كسی که حج نماید، و از مقاربت جنسی و مقدمات آن (در هنگام ادای مناسک حج) پرهیز نماید، و مرتكب گناهی نشود، همانند روزی که از مادرش متولد شده است، (بدون گناه، به منزلش) بر می گردد. هيچ روزى نيست كه عمل صالح در نزد الله، محبوب تر از (عمل در) اين روزها باشد. اسلام بر پنج رکن بنا شده است ثواب يک عمره در رمضان برابر با يک حج - يا برابر با حجی است که همراه من ادا شود. برترين جهاد، حج مقبول است. به مردم امر شد كه آخرين عمل شان در ايام حج، طواف (وداع) باشد مگر زنان حائضه كه از اين قانون مستثنا می باشند. پس از فتحِ [مکه] ديگر هجرتی [از مکه] وجود ندارد؛ ولی جهاد و نيت باقی است. و هرگاه به جهاد فرا خوانده شديد، به جهاد برويد. برای زنی كه به الله و روز قيامت ايمان دارد، جايز نيست مسير يك شبانه روز راه را بدون مَحرَم سفر کند. رسول الله صلى الله عليه وسلم چنين لبيك می گفت: «لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، لَبَّيْكَ لا شَرِيكَ لَكَ لَبَّيْكَ، إِنَّ الْحَمْدَ وَالنِّعْمَةَ لَكَ وَالْمُلْكَ، لا شَرِيكَ لَكَ». مدينه از کوه عير تا کوه ثور حرم است و هرکس در آن بدعتی بياورد يا بدعت گزاری را جای دهد، لعنت الله و ملائکه و همه ی مردم بر اوست و الله در روز قيامت، هيچ توبه و احسان و فديه ای را از او قبول نمی کند. الله متعال در هيچ روزی به اندازه ی روز عرفه، بندگان را از آتش جهنم آزاد نمی کند. کسی که حيوانِ قربانی دارد، پس از رؤيت هلال ماه ذی الحجه چيزی از موها و ناخن هايش را نگيرد تا اينکه قربانی کند. روزه گرفتن دو روز عید فطر و قربان ممنوع می باشد. هيچ نمازی بعد از نماز صبح نیست تا خورشید طلوع کند و هیچ نمازی بعد از عصر نیست تا خورشید غروب کند. بار سفر بسته نمی شود مگر به سوی سه مسجد: مسجدالحرام و مسجد الاقصی این مسجد من (مسجد النبی). سخن عایشه رضی الله عنها: از رسول الله صلی الله علیه وسلم برای شرکت در جهاد اجازه گرفتم که فرمود: «جهاد شما حج است». رسول الله صلى الله عليه وسلم دو قوچ شاخ دار با رنگ آمیخته ی سفيد و سیاه قربانی کرد. زمانی که رسول الله صلی الله علیه وسلم و اصحاب گرامی ایشان (به منظور عمره) وارد مکه شدند، مشرکان گفتند: کسانی نزد شما خواهند آمد که تب يثرب آنها را ضعيف و درمانده کرده است، آنگاه پيامبر صلى الله عليه و سلم به مسلمين دستور داد تا سه دور اول طواف را با حالتی نيم خيز طواف کنند و ميان دو رکن يمانی و حجر الاسود راه بروند. عمر رضی الله عنه كنار حجرالاسود آمد و آن را بوسيد و فرمود: بخوبی می دانم كه تو سنگی بيش نيستی و نمی توانی نفع و ضرر برسانی. اگر نمی ديدم كه رسول الله صلى الله عليه وسلم تو را می بوسيد، تو را نمی بوسيدم. رسول الله صلى الله عليه وسلم در حجة الوداع، سوار بر شتر بيت را طواف كرد و به وسيله عصا حجر الاسود را استلام نمود. هرگز نديدم پيامبر صلى الله عليه و سلم غير از رکن يمانی و رکن حجر الأسود به جای ديگری از بیت دست بکشد. ای مردم، آرامش را حفظ کنيد؛ زيرا نيکی به عجله کردن نيست. رسول الله صلى الله عليه وسلم به «منا» آمد و آنگاه به «جمره» رفت و رمی عقبه را انجام داد؛ سپس به منزل (باراندازِ) خود در منا آمد و قربانی کرد؛ آنگاه به آرایشگر فرمود: «(موهای اينجا را) بگير» و به سمت راست سَرَش اشاره نمود و سپس به سمتِ چپِ سرش؛ و آنگاه شروع به تقسيمِ موهايش در ميانِ مردم کرد. رسول الله صلی الله علیه وسلم به من دستور داد تا شتر قربانی اش را ذبح کنم و گوشت، پوست و پالانش را صدقه نموده و از آن به قصاب چيزی ندهم. عباس بن عبدالمطلب رضی الله عنه از رسول الله صلى الله عليه وسلم اجازه خواست تا شب هايی را كه حجاج در منا می گذرانند، برای تهيه آب آشاميدنی آنها در مكه بماند. و رسول الله صلى الله عليه وسلم نيز به او اجازه داد. رسول الله صلى الله عليه وسلم يكبار گوسفندی را برای ذبح به حرم فرستاد. من قلاده ی هَدی رسول الله صلى الله عليه و سلم را بافتم، سپس ايشان آن را با شکاف دادن کوهانش [برای جاری شدن خون] علامتگذاری کرد و قلاده را به گردن قربانی آويخت - يا من آويختم - سپس قربانی را به خانه ی خدا فرستاد و خود در مدينه باقی ماند و به سبب اين کار محرم نشد تا چيزی بر او حرام شود. رسول الله صلى الله عليه وسلم شخصی را ديد كه شتر قربانی را می كِشيد و با خود می برد. فرمود: «ارْكَبْهَا»: «بر او سوار شو». آن شخص گفت: اين شتر قربانی است. رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «ارْكَبْهَا»: «سوار شو». شخصی هنگام وقوف در عرفات از سوار خود بر زمين افتاد و گردنش شكست (و وفات كرد). پس رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «اغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَكَفِّنُوهُ فِي ثوْبَيْنِ، وَلا تُحَنِّطُوهُ، وَلا تُخَمِّرُوا رَأْسَهُ، فَإِنَّهُ يُبْعَث يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُلَبِّيًا»: «او را با آب و سدر غسل دهيد و در دو پارچه كفن كنيد و مواد خوشبو نزنيد و سرش را نپوشانيد. زيرا او روز قيامت لبيك گويان برانگيخته می شود». ابن مسعود رضی الله عنه خانه را در سمت چپ خود و مِنی را در سمت راست خود قرار داده و سپس می گوید: این جایی بود که سوره ی بقره بر رسول الله صلی الله علیه وسلم نازل شد. از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که در عرفات خطبه خواند و فرمود: «هر محرمی که کفشی برای پوشیدن نیافت، موزه بپوشد و هر محرمی که ازاری برای پوشیدن نیافت، باید سراویل بپوشد». رسول الله صلى الله عليه وسلم و اصحابش صبح روز چهارم ذی الحجه وارد مکه شدند؛ آنگاه رسول الله صلى الله عليه وسلم به اصحابش فرمود تا حج شان را به عمره تبديل کنند؛ اصحاب گفتند: ای رسول خدا، تحلل جزئی یا کلی؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند: «تحلل کامل و کلی». وقتی رسول الله صلى الله عليه وسلم از عرفات به سوی مزدلفه خارج می شد، چگونه حرکت می کرد؟ اسامه گفت: سرعت حرکتش متوسط بود و اگر جای خالی پيدا می کرد سرعت می گرفت. پنج نوع حيوان را كه همگی موذی هستند، می توان در حرم كشت و آنها عبارتند از: كلاغ، باز شكاری، عقرب، موش و سگِ هار. پيراهن، عمامه، شلوار، جامه ی کلاه دار و موزه نمی پوشد، مگر کسی که کفشی نيابد؛ چنين کسی می تواند موزه ها را از زير استخوان قوزک پا قطع نمايد و بپوشد. اگر آنچه را كه اكنون می دانم، ابتدا می دانستم، هدی با خود نمی آوردم. و اگر هدی با من نمی بود از احرام بيرون می آمدم. رسول الله صلى الله عليه وسلم در روز عید قربان نماز عید را خواند و سپس خطبه خواند و قربانی اش را ذبح نمود و فرمود: «هرکس قبل از نماز عید قربانی اش را ذبح نموده است، باید به جای آن قربانی دیگری ذبح کند؛ و کسی که قربانی اش را ذبح نکرده است، باید آن را با نام الله ذبح کند». گورخری به رسول الله صلى الله عليه وسلم اهدا کردم. «یا الله، به كسانی كه (در حج) موهای سرشان را می تراشند، رحم فرما». پرسيدند: ای رسول خدا، كسانی كه (موهای شان را) كوتاه می كنند، چه؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «پروردگارا، به كسانی كه سرشان را می تراشند، رحم بفرما». دوباره پرسيدند: ای رسول خدا، كسانی كه (موهای شان را) كوتاه می كنند، چه؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «بر كوتاه كنندگان نيز رحم بفرما». زمان به صورتِ اصلی اش، مانندِ روزی درآمده که الله متعال آسمان ها و زمين را آفريد؛ هر سال، دوازده ماه می باشد و چهار ماهِ آن حرام است: ذوالقعده، ذوالحجه و محرّم که پُشتِ سرِ هم قرار دارند و رجبِ «مُضَر». رسول الله صلی الله علیه وسلم سوار بر زین و پالان کهنه ای و قطیفه ای که بهای آن معادل چهار درهم یا کمتر بود، حج نمود و سپس فرمود: «یا الله، حجی بود به دور از ریا و شهرت». رسول الله صلی الله علیه وسلم در حالی با وی ازدواج کرده که حلال بوده است. هرکس توانگر باشد و قربانی نکند، به عیدگاه ما نزدیک نگردد. ما به همراه رسول الله صلی الله علیه وسلم در سال حدیبیه، یک شتر را از طرف هفت نفر و یک گاو را از طرف هفت نفر قربانی می کردیم. در حجة الوداع مرا با رسول الله صلى الله عليه وسلم به حج بردند درحالی که پسربچه ای هفت ساله بودم. رسول الله صلى الله عليه وسلم سوار بر شتر حج گزارد و توشه ی سفرش نيز روی همان شتر بود. عُکاظ، مِجَنّه و ذوالمجاز، بازارهايی بود که در دوران جاهليت- در مکه- برپا می شد و مسلمانان گمان می کردند که اگر در موسم حج تجارت کنند، گنهکار می شوند تا اينکه اين آيه نازل شد: «لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ» [بقره: 198] «گناهی بر شما نيست که (در ايام حج تجارت کنيد و) از فضل (و روزی) پروردگارتان بجوييد». رسول الله صلى الله عليه وسلم از گردنه ی بالایی راه كداء كه در بطحاء است، وارد مكه شد و از گردنه پايينی بيرون رفت. رسول الله صلى الله عليه وسلم از راه «شجره» - مدينه را - به قصد مكه ترك می کرد و در بازگشت، از راه «معرَّس» وارد مدينه می شد. هنگام ورود به مکه از گردنه ی بالايی وارد می گشت و هنگام خروج، مکه را از گردنه ی پايينی ترک می کرد. آيه ی حج تمتع در قرآن نازل شد و رسول الله صلى الله عليه و سلم ما را به انجام آن دستور داد و پس از آن هيچ آيه ای در قرآن نازل نشد که تمتع را تحريم کند و تا رسول الله صلى الله عليه و سلم زنده بود ما را از انجام آن نهی نکرد. از ابن عباس رضى الله عنهما درباره ی حج تمتع پرسيدم؛ وی مرا به انجام آن امر نمود؛ و از او درباره ی هدی سوال کردم که در پاسخ گفت: شتر يا گاو يا گوسفند يا شراکت در قربانی کردن شتر و گاو؛ راوی می گوید: برخی انجام تمتع را نمی پسندیدند. خوردن محرم از شکاری که به خاطر او صید شده و خود در صید آن نقشی نداشته است. رسول الله صلى الله عليه وسلم را ديدم كه هنگام ورود به مكه، در آغاز طواف حجر الاسود را می بوسيد و از هفت شوط، در سه شوط اول رمل می كرد. ای رسول خدا، چه شده که مردم از احرام عمره بيرون آمده اند ولی شما هنوز در احرام باقی مانده ايد؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «من (به نيت باقی ماندن مدتی طولانی در احرام) به موی خود صمغ کشيده ام و با خود قربانی آورده ام بنابراين تا زمانی که قربانی نکرده ام، از احرام بيرون نمی آيم». چگونه رسول الله صلی الله علیه وسلم در حال احرام سرش را می شست؟ ما که نيت حج کرده بوديم، همراه رسول الله صلى الله عليه وسلم آمديم. رسول الله صلى الله عليه وسلم به ما دستور داد تا نيت حج مان را تبديل به عمره نماييم. درحالی مرا نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم بردند که شپش بر صورتم می ريخت. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «فکر نمی کردم اينگونه دچار مشکل شده ای. آيا می توانی گوسفندی پيدا کنی؟». گفتم: خير. پس رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «سه روز روزه بگیر يا شش مسکين را غذا بده». «ای زن گرفتار و مصيبت زده، آیا طواف زيارت را انجام نداده است؟» گفته شد: بله انجام داده است. فرمود: «پس حرکت کن». رسول الله صلى الله عليه وسلم بعد از نماز عید قربان در خطبه فرمود: «هركس مثل ما نماز بخواند و بعد از نماز، مثل ما قربانی كند، قربانی اش بجا و درست می باشد؛ و هركس قبل از نماز ذبح كند، قربانی اش درست نیست و از او پذيرفته نمی شود». الله عزوجل مانع حمله ی فيل ها به مکه شد و رسول خود و مؤمنان را بر اهل مکه غالب گردانيد؛ بدانيد که مکه نه برای کسی قبل از من و نه برای کسی بعد از من، حلال نشده است؛ و فقط بخشی از روز برای من حلال شده است. و اکنون مکه حرام گشته است. این چیزی است که الله برای دختران آدم مقدر کرده است، همه ی اعمال یک حاجی را انجام بده غیر از طواف خانه ی کعبه؛ تا پاک شوی. حدیث جابر در رابطه با چگونگی حجة الوداع مواد خوشبوی بدنت را سه بار بشوی و جبه را از تن بيرون كن. سپس، آنچه را كه در حج انجام می دهی، در عمره نيز انجام بده. برده ی درستکار دو پاداش دارد.