با رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ بر شنیدن و اطاعت کردن در سختی و آسانی و خوشی و ناخوشی و بر ترجیح دیگران بر ما فرمانروايانی بر شما گماشته خواهند شد که برخی از اعمال شان را نيک (و موافق شرع) می بينيد و برخی از اعمال شان را ناپسند (و مخالف شرع). پس هرکس آن را بد بداند، از گناهش پاک و بری است و هرکس (به اندازه ی توانايی اش) با آن مخالفت کند، از آن سالم مانده است؛ ولی کسی که از عمل ناپسندشان راضی باشد و از آنها پيروی کند (مانندِ آنان گنه کار می شود). صحابه رضی الله عنهم گفتند: آيا با آنها نجنگيم؟ فرموند: خير؛ تا زمانی که در ميان شما نماز را برپا می دارند. الدِّينُ النَّصِيحَةُ اللَّهُمَّ مَنْ وَلِيَ مِنْ أَمْرِ أُمَّتِي شَيْئًا فَشَقَّ عَلَيْهِمْ فَاشْقُقْ عَلَيْهِ، وَمَنْ وَلِيَ مِنْ أَمْرِ أُمَّتِي شَيْئًا فَرَفَقَ بِهِمْ فَارْفُقْ بِهِ»: «يا الله، هرکس مسؤوليتی در امتم بر عهده گرفت و بر آنها سخت‌گيری نمود، بر او سخت بگير و هرکس مسؤوليتی در امتم عهده‌دار شد و با آنها مدارا کرد، تو نيز بر او آسان بگير مَا مِنْ عَبْدٍ يَسْتَرْعِيهِ اللهُ رَعِيَّةً، يَمُوتُ يَوْمَ يَمُوتُ وَهُوَ غَاشٌّ لِرَعِيَّتِهِ، إِلَّا حَرَّمَ اللهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ»: «هیچ بنده‌ای نيست كه الله متعال رعیت و زیردستانی در اختیار او قرار دهد و در روز مرگش به رعيت خود خيانت كرده باشد، مگر اينكه بهشت را بر وى حرام كرده است مَنْ ‌خَرَجَ ‌مِنَ ‌الطَّاعَةِ، وَفَارَقَ الْجَمَاعَةَ فَمَاتَ، مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً مَنْ أَتَاكُمْ وَأَمْرُكُمْ جَمِيعٌ عَلَى رَجُلٍ وَاحِدٍ، يُرِيدُ أَنْ يَشُقَّ عَصَاكُمْ، أَوْ يُفَرِّقَ جَمَاعَتَكُمْ، فَاقْتُلُوهُ»: «هركس درحالی نزد شما آمد که در مورد [اطاعت از] يک مرد اتفاق نظر داشتید و قصد داشت در بين شما تفرقه ايجاد كند يا جماعت شما را متفرق سازد، او را بکشید الله يگانه را عبادت نماييد و به او شرک نورزيد و عقايد و اعمال (شرک آميز) پدران تان را ترک کنيد؛ و ما را به نماز و راست گويی امر می کند. پس از من حکامی خواهد آمد که اموال بیت المال را برای خود برمی دارند و اموری رخ خواهد داد که آنها را نمی پسنديد. اگر امامان شما، برای شما درست و صحيح نماز بخوانند، هم به آنان و هم به شما پاداش داده می شود. ولی اگر در نمازشان اشكالی وجود داشته باشد، شما پاداش خود را دريافت می كنيد و آنها گناهكار می شوند. يا الله، هرکس مسؤوليتی در امتم بر عهده گرفت و بر آنها سخت گيری نمود، بر او سخت بگير و هرکس مسؤوليتی در امتم عده دار شد و با آنها مدارا کرد، تو نيز بر او آسان بگير. صبر کنيد؛ زيرا هر زمانی که می آيد، زمان بعدی بدتر خواهد بود و اين رويه ادامه دارد تا آن که پروردگارتان را ملاقات کنيد. حرف شنوی داشته باشید و اطاعت کنید؛ زيرا آنها وظيفه و مسؤوليت خودشان را دارند و شما نيز وظيفه و مسؤوليت خود را داريد. و هرکس با حاکمی بيعت کرد و با دست و دلِ خويش با او پيمان بست، بايد هرچه می تواند از او اطاعت کند و اگر کسی بر سرِ قدرت با حاکم نزاع کرد، گردنش را بزنيد. کسی که او را بر کاری (مانند جمع آوری زکات) بگماريم و او سوزنی يا کمتر از آن را از ما پنهان کند، خيانت به شمار می رود و روز قيامت آن را با خود می آورد. همه ی شما مسئوليد و هريک از شما درباره ی زيردستانش بازخواست می شود؛ رهبر يا حاکم، مسئول رعيت است و مرد، مسئول خانواده اش؛ و زن درباره ی خانه ی شوهرش و فرزندان او مسئوليت دارد. پس همه ی شما مسئوليد و درباره ی زيردستان خود بازخواست خواهيد شد. بر تو حرف شنوی و اطاعت از امير - در هر شرايطی - واجب است؛ در سختی و آسانی، در خوشی و ناخوشی و زمانی که نسبت به تو تبعيض و حق کُشی صورت می گيرد. وقتی با رسول الله صلى الله عليه وسلم بر سرِ حرف شنوی و اطاعت پيمان می بستيم، به ما می فرمود: «در حدّی که توانايیِ - اطاعت و حرف شنوی - داريد». حرف شنوی و فرمان برداری از فرمانروايان بر هر مسلمانی واجب است؛ چه اين فرمان ها برايش خوشايند باشد و چه ناگوار؛ مگر اينکه به گناه و معصيتی امر شود که در اين صورت حرف شنوی و اطاعت درست نيست. هرکس حاکم را خوار کند، الله او را خوار و زبون می گرداند. بشنويد و اطاعت کنيد اگرچه امیر شما برده ای حبشی تعيين گردد که سرش به اندازه ی يک دانه ی کشمش باشد. هرکس از من اطاعت کند، از الله اطاعت کرده است؛ و هرکس از من نافرمانی نمايد، از الله نافرمانی نموده است. و هرکس از امير اطاعت کند، از من اطاعت کرده و هرکس از امير نافرمانی نمايد، از من نافرمانی نموده است. بهترين زمام داران شما کسانی هستند که آنها را دوست داريد و آنها نيز شما را دوست دارند و شما برای آنان دعای خير می کنيد و ايشان نيز برای شما دعای خير می کنند. و بدترين زمام داران شما کسانی هستند که شما از ايشان متنفريد و آنها از شما متنفرند و شما آنان را نفرين می کنيد و ايشان هم شما را نفرين می کنند. شما برای رسيدن به فرمانروايی و رياست تلاش می كنيد ولی روز قيامت باعث پشيمانی شما خواهد شد. رياست، شير دهنده ی خوبی است (لذات زيادی دارد) اما جدا شدن بدی دارد. ای عبدالرحمن بن سمرة خواهان امارت نباش؛ اگر با درخواست و تقاضای آن، امارت و فرماندهی به تو داده شود، با آن تنها خواهی ماند. چون الله متعال اراده ی خیری در مورد امیری داشته باشد، وزیر صادق و راستگویی نصیب او می گرداند که هرگاه دچار فراموشی شود، او را یادآور گردد و چون چیزی را در خاطر داشته باشد او را یاری کند؛ و چون اراده ی خداوند در مورد او بر چیز دیگری رفته باشد، وزیر بدی را برای او قرار می دهد که هرگاه دچار فراموشی شود، چیزی را به یادش نیاورد و اگر در خاطر داشته باشد، او را یاری نرساند. الله متعال هيچ پيامبری مبعوث نکرد و هيچ خليفه ای را به خلافت نرساند، مگر اينکه دو همنشين (مشاور) برای هريک قرار داد که يکی او را به کار نيک فرمان می داد و به عمل شايسته تشويقش می کرد و ديگری او را به کار بد فرا می خواند و به کار ناشايست تشويقش می نمود. و معصوم کسی است که الله او را - از گناه و معصيت- حفظ کند. ای ابوذر، تو را ضعيف و ناتوان می بينم و برای تو همان چيزی را دوست دارم که برای خود دوست دارم. پس رياستِ دو نفر را نپذير و مسؤوليت مالِ يتيم را قبول نکن. ای ابوذر، تو ضعيف و ناتوانی و اين مسئوليت ها امانت است و روز قيامت مايه ی رسوايی و پشيمانی خواهد بود؛ مگر برای کسی که آن را با رعايت حقّش بپذيرد و به وظيفه ی خود در اين مسئوليت عمل نمايد. به يادم آمد كه مقداری طلا (نقره) در خانه ی ماست و دوست نداشتم مرا به خود مشغول سازد؛ لذا دستور دادم آن را تقسيم كنند. به الله سوگند، ما رياست و سرپرستی را به کسی که خودش آن را درخواست کند يا به کسی که مشتاقِ آن باشد، واگذار نمی کنيم. ای پسر، من از رسول الله صلى الله عليه وسلم شنيدم که فرمود: «بدترين سرپرست ها، کسانی هستند که به زيردستان خود ستم می کنند». پس مراقب باش که از آن ها نباشی. در تقاضایِ مال از من پافشاری نکنيد؛ به الله سوگند، هریک از شما چيزی از من بخواهد و درخواستش، چيزی از من به او برساند که به دادن آن رضایت نداشته باشم، هيچ برکتی برايش در آن نخواهد بود. با رسول الله صلى الله عليه وسلم قدم می زدم و ايشان ردائی نجرانی دارای حاشيه ای ضخيم به تن داشت؛ که مردی باديه نشين به ایشان رسيد و ردایش را به سختی كشيد. پيامبر صلى الله عليه وسلم شخصی از طايفه ی «اَزد»، به نام «ابن لُتبيّه» را برای جمع آوری زکات فرستاد و چون به مدينه بازگشت، گفت: اينها، (اموال زکات و) مالِ شماست و اين را هم به من هديه داده اند. پيامبر صلى الله عليه وسلم بالای منبر رفت و پس از حمد و ثنای الله فرمود. رسول الله صلى الله عليه وسلم در مسيرِ (سفر يا جهاد) گاه به عمد عقب می ماند و - افرادِ - ناتوان را به پيش می راند و (آنها را برای حرکت، کمک و تشويق می فرمود و کسی را که سواری نداشت) پشت سر خود سوار می کرد و برايش دعا می نمود. ما هنگامی که نزد حاکمان خويش هستيم، سخنانی بر زبان می رانيم بر خلاف سخنانی که در غيابِ آنها می گوييم. عبدالله رضی الله عنه فرمود: «ما در دوران رسول الله صلى الله عليه وسلم اين را نفاق می دانستيم». قومی كه زمام امورش را به دست زنی بسپارد، هرگز رستگار نخواهد شد. هرکس الله عزوجل او را عهده دار مسئولیتی از امور مسلمانان کند و او به نیاز و فقر و مشکلات آنها رسیدگی نکند، الله به نیاز و فقر و مشکلات او توجه نمی کند. اگر اموال بحرين برسد، اين قدر و اين قدر و اين قدر به تو خواهم داد. ای امير مؤمنان، الله متعال به پيامبرش صلى الله عليه وسلم فرموده است: «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ»: «عفو و گذشت (در پيش) بگير و به کار نيک و پسنديده فرمان بده و از جاهلان روی بگردان». و اين شخص نيز از جاهلان است. مردم در زمان رسول الله صلى الله عليه وسلم با وحی مؤاخذه می شدند؛ ولی اينک وحی قطع شده است و ما شما را مطابق اعمالی مؤاخذه می کنيم که از شما سر می زند. هرکس اعمال نيکی از او نمايان شود، به او امان می دهيم و او را به خود نزديک می گردانيم و به باطنِ او کاری نداريم و الله او را در موردِ باطنش محاسبه خواهد کرد؛ و از هرکس اعمال بدی ببينيم، به او امان نمی دهيم و اگر ادعا کند باطنش خوب است (و قصدِ بدی ندارد) او را تصديق نمی کنيم. اهالی کوفه از سعد بن ابی وقاص رضی الله عنه - که والیِ آنها بود - به عمر بن خطاب رضی الله عنه شکايت کردند. و عمر او را برکنار کرد و عمار رضی الله عنه را بر آنان گماشت. عمر بن خطاب رضی الله عنه برای مهاجرانِ پيش گام چهار هزار مقرّر نمود. بهترين همراهان چهار نفر هستند؛ و بهترين دسته (ی نظامی) چهارصد نفرند و بهترين لشکر، چهارهزار نفر. و دوازده هزار نفر هرگز به خاطر کمی تعداد شکست نمی خورند. ما کارهای مان را به کسانی که خواهان آن باشند، نمی دهيم؛ ولی تو ای ابوموسی يا ای عبدالله بن قيس به يمن برو. الله محمد صلى الله عليه وسلم را به حق مبعوث نمود و قرآن را بر او نازل فرمود. يکی از مواردی که بر او نازل گرديد، آيه ی رجم (سنگسار) بود. اين آيه را تلاوت کرديم، حفظ نموديم و خوب فهميديم. بر اساس اين آيه رسول الله صلى الله عليه وسلم سنگسار نمود و ما هم بعد از ايشان سنگسار نموديم.