যি ব্যক্তিয়ে হজ্জ পালন কৰিলে আৰু (সেই হজ্জ কৰা সময়ত) কোনো ধৰণৰ অশ্লীল কৰ্ম কৰা নাই আৰু পাপকৰ্মও কৰা নাই, এনেকুৱা ব্যক্তি ঠিক সেইদিনৰ দৰে (নিষ্পাপ হৈ) ঘৰলৈ উভতিব, যিদিনা তাৰ মাকে তাক প্ৰসৱ কৰিছিল। পানাহাৰ উপস্থিত হোৱাৰ পিছত কোনো চালাত নাই, আৰু শৌচ-প্ৰস্ৰাৱৰ চাপ থকা অৱস্থাতো কোনো চালাত নাই। জুমু‘আৰ দিনা ইমামে খুতবা দিয়া অৱস্থাত যদি তুমি তোমাৰ সঙ্গীক চুপ থাকিবলৈ কোৱা তেন্তে তুমিও অনৰ্থক কাম কৰিলা। ফিতৰাত (অৰ্থাৎ মানুহৰ জন্মগত স্বভাৱ) হৈছে পাঁচটা: খাতনা কৰা; লজ্জাস্থানৰ নোম কাটি পৰিস্কাৰ কৰা; মোচ বা গোঁফ চুটি কৰা, নখ কটা; কাষলতিৰ নোম উঘালি পেলোৱা। তোমালোকে মোচ চুটি কৰা আৰু দাড়ি দীঘল কৰা। যি ব্যক্তিয়ে মোৰ এই উযুৰ দৰে উযু কৰিব, তাৰ পিছত দুই ৰাক‘আত চালাত আদায় কৰিব, য’ত পৃথিৱীৰ প্ৰতি কোনো মনোযোগ নাথাকিব, সেই ব্যক্তিৰ পূর্বৰ গুনাহ ক্ষমা কৰি দিয়া হ’ব। হে আল্লাহ! তুমি মোৰ কবৰক উপাসনাস্থল বনাই নিদিবা। আল্লাহৰ প্ৰকোপ-ক্ৰোধ সেই জাতিৰ ওপৰত, যিসকলে নিজৰ নবীৰ কবৰক ছাজদাৰ স্থান বনাই লৈছিল। মুনাফিকসকলৰ ওপৰত আটাইতকৈ কঠিন চালাত হৈছে, ইশ্বা আৰু ফজৰৰ চালাত। সিহঁতে যদি এই দুই চালাতৰ ফজিলত সম্পর্কে জানিলেহেঁতেন তেনেহ’লে চুঁচৰি হ’লেও তাত উপস্থিত হ’লহেঁতেন। মোৰ এনেকুৱা লাগে যে, মই চালাত আদায় কৰাৰ আদেশ দিওঁ ফলত ইকামত দিয়া হওক, আৰু ইয়াৰ পিছত কাৰোবাক নামাজ পঢ়াবলৈ নিৰ্দেশ দিওঁ যেন তেওঁ মানুহকলৈ চালাত আদায় কৰে। আৰু মই এনেকুৱা কিছুমান মানুহক লগত লৈ যাম যিসকলৰ লগত থাকিব খৰিৰ বোজা, সেইসকল লোকৰ ঘৰলৈ যাম যিসকলে চালাতত উপস্থিত হোৱা নাই, ফলত সেই খৰিৰে সিহঁতৰ ঘৰত জুই লগাই দিম। বায়ু ওলাই গ’লে, অজু নকৰালৈকে আল্লাহে তোমালোকৰ কাৰো চালাত কবূল নকৰে। মিছওৱাক কৰাটো হৈছে মুখৰ পৱিত্ৰতা আৰু প্ৰতিপালকৰ সন্তষ্টি লাভৰ উপায়। পাঁচ ওৱাক্ত চালাত, এটা জুমু‘আৰ পৰা আনটো জুমু‘আ তথা এটা ৰামাজানৰ পৰা আনটো ৰামাজান, এইবোৰ হৈছে সেইবোৰ গুনাহৰ কাফফাৰা যিবোৰ ইয়াৰ মধ্যৱৰ্তী সময়ত হৈ থাকে, যদিহে কবীৰা গুনাহৰ পৰা বিৰত থকা হয়। প্ৰতিদানকাৰী আত্মীয়তাৰ হক্ব সংৰক্ষণকাৰী নহয়। বৰং আত্মীয়তাৰ অধিকাৰ ৰক্ষাকাৰী হৈছে সেই ব্যক্তি যিয়ে আত্মীয়তাৰ সম্পর্ক ছিন্ন হোৱাৰ পিছতো আত্মীয়তা বজায় ৰাখে। যি ব্যক্তিয়ে ঈমানৰ সৈতে ছোৱাবৰ আশাত ৰমাজান মাহৰ চওম পালন কৰে, সেই ব্যক্তিৰ অতীতৰ গুনাহসমূহ মাফ কৰি দিয়া হয়। যি ব্যক্তিয়ে ঈমানৰ সৈতে ছোৱাবৰ আশাত লাইলাতুল কদৰত কিয়াম (অৰ্থাৎ চালাত আদায়) কৰিব, সেই ব্যক্তিৰ অতীতৰ গুনাহসমূহ মাফ কৰি দিয়া হয়। হালাল স্পষ্ট আৰু হাৰামো স্পষ্ট, আৰু এই দুটাৰ মাজত আছে কিছুমান সন্দেহজনক বিষয়- যিবোৰ বহুতেই নাজানে। যি ব্যক্তিয়ে সেই সন্দেহজনক বিষয়সমূহৰ পৰা আঁতৰি থাকিব, সি তাৰ দ্বীন আৰু মর্যাদা ৰক্ষা কৰিব পাৰিব। আৰু যিয়ে সেই সন্দেহযুক্ত বিষয়সমূহত লিপ্ত হ’ব, সি হাৰামত লিপ্ত হ’ব। প্ৰথমে ক্ষতি কৰা উচিত নহয়; প্ৰতিশোধৰ সময়তো অন্যায়ভাৱে ক্ষতি কৰা উচিত নহয়। মই যেতিয়া কোনো বিষয়ত তোমালোকক নিষেধ কৰোঁ, তেতিয়া তোমালোকে সেইটোৰ পৰা বিৰত থাকিবা, আৰু যদি কোনো বিষয়ৰ আদেশ দিওঁ তেন্তে সেইটো সাধ্যানুসাৰে বাস্তৱায়ন কৰিবা। কিয়নো তোমালোকৰ পূৰ্বৱৰ্তী লোকসকলে নবীসকলক বেছি বেছি প্রশ্ন কৰাৰ বাবে আৰু নবীসকলৰ লগত মতভেদ কৰাৰ বাবেই ধ্বংস হৈছিল। "জিব্ৰীলে মোক সদায় প্ৰতিৱেশীৰ বিষয়ে উপদেশ দিয়ে। এটা সময়ত মই ধাৰণা কৰিলোঁ তেওঁ হয়তো প্ৰতিৱেশীক মোৰ উত্তৰাধিকাৰী বনাই দিব।" মন্ত্র, তাৱিজ-কবজ, মন্ত্র পঢ়ি গাঁঠি লগোৱা সূতা আদি হৈছে শ্বিৰ্কৰ অন্তর্ভুক্ত। তোমালোকে মৃত লোকসকলক গালি নাপাৰিবা; কাৰণ সিহঁতে নিজৰ কৰ্মফলৰ ওচৰত উপনীত হৈছে। যিয়ে ফজৰৰ ছালাত আদায় কৰিব, তেওঁ আল্লাহৰ নিৰাপত্তাত থাকিব। এতেকে সেই ব্যক্তিৰ নিৰাপত্তাৰ বিষয়ে আল্লাহে তোমালোকৰ পৰা একো নিবিচাৰে। চাদাক্বাই কেতিয়াও সম্পদ হ্ৰাস নকৰে আৰু ক্ষমা কৰাৰ বিনিময়ত আল্লাহে (ক্ষমাকাৰীৰ) সন্মান বৃদ্ধি কৰে, আৰু যিয়ে আল্লাহৰ (সন্তুষ্টি অৰ্জনৰ) বাবে বিনয়ী হ’ব, আল্লাহে তাক উচ্চ মর্যাদাত উন্নীত কৰিব। মুমিনসকলৰ মাজত পৰিপূৰ্ণ ঈমানৰ অধিকাৰী হৈছে সেই ব্যক্তি, যাৰ চৰিত্র অতি উত্তম, আৰু তোমালোকৰ মাজত সর্বোত্তম হৈছে সেই ব্যক্তি, যিজন তেওঁৰ স্ত্রীৰ ওচৰত উত্তম। গোটেই পৃথিৱীয়ে হৈছে উপভোগৰ উপকৰণ (ভোগ-সামগ্ৰী), আৰু ইয়াত থকা উপভোগৰ উত্তম সম্পদটো হৈছে পূণ্যৱতী নাৰী। মহান আল্লাহে কৈছে, হে আদম সন্তান! তুমি ব্যয় কৰা, তোমাৰ ওপৰতো ব্যয় কৰা হ’ব। নিশ্চয় চৰ্তাৱলীৰ মাজত প্ৰথমে পূৰণ কৰিবলগীয়া চৰ্ত হৈছে সেই চৰ্ত, যি চৰ্তৰ দ্বাৰা তোমালোকে নিজৰ স্ত্ৰীক হালাল কৰি লৈছা। তেওঁ প্রতিটো নামাজৰ ছালাম ফিৰোৱাৰ পাছত এই দুআ পাঠ কৰিছিল, “লা ইলাহা ইল্লাল্লা-হু অহদাহু লা শ্বাৰীকা লাহ, লাহুল মুলকু অলাহুল হামদু অহুৱা আলা কুল্লি শ্বাইয়িন ক্বাদীৰ। লা হাউলা অলা ক্বুউওৱাতা ইল্লা বিল্লাহ। লা ইলা-হা ইল্লাল্লা-হু অলা না’বুদু ইল্লা ইয়্যা-হ, লাহুন্নি’মাতু অলাহুল ফাজলু অলাহুচ ছানা-উল হাছান, লা ইলা-হা ইল্লাল্লা-হু মুখলিছীনা লাহুদ্দীনা অলাউ কাৰিহাল কা-ফিৰূন।” (অর্থ: আল্লাহৰ বাহিৰে আন কোনো সত্য উপাস্য নাই, তেওঁ একক তথা অদ্বিতীয়, তেওঁৰ কোনো অংশীদাৰ নাই। বিশ্বজগতৰ তেৱেঁই সার্বভৌম অধিপতি। সকলো প্ৰশংসা একমাত্ৰ তেওঁৰেই, তেওঁ সকলো বস্তুৰ ওপৰত ক্ষমতাৱান। আল্লাহৰ সহায় অবিহনে পাপকৰ্মৰ পৰা বিৰত থকাৰ আৰু সৎকৰ্ম কৰাৰ কাৰো শক্তি নাই। আল্লাহৰ বাহিৰে আন কোনো সত্য উপাস্য নাই। তেওঁৰ বাহিৰে আমি কাৰো ইবাদত নকৰোঁ, যাৱতীয় নি‘আমত একমাত্ৰ তেওঁৰেই, আৰু তেওঁৰেই যাৱতীয় অনুগ্রহ, লগতে সকলো প্ৰকাৰ সু-প্রশংসা একমাত্ৰ তেওঁৰেই। আল্লাহৰ বাহিৰে আন কোনো সত্য উপাস্য নেই। আমি বিশুদ্ধচিত্তে তেওঁৰেই ইবাদত কৰোঁ, যদিও কাফিৰসকলে ইয়াক অপছন্দ নকৰক কিয়। অন্যান্য দিনবোৰৰ তুলনাত এই দিনবোৰত নেক আমল কৰাটো আল্লাহৰ ওচৰত অধিক প্ৰিয়। যি ব্যক্তিয়ে আচৰৰ চালাত এৰি দিলে, তাৰ আমল বিনষ্ট হৈ গ’ল। যি ব্যক্তিয়ে সুন্দৰভাৱে অজু কৰে, তাৰ শৰীৰৰ পৰা তাৰ গুনাহসমূহ ওলাই যায়। যেতিয়া কোনো ব্যক্তিয়ে তাৰ পৰিয়ালৰ ওপৰত ছোৱাবৰ উদ্দেশ্যে কিবা ব্যয় কৰে, তেতিয়া সেইটো চাদাক্বাহ হিচাপে গণ্য হয়। মূৰৰ কিছু অংশ খুৰাই কিছু অংশৰ চুলি ৰাখিবলৈ ৰাছুলুল্লাহ চাল্লাল্লাহু আলাইহি অছাল্লামে নিষেধ কৰিছে। তোমালোকে প্ৰস্ৰাৱৰ পৰা সতৰ্ক থাকিবা। কিয়নো কবৰৰ বেছিভাগ শাস্তি এই প্ৰস্ৰাৱৰ কাৰণেই হয়। তোমালোকে কবৰৰ ফালে মুখ কৰি চালাত আদায় নকৰিবা আৰু কবৰৰ ওপৰত নবহিবা। সিহঁত এনেকুৱা এটা জাতি, সিহঁতৰ মাজৰ কোনোবা এজন পূণ্যৱান বান্দা অথবা পূণ্যৱান ব্যক্তি মৃত্যুবৰণ কৰিলে সিহঁতে তেওঁৰ কবৰৰ ওপৰত মছজিদ (ইবাদতৰ স্থান) নির্মাণ কৰিছিল আৰু তাত সেইবোৰ চিত্ৰ অংকন কৰিছিল। আল্লাহৰ দৃষ্টিত সিহঁতেই হৈছে নিকৃষ্টতম সৃষ্টি। মোক সাতডাল হাড়ৰ (অংগৰ) ওপৰত ভৰ কৰি ছাজদাহ কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিয়া হৈছে। সেইবোৰ হৈছে যেনে- কপাল আৰু তেখেতে হাতৰ দ্বাৰা ইংগিত কৰি নাক কপালৰ অন্তর্ভুক্ত বুলি কৈছিল। দুই হাত, দুই আঠু আৰু দুয়ো ভৰিৰ আঙুলিসমূহ, এই সাতটা অংগৰ ওপৰত। আমি চুলি আৰু কাপোৰ কোঁচাই লোৱা নাছিলোঁ। নবী চাল্লাল্লাহু আলাইহি অছাল্লামে দুই ছাজদাৰ মাজত এই দুআ পাঠ কৰিছিল, আল্লাহুম্মাগ ফিৰলি, অৰহামনী, ওৱা আফিনী, অহদিনী, অৰঝুকনী। (হে আল্লাহ! মোক ক্ষমা কৰি দিয়া, মোৰ প্রতি দয়া কৰা, মোক (বেমাৰ-আজাৰৰ পৰা) ৰক্ষা কৰা, মোক হিদায়ত দিয়া আৰু মোক জীৱিকা প্ৰদান কৰা। ৰাছুলুল্লাহ চাল্লাল্লাহু আলাইহি অছাল্লামে চালাতৰ ছালাম ফিৰাই তিনিবাৰ `আছতাগফিৰুল্লাহ‘ পাঠ কৰিছিল। তাৰ পিছত এই দুআ পাঠ কৰিছিল, (اللهم أنت السلام ومنك السلام، تباركت يا ذا الجلال والإكرام) ¬হে আল্লাহ! আপুনিয়ে শান্তি প্ৰদানকাৰী, শান্তি আপোনাৰ পৰাই প্ৰসাৰিত হয়, আপুনি বৰকতময়। হে মহিমাময় তথা মহানুভৱ। থিয় হৈ চালাত আদায় কৰা, যদি নোৱাৰা তেন্তে বহি আদায় কৰা, যদি বহিও নোৱাৰা তেন্তে কাতি হৈ শুই আদায় কৰা। এজন অন্ধ লোকে নবী চাল্লাল্লাহু আলাইহি অছাল্লামৰ ওচৰত আহি নিবেদন কৰিলে যে, ‘হে আল্লাহৰ ৰাছুল! মোক মছজিদত লৈ আনিব পৰা কোনো মানুহ নাই।’ এতেকে সেই ব্যক্তিয়ে নিজৰ ঘৰত চালাত আদায় কৰিবলৈ আল্লাহৰ ৰাছুল চাল্লাল্লাহু আলাইহি অছাল্লামৰ ওচৰত অনুমতি বিচাৰিলে। ফলত তেখেতেও তেওঁক অনুমতি প্ৰদান কৰিলে। কিন্তু যেতিয়া তেওঁ উভতি যাবলৈ ধৰিলে, তেতিয়া তেখেতে তেওঁক মাতি ক’লে, ‘‘তুমি আজান শুনা পোৱানে?’’ তেওঁ ক’লে, ‘হয়, শুনা পাওঁ।’ তেখেতে ক’লে, ‘‘তেনেহ’লে তুমি সঁহাৰি দিয়া।’’ [অর্থাৎ মছজিদলৈ আহি চালাত আদায় কৰা।] যেতিয়া তোমালোকৰ মাজৰ কোনোবাই চালাতত উপস্থিত হয় আৰু ইমাম নিজৰ অৱস্থাত থাকে, তেতিয়া তাৰ সেইটোৱে কৰা উচিত যিটো ইমামে কৰে। ৰাছুলুল্লাহ চাল্লাল্লাহু আলাইহি অছাল্লামে আমাক খুতবাতুল হাজাহ শিকাইছে। নিশ্চয় সকলো প্ৰকাৰ প্রশংসা কেৱল আল্লাহৰ বাবে, আমি তেওঁৰ ওচৰতেই সহায় বিচাৰোঁ, তেওঁৰ ওচৰতেই ক্ষমা বিচাৰোঁ। লগতে আমি আমাৰ প্রবৃত্তিৰ অনিষ্টতাৰ পৰা তেওঁৰ ওচৰত আশ্রয় প্ৰাৰ্থনা কৰোঁ। অভিভাৱক অবিহনে বিবাহ নহয়। যিয়ে কোনো চুক্তিবদ্ধ ব্যক্তিক হত্যা কৰে, সি জান্নাতৰ ঘ্রাণো নাপাব। অথচ ইয়াৰ ঘ্রাণ চল্লিশ বছৰ দূৰত্বৰ পৰা পোৱা যায়। ৰাছুলুল্লাহ চাল্লাল্লাহু আলাইহি অছাল্লামে বিচাৰ প্ৰক্ৰিয়াত উৎকোচ প্ৰদানকাৰী আৰু উৎকোচ গ্ৰহণকাৰী উভয়কে অভিশাপ কৰিছে। ইছলামৰ ভিত্তি পাঁচটা বিষয়ৰ ওপৰত প্ৰতিষ্ঠিত কেৱল ফৰজ আদায় কৰা। পৰিস্কাৰ-পৰিচ্ছন্নতা তথা পৱিত্ৰতা হৈছে ঈমানৰ অৰ্দ্ধাংশ। যি ব্যক্তিয়ে আমাৰ বিৰুদ্ধে অস্ত্র ধাৰণ কৰিব, সি আমাৰ অন্তর্ভুক্ত নহয়।