حديث: إِنَّ النَّاس إِذا رَأَوُا الظَّالِمَ فَلَم يَأْخُذُوا عَلَى يَدَيه أَوشَكَ أَنْ يَعُمَّهُمُ اللهُ بِعِقَابٍ مِنْهُ»: «هرگاه مردم ظالمی را ببينند و دستش را نگيرند (و او را از ظلم و ستم باز ندارند)، انتظار می رود که الله همه ی آنها را به عذاب خويش گرفتار کند
عَنْ أَبِي بَكْرٍ الصِّدِّيقِ رضي الله عنه أَنَّهُ قَالَ: أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّكُمْ تَقْرَؤُونَ هَذِهِ الآيَةَ: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لاَ يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ}، وَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ:
«إِنَّ النَّاسَ إِذَا رَأَوْا الظَّالِمَ فَلَمْ يَأْخُذُوا عَلَى يَدَيْهِ أَوْشَكَ أَنْ يَعُمَّهُمُ اللَّهُ بِعِقَابٍ مِنْهُ».
[صحيح] - [رواه أبو داود والترمذي والنسائي في الكبرى وابن ماجه وأحمد] - [سنن الترمذي: 2168]
المزيــد ...
از ابوبکر صدیق رضی الله عنه روایت است که فرمود: ای مردم، شما اين آيه را می خوانيد (و برداشت نادرستی از آن داريد): «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لَا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ»: «ای کسانی که ایمان آورده اید، مراقب [ایمان و طاعت] خود باشید، اگر هدایت یافته باشید، گمراهیِ کسانی که گمراه شده اند [چنانچه به وظیفه ی امر به معروف و نهی از منکر عامل بوده باشید] به شما زیانی نمی رساند». حال آن که من از رسول الله صلى الله عليه وسلم شنيدم که فرمود:
«إِنَّ النَّاس إِذا رَأَوُا الظَّالِمَ فَلَم يَأْخُذُوا عَلَى يَدَيه أَوشَكَ أَنْ يَعُمَّهُمُ اللهُ بِعِقَابٍ مِنْهُ»: «هرگاه مردم ظالمی را ببينند و دستش را نگيرند (و او را از ظلم و ستم باز ندارند)، انتظار می رود که الله همه ی آنها را به عذاب خويش گرفتار کند».
[صحیح] - [ابو داود و ترمذی ونسایی در الکبری و ابن ماجه و احمد روایت کرده] - [سنن ترمذی - 2168]
ابو بکر الصدیق رضی الله عنه خبر می دهد که: مردم این آیه را می خواند:
{يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لاَ يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ} [المائدة: 105].
«ای کسانی که ایمان آورده اید، مراقب [ایمان و طاعت] خود باشید. اگر هدایت یافته باشید، گمراهیِ کسانی که گمراه شده اند [چنانچه به وظیفه ی امر به معروف و نهی از منکر عامل بوده باشید] به شما زیانی نمی رساند».
از این آیه چنین می فهمند که انسان فقط باید در اصلاح خود بکوشد، و بعد از آن از گمراهی گمراهان ضرری به او وارد نمی شود، و آنان مکلف نیستند امر به معروف و نهی از منکر را انجام دهند!
پس آنان را آگاه نمود که چنین نیست، و او از پیامبر صلی الله علیه وسلم شنیده است که می فرمود: «إن الناس إذا رأوا الظالم فلم يمنعوه من ظلمه، وعندهم القدرة على منعه، يوشك أن يعمَّ الله الجميعَ بعقاب من عنده، الفاعل للمنكر، والساكت عنه».
«هرگاه مردم ظالمی را ببينند و او را از ظلم و ستم باز ندارند، در حالیکه آنان توان منع او را داشته باشند، انتظار می رود که الله همه ی آنها را به عذاب خويش گرفتار کند، هم کسی که مرتکب منکر می شود و هم آنکه ساکت بوده و نهی از منکر نمی کند ».
از فوائد حدیث
- نصیحت یکدیگر و امر به معروف و نهی از منکر وظیفۀ مسلمانان است.
- عذاب عام الله متعال شامل ستمگر به خاطر ظلمش می شود، و شامل حال سکوت کننده از منکر می شود، در حالی که توان انکار را داشته باشد.
- آموزش عموم مردم و فهماندن درست آنان در رابطه به نصوص قرآنی.
- انسان باید مواظب فهم کتاب الله جل جلاله باشد، تا آن را به گونه ای نفهمد که خلاف خواست الله متعال باشد.
- هدایت با ترک امر به معروف و نهی از منکر محقق نمی شود.
- تفسیر درست آیه: ملازم نگهداری خود از گناهان باشید، اگر خود را نگه داشتید، اگر از امر به معروف و نهی از منکر ناتوان بودید، گمراهی گمراه با ارتکاب منهیات به شما ضرری نمی رساند.