همانا اعمال به نیت‌ها وابسته است و برای هر شخص فقط همان چیزی است که نیت کرده است هرکه در این امر ما (دین) چیزی ایجاد کند که در آن نیست، آن [چیز] پذیرفته نمی‌شود و مردود است اسلام عبارت است از اينكه گواهى دهى معبود به حقّى غير از الله نيست و محمد فرستادهٔ اوست و نماز را برپا داری و زكات را بپردازى و ماه رمضان را روزه بگيرى و اگر توانايى اداى حج خانهٔ الله را داشتى، آن را به‌جا آورى اسلام بر پنج [پایه] بنا شده است حق الله بر بندگان آن است که او را عبادت کنند و چیزی را با او شریک نیاورند و حق بندگان بر الله آن است که هرآنکه چیزی را با او شریک نیاورده، عذاب ندهد کسی نیست که صادقانه از صمیم دل شهادت دهد که معبود به حقی جز الله نیست و محمد فرستادهٔ الله است، مگر آنکه الله او را بر آتش دوزخ حرام می‌سازد کسی که «لَا إِلَهَ إِلَّا الله» بگوید و به آنچه جز الله عبادت مى‌شود كافر شود، مال و خونش حرام مى‌شود و حساب او بر عهدهٔ الله خواهد بود هرکه درحالی بمیرد که چیزی را با الله شریک نیاورده، وارد بهشت می‌شود؛ و هرکه درحالی بمیرد که چیزی را با الله شریک آورده، وارد دوزخ می‌شود هرکس درحالی بمیرد که به جای الله همتایی را به فریاد می‌خواند، به دوزخ درآید تو نزد مردمی خواهی رفت که اهل کتاب هستند، پس چون نزد آنان رسیدی، آنان را به گواهی دادن به این مهم فرابخوان که معبودی [به حق] جز الله نیست و اینکه محمد فرستادهٔ الله است بهره‌مندترین مردم از شفاعت من در روز قیامت کسی است که خالصانه از دل - یا از جان - لا اله الا الله گوید ایمان هفتاد و چند - یا شصت و چند - شعبه است که برترین آنها گفتن لا اله الا الله است و پایین‌ترین آن برداشتن سبب اذیت و آزار از راه از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ پرسیدم: کدام گناه نزد الله بزرگ‌تر است؟ فرمود: «أَنْ تَجْعَلَ لِلهِ نِدًّا وَهُوَ خَلَقَكَ»: «اینکه درحالی برای الله همتایی قرار دهی که او تو را آفریده است من بی‌نیازترین شریکان از شرک هستم؛ هرکس عملی را انجام دهد که در آن دیگری را با من شریک سازد، او و شرکش را رها می‌کنم همهٔ امتم وارد بهشت مى‌شوند مگر كسى كه خودداری کند در ستایش من زیاده‌روی نکنید چنانکه نصرانیان در ستایش فرزند مریم از حد گذشتند، زیرا همانا من بندهٔ الله هستم، پس بگویید: بندهٔ الله و فرستادهٔ اوست کسی از شما ایمان نمی‌آورد تا آنکه من نزد او از پدرش و فرزندش و همهٔ مردم محبوب‌تر باشم تا وقتی شما را رها کرده‌ام [و امری نکرده‌ام] مرا [با همان مسائلی که به شما می‌گويم] رها کنيد [و دربارهٔ مسايلِ ناگفته نپرسيد] زيرا امت‌های گذشته را سؤال زیاد و مخالفت با پيامبران‌شان به هلاکت رساند از من [به دیگران] ابلاغ کنید اگرچه یک آیه باشد و از بنی‌اسرائیل نقل کنید و ایرادی ندارد، و[لی] هرکس به عمد بر من دروغ ببندد باید که جایگاه خود را در دوزخ آماده سازد بدانید که چه بسا حدیث من درحالی‌ به مردی برسد که بر اریکهٔ خود تکیه زده، پس بگوید: میان ما و شما کتاب الله است! لعنت الله بر یهودیان و نصرانیان [که] قبرهای پیامبران‌شان را مساجد قرار دادند بارالها، قبر مرا بتی نگردان خانه‌های خود را قبرستان نسازید و قبر مرا عید (محل تجمع منظم جهت نماز و دعا و سایر عبادات) قرار ندهید و بر من صلوات بفرستید زیرا صلوات شما هرجا که باشید به من می‌رسد آنان قومى هستند هرگاه بندهٔ صالحى يا مرد نیکوکاری در ميان آنان وفات كند، بر روى قبر وى مسجدى بنا ‌می‌کنند بدانید که من به درگاه الله خودداری می‌کنم که از میان شما خلیلی (دوستی بسیار صمیمی) داشته باشم زیرا الله تعالی مرا خلیل خود برگزیده است، چنانکه ابراهیم را خلیل خود برگزید آیا تو را برای ماموریتی نفرستم که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ مرا برای انجامش فرستاد؟ آنکه هیچ تمثالی را رها نکنی مگر آنکه آن را از بین ببری و هیچ قبر مرتفعی را نیابی مگر آنکه آن را [با زمین] هم‌سطح کنی طِیَره (شوم انگاری) شرک است، طیره شرک است، طیره شرک است - و این را سه بار تکرار کردند -». و این چیزی است که ناگزیر در دل ما می‌افتد، اما الله عزوجل با توکل آن را از بین می‌برد كسى كه فال بگيرد يا برايش فالگيرى كنند، يا غيب‌گويى كند يا برايش غيب‌گویى كنند، يا جادوگرى كند يا برايش جادوگرى كنند از ما نيست سرايت بيماری و نيز بدشگونی حقيقت ندارند؛ ولی به فال نيک گرفتن را می‌پسندم» گفتند: «به فال نیک گرفتن چیست؟» فرمود: «سخن نیکو آیا می‌دانید پروردگارتان چه فرموده است؟» گفتند: الله و پیامبرش آگاه‌ترند. فرمود: «از میان بندگانم گروهی شب را با ایمان به من و گروهی با کفر ورزیدن به من به صبح رساندند هرکس تمیمه‌ای آویزان کند شرک ورزیده است رقیه و تمیمه‌ها [ی شرک آمیز] و توله شرک است هرکه نزد [فال‌گير يا] پيش گویی برود و درباره چيزی از او بپرسد، نماز چهل شب وی پذيرفته نمی‌شود کسی که به غیر الله سوگند یاد کند کفر یا شرک ورزیده است به الله سوگند که - ان شاء الله - من سوگندی یاد نمی‌کنم که چیزی را بهتر از آن ببینم مگر آنکه کفارهٔ سوگندم را می‌دهم و آنچه را بهتر است انجام می‌دهم نگویید آنچه الله و فلانی بخواهند، بلکه بگویید: آنچه الله بخواهد، سپس فلانی بخواهد بیشترین چیزی که از آن بر شما بیمناک هستم، شرک اصغر است». گفتند: ای رسول خدا، شرک اصغر چیست؟ فرمود: «ریا دو خصلت در میان مردم است که کفر هستند: عیبجویی از نَسَب و نوحه‌خوانی بر مرده بر روی قبور ننشینید و به سوی آن نماز نگزارید ملائکه وارد خانه‌ای نمی‌شوند که در آن سگ و تصویر [جاندار] باشد ملائکه با گروهی که در بین آنها سگ و زنگوله است، همراهی نمی‌کنند شیطان نزد یکی از شما می‌آید و می‌گوید: چه کسی این را آفرید؟ چه کسی آن را آفرید؟ تا به آنجا می‌رسد که می‌گوید: چه کسی پروردگار تو را آفرید؟ پس چون به اینجا رسید به الله پناه ببرد و [از ادامه دادن آن] دست بکشد هر که با دوستی از دوستان من دشمنی ورزد با او اعلام جنگ کرده‌ام؛ و بنده‌ام با چیزی به من نزدیک نشده که برای من محبوب‌تر از آنچه بر او فرض کرده‌ام باشد شما را به تقوای الله و گوش سپردن و اطاعت کردن امر می‌کنم حتی اگر [امیرتان] برده‌ای حبشی بود؛ و پس از من اختلافی شدید خواهید دید، پس بر شما لازم است که به سنت من و سنت خلفای راشدین هدایت‌شده پایبند باشید هر كه از اطاعت [حاكم] خارج شود و خود را از جماعت [مسلمانان] جدا نماید و [در اين حالت] بمیرد، به مرگ جاهلی مرده است هیچ بنده‌ای نيست كه الله متعال رعیت و زیردستانی در اختیار او قرار دهد و در روز مرگش به رعيت خود خيانت كرده باشد، مگر اينكه بهشت را بر وى حرام كرده است حکام و مسئولانی خواهند بود که [برخی از کارهای آنان را به نیکی] می‌شناسید و برخی را منکر می‌بینید، پس آنکه [اعمال بد آنان را به بدی] شناخت، [از گناه] پاک مانده است و آنکه انکار کرد در امان مانده است، اما [گناهکار] کسی [است] که به آن خشنود شده و پیروی کرده است» گفتند: آیا با آنان نجنگیم؟ فرمود: «نه، تا وقتی که نماز می‌گزارند تبعیض [و ترجیح دیگران بر شما] و اموری رخ خواهد داد که آن را انکار خواهید کرد». گفتند: یا رسول الله [در آن شرایط] ما را به چه امر می‌کنید؟ فرمود: «حقی را که بر عهدهٔ شماست انجام می‌دهید و آنچه را برای شماست از الله می‌خواهید هریک از شما مسئولید و دربارهٔ رعیت خود سوال می‌شوید، يا الله، هرکس مسؤوليتی در امتم بر عهده گرفت و بر آنها سخت‌گيری نمود، بر او سخت بگير و هرکس مسؤوليتی در امتم عهده‌دار شد و با آنها مدارا کرد، تو نيز بر او آسان بگير دین نصیحت است هرگاه کسانی را دیدید که پی‌گیر متشابه آن هستند، آنان همان کسانی هستند که الله از آنان نام برده، پس از آنان برحذر باشید هریک از شما که منکری دید آن را با دستش تغییر دهد، پس اگر نتوانست با زبانش آن را تغییر دهد و اگر نتوانست با دلش آن را (بد بداند)، و آن ضعیف‌ترین (مرتبه‌ی) ایمان است مثال کسی که در حد و مرزهای الهی ایستاده [و از آنها عبور نمی‌کند] و آنکه از آنها می‌گذرد، مانند گروهی است که [برای نشستن] در یک کشتی قرعه کشیدند پس نصیب برخی بالای آن شد و نصیب دیگران پایین آن هرکس به سوی راه و روش نیکویی فرابخواند برای او مانند اجر کسانی که از او پیروی کنند خواهد بود، بی‌آنکه از پاداش آنان چیزی کم شود کسی که به خیری راهنمایی کند مانند اجر انجام دهنده‌اش را دارد به الله سوگند که اگر الله يک نفر را به وسيلهٔ تو هدايت نمايد، برای تو از شتران سرخ‌مو بهتر است هرکه خود را به قومی شبیه سازد، از آنان است مرد بر دین دوست خاص و صمیمی خود است، پس باید هریک از شما بنگرد که با چه کسی دوستی صمیمی دارد این امر تا جایی می‌رسد که شب و روز رسیده است؛ و الله متعال هیچ خانه‌ای را در شهر [و روستا] و بادیه رها نمی‌کند مگر این دین را وارد آن می‌کند سوگند به كسى كه جان محمد در دست اوست، هيچ كسى از اين امت نیست - يهودى باشد يا نصرانى – که [خبر بعثت] من را مى‌شنود و درحالی می‌میرد که به آنچه با آن فرستاده شده‌ام ايمان نياورده است مگر آنکه از اصحاب دوزخ خواهد بود ای مردم، از غُلُو در دین برحذر باشید زیرا [همین] غلو در دین کسانی را هلاک نمود که پیش از شما بودند اهل سخت‌گیری [و غلو] هلاک شدند یهودیان، مغضوب علیهم و نصرانیان، گمراهان هستند الله مقدرات خلایق را پنجاه هزار سال پیش از آنکه آسمان‌ها و زمین را بیافریند نوشت نطفهٔ هریک از شما مدت چهل شبانه‌روز در رحم مادر جمع می‌شود بهشت به هریک از شما از بند کفش او نزدیک‌تر است و دوزخ نیز مانند آن دوزخ با شهوت‌ها پوشانده شده و بهشت با سختی‌ها پوشانده شده است چون الله بهشت و دوزخ را آفرید جبرئیل علیه السلام را فرستاد آتش (در درسترس) شما یک بخش از هفتاد بخش آتش دوزخ است الله زمین را [در] مشت [خود] می‌کند و آسمان‌ها را به دست راستش می‌پیچاند، سپس می‌فرماید: منم پادشاه، کجایند پادشاهان زمین؟! سخت‌ترین عذاب را نزد الله در روز قیامت کسانی دارند که سعی می‌کنند با خلقت الله همانندسازی کنند قسم به آنکه جانم به دست اوست، نزدیک است که (عیسی) فرزند مریم به عنوان داوری دادگر در میان شما نازل شود و صلیب را بشکند و خوک را بکشد و جزیه را بردارد و آنقدر مال و منال سرازیر شود که کسی آن را نپذیرد لا اله الا الله بگو تا روز قیامت برایت به آن شهادت دهم [وسعت] حوض من [به اندازهٔ] مسیر یک ماه است، آب آن سفیدتر از شیر است و بوی آن خوشبوتر از مُشک مرگ را در شکل و شمایل قوچی املح (سفید و سیاه) می‌آورند اگر شما چنانکه شایستهٔ توکل است به الله توکل می‌کردید، بی‌شک همانند پرنده روزی داده می‌شدید که با شکم خالی صبح [از خانه] بیرون می‌رود و با شکم پر بازمی‌گردد سواره بر پیاده و پیاده بر نشسته و جمع کم بر جمع بسیار سلام می‌کند اى بندگانم، من ظلم را بر نفس خويش حرام كرده‌ام و آن را در بين شما هم حرام كرده‌ام، پس به همديگر ظلم نكنيد از ظلم بترسید، زیرا ظلم تاریکی‌هایی در روز قیامت است؛ و از حرص و آز بترسید، زیرا حرص و آز کسانی را که پیش از شما بودند هلاک کرد؛ الله به ظالم مهلت می‌دهد تا آنکه وقتی او را گرفت دیگر رهایش نکند همانا الله نیکی‌ها و بدی‌ها را نوشته و سپس آن را تبیین نموده است، پس هرکس نیت قطعی انجام کار نیکی نماید سپس آن را انجام ندهد، الله برای او نزد خود یک حسنهٔ کامل می‌نویسد؛ و اگر قصد انجامش کند و انجامش دهد، الله برای آن نزد خود ده حسنه تا هفتصد برابر تا چندین برابر بیشتر می‌نویسد؛ و هرکس قصد انجام کار بدی کند و آن را انجام ندهد، الله برای او نزد خود یک حسنهٔ کامل می‌نویسد و اگر قصد آن کند و انجامش دهد، الله برای وی یک بدی می‌نویسد هرکس در اسلام نیکی کند، برای کاری که در جاهلیت انجام داده بازخواست نمی‌شود؛ و هرکس در اسلام بدی کند، برای [گناهان] اول و آخرش مورد بازخواست قرار می‌گیرد آنچه تو می‌گویی و به آن فرا می‌خوانی قطعا نیکوست، ای کاش به ما خبر دهی که آنچه ما انجام داده‌ایم کفاره‌ای دارد بر هر خیری که از پیش انجام داده‌ای اسلام آوردی بی‌گمان الله هیچ مؤمنی را در برابر کار نیکی ستم نمی‌کند؛ او را در دنیا در برابر آن پاداش می‌دهد و در آخرت نیز به سبب آن نیکوکاریش ثواب می‌دهد ای فرزند آدم، تا وقتی که مرا بخوانی و به من اميدوار باشی، همهٔ گناهانی که از تو صادر شده می‌بخشم و [به گناهانت] اهميت نمی‌دهم بنده‌ای گناهی کرد پس گفت: بارالها گناهم را برایم ببخش مردی نیست که گناهی مرتکب شود، سپس برخیزد و وضو بگیرد، آنگاه نماز بگزارد و پس از آن از الله آمرزش بخواهد، مگر آنکه الله او را می‌بخشد الله عزوجل دستش را در شب باز می‌کند تا گنه‌کار روز توبه نماید؛ و دستش را در روز باز می‌کند تا گنه‌کار شب توبه کند؛ تا اینکه خورشید از مغرب طلوع نماید پروردگارمان تبارک و تعالى در هر شب، هنگامى كه يک سوم شب باقى مى‌ماند به آسمان دنيا نازل مى‌شود حلال واضح و حرام واضح است یاران مرا دشنام ندهید. چون اگر یکی از شما به اندازهٔ کوه احد طلا انفاق كند، با یک یا نصف مدّی كه اصحاب من انفاق می‌کنند، برابری نمی‌کند اى نوجوان، من به تو جملاتى ياد مى‌دهم: از [امر و نهى] الله محافظت كن، او نيز از تو محافظت مى‌كند؛ از [امر و نهى] الله محافظت كن، او را در برابر خود می‌یابی؛ اگر درخواست كردى از الله درخواست كن و اگر طلب كمک كردى، از الله طلب كمک كن در مورد اسلام سخنی به من بگو که از کسی جز تو در مورد آن نپرسم. فرمود: «قُلْ: آمَنْتُ بِاللهِ، ثُمَّ اسْتَقِمْ»: «بگو: به الله ایمان آوردم، سپس استقامت کن مثال مؤمنان در مودت و مهربانی و عطوفتی که با یکدیگر دارند مانند یک بدن است که اگر عضوی از آن به درد آید، بقیهٔ بدن با بی‌خوابی و تب با آن همراهی می‌کنند هرکس وضو بگیرد و خوب وضو بگیرد، گناهانش از بدنش خارج می‌شود تا جایی که از زیر ناخن‌هایش بیرون می‌آید آب آن [دریا] پاک و مردارش حلال است اگر آب دو قُله باشد، نجاست را به خود نمی‌گیرد هرگاه به محل قضای حاجت رفتید [به هنگام ادرار و مدفوع] نه رو به قبله کنید و نه پشت به قبله؛ بلکه رو به سمت شرق یا غرب کنید هیچ‌یک از شما به هنگام ادرار، با دست راستش آلت تناسلی خود را نگيرد و با آن استنجا نکند. همچنين هنگام آب خوردن، در ظرف آب تنفس نکند هرگاه يكی از شما از خوابش بيدار شد، سه بار آب در بينی كند و با فشار آن را بیرون بریزد، چون شيطان شب را در خيشوم (بينی) او می‌گذراند پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ با یک صاع تا پنج مُد غسل می‌کرد و با یک مُد وضو می‌گرفت الله نماز یکی از شما را که بی‌وضو شده نمی‌پذیرد، تا آنکه وضو بگیرد مردی وضو گرفت و جایی به اندازهٔ یک ناخن را بر روی پایش رها کرد (و نشست)، پس پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ آن را دید و فرمود: «ارْجِعْ فَأَحْسِنْ وُضُوءَكَ»: «برگرد و خوب وضو بگیر» پس برگشت و سپس نماز گزارد وای بر پشت پاها از آتش دوزخ؛ کامل وضو بگیرید پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ هنگام هر نمازی وضو می‌گرفت پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ یک بار یک بار وضو گرفتند. (یعنی هر عضو را یک بار شستند.) پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ وضو گرفت [و هر عضو را] دو بار [شست] هركس مانند اين وضوى من وضو بگیرد، سپس دو ركعت نماز بخواند و - تا آنجا که در اختيارِ اوست- وسوسه و ريا به خود راه ندهد، گناهان گذشته‌اش بخشوده خواهند شد هرگاه یکی از شما وضو گرفت، پس آب در بینی‌ کند سپس آن را با فشار بیرون بریزد؛ و هرکس استجمار کرد (پس از قضای حاجت با چیزی غیر از آب محل نجاست را تمیز کرد) پس به تعداد فرد انجامش دهد این دو عذاب داده می‌شوند، آن هم به خاطر گناهانی كه [در نظر شما] بزرگ نیستند؛ یکی از آن دو از ادرار خود پرهیز نمی‌کرد و دیگری سخن‌چینی می‌کرد هرگاه پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ برای قضای حاجت می‌رفت، می‌فرمود: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الخُبُثِ وَالخَبَائِثِ»: «یا الله، از خبیث‌های نر و ماده به تو پناه می‌برم هرگاه پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ از قضای حاجت خارج می‌شد، می‌فرمود: «غُفرانَك»: «پروردگارا بخشش تو را خواهانم مسواک پاک کنندهٔ دهان و باعث خشنودی پروردگار است رسول الله ـ صلى الله عليه وسلم ـ هر وقتِ شب که از خواب برمی‌خاست، دهانش را با سِواک نظافت می‌کرد بر هر مسلمانی لازم است که در هر هفت روز، یک روز غسل کند و در آن روز سر و بدن خود را بشوید پنج چیز از امور فطرى هستند: ختنه، تراشیدن موهاى عورت، كوتاه كردن سبيل، كوتاه كردن ناخن‌ها و كندن موهاى زير بغل من مردی بودم که زیاد مذی از من خارج می‌شد و به دلیل جایگاه دختر پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ [و اینکه داماد ایشان بودم] شرم می‌کردم که در این باره از ایشان بپرسم، پس از مِقداد بن اَسوَد خواستم که در این مورد از ایشان سؤال کند، پس فرمودند: «يَغْسِلُ ذَكَرَهُ وَيَتَوَضَّأُ»: «آلت خود را می‌شوید و وضو می‌گیرد هرگاه رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ غسل جنابت می‌کرد، دستانش را می‌شست و وضوی نماز را انجام می‌دادند سپس غسل می‌کرد برایت کافی بود که با دستانت چنین کنی» سپس دستانش را یک بار بر زمین زد و سپس با دست چپ، دست راستش و پشت دستانش و چهره‌اش را مسح کرد رهایشان کن، چون آنها را در حال وضو پوشیده‌ام این خون [ناشی از پارگی] رگ است، اما نماز را به اندازهٔ روزهایی که در آن حیض می‌شدی ترک کن، سپس غسل کن و نماز بخوان اگر کسی از شما در شکمش چیزی را احساس کرد و برایش سوال پیش آمد که آیا چیزی از او خارج شده یا نه، از مسجد بیرون نرود تا آنکه صدایی بشنود یا بویی احساس کند اگر سگ در ظرف یکی از شما نوشید، پس باید هفت بار آن را بشوید هرگاه مؤذن بگوید: اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ؛ و یکی از شما [در پاسخش] بگوید: اللهُ أَكْبَرُ اللهُ أَكْبَرُ هرگاه صدای مؤذن را شنیدید مانند آنچه می‌گوید بگویید، سپس بر من درود بفرستید هرکه هنگام شنیدن صدای مؤذن بگوید: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، رَضِيتُ بِاللهِ رَبًّا وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولًا، وَبِالْإِسْلَامِ دِينًا (گواهی می‌دهم که معبود به حقی نیست جز الله که یگانه و بی‌شریک است و اینکه محمد بنده و فرستادهٔ اوست. به الله به عنوان پروردگار و به محمد به عنوان پیامبر و به اسلام به عنوان دین خشنود شدم) برای او گناهش آمرزیده می‌شود دعای میان اذان و اقامه رد نمی‌شود آيا نداى نماز (اذان) را مى‌شنوى؟» گفت: بله، فرمود: «فَأَجِبْ»: «پس اجابت کن نظرتان چیست؟ اگر کنار دروازهٔ [خانهٔ] یکی از شما رودی باشد که هر روز پنج بار خودش را در آن بشوید، آیا چیزی از چرک بدنش باقی می‌ماند؟ کدام عمل نزد الله محبوب‌تر است؟ فرمود: «الصَّلاَةُ عَلَى وَقْتِهَا»: «نماز به وقت آن». پرسیدم: سپس چه چیزی؟ فرمود: «ثُمَّ بِرُّ الوَالِدَيْنِ»: «سپس نیکی به والدین». گفتم: سپس چه؟ فرمود: «الجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ»: «جهاد در راه الله مسلمانی نیست که وقت نماز فرضش فرا رسد و به نیکی وضو و خشوع و رکوعش را انجام دهد، مگر آنکه کفارهٔ گناهان پیش از آن خواهد بود؛ اگر مرتکب کبیره نشده باشد و این [برای] همهٔ سال است نمازهای پنجگانه و جمعه تا جمعه و رمضان تا رمضان، پاک کنندهٔ [گناهان] بین آنهاست، اگر از گناهان کبیره دوری شود فرزندان‌تان را در هفت سالگی به نماز امر کنید و در ده سالگی برای نماز بزنید و محل خواب آنان را جدا کنید نماز را بین خود و بنده‌ام به دو نیم کرده‌ام و برای بنده‌ام هر آن چیزی است که بخواهد پیمانی که میان ما و آنهاست نماز است؛ پس هر که ترکش گوید کافر شده است میان شخص و شرک و کفر، ترک نماز است ای بلال، نماز را اقامه کن، ما را با آن راحت کن خداوندا میان من و گناهانم دوری انداز چنانکه مشرق و مغرب را از هم دور ساخته‌ای هنگامی که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ نماز را آغاز می‌کرد (تکبیر احرام می‌گفت) دستانش را تا مقابل شانه‌هایش بالا می‌برد برای کسی که فاتحة الکتاب را نخواند، نمازی نیست قسم به آنکه جانم به دست اوست، نماز من شبیه‌تر از (نماز) شما به نماز رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ است. این نماز او بود تا آنکه از دنیا رفت به من امر شده كه بر روى هفت استخوان سجده کنم پروردگار در دل [یک سوم] پایانی شب بیش از هر زمان دیگری به بنده‌اش نزدیک است همانا شما پروردگارتان را خواهيد ديد، چنانکه این ماه را مى‌بينيد و براى ديدن آن دچار سختى و مشقت نمى‌شويد آنکه بَردَین (دو نماز به وقت سرما) را بخواند، وارد بهشت می‌شود کسی که نماز صبح را ادا کند، در ذِمّهٔ (امان و حمایت) الله است هرکس نماز عصر را ترک گوید، عملش تباه شده است کسی که نمازی را فراموش کرد، پس هرگاه به یادش آورد باید ادایش کند و [این کارش] کفاره‌ای جز این ندارد سنگين‌ترين نماز براى منافقان نماز عشاء و نماز صبح است؛ و اگر مى‌دانستند در این دو [نماز چه پاداشى] هست، حتی سینه‌خیز هم شده براى ادای آنها به مسجد مى‌آمدند چون رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ از رکوع برمی‌خاست می‌فرمود: «سَمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ در بین دو سجده می‌فرمود: «رَبِّ اغْفِرْ لِي، رَبِّ اغْفِرْ لِي پيامبر ـ صلى الله عليه وسلم ـ در بين دو سجده مى‌فرمود: «اللَّهمَّ اغْفِرْ لي، وارْحَمْنِي، وعافِني، واهْدِني، وارزقْنِي»: «بارالها مرا ببخش و به من رحم كن و به من عافيت ببخش و من را هدايت كن و به من رزق و روزى عطا کن چون خواستید نماز بگزارید صف‌های خود را [به نیکی] برپا دارید، سپس یکی از شما امامت‌تان را بر عهده گیرد و چون تکبیر گوید، تکبیر گویید درحالی‌که کف دستم بين دو کف دستان رسول الله ـ صلى الله عليه وسلم ـ بود، تشهد را همچون سوره‌ای از قرآن به من آموخت اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ القَبْرِ، وَمِنْ عَذَابِ النَّارِ، وَمِنْ فِتْنَةِ المَحْيَا وَالمَمَاتِ، وَمِنْ فِتْنَةِ المَسِيحِ الدَّجَّالِ»: «یا الله من از عذاب قبر و از عذاب دوزخ و از فتنهٔ زندگی و مرگ و از فتنهٔ مسیح دجال به تو پناه می‌آورم برای الله زیاد سجده کن؛ زیرا برای الله سجده‌ای نمی‌بری، مگر آنکه الله به وسیلهٔ آن درجه‌ای بر درجات تو می‌افزاید و گناهی از گناهانت را پاک می‌‌کند به هنگام حاضر بودن غذا و فشار دفع ادرار و مدفوع، نمازی نیست آن شیطانی است که به او خِنزَب گفته می‌شود، پس هرگاه احساسش کردی از او به الله پناه ببر (اعوذ بالله بگو) و سه بار به سمت چپت تف کن بدترین دزد از میان مردم، دزدی است که نمازش را می‌دزدد». گفتند: چگونه نمازش را می‌دزدد؟ فرمود: «لَا يُتِمُّ رُكُوعَهَا، وَلَا سُجُودَهَا»: «رکوع و سجودش را کامل نمی‌کند آیا یکی از شما نمی‌ترسد که چون سرش را پیش از امام بلند کند، الله سر او را به سر الاغ تبدیل کند یا چهره‌اش را به چهرهٔ الاغ تبدیل نماید؟ اگر یکی از شما در نمازش دچار شک و تردید شد و ندانست که چند رکعت خوانده - سه رکعت یا چهار رکعت - باید به این شک توجه نکند و بر اساس آنچه یقین دارد عمل کند، سپس پیش از سلام، دو سجده‌ی [سهو] به‌جا بیاورد بهترین روزی که خورشید بر آن طلوع کرده روز جمعه است کسی که در روز جمعه [همانند] غسل جنابت، غسل کند، سپس [به مسجد] برود مانند آن است که شتری را صدقه کرده باشد اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ، وَمِنْكَ السَّلَامُ، تَبَارَكْتَ ذَا الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ»: «بارالها تو [از هر عیب و نقصی] سالم هستی و سلامت از سوی توست، بابرکت هستی ای صاحب شکوه و بزرگواری اين ذکر پس از هر نماز، ورد زبان رسول الله ـ صلى الله عليه وسلم ـ بود پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ در پی هر نماز فرض می‌فرمود هرکس در پی هر نماز سی و سه بار تسبیح و سی و سه بار حمد و ستایش و سی و سه بار تکبیر خداوندی را بگوید، جمعا نود و نه (بار ذکر خداوند را گفته) است». و فرمود: «در تکمیل صدمین ذکر «لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» بگوید، [در این صورت] گناهانش آمرزیده می‌شود هرچند مانند کف دریا باشد هرکس آیة الکرسی را در پی نمازهای فرض بخواند، چیزی مانع ورود او به بهشت نیست مگر اینکه بمیرد از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ ده رکعت را به یاد دارم بین هر دو اذان (یعنی اذان و اقامه) نمازی است، بین هر دو اذان نمازی است» سپس در بار سوم فرمود: «لِمَنْ شَاءَ»: «برای هرکه بخواهد چون یکی از شما وارد مسجد شد، باید پیش از آنکه بنشیند دو رکعت نماز بگزارد اگر در روز جمعه و درحالی که امام خطبه می‌خواند به همراه خود بگویی: ساکت باش، مرتکب لغو شده‌ای ایستاده نماز بگزار، پس اگر نتوانستی نشسته و اگر نتوانستی بر پهلو خوابیده یک نماز در این مسجد من بهتر از هزار نماز در دیگر مساجد است، جز مسجد الحرام هرکس مسجدی برای الله بسازد، الله برای او در بهشت همانند آن خواهد ساخت هر صاحبِ طلا و نقره‌ای که حق (زکاتِ) آن را ندهد، روز قیامت [طلا و نقره‌اش] برای او به ورق‌هايی از آتش تبديل می‌شود هيچ صدقه‌اى مال را كم نمى‌كند و الله متعال با بخشندگی بنده تنها احترام و عزتش را بيشتر مى‌كند؛ و هیچكس برای الله فروتنی نمی‌کند، مگر الله او را بلند می‌کند الله متعال فرموده است: اى فرزند آدم انفاق كن، بر تو انفاق می‌شود وقتی مرد [به عنوان سرپرست خانواده] به نیت اجر و پاداش برای خانواده‌اش هزینه کند، برای او صدقه به حساب می‌آید هرگاه فرزند آدم بمیرد عملش از او قطع می‌شود مگر از سه راه: صدقهٔ جاریه، یا علمی که مثمر ثمر باشد، یا فرزند صالحی که برای او دعا کند فروش نقره در برابر طلا رباست مگر اینکه دست به دست باشد؛ و فروش گندم در برابر گندم رباست مگر اینکه دست به دست باشد؛ و فروش جو در برابر جو رباست مگر اینکه دست به دست باشد و فروش خرما در برابر خرما رباست، مگر اینکه دست به دست باشد ای مردم، سلام گفتن را رواج دهيد و غذا بدهيد و پيوند خويشاوندی را به جای آوريد؛ و شب هنگام، درحالی‌که مردم خوابيده‌اند، نماز بگزارید تا به سلامتی (بدون هیچ رنجی) وارد بهشت شويد ای مردم، همانا الله پاک است و جز پاکیزه نمی‌پذیرد و الله مؤمنان را به آنچه امر نموده که پیامبران را امر کرد هركس به بدهكارى مهلت دهد، يا از بدهى او كم كند، الله متعال در روز قيامت او را زير سايهٔ عرش خود قرار مى‌دهد، روزى كه هيچ سايه‌اى جز سايهٔ آن نيست الله رحمت کند مردی را که هنگام خرید و فروش و طلب بدهی‌اش، آسانگیر است مردی بود که به مردم قرض می‌داد و به کارگزارش می‌گفت: اگر [برای پس گرفتن بدهی] نزد دست‌تنگی رفتی از او درگذر، باشد که الله از ما درگذرد مردانى هستند كه به ناحق در مال الله دست مى‌برند، براى آنان در روز قيامت آتش [دوزخ] است الله تعالی فرموده است: هر عمل فرزند آدم برای اوست مگر روزه که برای من است و من پاداش آن را می‌دهم هركس ماه رمضان را از روى ايمان و براى كسب پاداش آن روزه بگيرد، گناهان گذشته‌اش بخشيده می‌شوند خلیلم مرا به سه چیز سفارش نمود: روزه گرفتن سه روز از هر ماه و دو رکعت نماز ضُحیٰ و اینکه پیش از خواب نماز وترم را ادا کنم هرکس شب قدر را با ایمان و برای کسب پاداش آن [به عبادت] قیام کند، گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود کسی که برای الله حج کند و از همبستری با همسرش و مقدمات آن خودداری نمايد - يا بدگويی و دعوا نکند- و مرتکب معصيت نشود، مانند روزی که از مادرش زاده شده [از حج] باز می‌گردد هیچ روزهایی نیست که عمل صالح در آن نزد الله محبوب‌تر از این روزها باشد» یعنی ده روز اول ماه ذی‌الحجه آنچه تو را به شک می‌اندازد رها کن و چیزی را برگیر که تو را به شک نمی‌اندازد، زیرا راستی آرامش است و دروغ عامل تردید الله تعالی از امت من دربارهٔ وسوسه‌ای که در نفس‌شان پدید می‌آید درگذشته است، تا وقتی که به آن عمل نکرده یا به زبان نیاورده باشند الله به صورت‌ها و اموال‌تان نمی‌نگرد بلکه به دل‌ها و اعمال‌تان می‌نگرد الله به غیرت می‌آید و مومن به غیرت می‌آید و غیرت الله [هنگامی] است که مؤمن کاری را انجام دهد که [الله آن را] بر او حرام کرده است از هفت [گناه] هلاک کننده دوری کنید