بروز رسانی: پس از من حکامی خواهد آمد که اموال بیت المال را برای خود برمی دارند و اموری رخ خواهد داد که آنها را نمی پسنديد.

عن ابن مسعود رضي الله عنه مرفوعًا: «إِنَّها سَتَكُون بَعدِي أَثَرَة وأُمُور تُنكِرُونَها!» قالوا: يا رسول الله، فَمَا تَأمُرُنَا؟ قال: «تُؤَدُّون الحَقَّ الذي عَلَيكم، وتَسأَلُون الله الذِي لَكُم».
[صحيح] - [متفق عليه]

از ابن مسعود رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إِنَّها سَتَكُون بَعدِي أَثَرَة وأُمُور تُنكِرُونَها»: «پس از من حکامی خواهد آمد که اموال بیت المال را برای خود برمی دارند و اموری رخ خواهد داد که آنها را نمی پسنديد». گفتند: ای رسول خدا، فرمان شما به ما (در چنين شرايطی) چيست؟ فرمود: «تُؤَدُّون الحَقَّ الذي عَلَيكم، وتَسأَلُون الله الذِي لَكُم»: «حقی را که بر شماست، ادا کنيد و حقّ خود را از الله درخواست نماييد».
[صحیح است] - [متفق علیه]

شرح

این حدیث به مساله ی مهم نوع تعامل با حکام اشاره دارد؛ به ظلم و ستمی که روا می دارند و اموالی که برای خود برداشته و رعیت را از آنها محروم می کنند؛ چنانکه رسول الله صلی الله علیه وسلم خبر می دهد در آینده کسانی بر مسلمانان حاکم خواهند شد و عهده دار امور آنها می شوند که اموال مسلمانان را به خود اختصاص داده و چنانکه می خواهند مصرف می کنند و مسلمانان را از حق و حقوق شان در این اموال بازمی دارند. این رفتار و این ظلم حکام به این صورت است که اموالی را به خود اختصاص می دهند که مسلمانان هم در آنها حق و سهمی دارند؛ این اموال را تنها برای خود می خواهند و مسلمانان را از آن محروم می کنند. صحابه رضی الله عنهم با شنیدن این خبر از رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد عمل و رفتاری می پرسند که باید در چنین شرایطی داشته باشند نه در مورد برخوردی که باید با ظالمان داشته باشند؛ می گویند: در این شرایط ما را به چه دستور می دهی؟ و این نشان از رفتار عاقلانه ی آنها دارد؛ لذا رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: «تُؤَدُّون الحَقَّ الذي عَلَيكم» به این معنا که اگر آنها اموال همگانی را تنها به خود اختصاص می دهند، نباید این مساله شما را به عدم رعایت حقوقی وادار کند که در برابر آنها بر شما واجب است مانند شنیدن و اطاعت کردن؛ و نباید رفتار نادرست آنها باعث شود که دچار فتنه شده و خود را به فتنه ها گرفتار کنید؛ بلکه باید صبر کنید و از آنها بشنوید و اطاعت کنید و در امری که الله متعال به آنها عطا کرده، با ایشان وارد نزاع و درگیری نشوید؛ «وتَسأَلُون الله الذِي لَكُم» یعنی حق خود را از الله متعال بخواهید؛ به عبارت دیگر از الله بخواهید که آنها را هدایت کند تا حق تان را ادا نمایند؛ و این از حکمت پیامبر صلی الله علیه وسلم بود. رسول الله صلی الله علیه وسلم می دانست که نفس انسان در برابر حق و حقوق خود صبر نمی کند و نمی تواند از کسی راضی باشد که حقوق آن را به خود اختصاص داده است؛ به همین دلیل به امری توصیه می کند که خیر و مصلحت در آن است و دفع انواع شر و فتنه را به دنبال دارد؛ اینکه آنچه در برابر حکام بر ما واجب است رعایت کنیم، از آنها بشنویم و اطاعت کنیم و در امری که الله متعال به آنها عطا نموده (حکومت و فرمانروایی)، با ایشان وارد نزاع و درگیری نشویم و از طرفی حق و حقوق خود را از الله متعال بخواهیم.