با رسول الله -صلى الله عليه وسلم- بیعت کردیم که در سختی و آسانی و در خوشی و ناخوشی، و آنگاه که ديگران بر ما ترجيح داده شوند، حرف شنوی و اطاعت نماييم. و این که با حاکمان و فرمانروايان خود، بر سرِ قدرت منازعه و درگير نشويم. فرمانروايانی بر شما گماشته خواهند شد که برخی از اعمال شان را نيک (و موافق شرع) می بينيد و برخی از اعمال شان را ناپسند (و مخالف شرع). پس هرکس آن را بد بداند، از گناهش پاک و بری است و هرکس (به اندازه ی توانايی اش) با آن مخالفت کند، از آن سالم مانده است؛ ولی کسی که از عمل ناپسندشان راضی باشد و از آنها پيروی کند (مانندِ آنان گنه کار می شود). صحابه رضی الله عنهم گفتند: آيا با آنها نجنگيم؟ فرموند: خير؛ تا زمانی که در ميان شما نماز را برپا می دارند. اگر كسى بيمار شد يا مسافر بود، براى او مانند آنچه كه هنگام مقيم بودن و تندرست بودن انجام مى داده است، نوشته خواهد شد. پیام من را ابلاغ كنيد اگر چه يک آيه باشد، و اشكالى ندارد كه احاديث بنى اسرائيل (که مطابق شريعت اسلام است) را بازگو كنيد، و هرکس عمدا دروغی به من ببندد، باید جایگاهش را در دوزخ آماده ببیند. دين نصيحت كردن است. الهى! هر كسى چيزى از امور امتم را در دست گرفت، و بر آنان سخت گيرى كرد، شما هم بر او سخت گيرى كنيد. هیچ بنده ای نيست كه الله متعال وى را بر مردمانى حكمفرما كرده باشد، و در روز مرگش به رعيت خود خيانت كرده باشد، مگر اينكه بهشت را بر وى حرام كرده است. هر كسى از اطاعت (حاكم) خارج شد، و خود را از جماعت (مسلمانان) جدا ساخت و (در اين حالت) وفات كرد، مرگ او يک مرگ جاهليت است، و هر كسى تحت پرچم مجهولى براى تعصب گرايى تير وتبار يا دعوت به سوى ايل و تبار يا نصرت ايل و تبار جنگيد، و كشته شد، كشته شدن جاهليت است، (در مسیر جاهليت مرده است). هر كسى آمد و شما بر سر اطاعت كردن از يک مرد جمع شده ايد، و خواست تا در بين شما تفرقه ايجاد كند يا جماعت شما را متفرق سازد، او را به قتل برسانيد. هر یک از شما منکری را دید، باید آن را تغییر دهد. برترين جهاد، سخن حقّی است که نزد پادشاهی ستم کار گفته می شود. الله يگانه را عبادت نماييد و به او شرک نورزيد و عقايد و اعمال (شرک آميز) پدران تان را ترک کنيد؛ و ما را به نماز و راست گويی امر می کند. پس از من حکامی خواهد آمد که اموال بیت المال را برای خود برمی دارند و اموری رخ خواهد داد که آنها را نمی پسنديد. به مردم امر شد كه آخرين عمل شان در ايام حج، طواف (وداع) باشد مگر زنان حائضه كه از اين قانون مستثنا می باشند. مثال کسانی که حدود الهی را رعايت می کنند و آنان که رعايت نمی کنند، مانند گروهی است که سوار کشتی می شوند و با قرعه کشی برخی از آنها در طبقه ی بالا و عده ای در طبقه ی پايين قرار می گيرند. آنان که در طبقه ی پايين قرار می گيرند، برای دست رسی به آب، به طبقه ی بالا رفت و آمد می کنند. احاديثی را برای مردم بيان کنيد که درک شان می کنند، آيا دوست داريد الله و رسولش تکذيب شوند. هنگامی كه وفات ابوطالب نزديك شد، رسول الله صلى الله عليه وسلم نزد او رفت. ابوجهل و عبدالله بن اَبی اميه هم نزد ابوطالب بودند. رسول الله صلى الله عليه وسلم به ابوطالب فرمود: «ای عموی من، لااله الاالله بگو تا بر ايمان تو نزد الله گواهی دهم». هرگاه مردم ظالمی را ببينند و دستش را نگيرند (و او را از ظلم و ستم باز ندارند)، انتظار می رود که الله همه ی آنها را به عذاب خويش گرفتار کند. سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست، یا امر به معروف و نهی از منکر می کنيد، یا بيم آن می رود که به زودی الله عذابی از سوی خود بر شما فرود آورد و آنگاه او را به فرياد می خوانيد اما دعای تان قبول نمی شود. هر روز که خورشيد طلوع می کند، در ازای هريک از مفاصل انسان صدقه ای لازم است؛ همين که ميان دو نفر، به عدالت صلح و آشتی برقرار کنی، خود صدقه است؛ يا اگر به کسی کمک کنی تا سوار مرکبش شود يا بارش را برای او روی مرکبش بگذاری، صدقه است؛ سخن نيکو، صدقه است؛ و هر گامی که به سوی نماز برمی داری، صدقه است؛ و اين که خار و خاشاک (و هر چيز آزاردهنده ای) را از سر راه برداری، صدقه به شمار می رود. اگر امامان شما، برای شما درست و صحيح نماز بخوانند، هم به آنان و هم به شما پاداش داده می شود. ولی اگر در نمازشان اشكالی وجود داشته باشد، شما پاداش خود را دريافت می كنيد و آنها گناهكار می شوند. يا الله، هرکس مسؤوليتی در امتم بر عهده گرفت و بر آنها سخت گيری نمود، بر او سخت بگير و هرکس مسؤوليتی در امتم عده دار شد و با آنها مدارا کرد، تو نيز بر او آسان بگير. صبر کنيد؛ زيرا هر زمانی که می آيد، زمان بعدی بدتر خواهد بود و اين رويه ادامه دارد تا آن که پروردگارتان را ملاقات کنيد. حرف شنوی داشته باشید و اطاعت کنید؛ زيرا آنها وظيفه و مسؤوليت خودشان را دارند و شما نيز وظيفه و مسؤوليت خود را داريد. و هرکس با حاکمی بيعت کرد و با دست و دلِ خويش با او پيمان بست، بايد هرچه می تواند از او اطاعت کند و اگر کسی بر سرِ قدرت با حاکم نزاع کرد، گردنش را بزنيد. کسی که او را بر کاری (مانند جمع آوری زکات) بگماريم و او سوزنی يا کمتر از آن را از ما پنهان کند، خيانت به شمار می رود و روز قيامت آن را با خود می آورد. دين آسان است؛ و هرکس آن را بر خود سخت بگيرد، سرانجام خسته و درمانده می شود؛ پس راه راست و درست و ميانه را در پيش بگيريد و (به درست کاری و ميانه روی) خوشحال باشيد و از عبادت صبح و شام و پاسی از شب کمک بگيريد. همه ی شما مسئوليد و هريک از شما درباره ی زيردستانش بازخواست می شود؛ رهبر يا حاکم، مسئول رعيت است و مرد، مسئول خانواده اش؛ و زن درباره ی خانه ی شوهرش و فرزندان او مسئوليت دارد. پس همه ی شما مسئوليد و درباره ی زيردستان خود بازخواست خواهيد شد. بر تو حرف شنوی و اطاعت از امير - در هر شرايطی - واجب است؛ در سختی و آسانی، در خوشی و ناخوشی و زمانی که نسبت به تو تبعيض و حق کُشی صورت می گيرد. وقتی با رسول الله صلى الله عليه وسلم بر سرِ حرف شنوی و اطاعت پيمان می بستيم، به ما می فرمود: «در حدّی که توانايیِ - اطاعت و حرف شنوی - داريد». حرف شنوی و فرمان برداری از فرمانروايان بر هر مسلمانی واجب است؛ چه اين فرمان ها برايش خوشايند باشد و چه ناگوار؛ مگر اينکه به گناه و معصيتی امر شود که در اين صورت حرف شنوی و اطاعت درست نيست. هرکس حاکم را خوار کند، الله او را خوار و زبون می گرداند. بشنويد و اطاعت کنيد اگرچه امیر شما برده ای حبشی تعيين گردد که سرش به اندازه ی يک دانه ی کشمش باشد. هرکس از من اطاعت کند، از الله اطاعت کرده است؛ و هرکس از من نافرمانی نمايد، از الله نافرمانی نموده است. و هرکس از امير اطاعت کند، از من اطاعت کرده و هرکس از امير نافرمانی نمايد، از من نافرمانی نموده است. بهترين زمام داران شما کسانی هستند که آنها را دوست داريد و آنها نيز شما را دوست دارند و شما برای آنان دعای خير می کنيد و ايشان نيز برای شما دعای خير می کنند. و بدترين زمام داران شما کسانی هستند که شما از ايشان متنفريد و آنها از شما متنفرند و شما آنان را نفرين می کنيد و ايشان هم شما را نفرين می کنند. رسول الله صلی الله علیه وسلم از ضربه زدن به صورت و از داغ گذاری در صورت حیوان نهی کرده است. اگر کسی از شما برادرش را زد، باید از ضربه زدن به صورت او خودداری کند. شما برای رسيدن به فرمانروايی و رياست تلاش می كنيد ولی روز قيامت باعث پشيمانی شما خواهد شد. رياست، شير دهنده ی خوبی است (لذات زيادی دارد) اما جدا شدن بدی دارد. ای عبدالرحمن بن سمرة خواهان امارت نباش؛ اگر با درخواست و تقاضای آن، امارت و فرماندهی به تو داده شود، با آن تنها خواهی ماند. چون الله متعال اراده ی خیری در مورد امیری داشته باشد، وزیر صادق و راستگویی نصیب او می گرداند که هرگاه دچار فراموشی شود، او را یادآور گردد و چون چیزی را در خاطر داشته باشد او را یاری کند؛ و چون اراده ی خداوند در مورد او بر چیز دیگری رفته باشد، وزیر بدی را برای او قرار می دهد که هرگاه دچار فراموشی شود، چیزی را به یادش نیاورد و اگر در خاطر داشته باشد، او را یاری نرساند. الله متعال هيچ پيامبری مبعوث نکرد و هيچ خليفه ای را به خلافت نرساند، مگر اينکه دو همنشين (مشاور) برای هريک قرار داد که يکی او را به کار نيک فرمان می داد و به عمل شايسته تشويقش می کرد و ديگری او را به کار بد فرا می خواند و به کار ناشايست تشويقش می نمود. و معصوم کسی است که الله او را - از گناه و معصيت- حفظ کند. ابن مسعود رضی الله عنه هر پنج شنبه پند و اندرزمان می داد. داستان نوجوان و ساحر و راهب ای ابوذر، تو را ضعيف و ناتوان می بينم و برای تو همان چيزی را دوست دارم که برای خود دوست دارم. پس رياستِ دو نفر را نپذير و مسؤوليت مالِ يتيم را قبول نکن. ای ابوذر، تو ضعيف و ناتوانی و اين مسئوليت ها امانت است و روز قيامت مايه ی رسوايی و پشيمانی خواهد بود؛ مگر برای کسی که آن را با رعايت حقّش بپذيرد و به وظيفه ی خود در اين مسئوليت عمل نمايد. به يادم آمد كه مقداری طلا (نقره) در خانه ی ماست و دوست نداشتم مرا به خود مشغول سازد؛ لذا دستور دادم آن را تقسيم كنند. به الله سوگند، ما رياست و سرپرستی را به کسی که خودش آن را درخواست کند يا به کسی که مشتاقِ آن باشد، واگذار نمی کنيم. ای پسر، من از رسول الله صلى الله عليه وسلم شنيدم که فرمود: «بدترين سرپرست ها، کسانی هستند که به زيردستان خود ستم می کنند». پس مراقب باش که از آن ها نباشی. پاداشی که بدان اميدوار بوده ای، به تو می رسد. در تقاضایِ مال از من پافشاری نکنيد؛ به الله سوگند، هریک از شما چيزی از من بخواهد و درخواستش، چيزی از من به او برساند که به دادن آن رضایت نداشته باشم، هيچ برکتی برايش در آن نخواهد بود. هرگاه يکی از شما شب هنگام برخاست و - به خاطرِ خواب آلودگی - خواندن قرآن بر زبانش دشوار بود و نمی فهميد چه می خوانَد، بايد بخوابد. هر مسلمانی درختی بکارد، هرچه از آن بخورند صدقه ای برای او به شمار می رود؛ و هرچه از آن بدزدند، برای او صدقه است يا هرکس چيزی از آن بکاهد، برای صاحبش صدقه محسوب می شود. الله فقط به پيامبرش اجازه داده است نه به شما؛ و به من هم در بخشی از روز چنين اجازه ای داده است. از امروز حرمت آن، مانند ديروز می باشد. (آنچه گفتم) باید حاضران به غائبان ابلاغ كنند. با رسول الله صلى الله عليه وسلم قدم می زدم و ايشان ردائی نجرانی دارای حاشيه ای ضخيم به تن داشت؛ که مردی باديه نشين به ایشان رسيد و ردایش را به سختی كشيد. درحالی نزدِ رسول الله صلى الله عليه وسلم رفتم که ايشان در حالِ سخنرانی بود. هرگاه يکی از شما نماز می خواند و خوابش گرفت، بايد بخوابد تا خواب از سرش برود. پيامبر صلى الله عليه وسلم شخصی از طايفه ی «اَزد»، به نام «ابن لُتبيّه» را برای جمع آوری زکات فرستاد و چون به مدينه بازگشت، گفت: اينها، (اموال زکات و) مالِ شماست و اين را هم به من هديه داده اند. پيامبر صلى الله عليه وسلم بالای منبر رفت و پس از حمد و ثنای الله فرمود. پروردگارت بر تو حقی دارد؛ نفست بر تو حقی دارد؛ همسرت بر تو حقی دارد؛ پس حقّ هر صاحبِ حقی را ادا کن. درباره ی اين حيوانات زبان بسته، از الله بترسيد (و به آنها رسيدگی کنيد تا) هم خوب سوارشان شويد و هم خوب از آنها تغذيه نماييد. يا الله، صبحگاهان را برای امتم خجسته و پربرکت بگردان. رسول الله صلى الله عليه وسلم در مسيرِ (سفر يا جهاد) گاه به عمد عقب می ماند و - افرادِ - ناتوان را به پيش می راند و (آنها را برای حرکت، کمک و تشويق می فرمود و کسی را که سواری نداشت) پشت سر خود سوار می کرد و برايش دعا می نمود. ما هنگامی که نزد حاکمان خويش هستيم، سخنانی بر زبان می رانيم بر خلاف سخنانی که در غيابِ آنها می گوييم. عبدالله رضی الله عنه فرمود: «ما در دوران رسول الله صلى الله عليه وسلم اين را نفاق می دانستيم». آن (گربه) نجس نيست؛ بلکه از حيواناتی است که اطراف شما (درخانه های تان) می گردند. هر مسلمانی که چهار نفر از او به نيکی ياد کنند، الله او را وارد بهشت می گرداند. مردی را نزد ابن مسعود آوردند و گفتند: اين فلانی است که ريشِ او آغشته به قطرات شراب است. ابن مسعود رضی الله عنه فرمود: «ما از تجسس و کنکاش در کار ديگران منع شده ايم؛ ولی اگر چيزی برای مان نمايان شد، به موجب آن - به مجازات شرعی يا تعزير - عمل می کنيم». رسول الله صلى الله عليه وسلم از هدف گرفتن جانوران زنده و دربند و تيراندازی به سوی آنها نهی فرمود. شايسته - و روا - نيست کسی با آتش عذاب دهد مگر پروردگارِ آتش. بنی اسرائيل زمانی به هلاکت رسيدند که زن های شان به چنين کاری روی آوردند. سگی پيرامون چاهی می چرخيد و نزديک بود از تشنگی هلاک شود. در اين اثنا يکی از زنان زناکار بنی اسرائيل آن سگ را ديد؛ پس جوراب چرمی اش را درآورد و با آن از چاه برای او آب بالا کشيد و به او آب داد و بدين وسيله گناهانش بخشيده شد. اعمالی را انجام دهيد که توان آن را داشته باشيد. سوگند به الله که الله خسته نمی شود اما شما خسته می شويد. رسول الله صلی الله علیه وسلم به ساختن مساجد در محله ها و نظافت و خوشبویی امر نمود. تو را به الله سوگند، آيا شنيدی که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «ای حسان، از طرف من به مشرکين پاسخ بده؛ یا الله، حسان را توسط جبرئيل ياری کن؟». ابوهريره گفت: بله. نماز چاشت زمانی است که پای بچه شترها از شدت گرما بسوزد. چه کسی اين کار را کرده است؟ لعنت الله بر کسی که اين عمل را انجام داده است؛ رسول الله صلى الله عليه وسلم بر کسی که از جانداری به عنوان هدف و نشانه ی تيراندازی استفاده کند، لعنت فرستاد. رسول الله صلی الله علیه وسلم از اینکه حیوانی گرفته شده و سپس با تیر کشته شود، نهی کرده است. قومی كه زمام امورش را به دست زنی بسپارد، هرگز رستگار نخواهد شد. هرکس الله عزوجل او را عهده دار مسئولیتی از امور مسلمانان کند و او به نیاز و فقر و مشکلات آنها رسیدگی نکند، الله به نیاز و فقر و مشکلات او توجه نمی کند. اگر اموال بحرين برسد، اين قدر و اين قدر و اين قدر به تو خواهم داد. ای امير مؤمنان، الله متعال به پيامبرش صلى الله عليه وسلم فرموده است: «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ»: «عفو و گذشت (در پيش) بگير و به کار نيک و پسنديده فرمان بده و از جاهلان روی بگردان». و اين شخص نيز از جاهلان است. مردم در زمان رسول الله صلى الله عليه وسلم با وحی مؤاخذه می شدند؛ ولی اينک وحی قطع شده است و ما شما را مطابق اعمالی مؤاخذه می کنيم که از شما سر می زند. هرکس اعمال نيکی از او نمايان شود، به او امان می دهيم و او را به خود نزديک می گردانيم و به باطنِ او کاری نداريم و الله او را در موردِ باطنش محاسبه خواهد کرد؛ و از هرکس اعمال بدی ببينيم، به او امان نمی دهيم و اگر ادعا کند باطنش خوب است (و قصدِ بدی ندارد) او را تصديق نمی کنيم. اهالی کوفه از سعد بن ابی وقاص رضی الله عنه - که والیِ آنها بود - به عمر بن خطاب رضی الله عنه شکايت کردند. و عمر او را برکنار کرد و عمار رضی الله عنه را بر آنان گماشت. عمر بن خطاب رضی الله عنه برای مهاجرانِ پيش گام چهار هزار مقرّر نمود. بهترين همراهان چهار نفر هستند؛ و بهترين دسته (ی نظامی) چهارصد نفرند و بهترين لشکر، چهارهزار نفر. و دوازده هزار نفر هرگز به خاطر کمی تعداد شکست نمی خورند. آيا درباره ی اين حيوان که الله به تو داده است، از الله نمی ترسی؟ اين حيوان نزد من شکايت می کند که او را گرسنه نگه می داری و خسته اش می کنی (و از او زياد کار می کشی). رسول الله صلى الله عليه وسلم الاغی ديد که صورتش داغ شده بود و اين كار را ناپسند شمرد. من يکی از هفت پسر مُقَرّن بودم؛ ما فقط يک خدمت کار داشتيم. به ياد دارم که کوچک ترين برادر به آن کنيز سيلی زد؛ لذا رسول الله صلى الله عليه وسلم به ما امر فرمود آن کنيز را آزاد کنيم. رسول الله صلی الله علیه وسلم خالد بن ولید را به سوی اهل یمن فرستاد تا آنها را به سوی اسلام فرا بخواند؛ اما آنها دعوت او را نپذیرفتند؛ آنگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم علی بن ابی طالب را فرستاد. ما کارهای مان را به کسانی که خواهان آن باشند، نمی دهيم؛ ولی تو ای ابوموسی يا ای عبدالله بن قيس به يمن برو. الله محمد صلى الله عليه وسلم را به حق مبعوث نمود و قرآن را بر او نازل فرمود. يکی از مواردی که بر او نازل گرديد، آيه ی رجم (سنگسار) بود. اين آيه را تلاوت کرديم، حفظ نموديم و خوب فهميديم. بر اساس اين آيه رسول الله صلى الله عليه وسلم سنگسار نمود و ما هم بعد از ايشان سنگسار نموديم.