ਜਿਸ ਨੇ ਅਮਾਨਤ ਦੀ ਕਸਮ ਖਾਈ, ਉਹ ਸਾਡਾ ਨਹੀਂ। **"ਏ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਜਮਾਤ! ਸਦਕਾ ਦੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਤੂੰ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਹੈ।"** ਉਹ ਔਰਤਾਂ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀਆਂ: "ਏ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਰਸੂਲ ﷺ! ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ?"ਅੱਪ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: **"ਤੁਸੀਂ ਲਾਣਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋ ਅਤੇ ਪਤੀ ਦੀ ਨੇਕੀ ਨੂੰ ਨਾ ਮੰਨਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹੋ।»*، ਮੈਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਅਕਲ ਤੇ ਦੀਨ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਔਰਤਾਂ ਤੋਂ ਵਧਕੇ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀਆਂ, ਜੋ ਸਮਝਦਾਰ ਮਰਦ ਦੀ ਅਕਲ ਨੂੰ ਵੀ ਭੁਲਾ ਦੇਣ।"**ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀਆਂ: "ਏ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਰਸੂਲ ﷺ! ਸਾਡੀ ਅਕਲ ਤੇ ਦੀਨ ਦੀ ਘਾਟ ਕੀ ਹੈ?" ਅੱਪ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:**"ਕੀ ਔਰਤ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਮਰਦ ਦੀ ਅੱਧ ਗਵਾਹੀ ਨਹੀਂ?"* ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀਆਂ: "ਹਾਂ।"ਅੱਪ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: **"ਇਹੀ ਉਸ ਦੀ ਅਕਲ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ।ਕੀ ਜਦੋਂ ਔਰਤ ਹਾਈਜ਼ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਨਮਾਜ਼ ਤੇ ਰੋਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੀ?"**ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀਆਂ: "ਹਾਂ।"ਅੱਪ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: **"ਇਹੀ ਉਸ ਦੀ ਦੀਨ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ।"** **(ਸਹੀਹ ਬੁਖਾਰੀ)** ਅਸੀਂ ਤਹਾਰਤ (ਪਾਕੀ) ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਕੁਦਰਤੀਂ ਰੰਗਤ ਜਾਂ ਪੀਲਾਪਣ ਨੂੰ ਕੋਈ ਹੇਠ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਸੀ (ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੈਜ਼ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਸਨ)। ਜਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਤੇਰੀ ਹੈਜ਼ ਰੁਕਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਰੁਕਿ ਰਹਿਣਾ, ਫਿਰ ਗੁਸਲ ਕਰ ਲੈ। ਜੁਮੇ ਦੇ ਦਿਨ ਗੁਸਲ ਕਰਨਾ ਹਰ ਉਸ ਮੁਹਤਲਿਮ (ਜੋ ਨਿੱਜਲ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ) ਤੇ ਫਰਜ਼ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਮੂੰਹ ਧੋਣਾ ਅਤੇ ਜੇ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਖੁਸ਼ਬੂ ਛੂਹਣਾ ਵੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਮੁਸਲਮਾਨ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਹੋਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਅਤੇ ਹੱਥ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਮਹਾਜਿਰ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਮਨਾਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਔਰਤ ਦੋ ਦਿਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਇਕੱਲੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਮਹਰਮ ਨਾਲ, (ਹੇ ਅੱਲਾਹ! ਇਸ ਪੂਰੀ ਪੂਕਾਰ ਅਤੇ ਕਾਇਮ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਰੱਬ! ਮੁਹੰਮਦ ﷺ ਨੂੰ ਵਸੀਲਾ ਅਤੇ ਫ਼ਜ਼ੀਲਤ ਅਤਾ ਕਰ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਮਕ਼ਾਮਿ ਮਹਮੂਦ ਉੱਤੇ ਫ਼ਾਇਜ਼ ਕਰ ਜਿਸਦਾ ਤੂੰ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ) —ਉਸ ਲਈ ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਮੇਰੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਵਾਜ਼ਿਬ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।"(ਸਹੀਹ ਬੁਖਾਰੀ) ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਕਪੜਾ ਪਾ ਕੇ ਨਮਾਜ਼ ਨਾ ਪੜ੍ਹੇ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਦਾ ਦੋਹਾਂ ਕਾਂਧਾਂ ਉੱਤੇ ਕੁਝ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਜਦੋਂ ਤੂੰ ਸੱਜਦਾ ਕਰੇ, ਆਪਣੇ ਦੋਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਰੱਖ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁਹਨੀਆਂ ਉੱਥਾ ਕਰ»। ਮੈਂ ਨਬੀ ﷺ ਨਾਲ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹੀ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਸਲਾਮ ਕਰਦਾ ਸੀ: «ਅੱਸਲਾਮੁ ਅਲੈਕੁਮ ਵ ਰਾਹਮਤੁੱਲਾਹਿ ਵ ਬਰਕਾਤੁਹੁ»، ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਸਲਾਮ ਕਰਦਾ ਸੀ: «ਅੱਸਲਾਮੁ ਅਲੈਕੁਮ ਵ ਰਾਹਮਤੁੱਲਾਹਿ»। ਜੋ ਕੋਈ ਹਰ ਨਮਾਜ ਦੇ ਬਾਦ ਤੀਹ ਤੀਹ ਵਾਰੀ ਸੁਬਹਾਨੱਲਾਹ, ਤੀਹ ਤੀਹ ਵਾਰੀ ਅਲਹਮਦੁੱਲਿੱਲਾਹ, ਤੇ ਤੀਹ ਤੀਹ ਵਾਰੀ ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰ ਕਹੇ, ਜੋੜ ਕੇ ਉਹ ਨੌਂਵੇਂ ਤੀਹ ਹਨ, ਫਿਰ ਕਹੇ: 'ਪੂਰੀ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ: ਲਾ ਇਲਾਹਾ ਇੱਲਾੱਲਾਹੁ ਵਾਹਦਹੂ ਲਾ ਸ਼ਰੀਕ ਲਹੂ, ਲਹੁਲ ਮੁਲਕੁ ਵਲਹੁਲ ਹਮਦੁ ਵਹੁ ਅਲਾ ਕੁੱਲਿ ਸ਼ੈਇਨ ਕਦੀਰ' ਤਾਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਮਾਫ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸਮੰਦਰ ਦੀ ਜਾਹਲ ਵਾਂਗ ਹੋਣ। ਜੋ ਕੋਈ ਹਰ ਫਰਜ਼ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਯਤੁਲ ਕੁਰਸੀ ਪੜ੍ਹੇ, ਉਸ ਦੇ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਤ ਹੀ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣਦੀ ਹੈ। **"ਮੇਰੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਗਲਤੀ ਨਾ ਕਰੋ। ਕਦੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਸੋਨਾ ਖਰਚ ਕਰੇ ਜਿਵੇਂ ਉਹੁਦ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਖਰਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਨਾਂ ਹੀ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ।"** ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ਸੱਲੱਲਾਹੂ ਅਲੈਹਿ ਵੱਸੱਲਮ ਨੇ ਅਬੂ ਬਕਰ ਅਤੇ ਉਮਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ: "ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਜੰਨਤ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹਨ, ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਸਿਵਾਏ ਨਬੀਆਂ ਅਤੇ ਰਸੂਲਾਂ ਦੇ। (ਹਸਨ ਅਤੇ ਹੁਸੈਨ ਜੰਨਤ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰੇ ਹਨ۔) ਇਹ ਮਾਮਲਾ (ਇਸਲਾਮ ਦਾ ਮਾਮਲਾ) ਜਰੂਰ ਰਾਤ ਅਤੇ ਦਿਨ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੇਗਾ, ਅਤੇ ਅੱਲਾਹ ਕਿਸੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਘਰ ਜਾਂ ਥਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੇਗਾ ਬਿਨਾ ਇਸ ਦੇ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਧਰਮ (ਇਸਲਾਮ) ਵਿੱਚ ਨਾ ਆ ਜਾਵੇ, ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਨਮਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕ ਹੋਵੇ ਕਿ ਉਹ ਤਿੰਨ ਰਕਾਤ ਪੜ੍ਹੀ ਹਨ ਜਾਂ ਚਾਰ, ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ੱਕ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਵੇ ਅਤੇ ਉਸੇ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਨਮਾਜ਼ ਪੂਰੀ ਮੰਨੇ। ਫਿਰ ਸਲਾਮ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਸੱਜਦੇ ਕਰ ਲਵੇ। ਨਬੀ ﷺ ਦੁਪਹਿਰ ਦੀ ਨਮਾਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਰ ਰਕਅਤਾਂ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ ਫਜਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਰਕਅਤਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਛੱਡਦੇ ਸਨ। ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਜੁਹਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਰ ਰਕਅਤਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਰਕਅਤਾਂ ਪਾਬੰਦੀ ਨਾਲ ਅਦਾ ਕਰੇ, ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋਜ਼ਖ ਦੀ ਅੱਗ 'ਤੇ ਹਰਾਮ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਫਜ਼ਰ ਦੀ ਦੋ ਰਕਆਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਰਆਨ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸੂਰਤਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ **"ਮਰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਤਾਰਾਂ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋਣ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਬੁਰੀਆਂ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹੋਣ। ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਤਾਰਾਂ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਆਖ਼ਿਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਬੁਰੀਆਂ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋਣ।"** ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਕਤਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅਕੇਲਾ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਆਪਣੀ ਨਮਾਜ਼ ਦੁਬਾਰਾ ਪੜ੍ਹੇ। ** ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਾਡੀ ਨਾਲ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਫਜਰ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕੀਤੀ। (ਨਮਾਜ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਕੀ ਫਲਾਂ ਆਇਆ ਸੀ?" ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਨਹੀਂ।" ਫਿਰ ਫਰਮਾਇਆ: "ਕੀ ਫਲਾਂ ਆਇਆ ਸੀ?" ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਨਹੀਂ।" ਤਦ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:@« **"ਇਹ ਦੋ ਨਮਾਜਾਂ (ਇਸ਼ਾ ਅਤੇ ਫਜਰ) ਮੁਨਾਫਿਕਾਂ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਜਾਣ ਲੈਂਦੇ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕਿੰਨੀ ਫਜ਼ੀਲਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੇ ਘੁਟਣਿਆਂ ਰੇੰਗਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਨ ਆਉਂਦੇ।ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਕਤਾਰ ਫਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੀ ਕਤਾਰ ਵਾਂਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਫਜ਼ੀਲਤ ਜਾਣ ਲੈਂਦੇ ਤਾਂ ਪਹਿਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ ਦੌੜ ਪੈਂਦੇ।ਇੱਕ ਬੰਦੇ ਦੀ ਨਮਾਜ਼ ਦੂਜੇ ਬੰਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਪੜ੍ਹੀ ਹੋਈ, ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਨਮਾਜ਼ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਅਤੇ ਜੇ ਉਹ ਦੋ ਬੰਦਿਆਂ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੇ ਤਾਂ ਦੋ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੀ ਹੋਈ ਨਮਾਜ਼ ਇਕ ਨਾਲੋਂ ਵਧੀਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਜਿੰਨਾ ਜਮਾਅਤ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਨਮਾਜ਼ ਅੱਲਾਹ ਨੂੰ ਉਤਨੀ ਹੀ ਵਧ ਕਰ ਪਸੰਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।"** ਜਿਹੜੀ ਵੀ ਔਰਤ ਆਪਣੇ ਮਾਲਿਕਾਂ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲਵੇ, ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਬਾਤਿਲ ਹੈ — ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ — ਪਰ ਜੇ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਕਰ ਲਵੇ ਤਾਂ ਮਿਹਰ ਉਸਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਤੋਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਜੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜੰਗ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਲਤਨਤ ਵਾਲਾ ਉਸਦਾ ਵਕੀਲ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਕੋਈ ਵਕੀਲ ਨਹੀਂ। ਲਾਣਤ ਹੈ ਉਸ ਸ਼ਖ਼ਸ 'ਤੇ ਜੋ ਆਪਣੀ ਬੀਵੀ ਨਾਲ ਪਿੱਠ ਦੇ ਰਾਹ ਸਬੰਧ ਬਣਾਏ। ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਆਦਮੀ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਵੇਖਦਾ ਜੋ ਕਿਸੇ ਮਰਦ ਜਾਂ ਔਰਤ ਨਾਲ ਪਿੱਠ ਦੇ ਰਾਹ ਸਬੰਧ ਬਣਾਏ। ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ: “ਏ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ! ਸਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪਤਨੀ ਤੇ ਕੀ ਹੱਕ ਹੈ?” ਉਹ ਨੇ ਕਿਹਾ:"ਜਦੋਂ ਤੂੰ ਖਾਂਦਾ ਹੈਂ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਖਿਲਾ, ਜਦੋਂ ਤੂੰ ਲਿਬਾਸ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈਂ ਜਾਂ ਕਮਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈਂ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਪੋਸ਼ਾਕ ਦੇ, ਚਿਹਰੇ 'ਤੇ ਨਾ ਮਾਰ, ਨਾ ਉਸ ਦੀ ਬੁਰਾਈ ਕਰ, ਅਤੇ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਛੱਡ ਕੇ ਨਾ ਜਾਵੇ। ਜਿਸ ਕਿਸੇ ਦੀ ਦੋ ਬੀਵੀਆਂ ਹੋਣ ਅਤੇ ਉਹ ਇਕ ਵੱਲ ਝੁਕਾਵ ਰੱਖੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਆਏਗਾ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਅੱਧਾ ਸਰੀਰ ਝੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੋਏਗਾ। ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਮੇਰੀ ਉੱਮਤ ਲਈ ਉਹ ਗੱਲਾਂ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੋਚਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦ ਤੱਕ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਅਮਲ ਨਾ ਕਰ ਲੈਣ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੋਲ ਨਾ ਲੈਣ। ਤਿੰਨ ਜਿਹਨਾਂ ਤੋਂ ਕਲਮ (ਅਕਾਊਂਟ) ਉਠਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ: ਸੁੱਤੇ ਹੋਏ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਜਦ ਤੱਕ ਉਹ ਜਾਗ ਨਾ ਜਾਵੇ, ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਜਦ ਤੱਕ ਉਹ ਬਾਲਗ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ (ਹਤਲਮ ਹੋ ਜਾਵੇ), ਅਤੇ ਪਾਗਲ ਤੋਂ ਜਦ ਤੱਕ ਉਹ ਅਕਲਮੰਦ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਹਰ ਨਸ਼ਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਸ਼ਰਾਬ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਰ ਨਸ਼ਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਹਰਾਮ ਹੈ। ਜੋ ਦੁਨਿਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲਤ ਲੱਗੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਤੋਬਾ ਨ ਕਰੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਖਰਤ ਵਿੱਚ ਉਹ ਨਹੀਂ ਪੀਏਗਾ (ਜਨਤ ਦੀ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਵਾਂਜਿਆ ਰਹੇਗਾ)। ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਧਨ-ਦੌਲਤ, ਆਪਣੀ ਜਾਨਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ਨਾਲ ਮੁਸ਼ਰੀਕਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜਿੱਦ ਕਰੋ। ਯਾ ਰਸੂਲੱਲਾਹ! ਮੈਂ ਕੋਈ ਹਾਜ਼ਤ ਜਾਂ ਛੁਪੀ ਹੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ, ਪਰ ਮੈ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਆਇਆ ਹਾਂ।"ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਨੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਨਾ ਕਿਹਾ: 'ਰੱਬ, ਮੈਨੂੰ ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਮੇਰੀ ਖ਼ਤਾ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦੇ।' ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਰੱਬ ਨੇ ਕੀ ਕਿਹਾ?" ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਅੱਲਾਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਰਸੂਲ ਬੇਹਤਰ ਜਾਣਦੇ ਹਨ।" ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਮੇਰੇ ਬੰਦੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਸਵੇਰੇ ਇਮਾਨ ਵਾਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕਾਫਰ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਐਸੀ ਗੱਲਾਂ ਪਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੋਲਣਾ ਕਿਸੇ ਲਈ ਭਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।" ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਪਾਈਆਂ ਹਨ?" ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਹਾਂ।"ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਇਹ ਸਾਫ਼ ਇਮਾਨ ਹੈ। ਅੱਲਾਹ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸਦੀ ਚਾਲ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਵਸਵਸਾ (ਵਹਮ) ਤੱਕ ਹੀ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ।” ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਸ਼ੈਤਾਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਖਦਾ ਹੈ: ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ? ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ? ਇੱਦਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹ ਆਖਦਾ ਹੈ: 'ਤੇਰੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਕਿਸ ਨੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ?' ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਇਸ ਦਰਜੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਪਨਾਹ ਮੰਗੇ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਰੁਕ ਜਾਵੇ। **"ਅਮਲ ਛੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਲੋਕ ਚਾਰ ਹਨ, ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਖਤਰੇ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ, ਦੋ ਬਰਾਬਰੀ ਨਾਲ ਹਨ, ਇੱਕ ਸਹੀ ਕੰਮ ਦਸ ਗੁਣੇ ਜਿੰਨਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਹੀ ਕੰਮ ਸੱਤ ਸੌ ਗੁਣੇ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।** **ਜੋ ਖਤਰੇ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ:** * ਜੇ ਕੋਈ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਬਿਨਾਂ ਅੱਲਾਹ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸ਼ਰੀਕ ਕੀਤੇ ਤਾਂ ਉਹ ਜਨਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੋ ਸ਼ਰੀਕ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਨਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇਗਾ। **ਬਰਾਬਰੀ ਨਾਲ:** * ਜੇ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਉਸ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਮਲ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਜੇ ਕੋਈ ਬੁਰਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬੁਰਾ ਕੰਮ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਜੇ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦਸ ਗੁਣਾ ਇਨਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। * ਜੇ ਕੋਈ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਖਰਚ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੱਤ ਸੌ ਗੁਣਾ ਇਨਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। **ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਹਾਲਤਾਂ ਹਨ:** * ਜੋ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹਨ ਪਰ ਆਖਿਰਤ ਵਿੱਚ ਦੁੱਖੀ ਹੋਣਗੇ। * ਜੋ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦੁੱਖੀ ਹਨ ਪਰ ਆਖਿਰਤ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋਣਗੇ। * ਜੋ ਦੁਨੀਆਂ ਅਤੇ ਆਖਿਰਤ ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁੱਖੀ ਹੋਣਗੇ। * ਜੋ ਦੁਨੀਆਂ ਅਤੇ ਆਖਿਰਤ ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋਣਗੇ।"\*\* **“ਅੱਲਾਹ ਮੋਮਿਨ ਦੀ ਕੋਈ ਭਲਾਈ ਜ਼ਾਇਆ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਹਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਇਨਾਮ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਖਿਰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸਦਾ ਬਦਲਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਰਹਿੰਦਾ ਕਾਫਰ, ਤਾਂ ਉਹਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਉਹ ਚੰਗੇ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਬਦਲਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਅੱਲਾਹ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੇ ਹੋਣ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਖਿਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਕੋਲ ਕੋਈ ਭਲਾਈ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ ਜਿਸ ਦਾ ਬਦਲਾ ਮਿਲੇ।”** ਤੁਸੀਂ ਜੇ ਈਮਾਨ ਲਿਆਂਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਜੋ ਕੁਝ ਪਿਛਲੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਕੀਤੇ, ਉਹ ਸਭ ਸਵਾਬ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਲਾਹ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਛੂਟਾਂ (ਰੁਖ਼ਸਤਾਂ) ਨੂੰ ਲਿਆ ਜਾਵੇ, ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ (ਅਜ਼ਾਇਮ) 'ਤੇ ਅਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਮੁਨਾਫ਼ਿਕ਼ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਉਸ ਭੇੜ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜੋ ਦੋ ਝੁੰਡਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਭਟਕ ਰਹੀ ਹੋਵੇ — ਕਦੇ ਇੱਕ ਵੱਲ ਦੌੜੇ ਤੇ ਕਦੇ ਦੂਜੀ ਵੱਲ। ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਮਾਨ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਪੜਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਦੋਆ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਮਾਨ ਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਕਰ ਦੇਵੇ। ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਲਮ ਉਠਾ ਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਜ਼ਿਹਾਲਤ ਵੱਧ ਜਾਵੇਗੀ, ਜਿਨਾਹ (ਜ਼ਿਨਾ) ਵੱਧੇਗਾ, ਸ਼ਰਾਬ ਨੂਸ਼ੀ ਵਧ ਜਾਵੇਗੀ, ਮਰਦ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਵਧ ਜਾਣਗੀਆਂ — ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਪੰਜਾਹ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਨਿਗਰਾਨ (ਸੰਭਾਲਣ ਵਾਲਾ) ਹੋਵੇਗਾ। ਕਿਆਮਤ ਦਾ ਦਿਨ ਉਸ ਵੇਲੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗਾ ਜਦ ਤੱਕ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਦੂਜੇ ਆਦਮੀ ਦੀ ਕਬਰ ਦੇ ਕੋਲੋਂ ਨਾ ਲੰਘੇ ਅਤੇ ਆਖੇ ਕ਼ਿਆਮਤ ਉਸ ਵੇਲੇ ਤੱਕ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਜਦ ਤੱਕ ਤੁਸੀਂ ਯਹੂਦੀਆਂ ਨਾਲ ਜੰਗ ਨਾ ਕਰੋ, ਇੰਝ ਤੱਕ ਕਿ ਪੱਥਰ ਕਹੇਗਾ ਕਿ 'ਏ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਯਹੂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿਓ।' ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਹੈ, ਉਹ ਜਲਦੀ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚ ਮਰਯਮ ਦਾ ਪੁੱਤ੍ਰ ਇਨਸਾਫ ਵਾਲਾ ਹਾਕਮ ਬਣ ਕੇ ਉਤਰੇਗਾ, ਉਹ ਸਲੀਬ ਨੂੰ ਤੋੜ ਦੇਵੇਗਾ, ਸੂਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦੇਵੇਗਾ, ਜਿਜ਼ਿਆ ਖਤਮ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਧਨ ਇੰਨਾ ਵੱਧ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ»। ਕ਼ਿਆਮਤ ਉਸ ਵੇਲੇ ਤੱਕ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਜਦ ਤੱਕ ਸੂਰਜ ਆਪਣੇ ਪੂਰਬੀ ਰਾਹ ਤੋਂ ਉਗਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਉੱਗੇਗਾ, ਲੋਕ ਉਸਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਇਕੱਠੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਕ਼ਿਆਮਤ ਉਸ ਸਮਾਂ ਤਕ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਜਦ ਤਕ਼ ਸਮਾਂ ਨੇੜਾ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਅੱਲਾਹ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਸਮੇਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਅਸਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੋੜਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ: ਮੈਂ ਰਾਜਾ ਹਾਂ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰਾਜੇ ਕਿੱਥੇ ਹਨ? ਮੇਰਾ ਹੌਜ਼ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਜਿਤਨਾ ਵੱਡਾ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਪਾਣੀ ਦੁਧ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਫੇਦ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਮਿਸਕ ਤੋਂ ਵੀ ਬਿਹਤਰ ਹੈ। **"ਮੈਂ ਹੌਜ਼ (ਕੌਸਰ) ਉੱਤੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਜੋ ਦੇਖਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੌਣ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕੁਝ ਲੋਕ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਰੋਕੇ ਜਾਣਗੇ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਕਹਾਂਗਾ: ऐ ਮੇਰੇ ਰੱਬ! ਇਹ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਉਮਤ ਵਿੱਚੋਂ ਹਨ। ਤਦ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇਗਾ: ਕੀ ਤੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤੇਰੇ ਬਾਅਦ ਕੀ ਕੀਤਾ? ਕੱਸਮ ਹੈ ਅੱਲਾਹ ਦੀ, ਉਹ ਲਗਾਤਾਰ ਆਪਣੀਆਂ ਪਿੱਠਾਂ ਵੱਲ ਮੁੜਦੇ ਰਹੇ।"** ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਉਸ ਜ਼ਾਤ ਦੀ ਕੱਸਮ ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਜਾਨ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਬਰਤਨ ਆਸਮਾਨ ਦੇ ਤਾਰਿਆਂ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹਨ, ਮੌਤ ਨੂੰ ਇਕ ਚਿੱਟੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਮੇਂਡੇ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਤੁਹਾਡੀ ਅੱਗ (ਜੋ ਦੁਨਿਆ ਵਿੱਚ ਹੈ) ਜਹਨਮ ਦੀ ਅੱਗ ਦੇ ਸੱਤਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਇੱਕ ਦੀ ਪੈਦਾਇਸ਼ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਦੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਚਾਲੀ ਦਿਨ ਅਤੇ ਚਾਲੀ ਰਾਤ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਚੀਜ਼ ਤਕਦੀਰ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ — ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਅਕਲਮੰਦੀ ਅਤੇ ਬੇਵਕੂਫ਼ੀ ਵੀ (ਤਕਦੀਰ ਨਾਲ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ)। ਜਦੋਂ ਅੱਲਾਹ ਆਪਣੇ ਬੰਦੇ ਲਈ ਤੈਅ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਮਰੇਗਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਦੇ ਲਈ ਕੋਈ ਲੋੜ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਕੋਈ ਮਨ ਬਨਾਕੇ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਝੂਠ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਸਥਾਨ ਜ਼ਰੂਰ ਅੱਗ ਦੇ ਕੋਠੇ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗਾ। ਜ਼ਮਾਮ ਬਿਨ ਸਾਲਬਾ ਹਾਂ, ਜਿਹੜਾ ਬਨੀ ਸਆਦ ਬਿਨ ਬਕਰ ਦਾ ਭਰਾ ਹੈ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ, ਫਿਰ ਫਰਮਾਇਆ: "ਇਹ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਹੋਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਇਲਮ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਅਹਲੁਲ-ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਨਾ ਤਸਦੀਕ ਕਰੋ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਝੁਠਲਾਓ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਹੋ ਇਲਮ ਇਸ ਲਈ ਨਾ ਸਿੱਖੋ ਕਿ ਉਸ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਉਲਮਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸ਼ੋਹਰਤ ਕਰੋਂ, ਨਾਹ ਉਸ ਲਈ ਕਿ ਨੀਵੜੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿਦ ਕਰੋਂ, ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਸਿੱਧੇ ਰਾਹ (ਸਿਰਾਤ ਮੁਸਤਕੀਮ) ਦੀ ਇਕ ਮਿਸਾਲ ਦਿੱਤੀ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ (ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ) 'ਤੇ ਵਹੀ (ਅਹਿਰੀ ਕੁਰਆਨ) ਤਦ ਉਤਰੀ ਜਦ ਉਹ ਚਾਲੀ ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ ਨਬੀ (ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ) ਸੂਰਤ ਦੇ ਵੰਡ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਜਦ ਤੱਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ {بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ} ਬਿਸਮਿੱਲਾਹਿੱਰ ਰਹਮਾਨਿੱਰ ਰਹੀਮ ਉਤਰਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕੀ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਹ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਲ ਵਾਪਸ ਲੋਟੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਵੱਡੀਆਂ, ਮੋਟੀਆਂ ਉੱਟਣੀਆਂ ਮਿਲਣ? ਕੁਰਆਨ ਦੇ ਸਾਹਿਬ (ਹਾਫ਼ਿਜ਼ ਜਾਂ ਪਾਬੰਦ ਤਿਲਾਵਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ) ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇਗਾ: "ਪੜ੍ਹਦੇ ਜਾ, ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਜਾ, ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ ਤੂੰ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਤਰਤੀਲ ਨਾਲ (ਸੁੰਦਰ ਢੰਗ ਨਾਲ) ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ, ਓਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੜ੍ਹ।ਕਿਉਂਕਿ ਤੇਰਾ ਮਕਾਮ (ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਦਰਜਾ) ਉਸ ਆਖਰੀ ਆਯਤ ਦੇ ਕੋਲ ਹੋਵੇਗਾ ਜੋ ਤੂੰ ਪੜ੍ਹੇਗਾ। ਜੋ ਕੁਰਆਨ ਨੂੰ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜੋ ਸਦਕਾ (ਦਾਨ) ਨੂੰ ਸਭਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ; ਅਤੇ ਜੋ ਕੁਰਆਨ ਨੂੰ ਚੁੱਪਚਾਪ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ ਵਾਂਗ ਹੈ ਜੋ ਲੁਕ ਕੇ ਸਦਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਕੋਲੋਂ ਦਸ ਆਯਾਤਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਅਗਲੇ ਦਸ (ਆਯਾਤਾਂ) ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਵਧਦੇ ਸਨ ਜਦ ਤੱਕ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ (ਦਸ ਆਯਾਤਾਂ) ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲਣ ਵਾਲਾ ਇਲਮ ਅਤੇ ਅਮਲ ਨਾ ਸਿੱਖ ਲੈਂ।ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਉਸਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਹੇ ਅਬਾ ਮੂੰਜ਼ਿਰ! ਕੀ ਤੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈਂ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਕੁਰਆਨ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਆਯਤ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੈ?" ਮੈਂ ਕਿਹਾ: "{ਅੱਲਾਹ, ਉਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਇਲਾਹ ਨਹੀਂ, ਉਹ ਜ਼ਿੰਦਾ ਅਤੇ ਕਾਇਮ ਹੈ।}" [ਸੂਰਹ ਬਕਰਹ: 255] ਉਸ ਨੇ ਮੇਰੇ ਸੀਨੇ 'ਤੇ ਹੱਥ ਮਾਰਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ: "ਵਾਹਿਗੁਰੂ, ਤੇਰੇ ਲਈ ਗਿਆਨ ਖੁਸ਼ਕਬਰੀ ਹੈ, ਹੇ ਅਬਾ ਮੂੰਜ਼ਿਰ! ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਜਦੋਂ ਹਰ ਰਾਤ ਆਪਣੇ ਵਿਛੌਣੇ 'ਤੇ ਜਾਂਦੇ, ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਦੋਹਾਂ ਹੱਥ ਇੱਕਠੇ ਕਰਦੇ, ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਫੂਕ ਮਾਰਦੇ, ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੂਰਤਾਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਯਹੂਦੀ ਉੱਤੇ ਗ਼ਜ਼ਬ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਾਈ ਭਟਕੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖੋ ਜੋ ਕੁਰਆਨ ਦੀ ਮਿਸ਼ਕਲ ਆਯਤਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਅੱਲਾਹ ਨੇ (ਇਸ ਆਯਤ ਵਿੱਚ) ਕਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਚੋ ਕੋਈ ਵੀ ਆਦਮੀ ਗਲਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਖੜਾ ਹੋ ਕੇ ਵੁਜ਼ੂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਉਸਦੀ ਮਾਫ਼ੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੀ ਉਹ (ਅੱਲਾਹ) ਜਿਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋ ਲੱਤਾਂ ਉੱਤੇ ਚਲਾਇਆ, ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਕਾਦਿਰ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਉੱਤੇ ਚਲਾਵੇ? ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚਾ ਨੂੰ ਫਰਮਾਇਆ: «@ **«ਕਹੋ: ਲਾ ਇਲਾਹ ਇੱਲਾ ਅੱਲਾਹ, ਮੈਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਤੈਨੂੰ ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਸਾਕਸ਼ੀ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ।»**ਉਸ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ:“ਜੇ ਕੁਰੈਸ਼ ਮੈਨੂੰ ਤਨਕੀਦ ਨਾ ਕਰਦੇ, ਕਹਿੰਦੇ ਕਿ ਤੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਬੇਚੈਨੀ ਵਿੱਚ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੁਰੰਤ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਮੰਨ ਲੈਂਦਾ।”ਇਸ ‘ਤੇ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਕੁਰਆਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਆਯਤ ਨਾਜਿਲ ਕੀਤੀ: **{ਇਨਕਾ ਲਾ ਤਹਦੀ ਮਨ ਅਹਬਬਤ ਵਲਕਿਨ ਅੱਲਾਹਾ ਯਹਦੀ ਮਨ ਯਸ਼ਾਅ}** \[ਸੂਰਾ ਕਸਸ: 56]। ਜੋ ਕੁਝ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵੱਲ ਬੁਲਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਕੀ ਸਾਡੇ ਕੀਤੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਕਫ਼ਫ਼ਾਰਾ (ਮਾਫੀ ਦਾ ਰਸਤਾ) ਹੈ? ਉਸ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਆਖ: ਤੂੰ ਦੋਜ਼ਖ਼ੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜੰਨਤੀ ਹੈਂ। ਏ ਲੋਕੋ! ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਜਾਹਿਲੀਅਤ ਦੇ ਦੌਰ ਦੀ ਹਠ ਧਰਮਤਾ ਅਤੇ ਪੂਰਖਿਆਂ 'ਤੇ ਘਮੰਡ ਕਰਦੇ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। –{ਸੁੰਮਾ ਲਤੁਸਅਲੁੰਨਾ ਯੌਮਇਜ਼ਿਨ ਅਨਿਨਾਈਮ}{ਫਿਰ ਉਸ ਦਿਨ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਿਅਮਤਾਂ ਬਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾਵੇਗਾ} ਮੇਰੀ ਉਮਤ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਲੋਕ ਹੋਣਗੇ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਾਉਣਗੇ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੁਣੀਆਂ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਪੂਰਖ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੁਣੇ, ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਬਚੋ। ਲਿਖੋ! ਉਸ ਜ਼ਾਤ ਦੀ ਕਸਮ ਜਿਸ ਦੇ ਹਾਥ ਵਿਚ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਹੈ, ਇੱਥੋਂ ਸਿਰਫ ਸੱਚ ਹੀ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਹਰ ਨਮਾਜ਼ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੁਦੂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰੀ ਧੋਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਨੇ ਵੁਦੂ ਦੋ-ਦੋ ਵਾਰੀ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ (ਹਰ ਅੰਗ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰੀ ਧੋਇਆ)। **ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ:** ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਗੈਸ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਸ਼ੱਕ ਹੋਵੇ ਕਿ ਕੀ ਗੈਸ ਨਿਕਲੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਸਜਿਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਤਦ ਤੱਕ ਨਾ ਨਿਕਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਜਦ ਤੱਕ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁਰਤ ਜਾਂ ਬੂ ਨਾ ਆਵੇ। ਹਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਉੱਤੇ ਇਹ ਹੱਕ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਸੱਤ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਗੁਸਲ ਕਰੇ, ਜਿਸ ਦਿਨ ਉਹ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਧੋਵੇ। ਮੈਂ ਨਬੀ ﷺ ਕੋਲ ਆਇਆ, ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਕਬੂਲ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੈਂ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸਿਦਰ (ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਪੱਤੇ) ਨਾਲ ਗਰੁਤਸਲ (ਪੂਰਾ ਧੋਣ) ਕਰਾਂ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਅਜ਼ਾਨ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣੋ ਤਾਂ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਹੋ ਜੋ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਦੂਆ ਕਰੋ। ਜੋ ਕੋਈ ਅੱਲਾਹ ਲਈ ਮਸਜਿਦ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਲਈ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਕਾਨ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਇਸ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਇਕ ਰਕਾਤ ਨਮਾਜ਼, ਮੇਰੇ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਹਜਾਰ ਰਕਾਤ ਨਮਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਹੈ, ਸਿਵਾਏ ਮਸਜਿਦ-ਉਲ-ਹਰਾਮ ਦੇ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਰਕਾਤ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਕਰ ਲਵੇ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਹੇ ਹੇ ਬਿਲਾਲ! ਨਮਾਜ਼ ਕਾਇਮ ਕਰ, ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਆਰਾਮ ਦੇ। ਲੋਕੋ! ਮੈਂ ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਕੀਤਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਪੀਰਵੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਨਮਾਜ ਸਿੱਖੋ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਇਰਸ਼ਾਦ ਫਰਮਾਇਆ: "ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹੋ, ਤਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸਫਾਂ (ਕਤਾਰਾਂ) ਨੂੰ ਠੀਕ ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਲਗਾਓ। ਫਿਰ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਇਮਾਮਤ ਕਰੇ। ਜਦ ਉਹ ਤਕਬੀਰ ਕਹੇ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਤਕਬੀਰ ਕਹੋ।ਜਦ ਉਹ ਕਹੇ ਉਸ ਜ਼ਾਤ ਦੀ ਕਸਮ ਜਿਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਹੈ! ਤੁਸੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਸ ਦੀ ਨਮਾਜ ਵਾਂਗ ਹੋ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨਮਾਜ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਬੇਸ਼ਕ ਇਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਮਾਜ ਸੀ ਜਦ ਤਕ ਉਹ ਇਸ ਦੁਨਿਆ ਤੋਂ ਰੁਖਸਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਏ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਚੋਰ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਨਮਾਜ਼ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।"ਸਹਾਬੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਆਦਮੀ ਆਪਣੀ ਨਮਾਜ਼ ਕਿਵੇਂ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ؟"ਆਪ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:"ਉਹ ਰੁਕੂ ਤੇ ਸਜਦਾ ਠੀਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜਦੋਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਰੁਕੂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਿੱਠ ਨੂੰ ਉਠਾਉਂਦੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਫਰਮਾਂਦੇ: "ਸਮੀਅ ਅੱਲਾਹੁ ਲਿਮਨ ਹਾਮਿਦਾਹ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਹਰ ਫਰਜ਼ ਨਮਾਜ਼ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਇਹ ਦੁਆ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਸੱਜਦੇ ਦੀ ਦੋਹੀਂ ਸੱਜਦਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇਹ ਦੋਹਰਾਉਂਦੇ ਸਨ ਉਹ ਇੱਕ ਸ਼ੈਤਾਨ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਖਿੰਜ਼ੀਬ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਉਸਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋ ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਉਸ ਤੋਂ ਪਨਾਹ ਮੰਗੋ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਥੁੱਕੋ। ਇਕ ਆਦਮੀ ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਕੋਲ ਆਇਆ ਅਤੇ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗਾ: “ਆਪ ਦਾ ਕੀ ਖ਼ਿਆਲ ਹੈ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਬਾਰੇ ਜੋ ਜਿਹਾਦ ‘ਚ ਸਿਰਫ਼ ਅਜਰ (ਸਵਾਬ) ਅਤੇ ਸ਼ੋਹਰਤ (ਨਾਂ) ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਕਲੇ, ਉਸ ਲਈ ਕੀ ਹੈ?”ਤਾਂ ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: **“ਉਸ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ।”** ਉਸ ਨੇ ਇਹੀ ਗੱਲ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਦੋਹਰਾਈ, ਅਤੇ ਹਰ ਵਾਰੀ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: **“ਉਸ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ।”** ਫਿਰ ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:@ **“ਨਿਸ਼ਚਤ ਹੀ ਅੱਲਾਹ ਸਿਰਫ਼ ਉਹੀ ਅਮਲ ਕਬੂਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਖ਼ਾਲਿਸ ਉਸ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਲਈ ਹੋ ਅਤੇ ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਦਾ ਚਿਹਰਾ (ਰਜ਼ਾਮੰਦੀ) ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਨੀyyat ਹੋ।”** ਜਿਸ ਨੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੋਮੁਹਾਂਦਾ (ਮੁਨਾਫਿਕ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੇ ਕਿਸੇ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਇਕ ਗੁਣ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਦੋਮੁਹਾਂਦਗੀ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਅੰਸ਼ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਤੱਕ ਉਹ ਉਸ ਗੁਣ ਨੂੰ ਛੱਡ ਨਾ ਦੇਵੇ **"ਜਦੋਂ ਇਨਸਾਨ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅਮਲ ਰੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਮਗਰ ਤਿੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ: 1. ਕੋਈ ਚੱਲਦੀ ਸਦਕਾ (ਐਸੀ ਨੇਕੀ ਜੋ ਲਗਾਤਾਰ ਚੱਲਦੀ ਰਹੇ), 2. ਅਜਿਹਾ ਇਲਮ ਜਿਸ ਤੋਂ ਲੋਗਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇ, 3. ਨੇਕ ਅਉਲਾਦ ਜੋ ਉਸ ਲਈ ਦੁਆ ਕਰੇ।"\*\* ਯਾ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ! ਸਾਡ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਦਕਾ ਕਿਹੜਾ ਹੈ?ਉਹ ਨੇ ਕਿਹਾ: «ਪਾਣੀ»।ਸਾਡ ਨੇ ਇਕ ਕੂਆਂ ਖੋਦਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ: ਇਹ ਸਦਕਾ ਸਾਡੀ ਮਾਤਾ ਲਈ ਹੈ। ਸੱਚਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਗਾਲਾਂ ਕੱਢਣ ਵਾਲਾ, ਲਾਣਤ ਮਲਾਮਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਅਸ਼ਲੀਲ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਭਦਦੇ ਸ਼ਬਦ ਕਹਿਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ।"ਤਾਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:"ਜਦੋਂ ਰਮਜ਼ਾਨ ਆਵੇ ਤਾਂ ਉਮਰਾਹ ਕਰ। ਰਮਜ਼ਾਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਉਮਰਾਹ ਹੱਜ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਯਾ ਰਸੂਲੱਲਾਹ! ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਜਿਹਾਦ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਮਲ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ। ਕੀ ਅਸੀਂ ਵੀ ਜਿਹਾਦ ਨਾ ਕਰੀਏ?" ਤਾਂ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਇਰਸ਼ਾਦ ਫਰਮਾਇਆ: "ਨਹੀਂ, ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਜਿਹਾਦ — ਮਕਬੂਲ ਹੱਜ (ਹੱਜ ਮਬਰੂਰ) ਹੈ।" (ਬੁਖਾਰੀ, ਮੁਸਲਿਮ) ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਨੇ ਦੋ ਚਿੱਟੇ ਸੀੰਗਾਂ ਵਾਲੇ ਕਾਬਸ਼ ਜ਼ਬ੍ਹ ਕੀਤੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਜ਼ਬ੍ਹ ਕੀਤਾ, (ਜ਼ਬ੍ਹ ਵੇਲੇ) ਅੱਲਾਹ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਆ ਅਤੇ ਤਕਬੀਰ ਪੜ੍ਹੀ, ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪੈਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਰਵਟ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ। ਮੈਂ ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੂ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਨਾਲ ਸੀ, ਉਹ ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਦੇ ਸੂਬਾਤੇ 'ਤੇ ਰੁਕੇ, ਉਹ ਖੜੇ ਹੋਏ, ਇਹ ਦੋਵਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮੇਰੀ ਉੱਮਤ ਦੇ ਮਰਦਾਂ 'ਤੇ ਹਰਾਮ ਹਨ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਜਾਇਜ਼ ਹਨ। ਨਿਸਚਤ ਅੱਲਾਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਰਸੂਲ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ, ਮਰਦਾ ਜਾਨਵਰ, ਸੂਰ ਅਤੇ ਬੁਰਜੀਆਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਹਰਾਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਤੋਂ ਅਚਾਨਕ ਪੈ ਗਈ ਨਿਗਾਹ (ਨਾਜਾਇਜ਼ ਨਜ਼ਰ) ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ (ਸ਼ੌਚ) ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹ ਦੋਹਰਾਉਂਦੇ ਸਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੰਦੇ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੋ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਮਨਾਹ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਛਤਾਵਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਛੱਤਰੀ ਹੇਠ ਛੁਪ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਅੱਲਾਹ ਵੱਲ ਤੌਬਾ ਕਰੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਜੋ ਆਪਣਾ ਗੁਨਾਹ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਅੱਲਾਹ ਦਾ ਕਿਤਾਬ ਉਸ 'ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾ ਕਰੇਗਾ। ਉਸਨੇ ਹਰ ਉਸ ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਜੋ ਦੰਦਾਂ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ (ਜਿਵੇਂ ਸ਼ੇਰ, ਬਘੀਰਾ ਆਦਿ) ਅਤੇ ਹਰ ਉਸ ਪੰਛੀ ਨੂੰ ਜੋ पंजੇ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ (ਜਿਵੇਂ ਬਾਜ਼, ਗਿੱਧ ਆਦਿ) ਖਾਣ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕੀਤਾ। ਹਰ ਦੋ ਅਜ਼ਾਨਾਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਨਮਾਜ਼ ਹੈ، ਹਰ ਦੋ ਅਜ਼ਾਨਾਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਨਮਾਜ਼ ਹੈ।"ਤੀਜੀ ਵਾਰੀ ਆਖਿਆ: "ਜੋ ਚਾਹੇ (ਉਹ ਪੜ੍ਹ ਲਵੇ) ਜੋ ਸਾਡੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਹਥਿਆਰ ਚੁੱਕੇ, ਉਹ ਸਾਡਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੇ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਰੋਜ਼ਾ ਰੱਖਿਆ, ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਨੂੰ ਦੋਜ਼ਖ਼ ਤੋਂ ਸੱਤਰ ਖ਼ਰੀਫ਼ (ਸਾਲਾਂ) ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਭਲਾਈ ਕਾਇਮ ਰਹੇਗੀ ਜਦ ਤਕ ਉਹ ਅਫਤਾਰ ਕਰਣ ਵਿੱਚ ਜਲਦੀ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਗੇ। ਅਸੀਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਫ਼ਿਤਰੇ ਦੀ ਜ਼ਕਾਤ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਸੀ ਜਦੋਂ ਹਜ਼ਰਤ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਸਾਡੇ ਦਰਮਿਆਨ ਮੌਜੂਦ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਹਰ ਛੋਟੇ ਵੱਡੇ, ਆਜ਼ਾਦ ਜਾਂ ਗੁਲਾਮ ਦੀ ਓਰੋਂ ਇਕ ਸਾ’ (ਪੈਮਾਨਾ) ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੁਰਾਕ ਜਾਂ ਇਕ ਸਾ’ ਸੁੱਕੀ ਦਹੀਂ ਜਾਂ ਇਕ ਸਾ’ ਜੌ ਜਾਂ ਇਕ ਸਾ’ ਖਜੂਰ ਜਾਂ ਇਕ ਸਾ’ ਮੀਵਾ (ਮੁੰਬੱਲਾ ਅੰਗੂਰ) ਅਸੀਂ ਨਬੀ ﷺ ਦੇ ਨਾਲ ਸਹਰੀ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ ਉਹ ਨਮਾਜ ਲਈ ਖੜੇ ਹੋਏ। ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ: ਅਜ਼ਾਨ ਅਤੇ ਸਹਰੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਸੀ? ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਪੰਜਾਹ ਆਇਤਾਂ ਦੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਮਾਂ। ਨਬੀ ﷺ ਰਮਜ਼ਾਨ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਦਸ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਤਿਕਾਫ਼ ਕਰਦੇ ਰਹੇ, ਜਦ ਤੱਕ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਇਤਿਕਾਫ਼ ਕੀਤਾ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਫਿਤਰ ਦੀ ਜਕਾਤ ਫਰਜ਼ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਇੱਕ ਸਾੜ੍ਹ ਖਜੂਰ ਜਾਂ ਇੱਕ ਸਾੜ੍ਹ ਜੌ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਹ ਜਕਾਤ ਹਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦ, ਮਰਦ ਤੇ ਔਰਤ, ਛੋਟੇ ਤੇ ਵੱਡੇ ਮੂੰਹ ਮੂੰਹ ਸਾਰੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ’ਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਇਹ ਜਕਾਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਮਾਜ਼ ਲਈ ਮਸਜਿਦ ਜਾਂ ਜ਼ੁਮਾਂਤ ਵੱਡੇ ਜਮਾਤ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ। ਕੋਈ ਵੀ ਮੁਸਲਿਮਾ ਔਰਤ ਜੋ ਇੱਕ ਰਾਤ ਦੀ ਸੈਰ ਤੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਲਈ ਇਹ ਜਾਇਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਵਾਲੇ ਮਰਦ ਦੇ ਸਾਥ ਜਾਂਦੀ ਹੋਵੇ। ਜਿਹੜਾ ਰੋਜ਼ਾ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਭੁੱਲ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਖਾ ਜਾਂ ਪੀ ਲਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣਾ ਰੋਜ਼ਾ ਪੂਰਾ ਕਰੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਖੁਰਾਕ ਤੇ ਪਾਣੀ ਰੱਬ ਨੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਹਜ਼ਰਤ ਉਮਰ ਬਿਨ ਖ਼ੱਤਾਬ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਦੇ ਨਾਲ ਈਦ ਮਨਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: ਇਹ ਦੋ ਦਿਨ ਐਸੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੋਜ਼ੇ ਰਖਣ ਤੋਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਮਨਾਹੀ ਫਰਮਾਈ —ਇੱਕ ਤੁਹਾਡੇ ਰੋਜ਼ੇ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ (ਈਦ-ਉਲ-ਫ਼ਿਤਰ) ਦਾ ਦਿਨ,ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਦਿਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਵਿਚੋਂ ਖਾਂਦੇ ਹੋ (ਈਦ-ਉਲ-ਅਜ਼ਹਾ)। ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ﷺ ਦੀ ਤਲਬੀਆ ਇਹ ਸੀ ਰਮਜ਼ਾਨ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਦਸ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਟਰ (ਜਿਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਲੱਖਣ ਹੋਵੇ) ਰਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈਲਤੁਲ-ਕਦਰ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। "ਮੈਂ ਦੇਖਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਸੁਪਨੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸੱਤ ਰਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਜੋ ਕੋਈ ਇਸ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰੇ, ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਆਖ਼ਰੀ ਸੱਤ ਰਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਭੇ। “ਕੀ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਵੀ ਸਦਕਾ ਦੇ ਢੰਗ ਨਹੀਂ ਬਣਾਏ? ਹਰ ਤਸਬੀਹ (ਸੁਭਾਨਅੱਲਾਹ) ਸਦਕਾ ਹੈ, ਹਰ ਤਕਬੀਰ (ਅੱਲਾਹੁ ਅਕਬਰ) ਸਦਕਾ ਹੈ, ਹਰ ਤਹਮੀਦ (ਅਲਹਮਦੁ ਲਿੱਲਾਹ) ਸਦਕਾ ਹੈ, ਹਰ ਤਹਲੀਲ (ਲਾ ਇਲਾਹ ਇੱਲੱਲਾਹ) ਸਦਕਾ ਹੈ, ਨੇਕੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇਣਾ ਸਦਕਾ ਹੈ, ਬੁਰਾਈ ਤੋਂ ਰੋਕਣਾ ਸਦਕਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਤੁਹਾਡਾ ਆਪਣੇ ਹੱਲਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਵਤ ਪੂਰੀ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸਦਕਾ ਹੈ। **ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ (ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ, ਸ਼ੁੱਧ ਅਤੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ):** ਮਿਸਾਲ ਅਤੇ ਤਰਕ ਦੇ ਕੇ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਦਿਲ 'ਤੇ ਗਹਿਰਾ ਅਸਰ ਪਏ। ਕਿਸੇ ਮੋਮਿਨ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਕਿਸੇ ਤਕਲੀਫ਼ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਾ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਕਿਸੇ ਤਕਲੀਫ਼ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਐ ਲੋਕੋ! ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਵਲ ਤੌਬਾ ਕਰੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਉਸ ਵਲ ਸੌ ਵਾਰੀ ਤੌਬਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਅਬੂ ਮੂਸਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਦਰਦ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦੇ ਸਕਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਹੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਤਾਂ ਕਿਹਾ: **"ਮੈਂ ਉਸ ਤੋਂ ਬੇਗਾਨਾ ਹਾਂ ਜਿਸ ਤੋਂ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਬੇਗਾਨਾ ਹਨ। ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਸਾਲਕਾ, ਹਾਲਿਕਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਕਿਕਾ ਤੋਂ ਬੇਗਾਨੇ ਹਨ।"**@ *(ਸਾਲਕਾ, ਹਾਲਿਕਾ, ਸ਼ਾਕਿਕਾ — ਇਹ ਤਿੰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਰੋਗ ਹਨ।)* ਬਨੂ ਇਸਰਾਈਲ ਦੀ ਰਹਨੁਮਾਈ ਨਬੀਆਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਨਬੀ ਵਿਅਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ, ਉਸ ਦੀ ਥਾਂ ਦੂਜਾ ਨਬੀ ਆ ਜਾਂਦਾ। ਪਰ ਮੇਰੇ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਨਬੀ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗਾ।ਹਾਂ, ਖਲੀਫਾ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੋਣਗੇ। ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ਸੱਲਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਾ ਸੱਲਮ ਜਦੋਂ ਦਸ ਰਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਜਾਗਦੇ ਰਹਿੰਦੇ, ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਜਗਾਉਂਦੇ, ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਮਰ ਦੀ ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਕਸ ਕੇ ਬੰਨ੍ਹ ਲੈਂਦੇ। ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਬਾਦਤ ਮੇਰੇ ਵਲ ਹਿਜ਼ਰਤ (ਮੁਹਾਜਿਰਤ) ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਜੋ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਦੁਆ ਕਰੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਗੁਨਾਹ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਤੋੜਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ, ਮਗਰ ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਦੁਆ ਦੇ ਬਦਲੇ ਉਸਨੂੰ ਤਿੰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਚੀਜ਼਼ ਜ਼ਰੂਰ ਦਿੰਦੈ: ਜਾਂ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਦੁਆ ਤੁਰੰਤ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਉਸ ਲਈ ਆਖ਼ਰਤ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਐਨੀ ਹੀ ਬੁਰਾਈ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।»ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਫਿਰ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਦੁਆ ਕਰੀਏ!" ਉਨ੍ਹਾਂ (ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ) ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: «ਅੱਲਾਹ ਹੋਰ ਵਧ ਕਰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ! ਨਬੀ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵੇਲੇ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ: «ਲਾ ਇਲਾਹਾ ਇੱਲਾੱਲਾਹੁਲ ਅਜ਼ੀਮੁਲ ਹਲੀਮੁ، ਲਾਹਿ ਇਲਾਹਾ ਇੱਲਾੱਲਾਹੁ ਰੱਬੁਲ ਅਰਸ਼ਿਲ ਅਜ਼ੀਮਿ, ਲਾਹਿ ਇਲਾਹਾ ਇੱਲਾੱਲਾਹੁ ਰੱਬੁੱਸਮਾਵਾਤਿ ਵ ਰੱਬੁਲ ਅਰਦੀ ਵ ਰੱਬੁਲ ਅਰਸ਼ਿਲ ਕਰੀਮਿ»। ਨਬੀ ﷺ ਨੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਨਮਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹੀ ਜਦੋਂ ਇਹ ਆਯਤ ਨازل ਹੋਈ: {ਇਜ਼ਾ ਜਾ ਆ ਨਸਰੁੱਲਾਹਿ ਵਲ ਫਤਹੁ} \[ਸੂਰਹ ਨਸਰ: 1], ਪਰ ਹਰ ਨਮਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦੋਹਰਾਉਂਦੇ ਸਨ: «ਸੁਭਾਨਕਾ ਰੱਬਨਾ ਵ ਬਿਹਮਦਿਕਾ ਅੱਲਾਹੁਮਮਾ ਘਫਿਰ ਲਈ»। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਜਮਾਈ ਲਓ, ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖੋ; ਕਿਉਂਕਿ ਸ਼ੈਤਾਨ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ۔ ਮੁਸਲਮਾਨ ਦਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਉੱਤੇ ਛੇ ਹੱਕ ਹਨ»। ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ: ਉਹ ਕਿਹੜੇ ਹਨ ਯਾ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ؟ ਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: «ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲੋ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰੋ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੁਲਾਏ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਬੁਲਾਹਟ ਕਬੂਲ ਕਰੋ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਤੁਸੀਂੋਂ ਨਸੀਹਤ ਮੰਗੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਨਸੀਹਤ ਕਰੋ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਛੀਂਕ ਮਾਰ ਕੇ ‘ਅਲਹਮਦੁ ਲਿੱਲਾਹ’ ਕਹੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ‘ਯਰਹਮੁਕੱਲਾਹ’ ਕਹੋ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਆਇਦਤ ਕਰੋ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਫਾਤ ਪਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਜਨਾਜੇ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਓ»। ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੇਖਦਾ ਜੋ ਆਪਣੇ ਕਪੜੇ ਨੂੰ ਰੁਖਸਤੀ ਨਾਲ ਖਿੱਚਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਦਾ ਹੱਕ ਝੂਠੀ ਕ਼ਸਮ ਖਾ ਕੇ ਹੜਪ ਕਰ ਲੈ, ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਉਸ ਲਈ ਦੋਜ਼ਖ਼ ਵਾਜ਼ਿਬ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੰਨਤ ਉਸ 'ਤੇ ਹਰਾਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ»।ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: ਯਾ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ! ਚਾਹੇ ਉਹ ਹੱਕ ਕੋਈ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਹੀ ਹੋਵੇ?ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: «ਚਾਹੇ ਅਰਾਕ ਦੀ ਇਕ ਟਹਿਣੀ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ»। ਦੋ ਨੇਮਤਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਧੋਖੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ: ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਖਾਲੀ ਵਕਤ (ਫ਼ਰਾਗ਼)»। ਹਜ਼ਰਤ ਰਸੂਲੁੱਲ੍ਹਾ (ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵ ਸੱਲਮ) ਆਪਣੇ ਸਜਦੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੁਆ ਕੀਤਾ ਕਰਦੇ ਸਨ: "ਅੱਲਾਹੁੱਮਮਾਗਫਿਰਲੀ ਜ਼ੰਬੀ ਕੁੱਲਲਾਹੁ, ਦਿੱਕਹੁ, ਵ ਜਿੱਲਲਾਹੁ, ਵ ਅੱਵਵਲਹੁ ਵ ਆਖ਼ਿਰਹੁ, ਵ ਅਲਾਨੀਯਤਹੁ ਵ ਸਿਰ੍ਰਹੁ। **"ਜੋ ਲੋਕ ਲਾਣਤਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਕਿਯਾਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਨਾ ਤਾਂ ਗਵਾਹ ਬਣ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ੀ।"** ਤੁਹਾਡੇ ਰੱਬ ਤਬਾਰਕ ਵਾ ਤਆਲਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ਰਮੀਲੇ ਅਤੇ ਕਰੀਮ ਹਨ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੰਦੇ ਤੋਂ ਸ਼ਰਮਾਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਉਠਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁਕਾਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਕੁਝ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਬੈਠਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਅਲਲਾਹ ਦਾ ਜਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਬੀ ﷺ 'ਤੇ ਦੁਰੂਦ ਨਹੀਂ ਭੇਜਦੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਬੈਠਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਹਸਰਤ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਵਾਲੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਅਲਲਾਹ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਬ ਦੇਵੇ ਜਾਂ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਮਾਫ ਕਰ ਦੇਵੇ। ਰਸੂਲﷺ ਦੋਹਰਾਏ ਹੋਏ ਅਤੇ ਸੰਖੇਪ ਦੁਆਵਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਲੰਬੀਆਂ ਦੁਆਵਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡਦੇ ਸਨ। ਹਲਫ਼ (ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦਾ ਸੱਚਾ ਵਾਅਦਾ) ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਖਰਚ ਹੈ, ਪਰ ਨਫ਼ੇ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਹਵਾ ਨੂੰ ਗਾਲਾਂ ਨਾ ਕੱਢੋ। ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਦੇਖੋ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਨਾਪਸੰਦ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਆਖੋ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਇਹ ਨਾ ਆਖੇ: “ਅੱਲਾਹੁਮਮ੍ਹਾ ਮੈਨੂੰ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੇ ਜੇ ਤੂੰ ਚਾਹੇਂ, ਮੈਨੂੰ ਰਹਿਮ ਕਰ ਜੇ ਤੂੰ ਚਾਹੇਂ, ਮੈਨੂੰ ਰਿਜ਼ਕ ਦੇ ਜੇ ਤੂੰ ਚਾਹੇਂ।”ਸਗੋਂ ਆਪਣੀ ਮੰਗ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਰੱਖੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਅੱਲਾਹ ਜੋ ਚਾਹੇ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਆਦਮੀ ਧੱਕੇ ਖਾਵੇ ਜਿਸ ਕੋਲ ਮੇਰਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਦਰੂਦ ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਉਹ ਆਦਮੀ ਵੀ ਧੱਕੇ ਖਾਵੇ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਰਮਜ਼ਾਨ ਆਇਆ ਪਰ ਰਮਜ਼ਾਨ ਗੁਜ਼ਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਾਫੀ ਨਾ ਹੋਈ। ਅਤੇ ਉਹ ਆਦਮੀ ਵੀ ਧੱਕੇ ਖਾਵੇ ਜਿਸ ਕੋਲ ਉਸ ਦੇ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਵੱਡੇ ਹੋ ਗਏ ਪਰ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖਿਦਮਤ ਕਰਕੇ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਨਾ ਗਿਆ। ਜੋ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਰੋਜ਼ੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਰੋਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ। ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਰੋਜ਼ਾ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਦਾ ਰੋਜ਼ਾ ਹੈ।ਮੈਂ ਕਿਹਾ: ਮੈਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ "ਇਹ ਕਿਹੜਾ ਲੋਕ ਹੈ ਜੋ ਅਜਿਹੇ-ਅਜਿਹੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ? ਪਰ ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਰੋਜ਼ਾ ਰੱਖਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਫ਼ਤਾਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਜਿਸ ਨੇ ਮੇਰੀ ਸੁੰਨਤ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਮੇਰੇ ਵਿਚੋਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਦੋ ਮੁਸਲਮਾਨ ਜੇਹੜੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੱਥ ਮਿਲਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਫੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ। **ਜੋ ਕੋਈ ਸੂਰਹ ਕਹਫ਼ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਦਸ ਆਯਤਾਂ ਯਾਦ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਦੱਜਾਲ ਤੋਂ ਮਹਫੂਜ਼ ਰਹੇਗਾ।****ਇਕ ਹੋਰ ਰਿਵਾਇਤ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ: "ਸੂਰਹ ਕਹਫ਼ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ (ਦਸ ਆਯਤਾਂ)।"** ਜੇ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਕਿਸੇ ਬੀਮਾਰ ਦੀ ਢਾਢਸ ਬੰਧਾਉਣ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਅਜੇ ਉਸ ਦਾ ਅੰਤ ਸਮਾਂ ਨਾ ਆਇਆ ਹੋਵੇ, ਫਿਰ ਉਹ ਉਸ ਕੋਲ ਸੱਤ ਵਾਰ ਇਹ ਦੋਆ ਪੜ੍ਹੇ — 'ਮੈਂ ਅੱਤ ਮਹਾਨ ਅੱਲਾਹ, ਅਰਸ਼ ਅਜ਼ੀਮ ਦੇ ਰੱਬ ਕੋਲੋਂ ਤੇਰੀ ਸ਼ਿਫਾ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹਾਂ' — ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਬੀਮਾਰੀ ਤੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਚੰਗਾ ਕਰ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਰਹਿਮਾਨ (ਅੱਲਾਹ) ਦੀ ਦੋ ਉਂਗਲੀਆਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਇਕ ਹੀ ਦਿਲ ਵਾਂਗ ਹਨ; ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿਧਰ ਚਾਹੇ ਮੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਨਬੀ ﷺ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚੁਣਾਉਣਾ ਪਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੌਖੀ ਤੇ ਆਸਾਨ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਚੁਣਦੇ ਸਨ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਗਲਤ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਗਲਤ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਸ਼ਖ਼ਸ ਨੂੰ ਤਰੋਤਾਜ਼ਾ ਰਖੇ ਜੋ ਸਾਡੀ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਗੱਲ ਸੁਣੇ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਓਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਪਹੁੰਚਾਏ ਜਿਵੇਂ ਉਸਨੇ ਸੁਣੀ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਸਮਝਣ ਵਾਲਾ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤਕ ਗੱਲ ਪਹੁੰਚਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੱਲਾਹ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਇਕੱਤਰ ਕਰੇਗਾ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਕਾਰਨ ਵਾਲਾ ਸਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਸੁਣਾਏਗਾ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵੇਖਣਗੀਆਂ। ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਮੋਮਿਨ ਲਈ ਇੱਕ ਖੀਮਾ ਹੋਏਗਾ ਜੋ ਇਕੋ ਲੌਲੋ (ਮੋਤੀ) ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਏਗਾ, ਜੋ ਅੰਦਰੋਂ ਖਾਲੀ ਹੋਏਗਾ। ਉਸ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਸਾਠ ਮੀਲ ਹੋਏਗੀ। ਮੋਮਿਨ ਦੇ ਉਸ ਖੀਮੇ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ (ਅਹਲ) ਹੋਣਗੇ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਲਗਾਏਗਾ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵੇਖੇਗਾ। ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ਸੱਲਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵੱਸੱਲਮ ਨੇ ਉਸ ਆਦਮੀ ਉੱਤੇ ਲਾਨਤ ਕੀਤੀ ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਵਾਲਾ ਕਪੜਾ ਪਹਿਨਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਔਰਤ ਜੋ ਮਰਦਾਂ ਵਾਲਾ ਕਪੜਾ ਪਹਿਨਦੀ ਹੈ। **"ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇਣੀ ਹੋਵੇ, ਤੇ ਜਦੋਂ ਜ਼ਿੱਲ-ਹਿਜ਼ਾ ਦਾ ਚੰਦ ਨਜ਼ਰ ਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਾਲਾਂ ਜਾਂ ਨਖ਼ੂਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਕੱਟੇ, ਜਦ ਤੱਕ ਕਿ ਉਹ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨਾ ਕਰ ਲਏ।”**