بروز رسانی: هرگاه مردم ظالمی را ببينند و دستش را نگيرند (و او را از ظلم و ستم باز ندارند)، انتظار می رود که الله همه ی آنها را به عذاب خويش گرفتار کند.

عن أبي بكر الصديق رضي الله عنه قال: يا أيُّها النَّاس، إِنَّكُم لَتَقرَؤُون هذه الآية: (يَا أَيُّها الَّذِين آمَنُوا عَلَيكُم أَنفسَكُم لاَ يَضُرُّكُم مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيتُم) [المائدة: 105]، وَإِنِّي سمِعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول: «إِنَّ النَّاس إِذا رَأَوُا الظَّالِمَ فَلَم يَأْخُذُوا عَلَى يَدَيه أَوشَكَ أَنْ يَعُمَّهُمُ اللهُ بِعِقَابٍ مِنْهُ».
[صحيح] - [رواه أبو داود والترمذي والنسائي وابن ماجه وأحمد]

از ابوبکر صدیق رضی الله عنه روایت است که فرمود: ای مردم، شما اين آيه را می خوانيد (و برداشت نادرستی از آن داريد): «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لَا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ»: «ای کسانی که ایمان آورده اید، مراقب [ایمان و طاعت] خود باشید. اگر هدایت یافته باشید، گمراهیِ کسانی که گمراه شده اند [چنانچه به وظیفه ی امر به معروف و نهی از منکر عامل بوده باشید] به شما زیانی نمی رساند». حال آن که من از رسول الله صلى الله عليه وسلم شنيدم که فرمود: «إِنَّ النَّاس إِذا رَأَوُا الظَّالِمَ فَلَم يَأْخُذُوا عَلَى يَدَيه أَوشَكَ أَنْ يَعُمَّهُمُ اللهُ بِعِقَابٍ مِنْهُ»: «هرگاه مردم ظالمی را ببينند و دستش را نگيرند (و او را از ظلم و ستم باز ندارند)، انتظار می رود که الله همه ی آنها را به عذاب خويش گرفتار کند».
[صحیح است] - [به روایت ابن ماجه - به روایت ترمذی - به روایت نسائی - به روایت ابوداوود - به روایت احمد]

شرح

از ابوبکر صدیق رضی الله عنه روایت است که فرمود: ای مردم، شما این آیه را می خوانید (و برداشت نادرستی از آن داريد): «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لَا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ» [مائده: 105] «ای کسانی که ایمان آورده اید، مراقب [ایمان و طاعت] خود باشید. اگر هدایت یافته باشید، گمراهیِ کسانی که گمراه شده اند [چنانچه به وظیفه ی امر به معروف و نهی از منکر عامل بوده باشید] به شما زیانی نمی رساند». از آیه چنین برداشت می کنید که اگر انسان خود هدایت یافته باشد و به اصطلاح، سر به راه بوده و در مسیر هدایت باشد، گمراهی مردم ضرر و زیانی متوجه او نمی کند؛ چون وی در مسیر دین استقامت می ورزد؛ و چون در راه دین استقامت ورزد، کار و بار و وضعیت دیگران به الله متعال مربوط می شود؛ این برداشت اشتباهی از آیه است. چراکه الله متعال برای ضرر و زیان ندیدن ما از سوی گمراهان شرط نموده که هدایت یافته باشیم و زمانی هدایت یافته خواهیم بود که امر به معروف و نهی از منکر کنیم؛ بنابراین برای اینکه از ضرر و زیان گمراهان در امان بمانیم، باید امر به معروف و نهی از منکر کنیم. به همین دلیل ابوبکر رضی الله عنه می گوید: من از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که فرمود: «إِنَّ النَّاس إِذا رَأَوُا الظَّالِمَ فَلَم يَأْخُذُوا عَلَى يَدَيه أَوشَكَ أَنْ يَعُمَّهُمُ اللهُ بِعِقَابٍ مِنْهُ»: «هرگاه مردم ظالمی را ببينند و دستش را نگيرند (و او را از ظلم و ستم باز ندارند)، انتظار می رود که الله همه ی آنها را به عذاب خويش گرفتار کند». یعنی اگر آنها گمراهی را ببینند و او را به معروف امر نکنند و از منکر بازش ندارند، در این صورت گمراهان به او ضرر و زیان می رسانند؛ چون در این حالت و با این بی تفاوتی انتظار می رود الله متعال عذاب خود را شامل حال همه ی آنها کند؛ هم کسی که مرتکب منکر و نافرمانی می شود و هم آنکه غفلت نموده و نهی از منکر نمی کند.