آیا شما را از بزرگ‌ترین [گناهان] کبیره آگاه نکنم؟ گناهان كبيره عبارتند از: شرک ورزیدن به الله و بدرفتارى با والدين و قتل نفس و سوگند دروغ نخستین چیزی که میان مردم در روز قیامت دربارهٔ آن قضاوت می‌شود، مسئلهٔ خون‌هاست هركس مُعاهدی را به قتل برساند بوى بهشت را احساس نمی‌کند، حال آنکه بوى آن از مسير چهل سال به مشام مى‌رسد قطع کنندهٔ پیوند خویشاوندی وارد بهشت نمی‌شود هركه دوست دارد رزق وى افزايش يابد و اجل وى به تأخير بيفتد، باید صلهٔ رحم را به‌جاى بياورد آنکه پیوند خویشاوندی‌اش را پیوسته می‌دارد، آن نیست که مقابله به مثل می‌کند [و اگر خویشاوندانش با او رابطه داشتند رابطه‌اش را با آنان حفظ می‌کند]، بلکه حفظ کنندهٔ صلهٔ رحم آن است که اگر [خویشاوند او] پیوند خویشاوندی‌اش را با او قطع کند، او این پیوند را پیوسته بدارد [و رابطه‌اش را قطع نکند] آیا می‌دانید که غیبت چیست؟» گفتند: الله و رسولش آگاه‌ترند. فرمود: «ذِكْرُكَ أَخَاكَ بِمَا يَكْرَهُ»: «یاد کردن از برادرت بگونه‌ای که دوست ندارد هر چیزی که مست‌کننده باشد، خمر است، و هر مست‌کننده‌ای حرام است. و کسی که در دنیا خمر بنوشد و درحالی بمیرد که به آن معتاد بوده و توبه نکرده باشد، در آخرت آن را نخواهد نوشید رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ رشوه دهنده و رشوه گیرنده در قضاوت را لعن نمودند لَا تَحَاسَدُوا، وَلَا تَنَاجَشُوا، وَلَا تَبَاغَضُوا، وَلَا تَدَابَرُوا، وَلَا يَبِعْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَيْعِ بَعْضٍ، وَكُونُوا عِبَادَ اللَّهِ إِخْوَانًا از گمان برحذر باشید، زیرا گمان دروغ‌ترین سخن است سخن‌چين وارد بهشت نمى‌شود همهٔ امت من مورد عفو هستند جز مُجاهِران ای مردم، الله تکبر و نخوت جاهلیت و فخرفروشی آنان به پدران را از میان برداشته است منفورترین اشخاص نزد الله متعال، كينه‌توزترين خصومت‌گران (شخص ستيزه‌جو و لجوج) است هرگاه دو مسلمان با شمشیرهای‌شان با هم رویارو شوند، قاتل و مقتول [هر دو] در دوزخند کسی که علیه ما سلاح بردارد از ما نیست به مردگان ناسزا نگوييد، زیرا آنها به نتيجهٔ اعمال خود رسيده‌اند براى مسلمان جایز نيست كه بيش از سه شب با برادر مسلمانش قهر كند، [چنانكه وقتی] به همديگر می‌رسند، اين روى بر گرداند و او روى برگرداند؛ و بهترین آنان كسى است كه آغازگر سلام گفتن باشد هرکس برای من آنچه بین فک‌ها و پاهایش هست [یعنی دهان و شرمگاه] را تضمین کند [که با آن دو مرتکب گناه نمی‌شود] بهشت را برای او تضمین می‌کنم زن مسیر دو روز را به سفر نمی‌رود مگر آنکه همسرش یا محرمی همراه او باشد پس از خود براى مردان فتنه‌اى زيانبارتر از فتنهٔ زنان به جاى نگذاشته‌ام كسی كه توانايی دارد، ازدواج كند، زيرا باعث حفاظت بیشتر چشم و مصونیت بیشتر شرمگاه می‌شود. و كسی كه توانايی [ازدواج را] ندارد، باید روزه بگيرد كه روزه، شهوت را ضعيف و كنترل می‌كند همانا دنیا شیرین و سرسبز (دلربا) است و الله شما را در آن جانشین یکدیگر قرار داده است؛ و نظاره‌گر این است که چگونه عمل خواهید کرد؛ پس از دنیا و از زنان پروا دارید از وارد شدن بر زنان برحذر باشید نکاح (درست) نیست مگر با (اجازه‌ی) ولی همانا سزاوا‌رترين شروطى كه بايد به آنها پايبند باشید، شروطى است كه با آنها شرمگاه زنان را برای خود حلال می‌کنید دنیا متاعی است و بهترین متاع دنیا، زن صالح و درستکار است از رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ دربارهٔ نگاه ناگهانی پرسیدم، پس مرا امر نمود تا نگاهم را برگردانم رسول الله ـ صلى الله عليه وسلم ـ دو قوچ سفيد و سیاه و شاخ‌دار را قربانی کرد. آن دو را با دستان خود ذبح کرد و بسم الله و الله اکبر گفت و پایش را بر يک طرف گردن آنها گذاشت ابریشم و دیبا نپوشید و در ظروف طلا و نقره ننوشید و در ظرف‌های آن غذا نخورید، زیرا اینها در دنیا برای آنها [یعنی کافران] است و در آخرت برای ما قلم از سه کس برداشته شده است: از خوابیده تا آنکه بیدار شود و از کودک تا آنکه بالغ شود و از دیوانه تا آنکه به عقل آید رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ از «قزع» نهی کردند سبيل‌ها را كوتاه كنيد و ريش را انبوه سازيد مرد به عورت مرد و زن و به عورت زن نگاه نکند از بهترینان شما کسانی هستند که اخلاق‌شان نیکوتر است مؤمن با اخلاق نيكويش به مقام و منزلت روزه‌دارِ شب زنده‌دار مى‌رسد کامل‌ترین مؤمنان از نظر ایمان، خوش اخلاق‌ترین آنان هستند و بهترین شما، بهترینِ شما برای زنان‌شان هستند از رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ دربارهٔ بیشترین چیزی که مردم را وارد بهشت می‌کند پرسیده شد؛ ایشان فرمودند: «تقوای الله و اخلاق نیک رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ خوش اخلاق‌ترین مردم بود اخلاق پیامبر -صلی الله علیه وسلم- قرآن بود پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ آغاز نمودن از سمت راست را در کفش پوشیدن و شانه زدن و وضو گرفتن و همهٔ امور خود دوست داشتند الله نیک‌رفتاری را در هر موردی واجب نموده است دادگران در روز قیامت بر منبرهایی از نور در سمت راست (الله) رحمان عزوجل قرار دارند؛ و هردو دست او راست است به خود زیان نزنید و به دیگران زیان نرسانید. کسی که زیان برساند الله به او زیان رساند و کسی که سخت بگیرد الله بر او سخت بگیرد مثال هم‌نشین نیک و هم‌نشین بد مانند کسی است که مشک همراه خود دارد و کسی که در کوره می‌دمد خشمگین نشو توانمند و قوی آن نيست كه نيرومندان را بر زمين بيفكند؛ بلكه توانمند و قوی كسى است كه در هنگام خشم خود را كنترل كند چهار [خصلت] است که اگر در کسی باشد منافقی خالص است و هرکس خصلتی از آن در وی باشد، خصلتی از نفاق در اوست تا آنکه ترکش کند: چون سخن گوید دروغ گوید و چون پیمان ببندد پیمان شکند و چون وعده دهد خلاف وعده کند و چون دشمنی کند از حد به در رود و حق کشی کند مومن، طعنه‌زن، لعنت‌كننده، بددهن و بدرفتار [و بیشرم] نيست حیا از ایمان است هرگاه شخصی برادر (مسلمان) خود را دوست داشت، باید به او خبر دهد که دوستش دارد هر کار نیکی صدقه است بر هر مفصلی از مفصل‌های انسان صدقه‌ای لازم است هر کس غمی از غم‌های دنیا را از مؤمنی برطرف سازد، خداوند گرفتاری و غمی از غم‌های روز قیامت را از او برطرف می‌سازد، در روز قیامت، گام‌های بنده‌ای از جای خود حرکت نخواهد کرد تا آنکه دربارهٔ عمرش از او پرسیده شود که چگونه آن را به سر کرده است و دربارهٔ علمش که چگونه به آن عمل کرده است و دربارهٔ مالش که آن را از کجا به دست آورده و در چه راهی خرجش کرده است، و دربارهٔ بدنش که در چه راهی آن را پیر کرده است کسی که جهت تامین و رسیدگی به بیوه‌زن و بینوا تلاش می‌کند مانند مجاهد در راه الله یا کسی است که شب را به عبادت می‌ایستد و روز را روزه می‌گیرد هركس به الله و روز قيامت ايمان دارد، پس باید سخن نیک بگويد يا ساكت شود هيچ نيكى‌ را کوچک نشمار، حتی اگر این باشد که با چهرهٔ گشاده به دیدار برادرت بروی صداقت و راستی پیشه کنید که صدق و راستی به سوی نیکوکاری هدایت می‌کند و نیکوکاری به سوی بهشت؛ و همچنان شخص راست می‌گوید و راستی می‌جوید تا آنکه نزد الله به عنوان صِدّیق نوشته می‌شود؛ و از دروغ دوری کنید که دروغ به سوی فسق و فجور هدایت می‌کند و فسق و فجور به سوی دوزخ؛ و همچنان شخص دروغ می‌گوید و در پی دروغ می‌افتد تا آنکه نزد الله به عنوان کَذّاب نوشته می‌شود هركس به مردم رحم نمی‌كند، الله عزوجل نيز به او رحم نمى‌كند كسانى كه مهربان هستند، الله مهربان به آنان رحم خواهد كرد؛ به اهل زمين رحم كنيد، آنكه در آسمان است به شما رحم خواهد کرد مسلمان کسی است که مسلمانان از زبان و دست او در امان باشند؛ و مهاجر کسی است که آنچه را الله از آن نهی کرده، ترک گوید حق مسلمان بر مسلمان پنج چیز است: پاسخ دادن سلام و عیادت بیمار، دنبال کردن جنازه‌ها و پذیرفتن دعوت و تشمیت کسی که عطسه زده است» (تشمیت: گفتن یَرحَمُكَ الله در پاسخ به الحمدلله گفتن کسی که عطسه زده است) به بهشت وارد نمی‌شوید تا آنکه ایمان بیاورید، و ایمان نمی‌آورید تا آنکه همدیگر را دوست بدارید؛ آیا شما را به چیزی راهنمایی نکنم که اگر انجامش دهید، میان شما محبت رخ دهد؟ سلام را میان خود منتشر کنید مردی از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ پرسید که: کدام (ویژگی) اسلام بهتر است؟ فرمود: «تُطْعِمُ الطَّعَامَ، وَتَقْرَأُ السَّلاَمَ عَلَى مَنْ عَرَفْتَ وَمَنْ لَمْ تَعْرِفْ»: «غذا بدهی و به کسی که می‌شناسی و نمی‌شناسی سلام کنی آیا شما را به آنچه الله به وسیله‌ی آن گناهان را پاک می‌کند و درجات را بالا می‌برد، راهنمایی نکنم؟ نزد الله مؤمن قوی بهتر و دوست داشتنی‌تر از مؤمن ضعیف است؛ و در هر یک خیر است همواره جبرئيل در مورد همسايه به من سفارش مى‌كرد تا جایی كه گمان بردم همسايه از همسايه ارث مى‌برد هرکس از آبروی برادرش دفاع کند، الله متعال در روز قيامت، آتش دوزخ را از او دور می‌گرداند کسی از شما ایمان نمی‌آورد تا آنکه برای برادرش همان چیزی را بپسندد که برای خودش می‌پسندد همانا نرمى و لطافت در هر چيزى كه باشد به زیبایی و ارزش آن مى‌افزاید و از هر چيزی گرفته شود آن را زشت و معیوب می‌سازد دين آسان است؛ و هرکس دین را بر خود سخت بگيرد، سرانجام مغلوبش می‌کند (یعنی خسته و درمانده می‌شود). پس راه درست و ميانه را در پيش بگيريد آسان بگيريد و سختگير نباشيد و مژده دهيد و سبب تنفر نباشيد نزد عمر بودیم که فرمود: «ما از تکلف نهی شده‌ایم چون کسی از شما غذا خورد باید با دست راستش بخورد و اگر نوشید باید با دست راستش بنوشد، زیرا شیطان با دست چپش می‌خورد و با دست چپش می‌نوشد ای نوجوان، نام الله را [در آغاز غذا] بگو و با دست راست بخور و از آنچه نزدیکت هست میل کن الله از بنده‌اى كه چیزی بخورد و به خاطر آن الحمدلله بگويد، يا نوشيدنى بنوشد، و به خاطر آن الحمدلله بگويد، خشنود مى‌شود مردی نزد رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ با دست چپش خورد، پس [پیامبر] به ایشان فرمود: «كُلْ بِيَمِينِكَ»: «با دست راستت بخور» او گفت: نمی‌توانم. ایشان فرمود: «لَا اسْتَطَعْتَ»: «نتوانی هرکس سیر یا پیازی خورد، باید از ما کناره گیرد - یا فرمود: از مسجد ما کناره گیرد - و باید در خانه‌اش بنشیند هرکس غذایی را بخورد و سپس بگوید: الحَمْدُ للهِ الَّذِي أَطْعَمَنِي هَذَا وَرَزَقَنِيهِ مِنْ غَيْرِ حَوْلٍ مِنِّي وَلَا قُوَّةٍ (ستایش از آن الله است که این [غذا] را به من خوراند و آن را بدون توان و قدرتی از سوی خودم به من روزی داد) گناهان گذشته‌اش آمرزیده می‌شود هرگاه رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ عطسه می‌کرد دستش یا لباسش را روی دهانش قرار می‌داد و با آن صدای عطسه را کاهش می‌داد الله دوست دارد که به رخصت‌هایش عمل شود، همانطور که دوست دارد به عزایمش عمل شود هركس الله متعال ارادهٔ خيری نسبت به او داشته باشد، او را به مصيبتى مبتلا مى‌كند هيچ رنج، بيماری، نگرانی، ناراحتی، آزار و غم و اندوهی به مسلمان نمی‌رسد، حتی خاری که در پايش فرو می‌رود، مگر اينکه الله متعال [مقداری] از گناهانش را به سبب آن نادیده می‌گیرد زن و مرد مؤمن همواره در جان و مال و فرزندش مورد آزمايش قرار می‌گيرد تا آن‌که الله متعال را در حالی ملاقات می‌کنند که هيچ خطا و گناهی بر آنها نيست وضعیت مؤمن شگفت‌آور و عجیب است؛ وضعیت او در همه حال خیر است؛ و این حالت برای هیچکسی جز مؤمن نیست اگر بنده‌ای بیمار شود یا به مسافرت برود، برای او همانند همان [پاداش عملی] نوشته می‌شود که در هنگام اقامت و سلامت انجام می‌داد پیش از فتنه‌هایی مانند تکه‌های شب تاریک، به انجام اعمال بشتابید هرکه الله نسبت به او ارادهٔ خیر داشته باشد، او را در دین فقیه و فهیم می‌گرداند علم نیاموزید تا با آن به عالمان فخر بفروشید و با سفیهان جدل کنید بهترين شما كسى است كه قرآن را ياد گرفته و به ديگران بیاموزد آنان ده آیه از رسول الله صلی الله علیه وسلم دریافت می‌کردند و ده آیهٔ بعدی را فرا نمی‌گرفتند تا آنکه علم و عمل این ده آیه را یاد بگیرند هرکس حرفى از كتاب الله را بخواند، براى او به سبب آن يک نیکی خواهد بود؛ و هر نیکی با ده برابر آن پاداش داده می‌شود به کسی که همواره قرآن تلاوت نموده و به آن عمل می‌کند گفته می‌شود: بخوان و بالا برو و به ترتیل بخوان چنان که در دنیا به ترتیل می‌خواندی، زیرا جایگاه تو نزد آخرین آیه‌ای است که می‌خوانی آیا کسی از شما دوست دارد که وقتی نزد خانواده‌اش برمی‌گردد، سه شتر حاملهٔ بزرگ چاق آنجا بیابد؟ این قرآن را پیوسته بخوانید (و به آن پایبند باشید؛) زیرا سوگند به كسى كه جان محمد در دست اوست [فراموش كردن] قرآن سريع‌تر از فرار كردن شترانى است كه پاهای‌شان با طناب بسته شده است خانه‌های خود را قبرستان نکنید؛ براستی شیطان از خانه‌ای که در آن سورهٔ بقره خوانده می‌شود، می‌گریزد ای ابامنذر، آیا می‌دانی کدامین آیه‌ای که از قرآن با خود داری، بزرگ‌تر است؟» گفتم: {اللهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ} [بقره: ۲۵۵]. پس بر سینه‌ام زد و فرمود: «وَاللهِ لِيَهْنِكَ الْعِلْمُ، أَبَا الْمُنْذِرِ»: «به الله سوگند، علم گوارایت باد ای ابامُنذِر هركس دو آيهٔ آخر سورهٔ بقره را در شب بخواند، برای او كافى هستند دعا همان عبادت است پیامبر صلی الله علیه وسلم، الله را در همه اوقات خود یاد می‌کرد چیزی نزد الله تعالی گرامی‌تر از دعا نیست رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ این دعا را زیاد می‌خواند: «يَا مُقَلِّبَ القُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَى دِينِكَ»: «ای دگرگون‌کننده‌ی دل‌ها، قلب مرا بر دین خود استوار بگردان بار الها، دينم را که نگه‌دارندهٔ من از بدی‌هاست اصلاح بفرما بارالها، از تو عافیت در دنیا و آخرت را می‌خواهم بار الها، همهٔ خیر و خوبی‌ها را از تو خواهانم، خوبی‌های حال و آینده را؛ آنهایی که دانستم و آنهایی را که ندانستم؛ و از همهٔ شر و بدی‌های حال و آینده به تو پناه می‌جویم، آنهایی که دانستم و آنهایی را که ندانستم ایمان در دل هریک از شما مندرس می‌شود همانطور که لباس کهنه مندرس می‌گردد، پس از الله بخواهید که ایمان را در دل‌های‌تان نو سازد طعم ایمان را کسی می‌چشد که از الله به عنوان پروردگار و اسلام به عنوان دین و محمد به عنوان پیامبر خشنود باشد خواندن این دعا را در پی هر نماز ترک نکن: اللَّهُمَّ أَعِنِّي عَلَى ذِكْرِكَ وَشُكْرِكَ وَحُسْنِ عِبَادَتِكَ»: «بارالها، مرا در ذکر و یادت و شکر و سپاست و عبادت نیکویت یاری بفرما نزديک‌ترين لحظهٔ نزديكى بنده به پروردگارش در حالت سجده است، پس در سجده بسیار دعا كنيد بیشترین دعای پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ این بود که: «اللَّهُمَّ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً، وَفِي الآخِرَةِ حَسَنَةً، وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»: «بارالها، پروردگارا، ما را در دنیا نیکی عطا کن و در آخرت [نیز] نیکی عطا کن و از عذاب آتش [دوزخ] محافظت نما آيا شما را از بهترين اعمال‌تان و پاک‌ترين آنها نزد فرمانروای‌تان (پروردگار متعال) و مؤثرترين آنها در بالا بردن درجات‌تان آگاه نسازم از من دربارهٔ امر بس بزرگی پرسیدی و این برای کسی که الله برایش آسان کند، آسان است هر شب که پیامبر صلی الله علیه وسلم به بسترش می‌آمد کف دستانش را جمع می‌کرد سپس در آن می‌دمید و در آنها سورهٔ {قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ} و {قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ} و {قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ} را می‌خواند سید الاستغفار (بهترین درخواست آمرزش) بارالها، با [یاری و حول و قوه و نعمت تو] شب را به صبح رساندیم و با تو صبح را به شب رساندیم و با [نام] تو زندگی می‌کنیم و با [نام] تو می‌میریم و رستاخیز [ما] به سوی توست هرکس سه بار بگويد: «بِسْمِ اللهِ الَّذِي لا يَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَيْءٌ في الأرْضِ وَلا في السَّمَاءِ وَهُوَ السَّمِيعُ العَلِيمُ» (به نام الله که همراه با نام او چیزی در آسمان و زمین زیان نمی‌رساند و اوست شنوای دانا) تا صبح هيچ بلای ناگهانی متوجه او نمی‌شود هنگام صبح و شام سه بار {قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ} و معوذتین را بخوان، تو را از همه چیز کفایت می‌کند محبوب‌ترین سخن نزد الله چهار سخن است: «سبحان الله، والحمدلله، ولا اله الا الله، والله اکبر» اینکه با کدام شروع کنی، زیانی به تو نمی‌رساند هركس ده بار بگوید: لَا إلَهَ إلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ دو سخن است که بر زبان سبک است و در میزان سنگین و نزد پروردگار رحمان محبوب هرکس در روز صد بار «سُبْحَانَ اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ» بگوید، گناهانش پاک می‌شود، اگرچه مانند كف دريا باشد پاکی [به وسیله‌ی وضو و غسل] نصف ایمان است و الحمدلله ترازو را پر می‌کند و سبحان الله والحمدلله ما بین آسمان‌ها و زمین را پر می‌کنند اینکه بگویم: «سُبْحَانَ اللهِ، وَالْحَمْدُ لِلهِ، وَلَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، وَاللهُ أَكْبَرُ» برایم از هرچه خورشید بر آن طلوع کرده محبوب‌تر است بهترین ذکر: لا اله الا الله و بهترین دعا: الحمدلله است هركس در مكانى اتراق نموده و بگوید: أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ (پناه می‌برم به کلمات کامل الله از شر آنچه آفریده است)، تا زمانى كه در آن مكان اتراق دارد، هيچ چيزى به او زيان نمى‌رساند هرگاه کسی از شما وارد مسجد شد بگوید: «اللَّهُمَّ افْتَحْ لِي أَبْوَابَ رَحْمَتِكَ» (پروردگارا درهای رحمت خود را بر من بگشای) و چون خارج شد بگوید: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ» (بارالها از فضل تو خواهانم) هرگاه مرد وارد خانه‌اش شود و الله را هنگام وارد شدن و هنگام غذا خوردن یاد کند، شیطان (به همراهانش) می‌گوید: امشب در اینجا نه برای شما جای خواب است و نه غذا رسول الله صلى الله عليه وسلم روزی كه دخترش فوت كرده بود، نزد ما آمد و فرمود: «اغْسِلْنَهَا ثلاثا أَوْ خَمْسًا أَوْ أَكْثرَ مِنْ ذَلِكَ - إِنْ رَأَيْتُنَّ ذَلِكَ - بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَاجْعَلْنَ فِي الأَخِيرَةِ كَافُورًا - أَوْ شَيْئًا مِنْ كَافُورٍ- فَإِذَا فَرَغْتُنَّ فَآذِنَّنِي»: «او را سه يا پنج بار يا بيش از اين - اگر لازم بود - با آب و سدر غسل دهيد. و در آخرین بار شستن، از كافور استفاده كنيد. و وقتی از غسل او فارغ شديد، مرا اطلاع دهيد». در حجة الوداع مرا با رسول الله صلى الله عليه وسلم به حج بردند درحالی که پسربچه ای هفت ساله بودم. رسول الله صلى الله عليه وسلم سوار بر شتر حج گزارد و توشه ی سفرش نيز روی همان شتر بود. يک شبانه روز نگهبانی در راه الله از روزه گرفتن و شب زنده داری يک ماه بهتر است. و اگر بر اين حالت بميرد، ثواب اعمالی که در دوران حياتش انجام می داده، همچنان به او می رسد و به او روزی داده می شود (مانند شهدا) و از فتنه ی قبر در امان می ماند. رسول الله صلی الله علیه وسلم در هر رمضان ده روز به اعتکاف می نشست؛ اما در سالِ وفاتش بيست روز اعتکاف کرد. عُکاظ، مِجَنّه و ذوالمجاز، بازارهايی بود که در دوران جاهليت- در مکه- برپا می شد و مسلمانان گمان می کردند که اگر در موسم حج تجارت کنند، گنهکار می شوند تا اينکه اين آيه نازل شد: «لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلًا مِنْ رَبِّكُمْ» [بقره: 198] «گناهی بر شما نيست که (در ايام حج تجارت کنيد و) از فضل (و روزی) پروردگارتان بجوييد». هرکس می ميرد، بر اعمالش مُهر زده می شود و کارهايش پايان می پذيرد، مگر عمل کسی که در راه الله نگهبانی می دهد که عملش تا روز قیامت ادامه می يابد و از فتنه ی قبر در امان می ماند. درحالی که رسول الله صلی الله علیه وسلم در مسجد بود، مردی از مسلمانان نزد ایشان آمده و او را صدا زد و گفت: ای رسول خدا من زنا کردم. رسول الله صلى الله عليه و سلم اسب های ورزيده را از "الحيفاء" تا "ثنية الوداع" دوانيد. هرگاه يکی از شما غذايی خورد، تا زمانی که خود، انگشتانش را نليسيده يا - به ديگری- نليسانده است، آنها را پاک نکند. وقتی الله عزوجل (در روز قيامت) همه ی بندگان را جمع می کند، برای هر خيانتکاری پرچمی بر افراشته می شود و گفته می شود: اين خيانت فلانی پسر فلانی است. عمر بن الخطاب رضی الله عنه درباره ی زنی که در اثر ضربه، بچه اش را سقط کند با مردم مشورت نمود. سعد بن عباده از رسول الله صلی الله علیه وسلم درباره ی نذری پرسید که بر ذمه ی مادرش بود و قبل از ادای آن فوت کرده بود. رسول الله صلى الله عليه وسلم به او فرمود: «فَاقْضِهِ عَنْها»: «آن را به نیابت از وی ادا کن». رسول الله صلى الله عليه وسلم در سفر بود كه جاسوسی از طرف مشركين آمد. دو زن از قبيله ی هُذيل با يکديگر درگير شدند که يکی از آنها سنگی بسوی ديگری پرتاب کرد و آن زن و جنينش را به قتل رساند. دختر بچه ای درحالی پيدا شد که سرش بين دو سنگ کوبيده شده بود. رسول الله صلى الله عليه وسلم ما را به انجام هفت كار امر فرمود و از انجام هفت كار ديگر منع كرد. شخصی که شراب خورده بود نزد پيامبر صلى الله عليه و سلم آوردند؛ پيامبر صلى الله عليه و سلم او را با شاخه ی نخل، چهل ضربه شلاق زد. رسول الله صلى الله عليه وسلم دست دزدی را بخاطر سپری که قيمتش سه درهم بود، قطع کرد. يهودیان نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم آمده و به ايشان گفتند: يک زن و مرد از آنها با هم زنا کرده اند. آيا مثل شتر نر برادر خود را گاز می گيری؟ ديه ای نداری. رسول الله صلی الله علیه وسلم انگشتری از طلا ساخت. هر شرابی كه باعث مستی شود، حرام است. ای مردم، رويارويی با دشمن را آرزو نكنيد و از الله عافيت بخواهيد. حرام بودن مشروب نازل شده است و مشروب از پنج چيز گرفته می شود: از انگور، خرما، عسل، گندم و جو. نزد قريش قضيه ی زن مخزومی که دزدی کرده بود بسيار مهم بود. نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم آمدم و گفتم: ای رسول خدا، ما در سرزمين اهل کتاب زندگی می کنيم؛ آيا در ظرف های آنها غذا بخوريم؟ الله متعال تعهد نموده كه اگر مجاهدِ راهش را بميراند، او را وارد بهشت سازد و (اگر زنده نگه دارد) سالم و تندرست، همراه پاداش يا غنيمت (به خانه) برگرداند. در "مرالظهران" خرگوشی را دنبال كرديم. مردم به دنبال آن دويدند اما از گرفتن آن درمانده شدند. رسول الله صلی الله علیه وسلم سر و صدايی جلوی خانه اش شنيد. رسول الله صلی الله علیه وسلم سریه ای به سوی نجد می فرستد که ابن عمر هم در میان آنها می باشد. دست دزد به خاطر يک چهارم دينار و بيشتر از آن بريده می شود. طبق عُرف از مالش به اندازه ای که برای تو و فرزندانت کافی باشد بردار. شخصی از انصار آزادی برده اش را به بعد از مرگش موکول کرد. يک روز نگهبانی در راه الله، از دنيا و هر آنچه در آن است، بهتر است. از رسول الله صلی الله علیه وسلم درباره ی کنيزی پرسيده شد که قبل از ازدواج مرتکب زنا شود. عبدالرحمن بن عوف و زبير بن عوام رضى الله عنهم در يکی از جنگ ها از وجود شپش در بدن شان نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم شکایت نموده و ابراز ناراحتی کردند. روز احد برای شرکت در جنگ، مرا نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم بردند درحالی که چهارده سال داشتم و رسول الله صلى الله عليه وسلم به من اجازه ی شرکت در جنگ نداد. یک صبح تا ظهر یا یک ظهر تا غروب در راه الله، بهتر از هر چیزی است که خورشید بر آن طلوع نموده و غروب می کند. ای رسول خدا، آيا سوسمار حرام است؟ فرمودند: «لا، وَلَكِنَّهُ لَمْ يَكُنْ بِأَرْضِ قَوْمِي، فَأَجِدُنِي أَعَافُهُ»: «نه؛ ولی در سرزمين قومم (مکه) نبود، به همين سبب از خوردنش بدم می آيد». خالد رضى الله عنه می گوید: ضب مذکور را به سوی خود کشيدم و شروع به خوردنش کردم درحالی که رسول الله صلى الله عليه وسلم نگاه می کرد. ما نزد ابوموسی اشعری بوديم که درخواست پهن شدن سفره نمود و سفره پهن شد و بر روی آن گوشت مرغ گذاشته بودند. الله يهود را لعنت نمود؛ زيرا وقتی چربی برای آنان حرام شد، آن را آب کردند و فروختند. سليمان بن داود عليهما السلام فرمود: به الله قسم امشب با هفتاد زن همخوابی می کنم که هريک از آنان پسری به دنيا بياورد تا در راه الله جهاد کند. رسول الله صلى الله عليه وسلم برای اسب، دو سهم و برای صاحبش يك سهم از مال غنيمت تعيين فرمود. مقداری از مالت را نگه دار که برايت بهتر است. هرکس با سوگند دروغ خود را وادار به تصاحب مال مسلمانی کند، درحالی الله متعال را ملاقات می کند که بر او خشمگين است. بنده ام بر من پيشی گرفت، پس بهشت را بر او حرام نمودم. از عبدالله بن عمر رضی الله عنه روايت است که: رسول الله صلى الله عليه وسلم به بعضی از گروه های لشکر که برای ماموريت می فرستاد، از غنیمتی که به دست می آوردند، به جز سهم کل لشکر مقداری اضافه نيز می داد. الله متعال اموال بنی نضير را بدون اينكه مسلمانان اسب و شتری بدوانند (جهاد كنند) به رسول الله صلى الله عليه وسلم عنايت فرمود. هر چيزی كه خون را جاری سازد - می توان بوسيله آن ذبح كرد - و اسم الله بر آن گرفته شود از آن بخوريد. بجز دندان و ناخن؛ چون دندان استخوان است و ناخن كارد حبشی ها است. به هيچکس بيش از ده ضربه تازيانه زده نمی شود مگر در مجازاتی که خداوند تعيين کرده باشد. هیچکس درحالی که عصبانی هست، بین دو نفر قضاوت و داوری نکند. اگر کسی بدون اجازه ات سرک کشید و به داخل خانه ات نگاه کرد و تو سنگ ریزه ای به سوی او پرتاب کردی و سبب کور شدن چشمش شدی، گناهی بر تو نیست. هیچکس را ندیدم که همچون رسول الله صلی الله علیه وسلم موهایی پایین تر از لاله ی گوش هایش و لباسی قرمز به تن داشته باشد و از ایشان زیباتر باشد. کسی نیست که در راه الله زخمی بردارد مگر اینکه روز قیامت درحالی می آيد که از زخمش خون جاری است؛ رنگش، رنگ خون است و بويش بوی مشک. اگر كسی از يك غلام مشترك، سهم خود را آزاد کند و به اندازه ی قيمت غلام، مال داشته باشد، غلام را عادلانه قيمت گذاری كنند و سهم ديگر شركای خود را بپردازد که در این صورت غلام آزاد می شود. و اگر به اندازه ی قيمت غلام مال نداشت، فقط همان سهم خودش آزاد می شود. هرکس سهميه ی خود از برده ای را آزاد کرد، بايد بقيه اش را نيز با پولش بخرد تا آن برده کاملا آزاد شود؛ اگر مالی نداشت آن برده با قيمتی عادلانه قيمت گذاری می شود سپس بدون سختگيری وادار به کار می شود تا بتواند بقيه ی خود را آزاد کند. هرکس سگی نگه دارَد که سگِ شکار يا برای نگهبانی گلّه نباشد، روزانه دو قيراط از پاداش اعمالش کاسته می شود. هرکس به دروغ و عامدانه به دينی غير از اسلام سوگند ياد كند، پس همان گونه است كه می گويد. هركس با سوگند دروغ خود را وادار به تصاحب مال مسلمانی کند، درحالی الله متعال را ملاقات می کند كه از او خشمگين است. هرکس کافری را به قتل رسانده است و برای اين کارش گواه دارد، اموال مقتول از آنِ اوست. همراه رسول الله صلی الله علیه و سلم در هفت غزوه شرکت داشتیم که غذای ما ملخ بود. اسبی را در زمان رسول الله صلی الله علیه وسلم ذبح نمودیم و آن را خوردیم. خواهرم نذر کرده بود پیاده و پای لخت [برای زیارت] به خانه ی کعبه برود؛ پس از من خواست تا در این مورد از رسول الله صلی الله علیه وسلم سوال کنم؛ و من چنین کردم که رسول الله صلی الله علیه وسلم در پاسخ فرمود: «لِتَمْشِ وَلْتَرْكَبْ»: «گاهی پیاده برود و گاهی سوار شود». رسول الله صلی الله علیه وسلم از پوشیدن ابریشم مگر به اندازه ی دو یا سه یا چهار انگشت نهی کرده است. رسول الله صلی الله علیه وسلم از خوردن گوشت خر اهلی نهی نموده و در مورد خوردن گوشت اسب اجازه داده است. ای عبدالرحمن بن سمرة خواهان امارت نباش؛ اگر با درخواست و تقاضای آن، امارت و فرماندهی به تو داده شود، با آن تنها خواهی ماند. آیا به شما در مورد آن سه نفر خبر ندهم: یکی از آنها به الله پناه برد و الله متعال به او پناه داد؛ دومی شرم كرد، پس خداوند را نيز از از آن بنده، شرم آمد (او را بخشيد). سومی رو گردانی كرد، پس خداوند متعال از او روی گرداند. گفت بگو: بار الها ای آفریدگار آسمان ها و زمین، آگاه به آشکار و نهان؛ پروردگار و مالک همه چیز؛ گواهی می دهم که معبود بر حقی جز تو نیست؛ به تو پناه می آورم از شر نفسم و شر شیطان و شرک او. چون شب وارد می شد، رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمود: «أَمْسَيْنَا وَأَمْسَى الْمُلْكُ لِلَّهِ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ»: «ما و تمام جهانيان، روز را براى الله به شب رسانديم؛ و حمد و ستایش از آنِ الله است؛ هيچ معبود بر حقى جز الله که يکتاست و شريکى ندارد، وجود ندارد».