ਅਮਲਾਂ ਦਾ ਤੈਅ ਨੀਅਤਾਂ 'ਤੇ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਉਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਇਰਾਦਾ ਕੀਤਾ ਜੋ ਕੋਈ ਸਾਡੇ ਇਸ ਕੰਮ (ਧਰਮ) ਵਿੱਚ ਐਸਾ ਨਵਾਂ ਕੰਮ ਪੈਦਾ ਕਰੇ ਜੋ ਇਸ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਰੱਦ ਹੈ ਇਸਲਾਮ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਗਵਾਹੀ ਦੇਵੇ ਕਿ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਮਾਬੂਦ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ (ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ) ਉਸਦੇ ਰਸੂਲ ਹਨ, ਅਤੇ ਤੂੰ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹੇ, ਜਕਾਤ ਦੇ, ਰਮਜ਼ਾਨ ਦਾ ਰੋਜ਼ਾ ਰੱਖੇ, ਅਤੇ ਅੱਛੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹਜ ਕਰੇ ਜੇ ਤੈਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੋ। ਇਸਲਾਮ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਪੰਜ ਚੀਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਰਖੀ ਗਈ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਅੱਲਾਹ ਦਾ ਹੱਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਇਬਾਦਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸ਼ਰੀਕ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਅਤੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦਾ ਅੱਲਾਹ ਉੱਤੇ ਹੱਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਉਸ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸ਼ਰੀਕ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਅੱਲਾਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਬ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ। ਅਤੇ ਹਰ ਵਾਰੀ ਮੂਆਜ਼ ਨੇ ਉਹੀ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ।ਆਖਰਕਾਰ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ ਜੋ ਕੋਈ ਕਹੇ: 'ਲਾ ਇਲਾਹਾ ਇੱਲੱਲਾਹ' ਅਤੇ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਿੰਨਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਨਕਾਰ ਕਰੇ, ਉਸ ਦਾ ਮਾਲ ਅਤੇ ਖ਼ੂਨ ਹਰਾਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਾਨੀ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ), ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਸਪੁਰਦ ਹੈ। ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨਬੀ ﷺ ਦੇ ਕੋਲ ਆਇਆ ਅਤੇ ਆਖਿਆ: **"ਯਾ ਰਸੂਲੱਲਾਹ! ਮੂਜਬਤਾਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ?"** ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: «@ **"ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਅੱਲਾਹ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸ਼ਰੀਕ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਿਲ ਹੋਵੇਗਾ, ਅਤੇ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਅੱਲਾਹ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸ਼ਰੀਕ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਰਕ ਵਿੱਚ ਦਾਖਿਲ ਹੋਵੇਗਾ।"** ਜੋ ਕੋਈ ਅੱਲ੍ਹਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਉਸਦਾ ਸਾਥੀ ਬਣਾਕੇ ਬੁਲਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਮਰੇ, ਉਹ ਦੋਜ਼ਖ਼ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਏਗਾ। ਤੂੰ ਇਕ ਅਹਲਿ-ਕਿਤਾਬ ਕੌਮ ਵਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈਂ। ਜਦੋਂ ਤੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚੇ, ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਲ ਬੁਲਾ ਕਿ ਉਹ ਗਵਾਹੀ ਦੇਣ ਕਿ ਅਲ੍ਹਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਮਾਬੂਦ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ﷺ ਅਲ੍ਹਾ ਦੇ ਰਸੂਲ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਸ਼ਫਾਅਤ ਮਿਲੇਗੀ, ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਕਹੇ: ‘ਲਾ ਇਲਾਹਾ ਇੱਲੱਲਾਹ,’ ਦਿਲ ਜਾਂ ਜਿ਼ਹਨ ਦੇ ਸੱਚੇ ਇਮਾਨ ਨਾਲ। ਈਮਾਨ ਕੁਝ ਸੱਤਰ ਜਾਂ ਕੁਝ ਸੱਠ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਦਾ (ਹਿੱਸਿਆਂ ਦਾ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ‘ਲਾ ਇਲਾਹ ਇੱਲੱਲਾਹ’ ਕਹਿਣਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੀ (ਛੋਟੀ) ‘ਰਸਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਤਕਲੀਫ਼ਦੇ ਚੀਜ਼ ਹਟਾਉਣਾ’ ਹੈ, ਮੈਂ ਨਬੀ ﷺ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ: ਰੱਬ ਕੋਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਗੁਨਾਹ ਕਿਹੜਾ ਹੈ? ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਕਿ ਤੂੰ ਰੱਬ ਲਈ ਕੋਈ ਸਾਥੀ ਠਹਿਰਾਵੇ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹਨੇ ਤੈਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਸ਼ਿਰਕ ਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੇਨਿਆਜ਼ ਸ਼ਰੀਕ ਹਾਂ। ਜਿਸ ਨੇ ਕੋਈ ਐਸਾ ਅਮਲ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਸ਼ਰੀਕ ਕੀਤਾ, ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਿਰਕ ਵਾਲੇ ਅਮਲ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਮੇਰੀ ਉੱਮਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣਗੇ, ਮਗਰ ਜਿਸ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਧੀਕ ਸਿਫ਼ਤ ਨਾ ਕਰੋ ਜਿਵੇਂ ਨਸਾਰਾ (ਈਸਾਈਆਂ) ਨੇ ਮਰਯਮ ਦੇ ਬੇਟੇ (ਈਸਾ ਅਲੈਹਿਸ-ਸਲਾਮ) ਦੀ ਕੀਤੀ ਸੀ; ਮੈਂ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਲਾਹ ਦਾ ਬੰਦਾ ਹਾਂ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਕਹੋ: ‘ਅੱਲਾਹ ਦਾ ਬੰਦਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਰਸੂਲ।’ ਤੁਹਾਡਾ ਕੋਈ ਵੀ (ਸੱਚਾ) ਮੁਮਿਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਜਦ ਤੱਕ ਮੈਂ (ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ) ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿਓ, ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਪਿਆਰਾ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵਾਂ। ਮੇਰੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿਓ ਜਦ ਤੱਕ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ (ਕੋਈ ਹुकਮ ਦੇ ਕੇ) ਨਾਂ ਰੋਕਾਂ। ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹਲਾਕਤ (ਤਬਾਹੀ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੇਕਾਰ ਸਵਾਲਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਬੀਆਂ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਤਰਫੋਂ ਪਹੁੰਚਾਓ ਚਾਹੇ ਇੱਕ ਆਯਤ ਹੀ ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਬਨੀ ਇਸਰਾਈਲ ਬਾਰੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਿਆਨ ਕਰੋ — ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਹਰਜ ਨਹੀਂ — ਪਰ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ ਝੂਠ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ। ਕੀ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਖ਼ਬਰ ਸੁਣੇ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੁਰਸੀ ਉਤੇ ਬੈਠਾ ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਕਹੇ: 'ਸਾਡੇ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਦਰਮਿਆਨ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ। ਅੱਲ੍ਹਾ ਦੀ ਲਾਨਤ ਹੋਵੇ ਯਹੂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਨਸਾਰਿਆਂ ਉੱਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੈਗੰਬਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਬਰਾਂ ਨੂੰ ਮਸੀਤਾਂ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਹੇ ਅੱਲਾਹ! ਮੇਰੀ ਕਬਰ ਨੂੰ ਬੁੱਤ ਨਾ ਬਣਾਈਂ, ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਕਬਰਾਂ ਵਾਂਗ ਨਾ ਬਣਾ ਲਓ, ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਕਬਰ ਨੂੰ ਤਿਉਹਾਰ (ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਹਾਜਰੀ ਦੀ ਥਾਂ) ਨਾ ਬਣਾਓ, ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਦੁਰੂਦ ਪੜ੍ਹੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਸਲਾਮੀ (ਦੁਰੂਦ) ਮੈਨੂੰ ਜਿਹੇ ਵੀ ਹੋਵੋ, ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਲੋਕ ਜਿਹੜੇ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਨੈਕ ਬੰਦੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਕਬਰ ਉੱਤੇ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਮੈਂ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਰੀ ਉਲਾਨ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਖ਼ਲੀਲ (ਗਹਿਰਾ ਦੋਸਤ) ਬਣਾ ਲਵਾਂ। ਯਕੀਨਨ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣਾ ਖ਼ਲੀਲ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇਬਰਾਹੀਮ ਅਲੈਹਿਸ ਸਲਾਮ ਨੂੰ ਖ਼ਲੀਲ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। (ਰਜੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੂ) ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਕੀ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਉਸ ਕੰਮ 'ਤੇ ਨਾ ਭੇਜਾਂ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਮੈਨੂੰ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਭੇਜਿਆ ਸੀ? (ਉਹ ਇਹ ਸੀ ਕਿ) ਕੋਈ ਵੀ ਮੂਰਤੀ ਨਾ ਛੱਡੀਂ ਬਿਨਾਂ ਉਸਨੂੰ ਮਿਟਾਏ, ਅਤੇ ਕੋਈ ਉੱਚਾ ਕਬਰ ਨਾ ਛੱਡੀਂ ਬਿਨਾਂ ਉਸਨੂੰ ਸਮਤਲ ਕੀਤੇ। ਤਿਆਰਤਾ (ਬੇਨਤੀ / ਧਰਮਕ ਰਹੱਸਵਾਦ) ਸ਼ਿਰਕ ਹੈ, ਤਿਆਰਤਾ ਸ਼ਿਰਕ ਹੈ, ਤਿਆਰਤਾ ਸ਼ਿਰਕ ਹੈ» (ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਦੋਹਰਾਇਆ),ਪਰ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਇਸ ਤੋਂ ਖ਼ਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ,ਪਰ ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਆਪਣੀ ਭਰੋਸੇ ਅਤੇ ਤਵੱਕਲ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਤੌਕ (ਬੁਰਾ ਨਿਸ਼ਾਨ) ਮੰਨੇ ਜਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਤੌਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ, ਜੋ ਕਹਾਣੀ ਕਰੇ ਜਾਂ ਉਸ ਲਈ ਕਹਾਣੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਜੋ ਜਾਦੂ ਕਰੇ ਜਾਂ ਉਸ ਉੱਤੇ ਜਾਦੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਲਾਹ ਅਦਵਾ, ਵਲਾ ਤਿਆਰਾ, ਵਯੁਅਜੀਬੁਨੀਲ-ਫਾਅਲ» ਕਿਹਾ ਗਿਆ: ਫਾਅਲ ਕੀ ਹੈ? ਕਿਹਾ: «ਅਲ-ਕਲਿਮਤੁੱਤ-ਤਈਯਬਤੁ»।ਮਤਲਬ: "ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਬੀਮਾਰੀ ਨਹੀਂ ਫੈਲਦੀ, ਨਾ ਕੋਈ ਬੁਰਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਚੰਗੇ ਅਸ਼ਾਰੇ ਪਸੰਦ ਹਨ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਰੱਬ ਨੇ ਕੀ ਕਿਹਾ?" ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਅੱਲਾਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਰਸੂਲ ਬੇਹਤਰ ਜਾਣਦੇ ਹਨ।" ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਮੇਰੇ ਬੰਦੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਸਵੇਰੇ ਇਮਾਨ ਵਾਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕਾਫਰ ਹਨ। ਜੋ ਕੋਈ ਤਮਿੰਮਾ ਲਟਕਾਏ, ਉਹ ਸ਼ਰਕ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬੇਸ਼ਕ ਰੁਕਿਆ (ਝਾੜ-ਫੂਕ), ਤਮਾਇਮ (ਤਾਬੀਜ਼) ਅਤੇ ਤਿਉਲਾ (ਮੋਹ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਜਾਦੂ ਜਾਂ ਟੋਨਾ) ਸ਼ਿਰਕ ਹਨ। ਜੋ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਪੇਸ਼ੀਨਗੂ (ਅਰ੍ਰਾਫ਼) ਕੋਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਚਾਲੀ ਰਾਤਾਂ ਤੱਕ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਜਿਸ ਨੇ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਕਸਮ ਖਾਈ, ਉਸ ਨੇ ਕੁਫ਼ਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂ ਸ਼ਿਰਕ ਕੀਤਾ। ਜਿਸ ਨੇ ਅਮਾਨਤ ਦੀ ਕਸਮ ਖਾਈ, ਉਹ ਸਾਡਾ ਨਹੀਂ। ਮੈਂ ਵਾਹਿ ਰੱਬਾ, ਜੇ ਅੱਲਾਹ ਚਾਹੇ ਤਾਂ, ਕਿਸੇ ਕਸਮ ਤੇ ਕਦੇ ਕਸਮ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਸਮ ਖਾਣਾ ਬਿਹਤਰ ਹੈ। ਸਿਵਾਏ ਇਸ ਦੇ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕਸਮ ਦਾ ਕਫ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਚੀਜ਼ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ਜੋ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾ ਕਹੋ: ‘ਮਾਸ਼ਾ ਅੱਲਾਹ ਤੇ ਫੁਲਾਨ ਨੇ ਚਾਹਿਆ’, ਬਲਕਿ ਕਹੋ: ‘ਮਾਸ਼ਾ ਅੱਲਾਹ, ਫਿਰ ਫੁਲਾਨ ਨੇ ਚਾਹਿਆ।’ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਜੋ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਡਰਦਾ ਹਾਂ, ਉਹ ਛੋਟਾ ਸ਼ਿਰਕ ਹੈ।" ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਸ਼ਿਰਕੁ ਅਸਘਰ ਕੀ ਹੈ, ਯਾ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ?" ਉਹ ਨੇ ਕਿਹਾ: «ਰਿਯਾ’ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖ ਦੂਜੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪਾਪੀ (ਫਸੂਕ) ਨਾ ਕਹੇ, ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਫ਼ਰ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਵੇ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਉਹ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਦੋਸ਼ ਉਸ 'ਤੇ ਹੀ ਵਾਪਸ ਆਵੇਗਾ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਫ਼ਰ (ਨਾਸ਼ੁਕਰਪਣ) ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹਨ: ਕਿਸੇ ਦੇ ਨਸਲ (ਖਾਂਦਾਨ) ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਕਹਿਣਾ ਅਤੇ ਮ੍ਰਿਤਕ ਉੱਤੇ ਚੀਕਾਂ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਕੇ ਸੌਗ ਮਨਾਉਣਾ। ਕਬਰਾਂ 'ਤੇ ਨਾ ਬੈਠੋ, ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਰੁਖ ਕਰਕੇ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰੋ। ਫ਼ਰਿਸ਼ਤੇ ਉਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁੱਤਾ ਜਾਂ ਤਸਵੀਰ ਹੋਵੇ।" (ਸਹੀਹ ਬੁਖਾਰੀ ਅਤੇ ਸਹੀਹ ਮੁਸਲਿਮ ਦੀ ਹਦੀਸ) ਫਰਿਸ਼ਤੇ ਉਸ ਕਾਫਲੇ ਨੂੰ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁੱਤਾ ਜਾਂ ਘੰਟੀ ਹੋਵੇ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਸ਼ੈਤਾਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਖਦਾ ਹੈ: ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ? ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ? ਇੱਦਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ: 'ਤੇਰੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ?' ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਇਸ ਦਰਜੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਪਨਾਹ ਮੰਗੇ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਰੁਕ ਜਾਵੇ। ਜੇ ਕੋਈ ਮੇਰੇ ਮਿੱਤਰ ਦਾ ਵੈਰੀ ਬਣਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਸ ਨਾਲ ਜੰਗ ਦਾ ਇਲਾਨ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਮੇਰੇ ਨੇੜੇ ਆ ਕੇ ਕੋਈ ਮੇਰਾ ਬੰਦਾ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਫਰਜ਼ ਅਮਲਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਵਾਫਲ ਅਮਲਾਂ ਨਾਲ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਡਰੋ, ਅਤੇ (ਆਪਣੇ ਹਾਕਿਮ ਦੀ) ਸੁਣੋ ਅਤੇ ਅਦਾਅਤ ਕਰੋ, ਚਾਹੇ ਉਹ ਹਬਸ਼ੀ ਗੁਲਾਮ ਹੀ ਹੋ।ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਬਾਅਦ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਇਕ਼ਤਿਲਾਫ਼ ਵੇਖੋਗੇ,ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਸੁੰਨਤ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਯਾਫ਼ਤਾ ਖ਼ੁਲਫ਼ਾ-ਏ-ਰਾਸ਼ਿਦੀਨ ਦੀ ਸੁੰਨਤ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਫੜੇ ਰਹਿਣਾ ਜੋ ਕੋਈ ਅਸਲ ਆਗਿਆਵਾਲੇ (ਤਾਇਅਤ) ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਜਮਾਤ (ਮੁਸਲਿਮਾਂ ਦੀ ਇਕਾਈ) ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਵੇ, ਫਿਰ ਮਰ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਜਾਹਿਲੀਅਤ ਦੀ ਮੌਤ ਮਰੇਗਾ। ਕੋਈ ਵੀ ਬੰਦਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਲਾਹ ਕਿਸੇ ਰਾਇਤ (ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ) 'ਤੇ ਮੁਕੱਰਰ ਕਰੇ, ਫਿਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਇੰਤਕਾਲ ਦੇ ਦਿਨ ਆਪਣੀ ਰਾਇਤ ਨਾਲ ਧੋਖਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਮਰੇ, ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਉਸ 'ਤੇ ਜੰਨਤ ਹਰਾਮ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਉਤੇ ਅਜੇ ਹਾਕਮ ਆਉਣਗੇ; ਤੁਸੀਂ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਨੂੰ) ਜਾਣੋਗੇ (ਸਹੀ ਸਮਝੋਗੇ) ਅਤੇ ਕੁਝ ਨੂੰ ਨਾਪਸੰਦ ਕਰੋਗੇ।ਜੋ ਕੋਈ ਪਛਾਣ ਲਏ (ਸਹੀ-ਗਲਤ ਨੂੰ) ਉਹ ਬਰੀ ਹੋ ਗਿਆ,ਜੋ ਕੋਈ ਇਨਕਾਰ ਕਰੇ ਉਹ ਬਚ ਗਿਆ,ਪਰ ਜੋ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੇਰਵੀ ਕੀਤੀ ਉਹ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ-ਹਿੱਤ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਕੰਮ ਹੋਣਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਨਾਪਸੰਦ ਕਰੋਗੇ।"ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਯਾ ਰਸੂਲੱਲਾਹ ﷺ! ਫਿਰ ਤੁਸੀਂ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਹੁਕਮ ਦਿੰਦੇ ਹੋ?" ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਤੁਸੀਂ ਉਹ ਹੱਕ ਅਦਾ ਕਰੋ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਜਿੱਮੇ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੋ ਹੱਕ ਤੁਹਾਡਾ ਹੈ, ਉਹ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਮੰਗੋ। ਤੁਸੀਂ ਸਭ ਰਾਅੀ ਹੋ ਅਤੇ ਹਰ ਇੱਕ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਰਾਅੀਅਤ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਹੇ ਅੱਲਾਹ! ਜਿਸਨੇ ਮੇਰੀ ਉਮਤ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦੀ ਸੁਰਦਾਰੀ ਸੰਭਾਲੀ ਅਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਸਖਤੀ ਕਰੇ, ਤੂੰ ਉਸ ਉੱਤੇ ਸਖਤੀ ਕਰ। ਅਤੇ ਜਿਸਨੇ ਮੇਰੀ ਉਮਤ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਰਮੀ ਕੀਤੀ, ਤੂੰ ਉਸ ਨਾਲ ਨਰਮੀ ਕਰ। ਦੀਨ (ਸੱਚਾ ਇਸਲਾਮ) ਨਸੀਹਤ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖੋ ਜੋ ਕੁਰਆਨ ਦੀ ਮਿਸ਼ਕਲ ਆਯਤਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅੱਲਾਹ ਨੇ (ਇਸ ਆਯਤ ਵਿੱਚ) ਕਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਚੋ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚੋਂ ਜੋ ਕੋਈ ਮੂੰਕਰ (ਬੁਰਾਈ) ਵੇਖੇ, ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਬਦਲੇ; ਜੇਕਰ ਉਹ ਇਸ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਨਾ ਰੱਖਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਬਾਨ ਨਾਲ (ਬਦਲੇ); ਜੇਕਰ ਉਹ ਇਸ ਦੀ ਵੀ ਸਮਰਥਾ ਨਾ ਰੱਖਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਨਾਲ (ਨਫ਼ਰਤ ਕਰੇ),ਅਤੇ ਇਹ ਇਮਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਦਰਜਾ ਹੈ। “ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਹਦੂਦ (ਹਦਾਂ) 'ਤੇ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਉਸ ਕੌਮ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਕਿਸ਼ਤੀ (ਨੌਕਾ) 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਨੂੰ ਕਿਸ਼ਤੀ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਥਾਂ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨੂੰ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ। ਜੋ ਕੋਈ ਹਿਦਾਇਤ ਵੱਲ ਬੁਲਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਵਾਬ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਪੇਰਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਬਿਨਾਂ ਇਸ ਦੇ ਕਿ ਪੇਰਵੀਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਸਵਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਘਟਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਜੋ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਉਸ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੇਹਾ ਇਨਾਮ ਮਿਲੇਗਾ ਸਚਮੁੱਚ, ਜੇ ਅੱਲਾਹ ਤੇਰੇ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਵੀ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਹਿਦਾਇਤ ਦੇਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਤੇਰੇ ਲਈ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਉੱਟਾਂ ਦੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜੋ ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਦੀ ਤਾਬੀਅਤ ਅਪਣਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। **"ਇਨਸਾਨ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਦੇ ਧਰਮ (ਅਖਲਾਕ ਅਤੇ ਰਾਵਿਆਂ) 'ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਕੋਈ ਵੇਖੇ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।"** ਇਹ ਮਾਮਲਾ (ਇਸਲਾਮ ਦਾ ਮਾਮਲਾ) ਜਰੂਰ ਰਾਤ ਅਤੇ ਦਿਨ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੇਗਾ, ਅਤੇ ਅੱਲਾਹ ਕਿਸੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਘਰ ਜਾਂ ਥਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੇਗਾ ਬਿਨਾ ਇਸ ਦੇ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਧਰਮ (ਇਸਲਾਮ) ਵਿੱਚ ਨਾ ਆ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਜਾਨ ਹੈ, ਇਸ ਓੱਮਤ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਯਹੂਦੀ ਜਾਂ ਇਸਾਈ ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਨਾ ਸੁਣੇ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਹਾਂ, ਉਸ 'ਤੇ ਇਮਾਨ ਨਾ ਲਾਏ, ਸਿਵਾਏ ਇਸ ਦੇ ਕਿ ਉਹ ਆਗ ਦੇ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਲੋਗੋ! ਧਰਮ (ਦੀਨ) ਵਿੱਚ ਹੱਦ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾ ਵਧੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਿਆਂ ਨੂੰ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਘੁਲੂ (ਹੱਦ ਤੋਂ ਵੱਧ ਤੀਬਰਤਾ) ਨੇ ਹੀ ਹਲਾਕ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਬੇਹਦ਼ੀ ਕਿਵੇਂ ਪਈ ਹੈ! ਯਹੂਦੀ ਉੱਤੇ ਗ਼ਜ਼ਬ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਾਈ ਭਟਕੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਮਖਲੂਕ ਦੀ ਤਕਦੀਰਾਂ ਆਸਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪੰਜਾਹ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖ ਦਿਤੀਆਂ, ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਇੱਕ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਦੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਚਾਲੀ ਦਿਨ ਅਤੇ ਚਾਲੀ ਰਾਤ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੰਨਤ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਇਕ ਤੋਂ ਉਸਦੇ ਜੁੱਤੇ ਦੇ ਤਲੇ ਤੋਂ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਕਰੀਬ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਗ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰੀਬ ਹੈ। ਅੱਗ (ਦੋਜ਼ਖ) ਨੂੰ ਖ਼ੁਆਹਿਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਜਨਤ (ਸੁਖੀ ਬਾਗ) ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤਾਂ ਨਾਲ ਢੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਜੰਨਤ ਅਤੇ ਦੋਜ਼ਖ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜ਼ਬਰਾਈਲ ਅਲੈਹਿਸ ਸਲਾਮ ਤੁਹਾਡੀ ਅੱਗ (ਜੋ ਦੁਨਿਆ ਵਿੱਚ ਹੈ) ਜਹਨਮ ਦੀ ਅੱਗ ਦੇ ਸੱਤਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਅੱਲਾਹ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਸਮੇਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਅਸਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੋੜਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ: ਮੈਂ ਰਾਜਾ ਹਾਂ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰਾਜੇ ਕਿੱਥੇ ਹਨ? ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਕੋਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਜ਼ਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗੀ ਜੋ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਮਖਲੂਕਾਤ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦੇ ਹਨ।" ਆਇਸ਼ਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਹੈ, ਉਹ ਜਲਦੀ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚ ਮਰਯਮ ਦਾ ਪੁੱਤ੍ਰ ਇਨਸਾਫ ਵਾਲਾ ਹਾਕਮ ਬਣ ਕੇ ਉਤਰੇਗਾ, ਉਹ ਸਲੀਬ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦੇਵੇਗਾ, ਸੂਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦੇਵੇਗਾ, ਜਿਜ਼ਿਆ ਖਤਮ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਧਨ ਇੰਨਾ ਵੱਧ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ»। ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚਾ ਨੂੰ ਫਰਮਾਇਆ: «@ **«ਕਹੋ: ਲਾ ਇਲਾਹ ਇੱਲਾ ਅੱਲਾਹ, ਮੈਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਤੈਨੂੰ ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਸਾਕਸ਼ੀ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।»**ਉਸ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ:“ਜੇ ਕੁਰੈਸ਼ ਮੈਨੂੰ ਤਨਕੀਦ ਨਾ ਕਰਦੇ, ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਤੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਬੇਚੈਨੀ ਵਿੱਚ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੁਰੰਤ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਮੰਨ ਲੈਂਦਾ।”ਇਸ ‘ਤੇ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਕੁਰਆਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਆਯਤ ਨਾਜਿਲ ਕੀਤੀ: **{ਇਨਕਾ ਲਾ ਤਹਦੀ ਮਨ ਅਹਬਬਤ ਵਲਕਿਨ ਅੱਲਾਹਾ ਯਹਦੀ ਮਨ ਯਸ਼ਾਅ}** \[ਸੂਰਾ ਕਸਸ: 56]। ਮੇਰਾ ਹੌਜ਼ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਜਿਤਨਾ ਵੱਡਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਪਾਣੀ ਦੁਧ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਫੇਦ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਮਿਸਕ ਤੋਂ ਵੀ ਬਿਹਤਰ ਹੈ। ਮੌਤ ਨੂੰ ਇਕ ਚਿੱਟੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਮੇਂਡੇ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਅੱਲਾਹ 'ਤੇ ਸੱਚੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਤਵੱਕਲ ਕਰਦੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹੀ ਰਜ਼ਕ ਦੇਦਾ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਛੀ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਵੇਰੇ ਖਾਲੀ ਪੈਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਭਰਪੂਰ ਪੈਟ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਨੇਮਤਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਧੋਖੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ: ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਖਾਲੀ ਵਕਤ (ਫ਼ਰਾਗ਼)»। ਰੋਹੀ ਸਵਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਤੁਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰੇ, ਤੁਰਨ ਵਾਲਾ ਬੈਠੇ ਹੋਏ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰੇ, ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਲੋਕ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਨ»। ਏ ਮੇਰੇ ਬੰਦਿਆਂ! ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਉੱਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਹਰਾਮ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਹਰਾਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਨਾ ਕਰੋ। “ਜ਼ੁਲਮ ਤੋਂ ਬਚੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ੁਲਮ ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਹਨੇਰੇ ਹੋਣਗੇ। ਅਤੇ ਬੁਖਲ ਤੋਂ ਬਚੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਬੁਖਲ ਨੇ ਤੁਸੀਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹਲਾਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅੱਲਾਹ ਜ਼ਾਲਮ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ (ਉਸਨੂੰ ਢੀਲਾ ਛੱਡਦਾ ਹੈ), ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਕੜਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਸਨੂੰ ਛੱਡਦਾ ਨਹੀਂ। ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਨੇ ਨੇਕੀਆਂ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈਆਂ (ਦੇ ਅਮਲ) ਲਿਖ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।ਇਸ ਕਰਕੇ, ਜੋ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਨੇਕੀ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕਰੇ ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾ ਕਰੇ, ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਉਸ ਦੇ ਲੀਏ ਪੂਰੀ ਨੇਕੀ ਲਿਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਜੇ ਉਹ ਉਸ ਨੇਕੀ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕਰੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕਰ ਵੀ ਲਵੇ, ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਉਸ ਦੇ ਲਈ 10 ਨੇਕੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 700 ਗੁਣਾ ਤੱਕ, ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਲਿਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਅਤੇ ਜੋ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਬੁਰਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕਰੇ ਪਰ ਨਾ ਕਰੇ, ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਉਸ ਦੇ ਲਈ ਪੂਰੀ ਨੇਕੀ ਲਿਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਪਰ ਜੇ ਉਹ ਉਸ ਬੁਰਾਈ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਕਰੇ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕਰ ਵੀ ਲਵੇ, ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਉਸ ਲਈ ਸਿਰਫ ਇਕ ਹੀ ਬੁਰਾਈ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਜੋ ਕੋਈ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਭੀ ਬੁਰਾਈ ਕਰੇ, ਉਸ ਤੋਂ ਪਿਛਲੇ ਅਤੇ ਅਗਲੇ — ਦੋਹਾਂ — ਅਮਲਾਂ ਦੀ ਪੁੱਛ ਹੋਏਗੀ»। ਜੋ ਕੁਝ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵੱਲ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਕੀ ਸਾਡੇ ਕੀਤੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਕਫ਼ਫ਼ਾਰਾ (ਮਾਫੀ ਦਾ ਰਸਤਾ) ਹੈ? ਤੁਸੀਂ ਜੇ ਈਮਾਨ ਲਿਆਂਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਜੋ ਕੁਝ ਪਿਛਲੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਕੀਤੇ, ਉਹ ਸਭ ਸਵਾਬ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। **“ਅੱਲਾਹ ਮੋਮਿਨ ਦੀ ਕੋਈ ਭਲਾਈ ਜ਼ਾਇਆ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਹਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਇਨਾਮ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਖਿਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸਦਾ ਬਦਲਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਰਹਿੰਦਾ ਕਾਫਰ, ਤਾਂ ਉਹਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਉਹ ਚੰਗੇ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਬਦਲਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਅੱਲਾਹ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੇ ਹੋਣ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਖਿਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਕੋਲ ਕੋਈ ਭਲਾਈ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ ਜਿਸ ਦਾ ਬਦਲਾ ਮਿਲੇ।”** ਹੇ ਆਦਮ ਦੇ ਬੇਟੇ! ਜਦ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਪੂਕਾਰਦਾ ਹੈਂ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖਦਾ ਹੈਂ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਪਿਛਲੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਫ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ। ਹੇ ਆਦਮ ਦੇ ਬੇਟੇ! “ਇਕ ਬੰਦਾ ਗੁਨਾਹ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ: ‘ਹੇ ਮੇਰੇ ਰੱਬ! ਮੇਰਾ ਗੁਨਾਹ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦੇ।’ ਕੋਈ ਵੀ ਆਦਮੀ ਗਲਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਖੜਾ ਹੋ ਕੇ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਉਸਦੀ ਮਾਫ਼ੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਲਾਹ ਰਾਤ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਫੈਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਦਿਨ ਦਾ ਗੁਨਹਗਾਰ ਤੌਬਾ ਕਰ ਲਏ, ਅਤੇ ਦਿਨ ਦੇ ਵੇਲੇ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਫੈਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਰਾਤ ਦਾ ਗੁਨਹਗਾਰ ਤੌਬਾ ਕਰ ਲਏ, ਇਹ ਤਕ ਜਦ ਤੱਕ ਸੂਰਜ ਪੱਛਮ ਵੱਲੋਂ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹਦਾ। ਹਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਅੰਤਿਮ ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਬਾਕੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਪਰਵਰਦਿਗਾਰ ਤਬਾਰਕ ਵਤਾ'ਆਲਾ ਆਸਮਾਨ-ਏ-ਦੁਨਿਆ ਵਲ ਨੂਜ਼ੂਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਰਮਾਂਦਾ ਹੈ ਹਲਾਲ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰਾਮ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ, **"ਮੇਰੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਗਲਤੀ ਨਾ ਕਰੋ। ਕਦੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਸੋਨਾ ਖਰਚ ਕਰੇ ਜਿਵੇਂ ਉਹੁਦ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਖਰਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਨਾਂ ਹੀ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ।"** 'ਏ ਨੌਜਵਾਨ! ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ ਸਿਖਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ —ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ ਕਰ, ਅੱਲਾਹ ਤੇਰੀ ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ ਕਰੇਗਾ। ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ ਕਰ, ਤੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪਾਵੇਗਾ।ਜਦ ਤੂੰ ਮੰਗੇ, ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਮੰਗ। ਮੈਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਐਸਾ ਕਹਿਣਾ ਦੱਸੋ ਜੋ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤੋਂ ਨਾ ਪੁੱਛਾਂ।"ਉਹ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਕਹੋ: ਮੈਂ ਅੱਲਾਹ 'ਤੇ ਇਮਾਨ ਲਾਇਆ, ਫਿਰ ਸਿੱਧਾ ਰਸਤਾ ਚਲ। ਮੁੰਮੀਨਾਂ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਰਹਿਮ ਦਿਲੀ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਰੀਰ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਜਦੋਂ ਦਰਦ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਸਰੀਰ ਉੱਤਰੀ ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਬੁਖਾਰ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਖੜੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਕੋਈ ਵੁਜੂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਵੁਜੂ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸਦੇ ਗੁਨਾਹ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂਕਿ ਉਹ ਅੰਗੂਠਿਆਂ ਦੇ ਨਖ਼ੂਨਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਨਿਕਲ ਜਾਣ। ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੇ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ: "ਹੇ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ! ਅਸੀਂ ਸਮੁੰਦਰ 'ਤੇ ਸਵਾਰੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਪਾਣੀ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨਾਲ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਪਿਆਸ ਲੱਗੇਗੀ। ਕੀ ਅਸੀਂ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ?"ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:@ **"ਉਹ ਪਾਣੀ ਪਵਿੱਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸਮੁੰਦਰ ਦਾ ਮੱਟਾ (ਮਰਦਾ ਜਾਨਵਰ ਜਾਂ ਮੈਲਾ) ਹਰਾਮ ਹੈ।"**(ਮਤਲਬ: ਤਹੂਰ ਮਾਉਹੁ, ਅਲ-ਹਿਲੁ ਮੈਤਤੁਹੁ) ਜੇ ਪਾਣੀ ਦੁਕੱਰ (ਦੋ ਕੁੱਲਾ) ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਨਾਪਾਕੀ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਦਾ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਗਾਇਤ (ਯਾਨੀ ਪੇਸ਼ਾਬ ਜਾਂ ਮਲ ਤਿਆਗਣ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ) ਤੇ ਜਾਓ ਤਾਂ ਕ਼ਬਲਾ ਸਾਹਮਣੇ ਨਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹੋਵੋ, ਸਗੋਂ ਪੂਰਬ ਜਾਂ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰੋ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੇਸ਼ਾਬ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਆਪਣਾ ਲਿੰਗ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਨਾ ਫੜੇ, ਨਾ ਖਾਲੀ ਮੂਤ੍ਰਾਸ਼ਯਾ (ਪੇਸ਼ਾਬ ਵਾਲੀ ਥਾਂ) ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਮਸਹ ਕਰੇ, ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਸਾਸ ਲਏ। ਉਲਮਾਂ ਦਾ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਇੱਤਫ਼ਾਕ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਨਜਾਸਤ ਪਾਣੀ ਦਾ ਰੰਗ, ਸੁਆਦ ਜਾਂ ਗੰਧ ਬਦਲ ਦੇਵੇ, ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਬਿਲਕੁਲ ਨਾਪਾਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ — ਚਾਹੇ ਉਹ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵੱਧ। ਹਜ਼ਰਤ ਅਨਸ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਦ ਤੱਕ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨਵੀ ਨਜੂਲ ਕਰੇ (ਪਾਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇ), ਤਦ ਤੱਕ ਉਸ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਅੱਲਾਹ਼ ਕੋਲ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਉਮਰ ਬਿਨ ਖ਼ੱਤਾਬ (ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ) ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੇ ਵੁਜ਼ੂ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਉੱਤੇ ਨਾਖ਼ਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਥਾਂ ਨੂੰ ਧੋਣਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਫਰਮਾਇਆ ਅਸੀਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਦੇ ਨਾਲ ਮੱਕਾ ਤੋਂ ਮਦੀਨਾ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੇ ਸੀ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਣੀ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਅਸੀਂ ਪਹੁੰਚੇ। ਅਸਰ ਦੇ ਵੇਲੇ ਕੁਝ ਲੋਕ ਆਗੇ ਤੈਅ ਕਰਕੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਅਤੇ ਜਲਦੀ-ਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਵੁਜ਼ੂ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਐਡੀਆਂ ਸੂਕੀਆਂ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਿਆ ਸੀ। ਤਾਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਨੇ ਇਰਸ਼ਾਦ ਫਰਮਾਇਆ: @**"ਐਡੀਆਂ (ਸੁੱਖੀਆਂ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ )ਲਈ ਨਾਰਕ ਦੀ ਵੈਲ ਹੋਵੇ! ਵੁਜ਼ੂ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਕਰੋ।"** ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਹਰ ਨਮਾਜ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੁਦੂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰੀ ਧੋਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਨੇ ਵੁਦੂ ਦੋ-ਦੋ ਵਾਰੀ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ (ਹਰ ਅੰਗ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰੀ ਧੋਇਆ)। ਜੋ ਕੋਈ ਮੇਰੇ ਇਸ ਵੁਜ਼ੂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰੇ ਫਿਰ ਦੋ ਰਕਅਤ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਨਫ਼ਸ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨ ਕਰੇ (ਮਨ ਵਿਚ ਧਿਆਨ ਨਾ ਭਟਕਾਏ), ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਤਾਲਾ ਉਸਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਰੇ ਗੁਨਾਹ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ। ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰੇ, ਤਾਂ ਨੱਕ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਭਰਕੇ ਸੁੱਟ ਦੇਵੇ, ਅਤੇ ਜੋ ਕੋਈ ਨੱਕ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸਟਮਾਰ (ਖੁਰਚੀ) ਵਰਤੇ, ਉਹ ਇਕ ਵਾਰੀ ਜਾਂ ਤੀਨ ਵਾਰੀ ਕਰੇ। ਇਹ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਬ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿਸੇ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਤੌਂ ਪੇਸ਼ਾਬ ਤੋਂ ਬਚਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਚੁਗਲਖੋਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਜਦੋਂ ਬਾਥਰੂਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਦੁਆ ਪੜ੍ਹਦੇ: "ਅੱਲਾਹੁਮਮਾ ਇੰਨੀ ਅਊਜ਼ੁ ਬਿਕਾ ਮਿਨਲ ਖੁਬੁਸੀ ਵਲ ਖਬਾਇਸ۔" "ਅਲਲਾਹ! ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਮੱਦਦ ਲਈ ਪੁਕਾਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਨਾਪਾਕ ਜਿਨਾਂ ਅਤੇ ਨਾਪਾਕ ਜਿਨਨੀਆਂ ਦੀ ਬੁਰਾਈ ਤੋਂ ਬਚਾ। ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ (ਸ਼ੌਚ) ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹ ਦੋਹਰਾਉਂਦੇ ਸਨ ਮਿਸਵਾਕ ਮੂੰਹ ਦੀ ਸੁਫ਼ਾਈ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰੱਬ ਦੀ ਰਜ਼ਾਮੰਦੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵ ਸੱਲਮ ਰਾਤ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਉਠਦੇ, ਤਾਂ ਮਿਸਵਾਕ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮੁੰਹ ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਦੇ। ਜੇ ਮੈਂ ਮੂੰਮਿਨਾਂ - ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਉਮਮਤ - ਨੂੰ ਕਠਿਨਾਈ ਵਿੱਚ ਨਾ ਪਾਉਂਦਾ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਵਕਤ ਸਿਵਾਕ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੰਦਾ। ਹਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਉੱਤੇ ਇਹ ਹੱਕ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਗੁਸਲ ਕਰੇ, ਜਿਸ ਦਿਨ ਉਹ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਧੋਵੇ। ਫਿਤਰਤ ਪੰਜ ਹਨ: ਖਤਨਾ ਕਰਨਾ, ਨਿਜੀ ਹਿਸਿਆਂ ਦੀ ਵਾਲਾਂ ਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰਨਾ, ਮੂੰਛਾਂ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਕਰਨਾ, ਨੱਖ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ ਅਤੇ ਬਗਲਾਂ ਦੇ ਵਾਲ ਨੋਚਣਾ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਐਸਾ ਆਦਮੀ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਮਨੀ ਨਿਕਲਦੀ ਸੀ (ਮਜ਼ੀ), ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਹਯਾ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਤੋਂ (ਇਸ ਬਾਰੇ) ਪੁੱਛਾਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਦਾ ਖਾਵਿੰਦ ਸੀ। ਤਾਂ ਮੈਂ ਮਿਕਦਾਦ ਬਿਨ ਅਸਵਦ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਨਬੀ ﷺ ਤੋਂ ਪੁੱਛੇ। ਤਾਂ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਜਦੋਂ ਜਨਾਬਤ ਤੋਂ ਨ੍ਹਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਧੋ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਜਿਵੇਂ ਨਮਾਜ ਲਈ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰਦੇ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰਦੇ, ਸਿਰਫ਼ ਇਨਾ ਕਰਨਾ ਕਾਫੀ ਸੀ ਕਿ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰ ਲੈਂਦਾ"। ਫਿਰ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਮਾਰਿਆ, ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਨੂੰ ਸੱਜੇ 'ਤੇ ਮਲਿਆ, ਅਤੇ ਦੋਹਾਂ ਹਥੇਲੀਆਂ ਅਤੇ ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਮਸਹ ਕੀਤਾ। ਛੱਡ ਦੇਵੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਪਹਿਨਿਆਂ ਹਾਂ। ਨਹੀਂ, ਇਹ ਤਾਂ ਇੱਕ ਰਗ ਦਾ ਖੂਨ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਤੂੰ ਹਜ਼ (ਮਹਾਵਾਰੀ) ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਨਮਾਜ਼ ਛੱਡ ਦੇ, ਫਿਰ ਗੁਸਲ ਕਰ ਅਤੇ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰ। **ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ:** ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਗੈਸ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਸ਼ੱਕ ਹੋਵੇ ਕਿ ਕੀ ਗੈਸ ਨਿਕਲੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਸਜਿਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਤਦ ਤੱਕ ਨਾ ਨਿਕਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਜਦ ਤੱਕ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁਰਤ ਜਾਂ ਬੂ ਨਾ ਆਵੇ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘੜੇ ਵਿੱਚ ਕੁੱਤਾ ਪਾਣੀ ਪੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੱਤ ਵਾਰੀ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੁਅੱਜ਼ਜ਼ਿਨ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ: ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰੁ ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰੁ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਕਹੋ: ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰੁ ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰੁ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਅਜ਼ਾਨ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣੋ ਤਾਂ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਹੋ ਜੋ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਦੂਆ ਕਰੋ। ਜੋ ਕੋਈ ਅਜ਼ਾਨ ਸੁਣਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਕਹੇ: "ਮੈਂ ਗਵਾਹੀ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਲਾਹ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਮਾਬੂਦ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਇਕੱਲਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਥੀ ਨਹੀਂ। ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਉਸ ਦੇ ਬੰਦੇ ਅਤੇ ਰਸੂਲ ਹਨ। ਮੈਂ ਅਲਾਹ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਰੱਬ, ਮੁਹੰਮਦ ਨੂੰ ਰਸੂਲ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਦīn ਵਜੋਂ ਮਨ ਲਿਆ ਹੈ" — ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਗੁਨਾਹ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। (ਹੇ ਅੱਲਾਹ! ਇਸ ਪੂਰੀ ਪੂਕਾਰ ਅਤੇ ਕਾਇਮ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਰੱਬ! ਮੁਹੰਮਦ ﷺ ਨੂੰ ਵਸੀਲਾ ਅਤੇ ਫ਼ਜ਼ੀਲਤ ਅਤਾ ਕਰ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਮਕ਼ਾਮਿ ਮਹਮੂਦ ਉੱਤੇ ਫ਼ਾਇਜ਼ ਕਰ ਜਿਸਦਾ ਤੂੰ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ) —ਉਸ ਲਈ ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਮੇਰੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਵਾਜ਼ਿਬ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।"(ਸਹੀਹ ਬੁਖਾਰੀ) ਅਜ਼ਾਨ ਅਤੇ ਇਕਾਮਤ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਦੂਆ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਕੀ ਤੂੰ ਨਮਾਜ਼ ਦੀ ਅਜ਼ਾਨ ਸੁਣਦਾ ਹੈਂ?" ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਹਾਂ",ਤਾਂ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਤਾਂ ਫਿਰ (ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ) ਅਜ਼ਾਨ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਦਰਵਾਜੇ ਤੇ ਇੱਕ ਨਦੀ ਹੋਵੇ ਜੋ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਪੰਜ ਵਾਰੀ ਧੋਵਣ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਕੀ ਉਹ ਉਸਦੇ ਮਲਿਨਤਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰੇਗੀ?» ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਸੰਦ ਦੀ ਅਮਲ ਕਿਹੜੀ ਹੈ؟"ਉਨ੍ਹਾਂ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:"ਨਮਾਜ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਵਕਤ 'ਤੇ ਅਦਾ ਕਰਨਾ।" ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ: "ਫਿਰ ਕਿਹੜਾ?"ਉਨ੍ਹਾਂ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ:"ਮਾਂ-ਬਾਪ ਨਾਲ ਨੇਕੀ ਕਰਨੀ।" ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ: "ਫਿਰ ਕਿਹੜਾ?"ਉਨ੍ਹਾਂ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ:"ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਜਿਹਾਦ ਕਰਨਾ। ਕੋਈ ਵੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਜਦੋਂ ਫਰਜ਼ ਨਮਾਜ਼ ਦਾ ਵਕਤ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਉਹ ਇਸ ਦਾ ਵੁਜ਼ੂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰੇ, ਖੁਸ਼ੂਅ (ਧਿਆਨ) ਅਤੇ ਰੁਕੂਅ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਦਾ ਕਰੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਨਮਾਜ਼ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿਛਲੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਲਈ ਕਫ਼ਾਰਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ — ਜਦ ਤੱਕ ਕਿ ਉਹ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਗੁਨਾਹ ਨਾ ਕਰੇ — ਅਤੇ ਇਹ (ਅਸਰ) ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਲਈ ਹੈ। ਪੰਜ ਵਕਤ ਦੀਆਂ ਨਮਾਜਾਂ, ਇਕ ਜੁਮ੍ਹਾ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਜੁਮ੍ਹੇ ਤੱਕ, ਅਤੇ ਇਕ ਰਮਜ਼ਾਨ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਰਮਜ਼ਾਨ ਤੱਕ — ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਦਰਮੀਆਨ ਦੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਦਾ ਕਫ਼ਫ਼ਾਰਾ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੇ ਵੱਡੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਨਮਾਜ਼ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿਓ, ਅਤੇ ਜਦ ਉਹ ਦਸ ਸਾਲ ਦੇ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਨਮਾਜ਼ ਨਾ ਪੜ੍ਹਨ 'ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾੜਨਾ ਦਿਓ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੌਣ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਰ ਦਿਓ। ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਮੈਂ ਨਮਾਜ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਬੰਦੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜੋ ਵਾਅਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਮਾਜ਼ ਹੈ। ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਛੱਡੇ, ਉਸ ਨੇ ਕੁਫ਼ਰ ਕੀਤਾ । ਇਨਨਾ ਬੈਨਾ ਰੱਜੁਲੀ ਵੈ ਬੈਨਾ ਸ਼ਿਰਕੀ ਵਲ ਕੁਫ਼ਰੀ ਤਰਕੁ ਅੱਸਲਾਤਿ»। «ਇਕ ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਰਕ ਤੇ ਕੁਫ਼ਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨਮਾਜ਼ ਛੱਡਣਾ ਹੈ। ਹੇ ਬਿਲਾਲ! ਨਮਾਜ਼ ਕਾਇਮ ਕਰ, ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਆਰਾਮ ਦੇ। 'ਅੱਲਾਹੁੰਮਾ, ਮੇਰੇ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਉਹ ਫਾਸਲਾ ਰੱਖ ਜਿਵੇਂ ਤੂੰ ਮਸ਼ਰਿਕ ਅਤੇ ਮਗ਼ਰਬ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਅੱਲਾਹੁੰਮਾ, ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਜਦੋਂ ਨਮਾਜ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਮੋਢਿਆਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਉੱਪਰ ਚੁੱਕਦੇ,ਜਦੋਂ ਰੁਕੂਅ ਲਈ ਤਕਬੀਰ ਕਹਿੰਦੇ, ਜਿਸ ਨੇ ਫਾਤਿਹਾ ਕਿਤਾਬ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹੀ, ਉਸ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ। ਉਸ ਜ਼ਾਤ ਦੀ ਕਸਮ ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਹੈ! ਤੁਸੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਸ ਦੀ ਨਮਾਜ ਵਾਂਗ ਹੋ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨਮਾਜ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਬੇਸ਼ਕ ਇਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਮਾਜ ਸੀ ਜਦ ਤਕ ਉਹ ਇਸ ਦੁਨਿਆ ਤੋਂ ਰੁਖਸਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਏ। ਮੈਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਸੱਤ ਹੱਡੀਆਂ 'ਤੇ ਸਜਦਾ ਕਰਾਂ ਰੱਬ ਬੰਦੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕ ਆਖ਼ਰੀ ਰਾਤ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਐਸੇ ਦੇਖੋਗੇ ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹੋ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਰੂਇਤ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਤਕਲੀਫ਼ ਜਾਂ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗੀ। ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਫਜ਼ਰ ਦੀ ਦੋ ਰਕਆਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਰਆਨ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸੂਰਤਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਦੋਨੋਂ ਫਰਾਜ਼ ਨਮਾਜਾਂ — ਫਜਰ ਅਤੇ ਅਸਰ — ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਿਲ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਸਬਾਹ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 'ਜੋ ਕੋਈ ਅਸਰ ਦੀ ਨਮਾਜ ਛੱਡੇ, ਉਸਦਾ ਸਾਰਾ ਅਮਲ ਬੇਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।' ਜਿਸਨੇ ਕੋਈ ਨਮਾਜ਼ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਜਦੋਂ ਯਾਦ ਆਵੇ ਤਦੋਂ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਅਦਾ ਕਰ ਲਏ, ਉਸਦਾ ਇਲਾਜ ਇਨਸਾਨ ਲਈ ਇਹੀ ਹੈ। (ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਰਆਨ ਵਿਚ ਆਇਆ ਹੈ:) ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁਨਾਫਿਕਾਂ ਉੱਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਰੀ ਨਮਾਜ਼ ਇਸ਼ਾ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਅਤੇ ਫਜਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।" ਜੇ ਉਹ ਜਾਣ ਲੈਂ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨੋਂ ਨਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਅਜਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੇਂਗਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਅਦਾ ਕਰਨ ਆਉਣ। ਜਦੋਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਰੁਕੂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਿੱਠ ਨੂੰ ਉਠਾਉਂਦੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਫਰਮਾਂਦੇ: "ਸਮੀਅ ਅੱਲਾਹੁ ਲਿਮਨ ਹਾਮਿਦਾਹ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਸੱਜਦੇ ਦੀ ਦੋਹੀਂ ਸੱਜਦਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇਹ ਦੋਹਰਾਉਂਦੇ ਸਨ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਦੋ ਸਜਦਿਆਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਇਹ ਦੁਆ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਇਰਸ਼ਾਦ ਫਰਮਾਇਆ: "ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹੋ, ਤਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਫਾਂ (ਕਤਾਰਾਂ) ਨੂੰ ਠੀਕ ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਲਗਾਓ। ਫਿਰ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਇਮਾਮਤ ਕਰੇ। ਜਦ ਉਹ ਤਕਬੀਰ ਕਹੇ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਤਕਬੀਰ ਕਹੋ।ਜਦ ਉਹ ਕਹੇ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਤਸ਼ਹੱਦ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿਖਾਇਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਰਆਨ ਦੀ ਸੂਰਹ ਸਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੱਲਾਹੁਮਮਾ ਇੰਨੀ ਅਊਜ਼ੁ ਬਿਕਾ ਮਿਨ ਅਜ਼ਾਬਿਲ-ਕਬਰ, ਵ ਮਿਨ ਅਜ਼ਾਬਿਨ-ਨਾਰ, ਵ ਮਿਨ ਫ਼ਿਤਨਤਿਲ-ਮਹਯਾ ਵਲ-ਮਮਾਤ, ਵ ਮਿਨ ਫ਼ਿਤਨਤਿਲ-ਮਸੀਹਿ ਅੱਦ-ਦਜਜ਼ਾਲ۔ 'ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਜਦਿਆਂ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅੱਲਾਹ ਲਈ, ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਸੀਂ ਹਰ ਇੱਕ ਸਜਦੇ ਨਾਲ ਅੱਲਾਹ ਵਲੋਂ ਇੱਕ ਦਰਜਾ ਉੱਚਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਪਾਪ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।' ਜਦੋਂ ਖਾਣਾ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਨਮਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਅਤੇ ਨਮਾਜ਼ ਮੈਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਸ਼ੈਤਾਨ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਖਿੰਜ਼ੀਬ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋ ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਉਸ ਤੋਂ ਪਨਾਹ ਮੰਗੋ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਥੁੱਕੋ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਚੋਰ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਨਮਾਜ਼ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।"ਸਹਾਬੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਆਦਮੀ ਆਪਣੀ ਨਮਾਜ਼ ਕਿਵੇਂ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ؟"ਆਪ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:"ਉਹ ਰੁਕੂ ਤੇ ਸਜਦਾ ਠੀਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਡਰਦਾ ਨਹੀਂ – ਜਾਂ: ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਡਰਦਾ ਨਹੀਂ – ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਮਾਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਕਿਤੇ ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਗਧੇ ਦਾ ਸਿਰ ਨਾ ਬਣਾ ਦੇਵੇ, ਜਾਂ ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਦੀ ਸੂਰਤ ਗਧੇ ਵਰਗੀ ਨਾ ਕਰ ਦੇਵੇ? ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਮਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕ ਹੋਵੇ ਕਿ ਉਹ ਤਿੰਨ ਰਕਾਤ ਪੜ੍ਹੀ ਹਨ ਜਾਂ ਚਾਰ, ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ੱਕ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਉਸੇ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਨਮਾਜ਼ ਪੂਰੀ ਮੰਨੇ। ਫਿਰ ਸਲਾਮ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਸੱਜਦੇ ਕਰ ਲਵੇ। ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਕਤਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅਕੇਲਾ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਆਪਣੀ ਨਮਾਜ਼ ਦੁਬਾਰਾ ਪੜ੍ਹੇ। ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਜੋ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਤਕ ਜਾਗਿਆ ਨਹੀਂ: 'ਉਹ ਆਦਮੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਕੰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ੈਤਾਨ ਨੇ ਕੁਝ ਪਾਇਆ ਹੋਵੇ, ਜਾਂ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿ ਕੰਨ ਵਿੱਚ।' ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਦਿਨ ਹੈ ਜਿਸ ਦਿਨ ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਜੁਮ੍ਹਾ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ। ਜੋ ਸ਼ਖ਼ਸ ਜੁਮਾ ਦੇ ਦਿਨ ਜਨਾਬਤ ਵਾਲਾ ਗੁਸਲ ਕਰਕੇ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਉੱਟ ਕੁਰਬਾਨ ਕੀਤਾ। ਅੱਲਾਹੁਮਮਾ ਅੰਤੱਸ-ਸਲਾਮੁ,ਵਾ ਮਿੰਕੱਸ-ਸਲਾਮੁ, ਤਾਬਾਰਕਤਾ ਯਾ ਜਲ-ਜਲਾਲਿ ਵਲ-ਇਕਰਾਮ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਸਿਵਾ ਕੋਈ ਮਾਬੂਦ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਇਕੱਲਾ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਸਾਥੀ ਨਹੀਂ। ਉਸੀ ਦੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸੀ ਲਈ ਸਾਰੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਹੈ। ਉਹ ਹਰ ਚੀਜ਼ 'ਤੇ ਕੂਦਰਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਬਗੈਰ ਨਾ ਕੋਈ ਤਾਕ਼ਤ ਹੈ, ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਕੁਵੱਤ। ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਸਿਵਾ ਕੋਈ ਮਾਬੂਦ ਨਹੀਂ। ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਉਸੀ ਦੀ ਇਬਾਦਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਉਸੀ ਦੇ ਲਈ ਨੇਅਮਤ ਹੈ, ਉਸੀ ਲਈ ਫ਼ਜ਼ਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸੀ ਲਈ ਚੰਗੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਹੈ। ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਸਿਵਾ ਕੋਈ ਮਾਬੂਦ ਨਹੀਂ — ਅਸੀਂ ਉਸ ਲਈ ਖ਼ਲਿਸ (ਸਾਫ਼ ਦਿਲੋਂ) ਦੀਨ ਰੱਖਦੇ ਹਾਂ, ਚਾਹੇ ਕਾਫ਼ਿਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨਾਪਸੰਦ ਹੀ ਹੋ।" ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਹਰ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਪਿੱਛੋਂ ਇਹ ਕਲਿਮੇ (ਤਸਬੀਹ) ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਹਰ ਫਰਜ਼ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਇਹ ਦੁਆ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ ਜੋ ਕੋਈ ਹਰ ਨਮਾਜ ਦੇ ਬਾਦ ਤੀਹ ਤੀਹ ਵਾਰੀ ਸੁਬਹਾਨੱਲਾਹ, ਤੀਹ ਤੀਹ ਵਾਰੀ ਅਲਹਮਦੁੱਲਿੱਲਾਹ, ਤੇ ਤੀਹ ਤੀਹ ਵਾਰੀ ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰ ਕਹੇ, ਜੋੜ ਕੇ ਉਹ ਨੌਂਵੇਂ ਤੀਹ ਹਨ, ਫਿਰ ਕਹੇ: 'ਪੂਰੀ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ: ਲਾ ਇਲਾਹਾ ਇੱਲਾੱਲਾਹੁ ਵਾਹਦਹੂ ਲਾ ਸ਼ਰੀਕ ਲਹੂ, ਲਹੁਲ ਮੁਲਕੁ ਵਲਹੁਲ ਹਮਦੁ ਵਹੁ ਅਲਾ ਕੁੱਲਿ ਸ਼ੈਇਨ ਕਦੀਰ' ਤਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਮਾਫ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸਮੰਦਰ ਦੀ ਜਾਹਲ ਵਾਂਗ ਹੋਣ। ਜੋ ਕੋਈ ਹਰ ਫਰਜ਼ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਯਤੁਲ ਕੁਰਸੀ ਪੜ੍ਹੇ, ਉਸ ਦੇ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਤ ਹੀ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਤੋਂ ਦਸ ਰਕਾਤਾਂ ਯਾਦ ਰੱਖੀਆਂ ਹਨ ਨਬੀ ﷺ ਦੁਪਹਿਰ ਦੀ ਨਮਾਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਰ ਰਕਅਤਾਂ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਫਜਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਰਕਅਤਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੇ ਸਨ। ਹਰ ਦੋ ਅਜ਼ਾਨਾਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਨਮਾਜ਼ ਹੈ، ਹਰ ਦੋ ਅਜ਼ਾਨਾਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਨਮਾਜ਼ ਹੈ।"ਤੀਜੀ ਵਾਰੀ ਆਖਿਆ: "ਜੋ ਚਾਹੇ (ਉਹ ਪੜ੍ਹ ਲਵੇ) ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਰਕਾਤ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰ ਲਵੇ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਜੁਮ੍ਹੇ ਦੇ ਦਿਨ ਖੁਤਬੇ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ, ‘ਚੁੱਪ ਰਹੋ’, ਤਾ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਲਾਘੂ (ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਗੱਲ) ਕੀਤੀ।” ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਕੇ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰ, ਅਗਰ ਤੂੰ ਇਹ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ ਤਾਂ ਬੈਠ ਕੇ, ਅਤੇ ਜੇ ਇਹ ਵੀ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ ਤਾਂ ਪੱਸੇ ਲਟ ਕੇ (ਆੜੀ ਹੋ ਕੇ) ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹ। ਮੇਰੇ ਇਸ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਇਕ ਰਕਾਤ ਨਮਾਜ਼, ਮੇਰੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਹਜਾਰ ਰਕਾਤ ਨਮਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਹੈ, ਸਿਵਾਏ ਮਸਜਿਦ-ਉਲ-ਹਰਾਮ ਦੇ। ਜੋ ਕੋਈ ਅੱਲਾਹ ਲਈ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਲਈ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਕਾਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਸੋਨੇ ਜਾਂ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਮਾਲਕ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਦਾ ਹੱਕ ਨਾ ਦੇਵੇ, ਸਿਵਾਏ ਇਸ ਦੇ ਕਿ ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਉਸਦੇ ਲਈ ਅੱਗ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। **"ਸਦਕਾ ਦੇਣ ਨਾਲ ਮਾਲ ਘਟਦਾ ਨਹੀਂ, ਅਤੇ ਅੱਲਾਹ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਾਨ-ਇਜ਼ਤ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੋ ਕੋਈ ਅੱਲਾਹ ਲਈ ਇਨਕਿਸਾਰੀ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅੱਲਾਹ ਉਸਦਾ ਦਰਜਾ ਬੁਲੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।"** ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਖਰਚ ਕਰ, ਏ ਆਦਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ! ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਉੱਤੇ ਖਰਚ ਕਰਾਂਗਾ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ‘ਤੇ ਖਰਚ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨੀyyat ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਉਸ ਲਈ ਸਦਕਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। **"ਜਦੋਂ ਇਨਸਾਨ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅਮਲ ਰੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਮਗਰ ਤਿੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ: 1. ਕੋਈ ਚੱਲਦੀ ਸਦਕਾ (ਐਸੀ ਨੇਕੀ ਜੋ ਲਗਾਤਾਰ ਚੱਲਦੀ ਰਹੇ), 2. ਅਜਿਹਾ ਇਲਮ ਜਿਸ ਤੋਂ ਲੋਗਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇ, 3. ਨੇਕ ਅਉਲਾਦ ਜੋ ਉਸ ਲਈ ਦੁਆ ਕਰੇ।"\*\* ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਬਦਲੇ ਸੋਨਾ ਦੇਣਾ (ਉਧਾਰ ਜਾਂ ਵਾਅਦੇ ਨਾਲ) ਸੁਦ (ਰਿਬਾ) ਹੈ — ਪਰ ਜੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਹੋਣ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ।ਗੇਂਹੂ ਦੇ ਬਦਲੇ ਗੇਂਹੂ (ਉਧਾਰ ਜਾਂ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ) ਸੁਦ ਹੈ — ਪਰ ਜੇ ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ।ਜੌ ਦੇ ਬਦਲੇ ਜੌ (ਉਧਾਰ ਜਾਂ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ) ਸੁਦ ਹੈ — ਪਰ ਜੇ ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ। ਖਜੂਰ ਦੇ ਬਦਲੇ ਖਜੂਰ (ਉਧਾਰ ਜਾਂ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ) ਸੁਦ ਹੈ — ਪਰ ਜੇ ਹੱਥੋਂ ਹੱਥ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ। ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਫਿਤਰ ਦੀ ਜਕਾਤ ਫਰਜ਼ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਇੱਕ ਸਾੜ੍ਹ ਖਜੂਰ ਜਾਂ ਇੱਕ ਸਾੜ੍ਹ ਜੌ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਹ ਜਕਾਤ ਹਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦ, ਮਰਦ ਤੇ ਔਰਤ, ਛੋਟੇ ਤੇ ਵੱਡੇ ਮੂੰਹ ਮੂੰਹ ਸਾਰੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ’ਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਜਕਾਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਮਾਜ਼ ਲਈ ਮਸਜਿਦ ਜਾਂ ਜ਼ੁਮਾਂਤ ਵੱਡੇ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। ਏ ਲੋਕੋ! ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਸਲਾਮ (ਅਮਨ ਦੀ ਦੁਆ) ਫੈਲਾਓ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਖਿਲਾਓ, ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜੋ (ਸੰਤੜਾ ਨਾਭੋ), ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ, ਜਦ ਲੋਕ ਸੋ ਰਹੇ ਹੋਣ, ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰੋ—ਤੁਸੀਂ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਸਲਾਮਤੀ ਨਾਲ ਦਾਖਲ ਹੋ ਜਾਵੋਗੇ। ਹੇ ਲੋਕੋ! ਅੱਲਾਹ ਪਵਿੱਤਰ ਹੈ, ਸਿਰਫ ਪਵਿੱਤਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹੀ ਕਬੂਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਮੋਮਿਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹੀ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸਨੇ ਰਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।» ਫਿਰ ਕਿਹਾ ਜੋ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਮੁਸੀਬਤਜ਼ਦਾ (ਕਰਜ਼ਦਾਰ) ਨੂੰ ਮੌਲਤ ਦੇਵੇ ਜਾਂ ਉਸ ਦਾ ਕਰਜ਼ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦੇਵੇ, ਅੱਲਾਹ ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਰਸ਼ ਦੇ ਸਾਏ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖੇਗਾ — ਉਸ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਅਰਸ਼ ਦੇ ਸਾਏ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਸਾਇਆ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗਾ। **"ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਆਦਮੀ 'ਤੇ ਰਹਮ ਕਰੇ ਜੋ ਨਰਮੀ ਵਰਤਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵੇਚਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਖਰੀਦਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ (ਉਧਾਰ) ਵਾਪਸ ਮੰਗਦਾ ਹੈ।"** ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨੌਕਰ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ: ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਹੋਏ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਮਿਲੋ, ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿਓ, ਸ਼ਾਇਦ ਅੱਲਾਹ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭੀ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦੇ। ਬੇਸ਼ਕ ਕੁਝ ਆਦਮੀ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਮਾਲ ਵਿੱਚ ਨਾ-ਹੱਕ ਦਖ਼ਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਅੱਗ (ਨਾਰ) ਹੋਏਗੀ। ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਆਦਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਹਰ ਅਮਲ ਉਸੇ ਲਈ ਹੈ, ਸਿਵਾਏ ਰੋਜ਼ੇ ਦੇ, ਉਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਇਨਾਮ ਦੇਵਾਂਗਾ।ਰੋਜ਼ਾ ਇੱਕ ਢਾਲ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਰੋਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਨਾ ਬੇਹੁਦਗੀ ਕਰੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਝਗੜੇ।ਜੇ ਕੋਈ ਉਸਨੂੰ ਗਾਲਾਂ ਬਕੇ ਜਾਂ ਝਗੜੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਹੇ