بروز رسانی: مردم در زمان رسول الله صلى الله عليه وسلم با وحی مؤاخذه می شدند؛ ولی اينک وحی قطع شده است و ما شما را مطابق اعمالی مؤاخذه می کنيم که از شما سر می زند. هرکس اعمال نيکی از او نمايان شود، به او امان می دهيم و او را به خود نزديک می گردانيم و به باطنِ او کاری نداريم و الله او را در موردِ باطنش محاسبه خواهد کرد؛ و از هرکس اعمال بدی ببينيم، به او امان نمی دهيم و اگر ادعا کند باطنش خوب است (و قصدِ بدی ندارد) او را تصديق نمی کنيم.

عن عبد الله بن عتبة بن مسعود، قال: سمعت عمر بن الخطاب رضي الله عنه يقول: إن ناسا كانوا يُؤْخَذُونَ بالوحي في عهد رسول الله صلى الله عليه وسلم وإن الوحي قد انقطع، وإنما نأخذكم الآن بما ظهر لنا من أعمالكم، فمن أظهر لنا خيرًا أَمَّنَّاهُ وقَرَّبْنَاهُ، وليس لنا من سريرته شيء، الله يحاسبه في سريرته، ومن أظهر لنا سوءًا لم نأمنه ولم نصدقه وإن قال: إن سريرته حسنة.
[صحيح] - [رواه البخاري]

از عبدالله بن عتبة بن مسعود روایت است که می گويد: شنيدم عمر بن خطاب رضی الله عنه می فرمود: «مردم در زمان رسول الله صلى الله عليه وسلم با وحی مؤاخذه می شدند؛ ولی اينک وحی قطع شده است و ما شما را مطابق اعمالی مؤاخذه می کنيم که از شما سر می زند. هرکس اعمال نيکی از او نمايان شود، به او امان می دهيم و او را به خود نزديک می گردانيم و به باطنِ او کاری نداريم و الله او را در موردِ باطنش محاسبه خواهد کرد؛ و از هرکس اعمال بدی ببينيم، به او امان نمی دهيم و اگر ادعا کند باطنش خوب است (و قصدِ بدی ندارد) او را تصديق نمی کنيم».
[صحیح است] - [به روایت بخاری]

شرح

عمر بن خطاب رضی الله عنه در مورد کسی سخن می گوید که در زمان نزول وحی، باطن بد خود را پنهان می کرد که البته با نزول وحی، حقیقت او از رسول الله صلی الله علیه وسلم پنهان نمی ماند؛ چون در زمان رسول الله صلی الله علیه وسلم منافقانی بودند که خیر و خوبی از خود نشان می دادند و شر و بدی را در باطن پنهان می کردند؛ اما الله متعال با نزول وحی بر رسول الله صلی الله علیه وسلم آنها را رسوا می کرد؛ اما زمانی که وحی قطع شد، مردم منافقان را نمی شناختند چون نفاق در قلب است؛ از این جهت است که عمر رضی الله عنه می گوید: هم اکنون که نزول وحی قطع شده است، ما شما را بر اساس ظاهرتان مواخذه و قضاوت می کنیم؛ هرکس خیر و خوبی نشان دهد، به خوبی با او رفتار می کنیم هرچند در باطن شر و بدی پنهان کرده باشد؛ و هرکس رفتار بدی داشته باشد، بر مبنای همان شری که اظهار داشته با او برخورد می کنیم؛ و ما مسئول نیت دیگران نیستیم؛ نیت ها را الله پروردگار جهانیان می داند؛ اوست که از وسوسه ی نفس انسان آگاه است.