فرار می كند و از عقب خود، هوا خارج می كند تا صدای اذان را نشنود. گردنِ مؤذن ها در روز قیامت از گردنِ همه ی مردم بلندتر است. هرگاه گوشه ای از خورشيد طلوع کرد، نماز نخوانید تا اينکه به خوبی آشکار و هويدا گردد؛ و هرگاه گوشه ای از آفتاب غروب نمود، تا به خوبی غروب نکرده، نماز نخوانید. و به عمد، نمازتان را به هنگام طلوع و غروب خورشيد نخوانيد؛ چون خورشيد بين دو شاخ شيطانی یا شیطان طلوع می کند. وقت نماز ظهر از زوال آفتاب آغاز شده و تا هنگامی که سايه ی شخص به اندازه ی خودش نشده و وقت نماز عصر فرا نرسيده است، ادامه پيدا می کند. و وقت نماز عصر (از وقتی که سايه ی شخص به اندازه ی خودش می شود) تا هنگام زرد شدن خورشيد می باشد. و وقت نماز مغرب (از غروب آفتاب) تا زمانی است که شفق (سرخی) پنهان نشده است. و وقت نماز عشا (بعد از پنهان شدن شفق) تا نصف شب است. و وقت نماز صبح از طلوع فجر تا قبل از طلوع خورشيد است. نماز مغرب را همراه رسول الله صلى الله عليه وسلم می خوانديم و بر می گشتيم. باز هم هوا به اندازه ای روشن بود كه اگر تيری را پرتاب می كرديم، جای افتادن آن را می ديديم. هرکس يک رکعت از نماز صبح را قبل از طلوع خورشيد دريابد، نماز صبح را دريافته است؛ و کسی که يک رکعت از نماز عصر را قبل از غروب خورشيد دريابد، يقيناً نماز عصر را دريافته است. هیچکس را از طواف این خانه و خواندن نماز (طواف) در هر ساعتی از شبانه روز که بخواهد باز ندارید. فجر دو تا است: فجری که همانند دم گرگ (عمودی شکل تا آسمان) است، در این وقت خواندن نماز (صبح) جایز نیست و خوردن (سحری) در آن حرام نیست. و فجر دیگر که به صورت مستطیل در پهنه افق طلوع می کند، در این وقت خواندن نماز صبح جایز گشته و خوردن (سحری) حرام می شود. افرادی که (در اینجا) حضور دارند باید به اطلاع افراد غایب برسانند که پس از طلوع فجر جز دو رکعت (سنت صبح) نماز (نفل) دیگری نخوانید. ان شاء الله، اين رؤيا (خواب) حق است. پس در کنار بلال بايست و کلماتی را که در خواب دیدی به او بياموز تا با آنها اذان بگويد، زيرا صدای او از صدای تو بلندتر و رساتر است. این سنت (پیامبر) است که هر گاه مؤذن در اذان صبح «حَىَّ عَلَى الْفَلاَحِ» گفت، (پس از آن) «الصَّلاَةُ خَيْرٌ مِنَ النَّوْمِ» بگوید. رسول الله صلی الله علیه وسلم میان نماز مغرب و عشاء جمع نمود، به این صورت که مغرب را سه رکعت و عشاء را دو رکعت با یک اقامه خواند. تو امام (پيشنماز) آنان هستی و در امامت، حال ضعيف ترین شان را رعايت کن و (برای اعلام وقت نماز) مؤذنی را انتخاب کن که در مقابل اذانش، اجرتی دريافت نکند. مؤذن رسول الله صلی الله علیه وسلم صبر می کرد و اقامه را نمی گفت، تا اینکه رسول الله صلی الله علیه وسلم را می دید که خارج شده است، آنگاه با دیدن ایشان اقامه می گفت. شبی تاریک همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم در سفری بودیم و نمی دانستیم قبله در کدام سو قرار دارد، در نتیجه هریک از ما به سویی نماز خواند. چون صبح شد این مساله را برای رسول الله صلی الله علیه وسلم ذکر نمودیم، پس این آیه نازل شد: «فَأينَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللهِ» [بقره: 115] «پس به هر سو رو کنید، آنجا وجه الله [قبله] است». قبله، ما بین مشرق و مغرب است هرگاه کسی از شما به مسجد آمد، دقت کند اگر پلیدی و نجاستی در کفش هایش ديد، باید آن را بر زمين بمالد و سپس در آنها نماز بخواند. درحالی رسول الله صلی الله علیه وسلم را در نماز دیدم که از شدت گریه از سینه اش صدایی چون صدای آسیاب به گوش می رسید. رسول الله صلی الله علیه وسلم به قبا رفت تا در آنجا نماز بخواند. رسول الله صلی الله علیه وسلم را درحالی دیدم که برای مردم امامت می داد و در عین حال امامه بنت ابی العاص که دختر زینب بنت رسول الله صلی الله علیه وسلم است، بر دوشش بود؛ چون به رکوع می رفت، آن را بر زمین می گذاشت و چون سر از سجده بر می داشت، دوباره او را بر می داشت. در حال نماز دو موجود سیاه، یعنی مار و عقرب را بکشید. ما نماز می خواندیم و حيوانات از جلوی ما می گذشتند؛ در اين باره با رسول الله صلی الله علیه وسلم صحبت کرديم؛ ایشان فرمود: «اگر چيزی به اندازه ی چوب پايانی رحل، جلوی شما باشد، هر چه از جلوی شما بگذرد به شما ضرری نمی رساند». هرگاه یکی از شما نماز گزارد، باید برای نمازش ستره بگذارد، هرچند با یک تیر باشد. هرگاه يکی از شما به نماز ايستاد و جلويش چيزی به اندازه ی چوب پايانی رحل قرار داشت، آن چيز برای وی ستره بشمار می رود. اما اگر جلويش چيزی مانند چوب پايانی رحل قرار نداشت، (عبور) الاغ، زن و سگ سياه باعث قطع شدن نمازش می شود. عایشه رضی الله عنها مکروه می دانست کسی درحالی نماز بخواند که دستش را بر لگنش گذاشته است و می فرمود: این عمل یهود است. اگر شام قبل از نماز مغرب آماده شد، نخست شام بخوريد و در غذا خوردن عجله نکنید. از رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد نگاه کردن به اطراف در نماز سوال کردم؛ فرمود: «آن نوعی سرقت شيطان از نماز بنده است». اين لباس را به ابوجهم بدهيد و لباس خشن و بی نقش و نگار او را برای من بياوريد. زيرا اين نقش و نگارها، توجه مرا از نماز به سوی خود جلب كرد. رسول الله صلی الله علیه وسلم به ساختن مساجد در محله ها و نظافت و خوشبویی امر نمود. تو را به الله سوگند، آيا شنيدی که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «ای حسان، از طرف من به مشرکين پاسخ بده؛ یا الله، حسان را توسط جبرئيل ياری کن؟». ابوهريره گفت: بله. هرکه از کسی شنيد که در مسجد گم شده ای را اعلام می کند، بگويد: الله آن را به تو برنگرداند؛ زيرا مساجد برای اين کار ساخته نشده اند. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «هرگاه ديديد که کسی در مسجد چيزی می فروشد يا می خَرَد، بگوييد: الله در تجارت تو سود ندهد؛ و هرگاه ديديد که کسی در مسجد گم شده ای را اعلام می کند، بگوييد: الله آن را به تو برنگرداند». ای ابوبکر، آنها را به حال خودشان بگذار که ایام عید است. قیامت برپا نمی شود تا زمانی که مردم در رابطه با مساجد بر یکدیگر فخر بفروشند. حديث «المسيء صلاته» به روایت رفاعه رضی الله عنه سخن ابوحمید ساعدی در میان ده تن از اصحاب رسول الله صلی الله علیه وسلم، از جمله ابوقتاده که: من از همه شما به نماز رسول الله صلی الله علیه وسلم آگاهترم. چون رسول الله صلی الله علیه وسلم در وقتی از شب بیدار می شد، تکبير (الله اکبر) گفته و سپس این دعا را می خواند: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَبِحَمْدِكَ وَتَبَارَكَ اسْمُكَ وَتَعَالَى جَدُّكَ وَلَا إِلَهَ غَيْرُكَ». رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز را با تکبير و قرائت را با «الحَمْدُ لله ربِّ العَالمين» آغاز می نمود و هنگامی که رکوع می کرد نه سرش را بالا می گرفت و نه پايين؛ بلکه تعادل را در این بین رعايت می نمود. همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز خواندم، ایشان دست راستش را بر دست چپش و بر روی سینه قرار داد. رسول الله صلی الله علیه وسلم و ابوبکر و عمر رضی الله عنهما نماز را با «الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ» شروع می کردند. اما اين مرد دستش را پر از خير و برکت نمود. رسول الله صلى الله عليه وسلم در دو ركعت اول نماز ظهر، سوره فاتحه را با سوره ای ديگر از قرآن می خواند. اما در دو ركعت آخر، فقط سوره فاتحه را می خواند. و گاهی آیه ای را به گوش ما می رساند. ما (مقدار قيام) رسول الله صلى الله عليه وسلم را در نماز های ظهر و عصر تخمين می زديم؛ قیان ایشان در دو رکعت اول نماز ظهر را به اندازه ی "الم تنزيل السجدة" و در دو رکعت آخر ظهر به اندازه ی نصف اين مقدار تخمین می زدیم. پشت سر هیچ کسی که نمازش شباهت بیشتری به نماز رسول الله داشته باشد، نماز نخواندم، مگر پشت سر فلانی؛ ما پشت سرش نماز گزاردیم و او دو رکعت اول نماز ظهر را طولانی نموده و دو رکعت آخر را کوتاه می خواند. شنيدم كه رسول الله صلى الله عليه وسلم در نماز مغرب، سوره ی طور را می خواند و چون به اين آيه رسيد: «أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَيْرِ شَيْءٍ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ (35) أَمْ خَلَقُوا السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بَل لَّا يُوقِنُونَ (36) أَمْ عِندَهُمْ خَزَائِنُ رَبِّكَ أَمْ هُمُ الْمُسَيْطِرُونَ»: «آیا آنان از هیچ آفریده شده ‏اند یا خود آفرینندۀ خویشند؟ آیا آنان آسمان ها و زمین را آفریده اند؟ [نه،] بلکه آنان یقین ندارند [که الله آفرینندۀ مطلق است] آیا گنجینه های [نعمت و هدایت] پروردگارت نزد آنان است؟ آیا [بر همه چیز] تسلط دارند؟» نزديک بود قلبم از جا كنده شود. ای مردم، از بشارت های نبوت جز رویای صالحه که مسلمان می بيند يا به او نشان داده می شود، چيز ديگری باقی نمانده است. آگاه باشيد که من از خواندن قرآن در رکوع و سجده منع شده ام. نماز رسول الله صلی الله علیه وسلم از جمله مقدار رکوع ایشان و هنگامی که سر از رکوع بر می داشت و سجده و ما بین دو سجده ی ایشان همگی نزدیک به هم بود. وقتی رسول الله صلی الله علیه وسلم رکوع می کرد، انگشتانش را باز می کرد و آنگاه که سجده می کرد آنها را جمع می کرد. هرگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم در رکعت فرد از نمازش بود، برای رکعت دیگر بر نمی خاست تا اینکه راست می نشست. رسول الله صلی الله علیه وسلم یک ماه بعد از رکوع قنوت خواند و در آن علیه قبایلی از بنی سلیم دعا می کرد. رسول الله صلی الله علیه وسلم تنها زمانی قنوت می خواند که برای قومی یا علیه قومی دعا می نمود. ای پدر، تو حدود پنج سال پشت سر رسول الله صلی الله علیه وسلم و ابوبکر و عمر و عثمان و علی در کوفه نماز خواندی، آیا در نماز صبح قنوت می خواندند؟ وی گفت: پسرم، این کار بدعت است. از عبدالله بن زبیر رضی اله عنهما روایت است که می گوید: هنگامی که رسول الله صلی الله علیه وسلم (در نماز) برای دعا (تشهد) می نشست، دست راستش را بر ران راستش و دست چپش را بر ران چپش می گذاشت و با انگشت سبابه اشاره می کرد و انگشت ابهام را بر انگشت وسط می گذاشت و با کف دست چپش زانویش را می گرفت. رسول الله صلی الله علیه وسلم چنان تشهد را به ما می آموخت که سوره ای از قرآن را به ما آموزش می داد. بر زمین نماز بخوان اگر می توانی، وگرنه با اشاره نماز بخوان و سرت را در سجده پایین تر از رکوع قرار بده. شبی رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز شبش را تنها با یک آیه از قرآن خواند. به امامت مغیره بن شعبه نماز خواندیم که پس از پایان دو رکعت، برای تشهد ننشست و بلند شد؛ گفتیم: سبحان الله؛ وی گفت: "سبحان الله" و نماز را ادامه داد؛ وقتی نمازش را تمام کرد و سلام داد، دو سجده ی سهو به جا آورد؛ آنگاه که رو برگرداند، گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم را دیدم که چنین عمل نمود. ابوهریره رضی الله عنه سوره ی انشقاق را برای آنها قرائت نمود و در آن سجده کرد؛ زمانی که رو گرداند، به آنها خبر داد که رسول الله صلی الله علیه وسلم در این سوره سجده کرده است. سوره ی «نجم» را بر رسول الله صلی الله علیه وسلم خواندم و ایشان در آن سجده نکرد. به رسول الله صلی الله علیه وسلم گفتم: آیا در سوره ی حج دو سجده وجود دارد؟ فرمود: «بله؛ و هرکس در این دو سجده ی تلاوت سجده نمی کند، آنها را نخواند». هرگاه امر خوشایندی برای رسول الله صلی الله علیه وسلم روی می داد یا به ایشان بشارتی داده می شد، جهت شکر و سپاسگذاری از الله متعال به سجده می افتاد. پيش از مغرب، دو رکعت نماز بخوانيد. رسول الله صلى الله عليه وسلم بر منبر بود كه شخصی پرسيد: نماز شب را چگونه بايد خواند؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «دو ركعت، دو ركعت خوانده شود. و اگر احتمال طلوع فجر می رود، يك ركعت ديگر بخواند تا نمازهايش را وتر بگرداند». وتر حق است؛ هرکس می خواهد هفت رکعت وتر بخواند و هرکس می خواهد پنج رکعت وتر بخواند و آنکه می خواهد سه رکعت وتر بخواند و کسی که می خواهد یک رکعت وتر بخواند. رسول الله صلی الله علیه وسلم در رمضان با ما هشت رکعت به همراه وتر خواند. شب بعد که در مسجد جمع شدیم و در انتظار خروج ایشان بودیم، تا صبح به مسجد نیامد. ای عبدالله، مانندِ فلانی نباش که نماز شب می خوانْد، ولی پس از مدتی آن را ترک کرد. ای اهل قرآن، نماز وتر بخوانید که الله وتر (فرد) است و (نماز) وتر را (که تعداد رکعات آن فرد است) دوست دارد. در یک شب دو نماز وتر نیست. هرکس از خواندن نماز وتر خواب ماند یا آن را فراموش کرد، هرگاه به یاد آورد، آن را بخواند. چه بسا رسول الله صلى الله عليه وسلم دوست داشت عملی را انجام دهد، ولی از ترس اينکه مردم نيز به آن عمل کنند و بر آنان فرض شود، آن را ترک می کرد. به همين دليل نماز چاشت را نمی خواند؛ ولی من همواره آن را می خوانم. نماز چاشت زمانی است که پای بچه شترها از شدت گرما بسوزد. این کار را نکنید، هرگاه یکی از شما در خانه اش نماز خواند، سپس امام را درحالی یافت که نماز نخوانده است، باید همراه او نماز بخواند که این نماز برای او نافله محسوب می شود. رسول الله صلی الله علیه وسلم اسبی سوار شد و از آن به زمین افتاد و سمت راست بدنش زخمی شد. جلو بياييد و به من اقتدا کنيد و آنان که پشت سر شما هستند، به شما نزديک شوند و پس از شما بايستند. برخی همواره (در صف های) عقب می ايستند تا اينکه الله آنها را (از رحمتش يا از علاقه و رغبت به کارهای نيک) عقب می اندازد. شما مردم را از دين متنفر می كنيد. پس هركس امامت نماز را به عهده دارد، باید آن را كوتاه بخواند و طولانی نكند. زيرا در ميان نماز گزاران، افراد بيمار، ضعيف و كسانی وجود دارد كه كار فوری دارند. فلان نماز را در فلان وقت بخوانيد و فلان نماز را در فلان وقت بخوانيد. و هرگاه وقت نماز فرا رسيد، يكی از شما اذان بگويد و كسی كه بيشتر قرآن می داند، امامت دهد. کسی برای مردم امامت دهد که بیش از دیگران قرآن حفظ باشد. یا الله، در دلم، چشمانم، گوش هايم، سمت راستم، سمت چپم، بالای سرم، زير پايم، پيش رويم و پشت سرم، نوری قرار بده. من و یتیمی در خانه ی مان پشت سر رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز خواندیم و مادر ام سلیم پشت سر ما بود. الله بر حرص و اشتیاق تو بیفزاید، اما دوباره این کار را نکن. ام ورقه دختر عبدالله بن حارث انصاری قرآن را حفظ کرده بود و رسول الله صلی الله علیه وسلم به وی دستور داد که برای اهل خانه اش امامت دهد. رسول الله صلى الله عليه وسلم ابن ام مکتوم را که فردی کور بود، جانشین خود قرار داد تا برای مردم امامت دهد. نزدِ خانواده های تان باز گرديد و نزدِ آنها اقامت نماييد و آنها را تعليم دهيد و - به نماز و ساير احکام اسلام - امر کنيد و فلان نماز را در فلان وقت بخوانيد و فلان نماز را در فلان وقت؛ هنگامی که وقتِ نماز فرا می رسد، باید يکی از شما اذان بگويد و مسن ترين شما امامت دهد. اين آيات و نشانه هايی که الله متعال می فرستد به سبب مرگ و زندگی کسی نيست، بلکه الله متعال آنها را از این جهت می فرستد تا بندگانش را بترساند؛ پس اگر اين آيات را ديديد به ذکر الله و دعا و طلب مغفرت و آمرزش پناه ببرید. ای رسول خدا، من نماز عصر را نزديك غروب آفتاب خواندم. رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «به خدا سوگند، من هنوز نماز عصر را نخوانده ام». بعد از آن به بُطحان رفته، وضو گرفتيم. و رسول الله صلى الله عليه وسلم پس از غروب آفتاب، نخست نماز عصر و سپس نماز مغرب را خواند. شبی نزد خاله ام ميمونه خوابيدم که رسول الله صلى الله عليه وسلم برای نماز شب برخاست؛ پس در سمت چپ ایشان ایستادم که سرم را گرفت و مرا در سمت راست خود قرار داد. الله خانه ها و قبرهای شان را پُر از آتش بگرداند که ما را از نماز عصر بازداشتند تا اینکه خورشید غروب کرد. حدیث ذوالیدین در مورد سجده ی سهو کیفیت نماز خوف در غزوه ی ذات الرقاع اهالی کوفه از سعد بن ابی وقاص رضی الله عنه - که والیِ آنها بود - به عمر بن خطاب رضی الله عنه شکايت کردند. و عمر او را برکنار کرد و عمار رضی الله عنه را بر آنان گماشت. هنگام بلند كردن سرش از ركوعِ ركعت دوم نماز صبح، بعد از گفتن سمع الله لمن حمده، ربنا لك الحمد، می فرمود: «یا الله، فلانی و فلانی را لعنت كن». بنابراین الله متعال این آيه را نازل فرمود: «لَيْسَ لَكَ مِنْ الأَمْرِ شَيْءٌ»: «[ای پیامبر] هیچ چیزی از کار [بندگان] در دست تو نیست». صفت نماز خوف چنانکه جابر روایت کرده است. من و پدرم نزد ابوبرزه اسلمی رفتیم و پدرم به او گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم نمازهای فرض را در چه وقت می خواند؟ داستان اسلام آوردن عمرو بن عبسه و اینکه رسول الله صلی الله علیه وسلم به وی نماز و وضو را آموزش می دهد. رسول الله صلی الله علیه وسلم در یکی از روزها به همراه ما نماز خوف خواند؛ به این ترتیب که عده ای همراه او به نماز ایستادند و عده ای در برابر دشمن قرار گرفتند؛ پس با کسانی که همراه ایشان بودند، یک رکعت نماز خواند، سپس آنها جای خود را به عده ی دیگر دادند و رسول الله صلی الله علیه وسلم رکعت دیگر را با آنها خواند؛ و هریک از این دو گروه رکعت باقی مانده را خواندند. یا الله، عیاش بن ابی ربیعه را نجات بده؛ یا الله، سلمه بن هشام را نجات بده؛ یا الله، ولید بن ولید را نجات بده؛ یا الله، مؤمنان ضعیف را نجات بده؛ یا الله، قهر و غضبت را بر قوم مُضَر نازل کن و آنان را دچار خشکسالی مانند خشکسالی دوران يوسف بگردان. جبيل نازل گرديد و مرا امامت داد و من با او نماز خواندم و بار ديگر با او نماز خواندم و بار ديگر با او نماز خواندم و بار ديگر با او نماز خواندم و بار ديگر با او نماز خواندم. وقت نماز عشا اين است، اگر بر امتم دشوار نمی بود. نماز صبح را هنگام روشن شدن (طلوع فجر) بخوانيد؛ زيرا اين برای تان پاداش بيشتری دارد، یا پاداشش بیشتر است. بلال را دیدم که بسوی وادی ابطح خارج شد و اذان داد. وقتی به "حی علی الصلاة، حی علی الفلاح" رسید، گردنش را به راست و چپ چرخاند و بدنش را نچرخاند. مؤذن در اذان و امام در اقامه صاحب اختيار است. اگر چادرت بزرگ بود، آن را روی شانه هايت بينداز؛ و اگر کوتاه بود، به کمرت ببند. هيچيک از سخنان مردم، شايسته ی اين نماز نيست؛ بلکه نماز، عبارت از تسبيح و تکبير و قرائت قرآن است. بلال قبل از طلوع فجر اذان داد. پس رسول الله صلی الله علیه وسلم به او فرمان داد که بازگشته و بگوید: «ألا إن العبد قد نام، ألا إن العبد قد نام»: «بدانید که این بنده (مؤذن) خواب آلود بود». هرگاه یکی از شما به نماز می ایستد، با رحمت الهی مواجه می شود؛ بنابراین سنگریزه ها را جابجا نکند. رسول الله صلی الله علیه وسلم سوارانی را به سوی نجد فرستاد؛ آنان مردی از طايفه بنوحنيفه که ثُمامَه بن اُثال نام داشت و سید و بزرگ اهل یمامه بود، اسیر کردند و او را به يکی از ستون های مسجد بستند. حدود در مساجد اقامه نمی شوند و در مسجد قصاص گرفته نمی شود. سعد در جنگ خندق زخمی شد؛ مردی از قریش که به او حبان بن عَرِقَه گفته می شد، تیری به سوی سعد پرتاب کرد که به شاهرگ او برخورد نمود؛ بنابراین رسول الله صلی الله علیه وسلم برای او خیمه ای در مسجد برپا نمود تا او را از نزدیک عیادت کند. آن كنيزك هر بار که نزد من می آمد و با من سخن می گفت اين شعر را می خواند: وَيَوْمَ الْوِشَاحِ مِنْ أَعَاجِيبِ رَبِّنَا ... أَلا إِنَّهُ مِنْ بَلْدَةِ الْكُفْرِ أَنْجَانِي روز گم شدن آن زيور قرمز، از شگفتی های پروردگار ما بود. ولی شكر كه مرا از ديار كفر نجات داد. رسول الله صلى الله عليه وسلم يكی از نمازهای بعد از زوال (ظهر يا عصر) را دو ركعت خواند - محمد یکی از راویان حدیث می گوید: بیشتر فکر می کنم نماز عصر بود - و سلام گفت؛ سپس به سوی چوبی كه در جلوی مسجد بود، رفت و دستش را روی آن گذاشت. اگر حكم جديدی درباره ی نماز نازل می شد، به اطلاع شما می رساندم. ولی من هم بشری چون شما هستم و همچنان كه شما دچار فراموشی می شويد، من نيز دچار فراموشی می شوم. بنابراين هرگاه دچار فراموشی شدم، به يادم بیاورید. و اگر كسی از شما در نمازش شك نمود، درست و صواب را جستجو نموده و در پی آن باشد و نمازش را بر اساس آن كامل کند، سپس سلام گويد و دو سجده (ی سهو) به جای آورد. برای هر سهوی دو سجده بعد از سلام می باشد. سجده ای که در سوره ی «ص» وجود دارد از جمله سجده هایی نیست که به جا آوردن آن واجب و فرض باشد؛ و رسول الله صلی الله علیه وسلم را دیدم که در این سوره سجده می کرد. عمر بن خطاب رضی الله عنه در روز جمعه بر روی منبر سوره ی نحل را خواند؛ و چون آیه ی شامل سجده ی تلاوت را خواند، سجده کرد و مردم نیز سجده کردند. جبریل علیه السلام نزد من آمده و مرا بشارت داد و گفت: الله عزوجل فرموده است: هرکس به تو درود بفرستد، بر او درود می فرستم؛ و هرکس بر تو سلام کند، بر او سلام می کنم؛ لذا برای الله متعال سجده ی شکر به جا آوردم. رسول الله صلی الله علیه وسلم خالد بن ولید را به سوی اهل یمن فرستاد تا آنها را به سوی اسلام فرا بخواند؛ اما آنها دعوت او را نپذیرفتند؛ آنگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم علی بن ابی طالب را فرستاد. وقتی موذن از اذان دادن برای نماز صبح فارغ می شد و بعد از اینکه فجر نمایان می شد، رسول الله صلى الله عليه وسلم بر می خاست و قبل از نماز فرض صبح، دو رکعت نماز کوتاه می خواند، سپس به پهلوی راست دراز می کشید تا اینکه موذن اقامه بگوید. هرگاه یکی از شما دو رکعتِ قبل از نماز فرض صبح را خواند، باید بر پهلوی راستش دراز کشد. نماز وتر، حُکم نمازهای واجب را ندارد؛ بلکه رسول الله صلى الله عليه وسلم آن را سنُت قرار داده است. الله عزوجل نمازی (به طاعات و عبادات شما) افزوده است، آن را در بین نماز عشاء تا نماز صبح بخوانید. نماز مذکور وتر است وتر. هرکس صبح کند و وتر نخوانده باشد، وتری برای او نیست. رسول الله صلى الله عليه وسلم چهار رکعت نماز چاشت می خواند و هرچه خواستِ الله بود، بر آن می افزود. آیا رسول الله صلی الله علیه وسلم نماز چاشت را می خواند؟ فرمود: خیر، مگر زمانی که از سفر بازمی گشت. اگر کسی که از جلوی نمازگزار می گذرد، می دانست با اين کار چقدر گنه کار می شود، چنانچه چهل- روز يا ماه يا سال- توقف می کرد، برايش بهتر از آن بود که از جلوی نمازگزار عبور کند. هرگاه يكی از شما چيزی را بين خود و مردم ستره قرار داد و نماز خواند و شخصی خواست از جلويش بگذرد، او را دفع كند؛ اگر نپذيرفت، با وی بجنگد زيرا او شيطان است خورشيد و ماه دو آيه از آيه های خداوند هستند که با آنها بندگانش را می ترساند؛ و اين دو هرگز به سبب مرگ شخصی خسوف نمی کنند؛ پس هرگاه با چنین مواردی مواجه شدید نماز بخوانيد و دعا کنيد تا این وضعیت برطرف گردد. نماز هر فرد مسلمان به جماعت، بر نمازی که در خانه و بازار می خواند، بيست و چند درجه برتری دارد. رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز را با تکبير و قرائت را با «الحمد لله رب العالمين» آغاز می نمود و هنگامی که رکوع می کرد نه سرش را بالا می گرفت و نه پايين، بلکه تعادل را رعايت می کرد. هرکس نماز صبح را بخواند، در پناه و حمايتِ الله است. هيچیک از شما تنها در يک لباس که نتواند با آن شانه هایش را بپوشاند نماز نخواند. هرگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم تکبیر می گفت، دست هايش را تا مقابل گوش هايش بلند می کرد؛ و چون به رکوع می رفت دست هايش را تا مقابل گوش هايش بلند می کرد.