بروز رسانی: نگویید آنچه الله و فلانی بخواهند، بلکه بگویید: آنچه الله بخواهد، سپس فلانی بخواهد

عَنْ حُذَيْفَةَ رضي الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ:
«لَا تَقُولُوا: مَا شَاءَ اللهُ وَشَاءَ فُلَانٌ، وَلَكِنْ قُولُوا: مَا شَاءَ اللهُ ثُمَّ شَاءَ فُلَانٌ».
[صحيح بمجموع طرقه] - [رواه أبو داود والنسائي في الكبرى وأحمد] - [السنن الكبرى للنسائي: 10755]

از حُذَیفه ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرمود:
«لَا تَقُولُوا: مَا شَاءَ اللهُ وَشَاءَ فُلَانٌ، وَلَكِنْ قُولُوا: مَا شَاءَ اللهُ ثُمَّ شَاءَ فُلَانٌ»: «نگویید آنچه الله و فلانی بخواهند، بلکه بگویید: آنچه الله بخواهد، سپس فلانی بخواهد».
- - [السنن الكبرى للنسائي - 10755]

شرح

پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ از این نهی کرده‌اند که مسلمان چنین بگوید: «آنچه الله بخواهد و فلانی بخواهد»، یا آنچه الله و فلانی بخواهند؛ زیرا مشیت و ارادهٔ الله مطلق است و کسی در آن با او شریک نیست. اما آوردن واو عطف در این جمله، این احساس را ایجاد می‌کند که کسی با الله شریک است و [در اراده‌شان] با هم یکسان هستند. بلکه بگوید: آنچه الله بخواهد، سپس فلانی بخواهد. یعنی با گفتن «سپس» به جای «واو»، مشیت بنده را تابع مشیت الله کند، زیرا «سپس» نشانگر تعقیب و تراخی (بعدا آمدن) است.

از نکات این حدیث

1. تحریم گفتن: «آنچه الله و تو بخواهی» و جملاتی شبیه این که در آن با «واو» عطف به الله آمده است، زیرا از مصادیق شرک در الفاظ و اقوال است.
2. جایز بودن گفتن «آنچه الله، سپس تو بخواهی» و شبیه آن که در آن عطف با «سپس» و «بعد» آمده است، به دلیل انتفای محذور در آن.
3. اثبات مشیت برای الله و اثبات مشیت برای بنده؛ و اینکه مشیت بنده تابع مشیت الله تعالی است.
4. نهی از شریک نمودن خلق در مشیت الله، اگرچه لفظا باشد.
5. اگر بنده معتقد باشد که مشیت و ارادهٔ بنده همانند مشیت الله متعال است و در شمول و اطلاق با آن برابر است، یا معتقد باشد که بنده مشیتی مستقل دارد، دچار شرک اکبر شده است، اما اگر به کمتر از آن معتقد باشد، دچار شرک اصغر شده است.