بروز رسانی: إِنَّ النَّاسَ إِذَا رَأَوْا الظَّالِمَ فَلَمْ يَأْخُذُوا عَلَى يَدَيْهِ أَوْشَكَ أَنْ يَعُمَّهُمُ اللَّهُ بِعِقَابٍ مِنْهُ»: «اگر مردم ظالم را ببینند و دستان او را نگیرند [و از ظلم او جلوگیری نکنند] نزدیک است که الله همه‌ی آنان را با مجازاتی از جانب خود فراگیرد
عَنْ أَبِي بَكْرٍ الصِّدِّيقِ رضي الله عنه أَنَّهُ قَالَ: أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّكُمْ تَقْرَؤُونَ هَذِهِ الآيَةَ: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لاَ يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ}، وَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ:
«إِنَّ النَّاسَ إِذَا رَأَوْا الظَّالِمَ فَلَمْ يَأْخُذُوا عَلَى يَدَيْهِ أَوْشَكَ أَنْ يَعُمَّهُمُ اللَّهُ بِعِقَابٍ مِنْهُ».
[صحيح] - [رواه أبو داود والترمذي والنسائي في الكبرى وابن ماجه وأحمد] - [سنن الترمذي: 2168]
المزيــد ...
از ابوبکر صدیق ـ رضی الله عنه ـ روایت است که گفت: ای مردم، شما این آیه را می‌خوانید که {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لاَ يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ} (ای کسانى كه ایمان آورده‌ايد به خودتان بپردازید؛ هرگاه شما هدایت یافتید آن کس كه گمراه شده است به شما زیانی نمیرساند) درحالی‌که من از رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ شنیدم که می‌فرمود:
«إِنَّ النَّاسَ إِذَا رَأَوْا الظَّالِمَ فَلَمْ يَأْخُذُوا عَلَى يَدَيْهِ أَوْشَكَ أَنْ يَعُمَّهُمُ اللَّهُ بِعِقَابٍ مِنْهُ»: «اگر مردم ظالم را ببینند و دستان او را نگیرند [و از ظلم او جلوگیری نکنند] نزدیک است که الله همه‌ی آنان را با مجازاتی از جانب خود فراگیرد».
[صحیح است] - - [سنن الترمذي - 2168]
ابوبکر صدیق ـ رضی الله عنه ـ خبر می‌دهد که مردم این آیه را می‌خوانند:
{يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لاَ يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ} [مائده: ۱۰۵] (ای کسانى كه ایمان آورده‌ايد به خودتان بپردازید؛ هرگاه شما هدایت یافتید، آن کس كه گمراه شده است به شما زیانی نمیرساند)
و از آن چنین برداشت می‌کنند که انسان فقط باید به اصلاح خود توجه کند و پس از آن گمراهی کسی که گمراه می‌شود، زیانی را متوجه او نمی‌کند و از آنان امر به معروف و نهی از منکر خواسته نشده است!
بنابراین، آنان را متوجه نمود که اینگونه نیست، بلکه از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ شنیده است که می‌فرمود: «اگر مردم ستمگر را ببینند و با وجود توانایی بازداشتن او از ظلم، وی را از ظلم بازندارند، نزدیک است که الله همهٔ آنان را گرفتار مجازات فراگیر خود کند؛ هم آنکه مرتکب منکر شده و هم آنکه ساکت نشسته است.
از نکات این حدیث
- نصیحت و خیرخواهی و امر به معروف و نهی از منکر، وظیفهٔ مسلمانان است.
- مجازات عمومی خداوند هم ستمگر را به سبب ستمش در بر می‌گیرد و هم کسی را شامل می‌شود که با وجود توانایی انکار، سکوت اختیار کرده و انکار نمی‌کند.
- آموزش عموم مردم و تفهیم معنای نصوص قرآنی به شکل صحیح به آنان.
- انسان باید به فهم کتاب الله توجه نشان دهد تا مبادا آن را چنان فهم کند که قصد و اراده‌ی خداوندی نیست.
- هدایت با ترک امر به معروف و نهی از منکر حاصل نمی‌شود.
- تفسیر صحیح آیه این است که: خود را از گناهان حفظ کنید و چون خود را حفظ کردید، در صورتی که از انجام امر به معروف و نهی از منکر ناتوان شدید، گمراهی کسانی که با ارتکاب گناهان به بیراهه رفته‌اند، به شما که با دوری از این گناهان راه هدایت را برگزیده‌اید، زیانی نخواهد رساند.