হাদীছ: প্ৰতিদানকাৰী আত্মীয়তাৰ হক্ব সংৰক্ষণকাৰী নহয়। বৰং আত্মীয়তাৰ অধিকাৰ ৰক্ষাকাৰী হৈছে সেই ব্যক্তি যিয়ে আত্মীয়তাৰ সম্পর্ক ছিন্ন হোৱাৰ পিছতো আত্মীয়তা বজায় ৰাখে।

عن عبد الله بن عمرو بن العاص رضي الله عنهما عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: «ليس الواصل بالمُكَافِئِ ، ولكنَّ الواصل الذي إذا قَطعت رحِمه وصَلَها».
[صحيح] - [رواه البخاري]

আব্দুল্লাহ ইবনে ‘আমৰ ইবনুল ‘আচ ৰাদ্বিয়াল্লাহু ‘আনহুৰ পৰা বর্ণিত, নবী চাল্লাল্লাহু ‘আলাইহি অছাল্লামে কৈছে, "c2">“প্ৰতিদানকাৰীয়েই আত্মীয়তাৰ হক্ব সংৰক্ষণকাৰী নহয়। বৰং আত্মীয়তাৰ অধিকাৰ ৰক্ষাকাৰী হৈছে সেই ব্যক্তি যিয়ে আত্মীয়তাৰ সম্পর্ক ছিন্ন হোৱাৰ পিছতো সেইটো বজায় ৰাখে।” ছহীহ - এইটো বুখাৰীয়ে বর্ণনা কৰিছে।
ছহীহ - বুখাৰীয়ে বৰ্ণনা কৰিছে।

ব্যাখ্যা

ৰাছূলুল্লাহ চাল্লাল্লাহু আলাইহি অছাল্লামৰ বাণী: "c2">“পৰিশোধকাৰীক সম্পর্ক স্থাপনকাৰী বুলি ক’ব নোৱাৰি” ইয়াৰ অর্থ হৈছে: আত্মীয়তাৰ সম্পর্ক বজাই ৰখাৰ ক্ষেত্ৰত তথা আত্মীয়সকলৰ প্রতি দয়া কৰাৰ ক্ষেত্রত সেইজন ব্যক্তি পৰিপূর্ণ নহয় যিয়ে ইহছানৰ বিনিময়ত ইহছান কৰে। বৰং প্রকৃত আত্মীয়তাৰ সম্পর্ক ৰক্ষাকাৰী হৈছে সেই ব্যক্তি, যাৰ লগত সম্পর্ক বিচ্ছিন্ন কৰিলেও তেওঁ সম্পর্ক অটুট ৰখাৰ চেষ্টা কৰে, আনকি যদি সিহঁতে তেওঁক কষ্টও দিয়ে, তথাপিও তেওঁ সেই কষ্টৰ মোকাবিলা ইহছানৰ দ্বাৰা কৰে। এওঁৱেই হৈছে প্রকৃত আত্মীয়তাৰ সম্পর্ক ৰক্ষাকাৰী। গতিকে প্ৰতিজন মানুহৰ দায়িত্ব হৈছে, নিকটাত্মীয়, প্ৰতিৱেশী তথা সংগীসকলে দিয়া কষ্টৰ ওপৰত ধৈর্য্য ধাৰণ কৰা। এনে কৰিলে আল্লাহৰ ফালৰ পৰা এজন সহায়কাৰী সদায় সিহঁতৰ বিপক্ষে তেওঁৰ লগত থাকিব। ফলত তেওঁ লাভৱান হ’ব আৰু সিহঁত হ’ব ক্ষতিগ্রস্ত। অত্মীয়তাৰ সম্পৰ্ক অটুট ৰখাৰ কেইবাটাও উপায় আছে, যেনে- প্রয়োজনৰ সময়ত সম্পদৰ দ্বাৰা সহায় কৰা, অনিষ্ট দূৰ কৰা, সাক্ষাতৰ সময়ত হাঁহি মুখে দেখা কৰা, তেওঁলোকৰ বাবে দু‘আ কৰা। মোঠ কথা, সাধ্য অনুযায়ী উপকাৰ কৰা আৰু সাধ্য অনুযায়ী বিপদত সহায় কৰা। ইছলামে আত্মীয়তাৰ সম্পর্ক ৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত সর্বোচ্চ গুৰুত্ব প্ৰদান কৰিছে। কিন্তু যিয়ে আত্মৰক্ষামূলক বা অনুশাসনৰ কাৰণে সম্পর্ক ৰক্ষাৰ পৰা আঁতৰি থাকিব, তাৰ এই কামক আত্মীয়তাৰ সম্পর্ক ছিন্ন কৰা বুলি গণ্য কৰা নহ’ব। উদাহৰণস্বৰূপে, কোনোৱে যদি এই বুলি সম্পর্ক বিচ্ছিন্ন কৰে যে, ইয়াৰ ফলত তাৰ আত্মীয়ই সঠিক পথলৈ উভতি আহিব, দ্বীনৰ বিৰোধিতা কৰা পৰিহাৰ কৰিব অথবা সি তাৰ নিজৰ আৰু পৰিয়ালৰ ক্ষেত্ৰত যদি এই আশংকা কৰে যে, যদি দ্বীনৰ বিৰোধিতা কৰা সত্বেও তেওঁ সিহঁতৰ লগত সম্পর্ক অটুট ৰাখে, তেনেহ’লে হয়তো এই সংক্রমণ ব্যাধি তেওঁৰ আৰু তেওঁৰ অধীনস্থসকলৰ মাজতো সংক্রমিত হ’ব পাৰে।