Hadith: ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਡਰਦਾ ਹਾਂ, ਉਹ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਰੌਣਕ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਖੁਲਣਾ ਹੈ।» ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ

عَنْ أَبٍي سَعِيدٍ الخُدْرِيَّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ:
أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ جَلَسَ ذَاتَ يَوْمٍ عَلَى المِنْبَرِ وَجَلَسْنَا حَوْلَهُ، فَقَالَ: «إِنِّي مِمَّا أَخَافُ عَلَيْكُمْ مِنْ بَعْدِي، مَا يُفْتَحُ عَلَيْكُمْ مِنْ زَهْرَةِ الدُّنْيَا وَزِينَتِهَا» فَقَالَ رَجُلٌ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَوَيَأْتِي الخَيْرُ بِالشَّرِّ؟ فَسَكَتَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَقِيلَ لَهُ: مَا شَأْنُكَ؟ تُكَلِّمُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَلاَ يُكَلِّمُكَ؟ فَرَأَيْنَا أَنَّهُ يُنْزَلُ عَلَيْهِ؟ قَالَ: فَمَسَحَ عَنْهُ الرُّحَضَاءَ، فَقَالَ: «أَيْنَ السَّائِلُ؟» وَكَأَنَّهُ حَمِدَهُ، فَقَالَ: «إِنَّهُ لاَ يَأْتِي الخَيْرُ بِالشَّرِّ، وَإِنَّ مِمَّا يُنْبِتُ الرَّبِيعُ يَقْتُلُ أَوْ يُلِمُّ، إِلَّا آكِلَةَ الخَضْرَاءِ، أَكَلَتْ حَتَّى إِذَا امْتَدَّتْ خَاصِرَتَاهَا اسْتَقْبَلَتْ عَيْنَ الشَّمْسِ، فَثَلَطَتْ وَبَالَتْ، وَرَتَعَتْ، وَإِنَّ هَذَا المَالَ خَضِرَةٌ حُلْوَةٌ، فَنِعْمَ صَاحِبُ المُسْلِمِ مَا أَعْطَى مِنْهُ المِسْكِينَ وَاليَتِيمَ وَابْنَ السَّبِيلِ - أَوْ كَمَا قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - وَإِنَّهُ مَنْ يَأْخُذُهُ بِغَيْرِ حَقِّهِ، كَالَّذِي يَأْكُلُ وَلاَ يَشْبَعُ، وَيَكُونُ شَهِيدًا عَلَيْهِ يَوْمَ القِيَامَةِ».
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري: 1465]

Translation Needs More Review.

ਅਬੂ ਸਈਦ ਖੁਦਰੀ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਨੇ ਕਿਹਾ:
ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਇੱਕ ਦਿਨ ਮਿਨਬਰ ‘ਤੇ ਬੈਠੇ, ਸਾਡੀ ਗਿਰਦ ਵਿੱਚ, ਫਿਰ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ:««ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਡਰਦਾ ਹਾਂ, ਉਹ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਰੌਣਕ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਖੁਲਣਾ ਹੈ।» ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ:"ਏ ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ, ਕੀ ਚੰਗਾਈ ਬੁਰਾਈ ਨਾਲ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ?" ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਚੁੱਪ ਰਹੇ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਹ ਨਬੀ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਗੱਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਨਬੀ ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦੇ? ਅਸੀਂ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ‘ਤੇ ਵਹੀ ਨਾਜਿਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਨਬੀ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਕਮਰ ‘ਤੇ ਹੱਥ ਪਾ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ: "ਕੌਣ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਣ ਵਾਲਾ ਹੈ?"ਉਹ ਆਦਮੀ ਜਿਵੇਂ ਸਿਫ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਣਿਆ ਗਿਆ, ਫਿਰ ਨਬੀ ਨੇ ਕਿਹਾ:"ਚੰਗਾਈ ਕਦੇ ਬੁਰਾਈ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ਜਿਵੇਂ ਬਸੰਤ ਦਾ ਮੌਸਮ ਸਿਰਫ਼ ਫਸਲ ਉਗਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮਾਰ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਬਗੈਰ ਹਰਿਆਲੇ ਪੱਤੇ ਖਾਣ ਵਾਲੀ ਕੀੜੀ ਦੇ। ਇਹ ਕੀੜੀ ਹਰਿਆਲੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਖਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਆਪਣਾ ਪਿੱਠ ਧੁੱਧਲਾ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਵੱਲ ਮੁੜਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਦਕਿਸਮਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।"ਫਿਰ ਨਬੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: "ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਇੱਕ ਮਿੱਠਾ ਹਰਾ ਪਲਾਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਮੁਸਲਮਾਨ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਪੈਸੇ ਵਿੱਚੋਂ ਮਸਕਿਨ, ਯਤੀਮ ਅਤੇ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ - ਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਨਬੀ ਨੇ ਕਿਹਾ।ਅਤੇ ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਹੱਕ ਦੇ ਇਹ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਸਦੇ ਵਰਗਾ ਹੈ ਜੋ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕਦੇ ਤ੍ਰਿਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਅਤੇ ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਇਸਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਗਵਾਹੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।"
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري - 1465]

Explanation

ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਇੱਕ ਦਿਨ ਮਿਨਬਰ ‘ਤੇ ਬੈਠੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਹਾਬਿਆਂ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ:
ਸੱਚ ਮੁੱਚ, ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਡਰਦਾ ਹਾਂ ਉਹ ਹੈ ਇਸ ਧਰਤੀ ਦੀਆਂ ਬਰਕਤਾਂ ਦਾ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਖੁਲਣਾ, ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਰੌਣਕ, ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਆਉਣਾ, ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਸਾਮਾਨ, ਕੱਪੜੇ, ਫ਼ਸਲਾਂ ਆਦਿ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਸੋਭਾ ਤੇ ਸ਼ਾਨ ਦਾ ਦਿਖਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਸਾਰੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਲਦੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ।
ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਦੁਨਿਆ ਦੀ ਰੌਣਕ ਖ਼ੁਦਾ ਦੀ ਨੇਅਮਤ ਹੈ। ਕੀ ਇਹ ਨੇਅਮਤ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਕੇ ਸਜ਼ਾ ਅਤੇ ਅਜ਼ਾਬ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ?
ਤਦ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪੁੱਛਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਝਿੜਕਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਹ (ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ) ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਏ, ਅਤੇ ਉਹ ਸਮਝੇ ਕਿ ਇਹ ਗੱਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਾਪਸੰਦ ਗੁਜ਼ਰੀ।
ਫਿਰ ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ (ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ) 'ਤੇ ਵਹੀ ਉਤਰੀ ਸੀ, ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੱਥੇ ਤੋਂ ਪਸੀਨਾ ਪੁੱਛਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਪੁੱਛਣ ਵਾਲਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ?"
ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਮੈਂ ਹਾਂ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਹਮਦ ਤੇ ਸਾਨਾ ਕੀਤੀ, ਫਿਰ (ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ) ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:ਅਸਲ ਭਲਾਈ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਭਲਾਈ ਹੀ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਦੁਨਿਆਵੀ ਰੌਣਕ (ਜ਼ਹਰਹ) ਖਾਲਸ ਭਲਾਈ ਨਹੀਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਆਖ਼ਰਤ ਵੱਲ ਪੂਰੀ ਤਵੱਜੋ ਤੋਂ ਰੋਕਣ, ਆਪਰਸੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਅਤੇ ਫ਼ਿਤਨੇ ਦਾ ਵਸੀਲਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਨ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਫਰਮਾਇਆ: **ਬਹਾਰ ਦੀ ਹਰੀਆਲੀ ਅਤੇ ਚਾਰਾ**, ਜੋ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਘਣੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਖਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾਣ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਮਰਨ ਦੇ ਕਰੀਬ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ **ਖ਼ਦਰ ਚਾਰਾ ਖਾਣ ਵਾਲਾ ਪਸ਼ੂ**, ਉਹ ਵਾਜਬ ਅੰਦਰਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਖਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਤਨਾ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪੇਟ ਦੇ ਦੋ ਪਾਸੇ ਭਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਉਹ ਸੂਰਜ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚੋਂ ਹਲਕਾ ਰਜੀਅ (ਗੋਬਰ ਜਾਂ ਮਲ) ਨਿਕਾਲਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਪਿਸ਼ਾਬ ਕਰਦਾ ਹੈ।ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਚਾਰਾ ਵਾਪਸ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਚੱਬਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁੜ ਨਿਗਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਮੁੜ ਖਾਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬੇਸ਼ਕ ਇਹ ਦੌਲਤ ਵੀ ਇੱਕ ਮਿੱਠੇ, ਹਰੇ ਚਾਰੇ ਵਾਂਗ ਹੈ, ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਮਾਰ ਦੇਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਮਰਨ ਦੇ ਕਰੀਬ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਜੇ ਕੋਈ ਇਨਸਾਨ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਉਤਨਾ ਹੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿੰਨੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜੋ ਹਲਾਲ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੋ, ਤਾਂ ਉਹ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ।ਅਜਿਹੀ ਦੌਲਤ ਮੋਮਿਨ ਲਈ ਕਿੰਨੀ ਵਧੀਆ ਸਾਥੀ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਸਕੀਨ, ਯਤੀਮ ਅਤੇ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰ ਨੂੰ ਦਿੰਦਾ ਰਹੇ।ਜੋ ਕੋਈ ਦੌਲਤ ਹੱਕ ਦੇ ਨਾਲ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਲਈ ਉਸ ਵਿੱਚ ਬਰਕਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਪਰ ਜੋ ਕੋਈ ਇਸ ਨੂੰ ਨਾਹਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜੋ ਖਾਂਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕਦੇ ਤ੍ਰਿਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਅਤੇ ਇਹ ਦੌਲਤ ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਉਸ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ ਗਵਾਹੀ ਦੇਵੇਗੀ।

Benefits from the Hadith

1. ਇਮਾਮ ਨਵਵੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਇਸ ਹਦੀਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਰਸ ਹੈ ਕਿ **ਜੋ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਹੱਕ ਦੇ ਨਾਲ ਹਾਸਿਲ ਕਰੇ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨੇਕੀ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਖਰਚ ਕਰੇ, ਉਸ ਲਈ ਦੌਲਤ ਇਕ ਫਜ਼ੀਲਤ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ।**
2. ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਵਲੋਂ ਆਪਣੀ ਉੱਮਤ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਾਰੇ ਖ਼ਬਰ ਦਿਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਭੀ ਸੁਚਨਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਜ਼ੀਨਤ ਅਤੇ ਚਮਕ-ਧਮਕ ਉੱਤੇ ਕਿਵੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੁਲ੍ਹਣਗੇ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਦੀ ਆਜ਼ਮਾਇਸ਼ ਵਿਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਬਤਲਾ ਹੋਣਗੇ।
3. ਨਬੀ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਦੀ ਸੂਨਤ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਸਾਲਾਂ ਦੇ ਕੇ ਮਾਅਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਮਝਣਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇ।
4. ਸਦਕਾ ਦੇਣ ਅਤੇ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਨੇਕੀ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਖਰਚ ਕਰਨ ਦੀ ਤਰਗ਼ੀਬ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਅਤੇ (ਦੌਲਤ ਨੂੰ) ਰੋਕ ਰੱਖਣ ਤੇ ਬਖ਼ੀਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।
5. ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ:
6. "ਅਸਲ ਚੰਗਾਈ ਕਦੇ ਵੀ ਬੁਰਾਈ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ" — ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਖ਼ਰਾਖ (ਰੋਜ਼ੀ) ਚਾਹੇ ਵੱਡੀ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਚੀਜ਼ ਹੈ।ਬੁਰਾਈ ਉਸ ਵਕਤ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਇਸ ਰੋਜ਼ੀ ਨੂੰ ਬਖ਼ੀਲ ਹੋ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਰੋਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਜ਼ਰੂਰਤ ਖਰਚ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਸ਼ਰਅਨ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਹੀਂ। ਹਰ ਚੀਜ਼ ਜਿਸਨੂੰ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਚੰਗਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਉਹ ਕਦੇ ਬੁਰਾ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ।ਪਰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸਨੂੰ ਚੰਗਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਇਸਦੇ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਐਸਾ ਵਰਤਾਅ ਕਰੇ ਜੋ ਉਸ ਲਈ ਬੁਰਾਈ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਜਾਵੇ।
7. ਜੇ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਤੁਰੰਤ ਜਵਾਬ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ; ਹਲਕੀ ਗਤੀ ਛੱਡ ਕੇ ਧੀਰੇ-ਧੀਰੇ ਸੋਚ ਕੇ ਜਵਾਬ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
8. ਤੇਈਬੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਇਸ ਤੋਂ ਚਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ:
9. 1. ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ (ਦੌਲਤ) ਨੂੰ ਚੰਗਾ-ਚੰਗਾ ਖਾ ਕੇ ਬੜੀ ਲਾਲਚ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾ ਲਿਆ, ਇੰਨਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਫੁਲ ਗਈਆਂ, ਪਰ ਛੱਡਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ — ਉਹ ਜਲਦੀ ਮਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ।
10. 2. ਜਿਸ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਖਾਇਆ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਬਿਮਾਰੀ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਚਾਲਾਕੀ ਨਾਲ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਬਿਮਾਰੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਮਰ ਗਿਆ।
11. 3. ਜਿਸ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਖਾਇਆ ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਆਪਣੀ ਹਾਨੀ ਵਾਲੀ ਆਦਤਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਬਚ ਗਿਆ।
12. 4. ਜਿਸ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾਏ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਲਾਲਚ ਦੇ ਸਿਰਫ ਆਪਣੀ ਭੁੱਖ ਮਿਟਾਈ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਸੰਭਾਲਿਆ।ਪਹਿਲਾ ਕਿਸਮ ਕਾਫਿਰ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ,ਦੂਜਾ ਕਿਸਮ ਗੁਨਾਹਗਾਰ ਦੀ ਹੈ ਜੋ ਤੌਬਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬੇਖ਼ਬਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਤੱਕ ਕਿ ਮੌਕਾ ਨਾ ਗੁਆ ਬੈਠੇ,ਤੀਜਾ ਕਿਸਮ ਸੱਚੀ ਤੌਬਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੌਬਾ ਕਬੂਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,ਅਤੇ ਚੌਥਾ ਕਿਸਮ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤੀ ਕਰਕੇ ਆਖਰਤ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਜਿਊਂਦਾ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ।
13. ਇਬਨ ਅਲ-ਮੁਨੀਰ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਇਸ ਹਦੀਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤ ਤੁਲਨਾਵਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਸਿਖਣ ਯੋਗ ਹਨ:ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵੱਧਣ ਨੂੰ ਪੌਦੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਉਗਣ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਜਿਹੜਾ ਬੰਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਕਮਾਈ ਵਿੱਚ ਲੱਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਚਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਘਾਹ ਚਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਦੌਲਤ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਨੂੰ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਿੱਚ ਲਾਲਚ ਅਤੇ ਭਰਪੂਰ ਖਾਣ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।
14. ਦੌਲਤ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਹੋਣਾ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲ ਬਖ਼ਿਲਾਈ ਕਰਨਾ, ਇਸਨੂੰ ਚਾਰਾ ਚਰਦੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪਣਾ ਫੁਸਲੇ ਚੁੱਕਣਾ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾਪਸੰਦ ਹੈ।
15. ਦੌਲਤ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਛੱਡ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਉਹਨਾਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਧੀਰੇ ਠਹਿਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸੂਰਜ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਨ।ਜਿਹੜਾ ਬੰਦਾ ਦੌਲਤ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਬਖ਼ਿਲਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਤੁਲਨਾ ਉਸ ਚਾਰਾ ਚਰਦੇ ਪਸ਼ੂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੀ ਹਾਨੀ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਨਹੀਂ।ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਸਾਥੀ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧੀ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਸੰਭਾਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਤਾਂ ਇਹ ਮਾਲਕ ਲਈ ਸਜ਼ਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਜੋ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਬਿਨਾ ਹੱਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਉਸ ਸ਼ਖ਼ਸ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਬੜੀ ਲਾਲਚ ਨਾਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕਦੇ ਤ੍ਰਿਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।ਇਹ ਸਾਰੇ ਮਿਸਾਲਾਂ ਦੌਲਤ ਦੇ ਸਹੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਖਤਰਨਾਕ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸਿਆਣੀ ਨਾਲ ਸਮਝਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।
16. ਅਲ-ਸੰਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ: ਇਸ ਖ਼ਬਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਗੱਲਾਂ ਬੜੀ ਜਰੂਰੀਆਂ ਹਨ:
17. ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ — ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨਾ, ਦੂਜੀ ਗੱਲ — ਉਸ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖਰਚ ਕਰਨਾ।ਜੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਗੱਲ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਦੌਲਤ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਇਸ ਤੋਂ ਇਹ ਵੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ; ਕਿਉਂਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਇਨਸਾਨ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਹ ਇਸਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖਰਚ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ।