නබි වදන: අල්ලාහ්ගේ අභිමතය පරිදිත් මේ පුද්ගලයාගේ අභිමතය පරිදිත් විය" යැයි නොපවසන්න. එනමුත් (පළමුව) ‘අල්ලාහ්ගේ අභිමතය පරිදි හා පසු ව මේ පුද්ගලයාගේ අභිමතය පරිදි විය’ යනුවෙන් පවසන්න.”
عَنْ حُذَيْفَةَ رضي الله عنه أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ:
«لَا تَقُولُوا: مَا شَاءَ اللهُ وَشَاءَ فُلَانٌ، وَلَكِنْ قُولُوا: مَا شَاءَ اللهُ ثُمَّ شَاءَ فُلَانٌ».
[صحيح بمجموع طرقه] - [رواه أبو داود والنسائي في الكبرى وأحمد] - [السنن الكبرى للنسائي: 10755]
المزيــد ...
අල්ලාහ්ගේ දූතයාණන් (සල්ලල්ලාහු අලයිහි වසල්ලම්) ප්‍රකාශ කළ බව හුදෙයිෆා ඉබ්නු අල් යමාන් (රළියල්ලාහු අන්හුමා) විසින් මෙසේ වාර්තා කරන ලදී.
"අල්ලාහ්ගේ අභිමතය පරිදිත් මේ පුද්ගලයාගේ අභිමතය පරිදිත් විය" යැයි නොපවසන්න. එනමුත් (පළමුව) ‘අල්ලාහ්ගේ අභිමතය පරිදි හා පසු ව මේ පුද්ගලයාගේ අභිමතය පරිදි විය’ යනුවෙන් පවසන්න.”
පූර්ව සාධක සහිත හදීසයකි. - ඉමාම් නසාඊ එය වාර්තා කර ඇත.
'මාෂා අල්ලාහ් වෂාඅ ෆුලාන්' (අල්ලාහ්ගේ අභිමතය පරිදිත් මේ පුද්ගලයාගේ අභිමතය පරිදිත් විය) යැයි පැවසීම නබි (සල්ලල්ලාහු අලයිහි වසල්ලම්) තුමාණන් වැළැක්වූහ. එසේ නැතහොත් අල්ලාහ් හා මෙම පුද්ගලයාගේ අභිමතය පරිදි යැයි පැවසීම ද තහනම් කළහ. ඊට හේතුව අල්ලාහ්ගේ අභිමතය සහ ඔහුගේ කැමැත්ත නිරපේක්ෂ වන අතර කිසිවෙකු ඔහු සමඟ එහි හවුල් නොවන බැවිනි. 'වාව්' නම් නිපාත පදය යෙදීමෙන් අල්ලාහ් සමග කිසිවකු හවුල් බවට හෝ ඔහුට සමාන වන බවට හෝ හැඟීමක් ඇති කරයි. නමුත් අල්ලාහ්ගේ අභිමතය පරිදි යැයි පවසා පසුව එම තැනැත්තාගේ කැමැත්ත පරිදි යැයි පැවසිය හැක. ගැත්තාගේ අභිමතය අල්ලාහ්ගේ අභිමතය අනුගමනය කරන්නක් විය යුතු පිණිස 'වාව්' නිපාතය වෙනුවට 'සුම්ම' (පසුව) යන නිපාතය නියම කළේය. හේතුව සුම්ම (පසුව) යන නිපාතයෙන් 'ඉන් පසුව' හෝ 'ප්‍රමාදය' යන අදහස දක්වයි.
හදීසයේ හරය
- 'අල්ලාහ් සිතන පරිදි හා ඔබ සිතන පරිදි' යැයි හෝ අල්ලාහ් සමඟ 'වාව්' යන නිපාතය සම්බන්ධ කරමින් ඒ හා සමාන දෑ පැවසීමේ තහනම. සැබැවින්ම එය වචනයෙන් හා ප්‍රකාශයෙන් කෙරෙන ෂිර්ක් වන බැවිනි.
- "අල්ලාහ්ගේ අභිමතය පරිදි පසුව ඔබේ අභිමතය පරිදි" යැයි පැවසීම හෝ අනතුරු ඇඟවීමක් නොවන පරිදි 'සුම්ම' යන සම්බන්ධි නිපාතය යොදමින් ඒ හා සමාන වෙනත් දෙයක් පැවසීමේ අවසරය.
- අල්ලාහ්ගේ අභිමතය සහතික කරනවාක් මෙන්ම ගැත්තා සතු අභිමතයක් සහතික කර සිටිය. නමුත් ගැත්තාගේ අභිමතය උත්තරීතර අල්ලාහ්ගේ අභිමතය අනුගමනය කරන්නක් විය යුතුය.
- අල්ලාහ්ගේ අභිමතය තුළට වචනයෙන් පවා මැවීම් සම්බන්ධ කිරීමෙන් වැළකී සිටිය යුතුය.
- විස්තීරණ භාවයේ හා නිරපේක්ෂත්වයේ සැබැවින්ම ගැත්තාගේ අභිමතය කීර්තිමත් උත්තරීතර අල්ලාහ්ගේ අභිමතය මෙන් යැයි විශ්වාස කර, දෙක එකට සමාන කරන්නේ නම් හෝ ගැත්තාට ස්වාධීන අභිමතයක් තිබේ යැයි විශ්වාස කරන්නේ නම්, එය මහා ෂිර්ක් (ආදේශයක්) වේ. නමුත් ඔහු ඊට වඩා පහත් යැයි විශ්වාස කරන්නේ නම්, එය සුළු ෂිර්ක් වේ.
අමතර
- නබි වදන: යුදෙව්වන් හා කිතුනුවන්ට අල්ලාහ්ගේ දොසක්ම වේවා! ඔවුන් ඔවුන්ගේ ශාස්තෘවරුන්ගේ සොහොන් දේවස්ථාන බවට පත් කර ගත්තෝය. -ඔවුන් සිදු කළ දැයින් ප්රවේසම් විය යුතුය- එය එසේ නොවී නම්, එතුමාගේ සොහොන් ගැබද බැහැරට ගෙන එන්නට තිබුණි. එනමුත් දේවස්ථානයක් බවට ගැනීම ගැන බිය හේතුවෙන් එසේ නොකළේය.
- නබි වදන: ආදේශ තබන්නන් ආදේශ තැබීමෙන් මම ස්වාධීන වෙමි. කවරෙකු මා සමග මා හැර වෙනත් කෙනෙකු හවුල් කරමින් ක්රියාවක් සිදු කළේ ද සැබැවින්ම මම ඔහු හා ඔහුගේ ආදේශය ද අතහැර දැමුවෙමි.
- නබි වදන: නුඹලා අතරින් ඉහවහා ගිය ආදරයක් ඇති මිතුරෙකු මට වීමෙන් මම අල්ලාහ්ට නිර්දෝෂී වූයෙමි. සැබැවින්ම අල්ලාහ් ඉබ්රාහීම් තුමා මිතුරෙකු ලෙස තෝරා ගත්තාක් මෙන් ඔහු මාව ද මිතුරෙකු ලෙස තෝරා ගෙන ඇත. මාගේ ප්රජාවෙන් මම මිතුරෙකු තෝරා ගන්නෙකු වී නම් සැබැවින්ම මම අබූ බක්ර් ව මිතුරෙකු ලෙස තෝරා ගන්නෙමි.
- නබි වදන: මර්යම්ගේ පුත් ගැන කිතුනුවන් අතිශයෝක්තියෙන් ප්රශංසා කළාක් මෙන් නුඹලා මා සමග අතිශයොක්තියෙන් ප්රශංසා කරමින් කටයුතු නොකරනු. සැබැවින්ම මම ගැත්තෙක්මි. එහෙයින් නුඹලා ‘අල්ලාහ්ගේ ගැත්තා හා ඔහුගේ දුතයා’ යැයි පවසනු.
- නබි වදන: ‘ඔබේ නිර්දේශය තුළින් වඩාත් සතුටු වන ජනයා කවුරුන්ද?’ එතුමා: “කවරෙකු ‘ලා ඉලාහ ඉල්ලල්ලාහ්’ (අල්ලාහ් හැර නැමදුමට සුදුසු වෙනත් දෙවියකු නොමැති) යැයි තම පිවිතුරු හදවතින් පවසන්නා” වේ යැයි පැවසූහ.
- නබි වදන: නැමදුමට සුදුස්සා අල්ලාහ් පමණක් හැර වෙනත් දෙවියෙකු නොමැති බවටත් ඔහුට කිසිදු හවුල්කරුවකු නොමැති බවටත් සැබැවින්ම මුහම්මද් තුමා ඔහුගේ ගැත්තකු හා දූතයකු බවටත් ඊසා නොහොත් ජේසු තුමා අල්ලාහ්ගේ ගැත්තකු හා ඔහුගේ දූතයා බවටත් එතුමා මර්යම් වෙත හෙළූ ඔහුගේ වදන හා ඔහුගෙන් වූ ප්රාණය බවටත් ස්වර්ගය සැබෑවකි. නිරය සැබෑවකි යන වගටත් කවරෙකු සාක්ෂි දැරුවේ ද ඔහු කවර ක්රියාවක් මත පසුවන්නේ ද ඒ අනුව අල්ලාහ් ඔහුව ස්වර්ගයට ඇතුළත් කරන්නේය.
- නබි වදන: කවරෙකු අල්ලාහ් හැර යම් ආදේශයකට ඇරයුම් කරමින් සිටිය දී මිය ගියේ ද ඔහු අපා ගින්නට පිවිසීය.