آیا شما را از بزرگ‌ترین [گناهان] کبیره آگاه نکنم؟ گناهان كبيره عبارتند از: شرک ورزیدن به الله و بدرفتارى با والدين و قتل نفس و سوگند دروغ از هفت [گناه] هلاک کننده دوری کنید من بی‌نیازترین شریکان از شرک هستم؛ هرکس عملی را انجام دهد که در آن دیگری را با من شریک سازد، او و شرکش را رها می‌کنم الله متعال با هر عملی که داشته باشد، [سرانجام] او را وارد بهشت می‌کند هرکس درحالی به دیدار الله برود که چیزی را با او شریک نیاورده باشد، وارد بهشت می‌شود و کسی که به دیدار او برود درحالی‌که به او شرک آورده، وارد دوزخ می‌شود هرکس برای من آنچه بین فک‌ها و پاهایش هست [یعنی دهان و شرمگاه] را تضمین کند [که با آن دو مرتکب گناه نمی‌شود] بهشت را برای او تضمین می‌کنم بهشت به هریک از شما از بند کفش او نزدیک‌تر است و دوزخ نیز مانند آن دوزخ با شهوت‌ها پوشانده شده و بهشت با سختی‌ها پوشانده شده است هرگاه دو مسلمان با شمشیرهای‌شان با هم رویارو شوند، قاتل و مقتول [هر دو] در دوزخند حلال واضح و حرام واضح است الله به صورت‌ها و اموال‌تان نمی‌نگرد بلکه به دل‌ها و اعمال‌تان می‌نگرد همانا اعمال به نیت‌ها وابسته است و برای هر شخص فقط همان چیزی است که نیت کرده است مردانى هستند كه به ناحق در مال الله دست مى‌برند، براى آنان در روز قيامت آتش [دوزخ] است همه ى انسان ها خطاكار هستند، و بهترين خطاكاران توبه كنندگان مى باشند. از رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ دربارهٔ بیشترین چیزی که مردم را وارد بهشت می‌کند پرسیده شد؛ ایشان فرمودند: «تقوای الله و اخلاق نیک پس از خود براى مردان فتنه‌اى زيانبارتر از فتنهٔ زنان به جاى نگذاشته‌ام کسی از شما ایمان نمی‌آورد تا آنکه من نزد او از پدرش و فرزندش و همهٔ مردم محبوب‌تر باشم هر كسى خود را به چيزى وابسته كند، به آن موكول مى شود. پاکی [به وسیله‌ی وضو و غسل] نصف ایمان است و الحمدلله ترازو را پر می‌کند و سبحان الله والحمدلله ما بین آسمان‌ها و زمین را پر می‌کنند در مورد اسلام سخنی به من بگو که از کسی جز تو در مورد آن نپرسم. فرمود: «قُلْ: آمَنْتُ بِاللهِ، ثُمَّ اسْتَقِمْ»: «بگو: به الله ایمان آوردم، سپس استقامت کن چون الله بهشت و دوزخ را آفرید جبرئیل علیه السلام را فرستاد این دو عذاب داده می‌شوند، آن هم به خاطر گناهانی كه [در نظر شما] بزرگ نیستند؛ یکی از آن دو از ادرار خود پرهیز نمی‌کرد و دیگری سخن‌چینی می‌کرد همانا دنیا شیرین و سرسبز (دلربا) است و الله شما را در آن جانشین یکدیگر قرار داده است؛ و نظاره‌گر این است که چگونه عمل خواهید کرد؛ پس از دنیا و از زنان پروا دارید مردی از پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ درباره‌ی قیامت پرسید و گفت: قیامت چه زمانی است؟ فرمود: «وَمَاذَا أَعْدَدْتَ لَهَا»: «برایش چه آماده کرده‌ای؟ مثال هم‌نشین نیک و هم‌نشین بد مانند کسی است که مشک همراه خود دارد و کسی که در کوره می‌دمد رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ این دعا را زیاد می‌خواند: «يَا مُقَلِّبَ القُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَى دِينِكَ»: «ای دگرگون‌کننده‌ی دل‌ها، قلب مرا بر دین خود استوار بگردان هرکس صادقانه شهادت را از الله بخواهد، الله او را به منازل شهدا می‌رساند حتی اگر در بسترش بمیرد زن و مرد مؤمن همواره در جان و مال و فرزندش مورد آزمايش قرار می‌گيرد تا آن‌که الله متعال را در حالی ملاقات می‌کنند که هيچ خطا و گناهی بر آنها نيست وضعیت مؤمن شگفت‌آور و عجیب است؛ وضعیت او در همه حال خیر است؛ و این حالت برای هیچکسی جز مؤمن نیست آیا از چیزی به شما خبر ندهم که بیش از مسیح دجال در مورد آن بر شما می ترسم؟ گفتند: بله ای رسول خدا؛ فرمود: شرک پنهان؛ اینکه مردی برخاسته و به نماز می ایستد و چون متوجه نگاه دیگری می شود، نمازش را آراسته می کند. روز قيامت مردی را می‌آورند و در دوزخ می‌اندازند که روده‌هايش پاره می‌شود و او مانند الاغی که به دور آسياب می‌چرخد، پيرامون آن می‌گردد این سنگی بود که از هفتاد سال پیش در دوزخ انداخته شده بود و همچنان در دوزخ فرود می‌آمد تا آنکه [اکنون] به قعر آن رسید نزد سعيد بن جبير بودم که گفت: چه کسی از شما ستاره ای را دید که ديشب سقوط کرد؟ گفتم: من. سپس گفتم: من مشغول نماز خواندن نبودم بلکه عقربی مرا نيش زده بود. نه سرایت بیماری [اصالتی دارد] و نه بدشگونی و نه هامه و صفر؛ و از جذامی چنان فرار کن که از شیر فرار می‌کنی هر انسانی که به ناحق و مظلومانه کشته شود، نخستين فرزند آدم، در گناه قتلش شريک است؛ زيرا او نخستين کسی بود که قتل و خونريزی را بنا نهاد. زبانت را حفظ کن و خلوت و عبادت خانه ات را بر خود لازم بگير و بر گناهانت گريه کن. در بهشت صد درجه وجود دارد که الله متعال آن را برای مجاهدانِ راه خود مهیا کرده است و فاصله ی هر درجه با درجه ی ديگر، به اندازه ی فاصله ی بين زمين و آسمان می باشد. اگر دنيا نزد الله به اندازه ی بال پشه ای ارزش می داشت، به هيچ کافری يک جرعه آب هم در دنيا نمی داد. آتش دوزخ دو چشم را لمس نمی کند: چشمی که از خوف و خشيت الله بگريد؛ و چشمی که برای نگهبانی در راه الله بيدار بماند. هر امتی فتنه و آزمونی دارد؛ آزمون امت من، مال و ثروت دنياست. همهٔ امت من مورد عفو هستند جز مُجاهِران هيچیک از شما نميرد، مگر اينکه به الله - عز وجل - گمان نيک داشته باشد. اگر به اندازه ی کوه احد طلا داشته باشم، این باعث خوشحالی من خواهد بود که سه شب بر من نگذرد مگر اینکه چيزی از آن نزدم باقی نماند جز آنچه برای پرداخت بدهی نگه می دارم. دنيا در برابر آخرت به مانند اين است که يکی از شما انگشتش را در آبِ دريا فروبَرَد و آنگاه بنگرد انگشتش با چه مقدار از آب دريا بازمی گردد. از جمله مواردی که در مورد آنها بر شما می ترسم، اين است که پس از من دروازه های زرق و برق دنيا بر شما گشوده شود. هرکس يك جفت از يك چيز (مانند دو درهم يا دو اسب يا دو شتر و امثالِ آن) انفاق کند، از دروازه های بهشت ندا داده می شود: ای بنده ی الله، اين نتيجه ی کار خير است. هرکس اهل نماز باشد، از دروازه ی نماز و هرکس اهل صدقه باشد، از دروازه ی صدقه و هرکس اهل جهاد باشد، از دروازه ی جهاد فرا خوانده می شود. آسان ترين عذابِ دوزخيان در روز قيامت، عذابِ مردی است که دو اخگر در فرورفتگی کفِ پاهايش گذاشته می شود که بر اثر آن مغزِ سَرَش به جوش می آيد و با اينکه عذابش از همه سبک تر است، تصور نمی کند عذابِ کسی سخت تر از عذاب او باشد. سه چيز مُرده را همراهی می کند: خانواده، مال و عمل او. دو تا از آنها بازمی گردند و يکی با او می ماند: خانواده و مالش برمی گردند و عملش با او می ماند. در دنيا زهد و پارسايی پيشه کن تا الله تو را دوست بدارد و به آنچه مردم دارند، چشم طمع نداشته باش، مردم تو را دوست خواهند داشت. نيکی يعنی خوش خُلقی؛ و بدی عبارت است از چيزی که در درون انسان ترديد ايجاد نمايد و دوست نداشته باشی مردم از آن اطلاع پيدا کنند. به راستی که شادمانی الله از توبه ی بنده اش، بيشتر از شادی يکی از شماست که شتر گمشده اش را در بيابان می يابد. الله عزوجل توبه ی بنده را تا زمانی که جانش به گلو نرسيده، می پذيرد. الله عزوجل دستش را در شب باز می‌کند تا گنه‌کار روز توبه نماید؛ و دستش را در روز باز می‌کند تا گنه‌کار شب توبه کند؛ تا اینکه خورشید از مغرب طلوع نماید در دنیا چنان باش که گویا غریبه یا رهگذری آيا به شما از کسی خبر بدهم که بر آتش دوزخ حرام است يا از کسی که آتش دوزخ بر او حرام می باشد؟ آتش دوزخ بر هر مسلمانِ خوش برخورد، باوقار، نرم خو و آسان گير حرام است. هرکس ترس و نگرانی داشته باشد، ابتدای شب حرکتش را آغاز می کند و کسی که ابتدای شب حرکت کند، به مقصد می رسد. آگاه باشيد که کالای الله، ارزنده و گران بهاست؛ آگاه باشيد که کالای الله بهشت است. آتش برخی از دوزخيان را تا دو قوزک پاهای شان فرا می گيرد و عده ای را تا زانوهای شان و گروهی را تا کمرهای شان و برخی را تا شانه های شان. بسياری از مردم درباره ی دو نعمت زيان می بينند (و آنگونه که بايد از آنها استفاده نمی کنند): تندرستی و فراغت. ای فرزند آدم، تا وقتی که مرا بخوانی و به من اميدوار باشی، همهٔ گناهانی که از تو صادر شده می‌بخشم و [به گناهانت] اهميت نمی‌دهم روز قيامت درحالی دوزخ آورده می شود که هفتادهزار افسار دارد و با هر افساری، هفتادهزار مَلَک هستند که آن را می کِشند. نزد الله مؤمن قوی بهتر و دوست داشتنی‌تر از مؤمن ضعیف است؛ و در هر یک خیر است از رسول الله صلى الله عليه وسلم سؤال شد: چه چيزی بيش از همه مردم را واردِ بهشت می کند؟ فرمود: «تقوای الهی و خوش خلقی». و پرسيده شد: چه چيزی بيش از همه مردم را وارد دوزخ می گرداند؟ فرمود: «دهان و شرمگاه». آيا به شما خبر دهم که "عَضْه" (=دروغ و بهتان) چيست؟ همان سخن چينی و ایجاد خصومت و دشمنی از این طریق در بین مردم است. بنده ی دينار و درهم و خمیصه و خمیله (پارچه های نفيس) نابود باد. زيرا اگر به او عطا شود، خرسند می گردد و اگر عطا نشود، خشمگين و ناراحت می شود. (چنين شخصی) هلاك و سرنگون باد (تا جايی كه) اگر خاری به پايش خلد، كسی پيدا نشود آن را در آورد. سه گروه وارد بهشت نمی شوند: شرابخوار و کسی که پیوند خويشاوندی را قطع می کند و تصديق کننده ی سحر. بزودی بهترين ثروت و دارايیِ مسلمان، گوسفندانش خواهند بود که به دنبالِ آنها به قله ی کوه ها می رود. (روز قیامت) در وسط جهنم پلی را نصب می کنند که بر آن خارهایی چون خارهای سعدان است، سپس به مردم دستور می دهند تا از آن عبور کنند، برخی به سلامتی عبور می کنند و نجات می یابند؛ برخی زخمی می شوند اما در نهایت نجات می یابند، برخی نیز گرفتار شده و در جهنم واژگون می شوند. منادی ندا می‌دهد: نعمت صحت و سلامتی برای شما خواهد بود و هیچگاه بیمار نمی‌شوید؛ نعمت زندگی و حیات جاودان برای شما خواهد بود و هیچگاه نمی‌میرید؛ و نعمت جوانی همیشگی برای‌تان خواهد بود و هرگز پیر نمی‌شوید؛ و ناز و نعمت برای شما خواهد بود و هرگز طعم درد و رنج را نخواهید چشید الله متعال خطاب به بهشتيان می‌فرمايد: ای بهشتيان؟ آنان می‌گويند: گوش به فرمانیم ای پروردگار ما، آماده‌ی خدمتيم. پس می‌فرمايد: آيا راضی هستيد؟ می‌گويند: چرا راضی نباشيم درحالی‌که تو به ما چیزهایی ارزانی داشته‌ای که به هيچ‌يک از مخلوقاتت عنايت نکرده‌ای؟ وقتی بهشتیان وارد بهشت شوند، الله تبارک وتعالی می‌فرماید: می‌خواهید چیزی به نعمت‌های‌تان بیفزایم؟ مومن در بهشت خيمه ای از يک مروايد ميان تهی دارد که طولش در آسمان، شصت ميل است و مومن در آن، همسرانی دارد که نزد همه ی آنها می رود و - به سبب بزرگی محلی که در اختيار مومن می باشد - آن زنان يکديگر را نمی بينند. بهشتيان صاحبان غرفه هایی را که بالاتر از آنان قرار دارند، مانند ستاره ای درخشان می بينند که در دوردست، در کرانه ای از شرق يا غرب آسمان سوسو می زند و اين به خاطر تفاضلی است که در ميان آنها وجود دارد. جایی به اندازه يک كمان در بهشت، از آنچه خورشيد بر آن طلوع و غروب می كند بهتر است. نصيب آدمی زاد از زنا نوشته شده است که ناگزير به آن دچار می شود: زنای چشم، نگاه کردن و زنای گوش، گوش دادن و زنای زبان، سخن گفتن و زنای دست، گرفتن و زنای پا، گام برداشتن می باشد؛ و قلب - به سوی حرام - ميل و آزرو می کند و اين شرمگاه است که آن را تصديق يا تکذيب می نمايد. دو گروه از دوزخيان هستند که آنها را نديده‌ام: گروهی که تازيانه‌هايی چون دُم گاو با خود دارند و با آن مردم را می‌زنند. و زنانِ پوشیده و در عین حال لختی [از راه درست و از مسير اطاعت پروردگار] منحرف هستند و ديگران را نيز به انحراف و فتنه می‌کشانند زنگ، از آوازهای شيطان است. «ای گروه زنان، صدقه دهيد، زيرا شما را بيشترين اهل دوزخ ديدم». پرسيدند: چرا ای رسول خدا؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «بخاطر اينكه زیاد نفرين می كنيد و از شوهران تان نافرمانی نموده و ناسپاسی می كنيد و هيچ ناقص عقل و دينی نمی تواند مانند شما، مردان عاقل را فريب بدهد. من آخرين فرد دوزخی را که از دوزخ بيرون می آيد و آخرين فرد بهشتی را که وارد بهشت می شود، می شناسم؛ مردی است که بر روی زمين می خزد و از دوزخ بيرون می آيد. الله - عز وجل - به او می فرمايد: برو و واردِ بهشت شو. او به سوی بهشت می رود و تصور می کند که بهشت پُر است. پس باز می گردد و می گويد: پروردگارا، بهشت را پُر يافتم. «آيا برای ديدن خورشيد نیم روز، در يک روز آفتابی دچار مشکل می شوید؟» گفتند: خیر. فرمود: «آيا برای ديدن ماه شب چهارده در یک شب صاف و بدون ابر دچار مشکل می شوید؟». شما برای رسيدن به فرمانروايی و رياست تلاش می كنيد ولی روز قيامت باعث پشيمانی شما خواهد شد. رياست، شير دهنده ی خوبی است (لذات زيادی دارد) اما جدا شدن بدی دارد. قیامت برپا نمی‌شود تا آنکه مردی از کنار قبر مرد دیگری بگذرد و بگوید: ای کاش به جای او بودم مرگ را در شکل و شمایل قوچی املح (سفید و سیاه) می‌آورند آتش (در درسترس) شما یک بخش از هفتاد بخش آتش دوزخ است علم نیاموزید تا با آن به عالمان فخر بفروشید و با سفیهان جدل کنید الله، راه راست و مستقیمی را مثال زده هرگاه کسانی را دیدید که پی‌گیر متشابه آن هستند، آنان همان کسانی هستند که الله از آنان نام برده، پس از آنان برحذر باشید مردی نیست که گناهی مرتکب شود، سپس برخیزد و وضو بگیرد، آنگاه نماز بگزارد و پس از آن از الله آمرزش بخواهد، مگر آنکه الله او را می‌بخشد آنگاه قطعاً در آن روز، از [تمام] نعمت‌ها بازخواست خواهید شد چهار [خصلت] است که اگر در کسی باشد منافقی خالص است و هرکس خصلتی از آن در وی باشد، خصلتی از نفاق در اوست تا آنکه ترکش کند: چون سخن گوید دروغ گوید و چون پیمان ببندد پیمان شکند و چون وعده دهد خلاف وعده کند و چون دشمنی کند از حد به در رود و حق کشی کند بنده ام بر من پيشی گرفت، پس بهشت را بر او حرام نمودم. زمانی فرا می رسد که شخص می خوابد و امانت داری از قلب او برداشته می شود؛ به گونه ای که تنها اثر اندکی از امانت داری در قلبش می ماند و چون دوباره می خوابد، امانت داری به کلی از قلب او برداشته می شود و اثر آن تنها همانند يک تاول باقی می ماند. من تو را به خاطر الله دوست دارم. وی پاسخ داد: ذاتی که مرا به خاطر او دوست داری، تو را دوست بدارد. احترام و گرامی داشتِ پيرمرد مسلمان و حافظ و عالِم قرآن که در آن زياده روی يا کوتاهی نکند و نيز احترام حاکم و صاحب قدرتِ عادل، بخشی از بزرگ داشت و تعظيم الله متعال است. کسی که بر کودکان ما رحم نکند و حق و احترام بزرگان ما را نشناسد، از ما نيست. من فرستاده ی الله به سوی تو هستم تا به تو خبر دهم که الله تو را دوست دارد؛ همان گونه که تو آن شخص را به خاطر الله دوست داری. مسکين (بينوا)، کسی نيست که يک يا دو دانه ی خرما و يک يا دو لقمه او را (از درب خانه ها) برمی گرداند؛ در حقيقت مسکين کسی است که مناعت دارد (و گدايی نمی کند). به بهشت سر زدم و ديدم که بيشتر بهشتيان فقرا هستند؛ و به دوزخ سر زدم، ديدم که بيشتر دوزخيان را زنان تشکیل می دهند. بهشت و دوزخ با هم بگومگو کردند؛ دوزخ گفت: ستمگران و مستکبران در من جای دارند. و بهشت گفت: مردم مستضعف و مستمند در من جای دارند. شما مرتکب اعمالی می شويد که در نظرتان باريک تر از مو می باشد. - يعنی در نظر شما ناچيز و بی اهميت است؛ - حال آنکه ما در زمان رسول الله صلى الله عليه وسلم آنها را جزو گناهان نابودکننده می شمرديم. هرگاه الله متعال برای بنده اش اراده ی خير کند، عقوبت يا نتيجه ی اعمال بدش را در دنيا به تعجيل می اندازد و اگر نسبت به بنده اش اراده ی بد نمايد، او را در گناهش رها می کند تا در روز قيامت به حسابش برسد. مگر غير از اين است كه شما بخاطر ضعیفان و مساكين تان، ياری می شويد و روزی می خوريد. الله عز وجل می فرمايد: کسانی که به خاطر عظمت من (در راستای اطاعت و بندگی) با يکديگر دوستی و محبت می کنند، منبرهايی از نور دارند که پيامبران و شهيدان به آنان غبطه می خورند. ای رسول خدا، به من بگوييد: اگر کسی می خواست مال مرا - به زور - بگيرد، چه کنم؟ فرمود: «مال خود را به او نده». دنيا، زندان مؤمن و بهشتِ کافر است. زهد و پارسایی اهل صفه و عموم صحابه در دنیا مردی زنی را بوسيد و سپس نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم آمد و ماجرا را گفت (و اظهار ندامت کرد). پس الله متعال اين آيه را نازل فرمود: «وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ»: «و در دو طرف روز [= آغاز و پایان روز] و ساعاتی از شب، نماز بگزار. بی تردید، نیکی ها بدی ها را از بین می برد». مردی نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم آمد و گفت: ای رسول خدا، گناهی انجام داده و سزاوار حد (مجازات شرعی) شده ام؛ آن را بر من اجرا کن. از دنيا به شکل گسترده ای برخوردار شديم؛ لذا از اين می ترسيم که مبادا پاداش نيکی های خود را زودتر (در دنيا) دريافت کرده باشيم. ای حکيم، اين مالِ دنيا دلچسب و شيرين است. هرکس آن را سخاوتمندانه - و بدون طمع - دريافت کند، برايش بابرکت خواهد بود؛ و هرکس از روی حرص و طمع آن را به دست بياورد، برايش برکتی نخواهد داشت. - چنين شخصی - مانندِ کسی خواهد بود که می خورد، اما سير نمی شود. و دستِ بالا (بخشنده) از دستِ پايين (گيرنده) بهتر است. بر دروازه ی بهشت ايستادم؛ بيشترِ کسانی که واردِ بهشت می شدند، فقيران و مستمندان بودند و ثروتمندانِ بهشتی را نگه داشته و هنوز اجازه ی ورود نداده بودند. گمان می کنم شنيده ايد ابوعبيده چيزی از بحرين آورده است. يا الله، زندگی (حقیقی) جز زندگی آخرت نیست. بدانید که دنيا و آنچه در آن است، نفرين شده است؛ جز ذکر الله متعال و آنچه مانند آن است - يعنی هر عمل نيکی که مانند ذکر خداست - و عالم و کسی که به کسب علم و دانش، مشغول است (دانش آموز). اگر تمام زمين آکنده از مردانی مانند آن باشد، اين مرد از همه ی آنان بهتر است. اگر مؤمن از مجازاتی آگاه بود که نزد الله است، هيچکس در بهشت طمع نمی کرد و اگر کافر از رحمتی آگاه بود که نزد الله است، هيچکس از بهشت پروردگار نااميد نمی شد. به الله سوگند، دنيا نزد الله از اين مردار نزد شما، بی ارزش تر و پست تر است. چه کسی برای من ضمانت می کند از مردم چيزی نخواهد و من در مقابل، بهشت را برای او ضمانت کنم؟ هرکس به الله به عنوان پروردگار و به اسلام به عنوان دين و به محمد به عنوان پيامبر راضی باشد، بهشت بر او واجب است. در حال تعمير کَپَر خود بوديم که رسول الله صلى الله عليه وسلم از کنارِ ما گذشت. وقتی به معراج رفتم از كنار گروهی گذشتم كه ناخن های مسی داشتند كه چهره ها و سينه های شان را با آن می خراشيدند؛ گفتم: ای جبريل، اينها چه كسانی هستند؟ گفت: اينان كسانی هستند كه گوشت مردم را می خورند و دست روی عزت و آبروی مردم می گذارند. رسول الله صلى الله عليه وسلم را ديدم که تمام روز را درحالی سپری می کرد که از گرسنگی به خود می پيچيد و حتی خرمای نامرغوبی هم نمی يافت که با آن شکمش را سير کند. ترغیب و تشویق به نعمت های بهشت و ترهیب و ترساندن از عذاب دردناک دوزخ بدانید که مردانی در مدينه هستند که شما هيچ مسيری را نپيموديد و هيچ گردنه و راهی را پشت سر نگذاشتيد، مگر آنکه با شما بودند؛ بيماری آنان را از همراهی با شما بازداشت. الله - عز وجل - از کسانی که به زنجير بسته می شوند و وارد بهشت می گردند، تعجب می کند. اگر انسان يک دره ی پر از طلا داشته باشد، دوست دارد که صاحب دو دره ی طلا باشد و فقط خاک است که دهان انسان را پُر می كند؛ و هرکس توبه نمايد، الله توبه اش را می پذيرد. در امت های پيش از شما مردمانی بودند که به آنها الهام می شد و اگر در امت من يک نفر اين چنين باشد، او عمر است. به کسانی بنگرید که از نگاه امکانات دنیوی در مرتبه ی پایین تری از شما قرار دارند و متوجه کسانی نباشید که از امکانات بیشتری نسبت به شما برخوردارند؛ زيرا اين کار باعث می شود نعمت هايی را که الله متعال در اختیار شما قرار داده، حقير و ناچيز نشماريد. همانا الله به من وحی نمود که نسبت به يکديگر فروتن باشيد تا هيچکس به ديگری فخر نفروشد و ستم و گردنکشی روا ندارد. «از گوسفند چه باقی مانده است؟» عايشه رضی الله عنها پاسخ داد: فقط دستِ آن مانده است - و بقيه را صدقه دادم -. این بود که رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «همه اش مانده است، جز دستِ آن». کسی که اسلام آورده و روزی اش کفافِ زندگی اش را می کند و الله متعال او را به آنچه به وی بخشيده، قانع کرده است، رستگار می باشد. هریک از شما که از امنيت روانی (جانی) و سلامتِ جسمی برخوردار است و خوراک روزانه اش نزد او يافت می شود، گويا از تمام دنيا برخوردار است. سه گروه هستند که الله متعال با آنها سخن نمی گوید و پاک شان نمی کند و عذاب دردناکی برای آنان خواهد بود: پير زناکار، تهی دست متکبر و مردی که سوگند خوردن به الله کالای او می باشد: چيزی خرید و فروش نمی کند، مگر اينکه قسم می خورد. ابوبکر صديق رضی الله عنه غلامی داشت که کار می کرد و بخشی از درآمدِ روزانه اش را برای ابوبکر می آورد و ابوبکر از آن می خورد. هيچ شتری نمی توانست از شترِ رسول الله صلى الله عليه وسلم که عضباء نام داشت، سبقت بگيرد. هرگاه الله متعال بخواهد بر قومی عذاب نازل کند، عذاب همه ی آنها را دربرمی گیرد، سپس هریک بر اساس اعمالش حشر می شود. بر حذر داشتن از مشغول شدن به دنیا و غافل شدن از امور آخرت اين انسان است و اين اجلِ اوست؛ در اين ميان که انسان به زندگی و آرزوهایش سرگرم است، ناگهان خطّ نزديک تر - يعنی مرگش - فرا می رسد. سيحون و جيحون و فرات و نيل همه از جوی های بهشت است. بهشت و دوزخ با يکديگر مجادله کردند؛ پس دوزخ گفت: من به جباران و متکبران اختصاص داده شده ام. و بهشت گفت: مرا چه شده که فقط افراد ضعيف و حقير و ساده، وارد من می شوند؟ دو باغ وجود دارد كه ظروف و هر چه در آنهاست، از جنس نقره هستند. و دو باغ ديگر وجود دارد كه ظروف و هر چه در آنهاست، از جنس طلا می باشند؛ و در بهشت عدن بين مردم و نگاه کردن آنها به پروردگارشان چیزی جز ردای كبريايی بر صورتش وجود ندارد. کمترين جايگاه يکی از شما در بهشت، چنان است که - پروردگار - به او می فرمايد: آرزو کن و او آرزوها می کند؛ می فرمايد: آيا آرزو کردی؟ و او پاسخ می دهد: بله. - پروردگار - به او می فرمايد: هرچه تمنا کردی و همانندِ آن، به تو داده می شود. در بهشت، درختی است که يک سوارکار، سوار بر اسبی نجيب، پرورش يافته و تندرو، صد سال در زير آن می تازد؛ اما نمی تواند اين مسافت را به پايان برساند. در بهشت، بازار - يا محلی برای گردهمایی بهشتيان - است که هر جمعه در آن جمع می شوند. رسول الله صلى الله عليه وسلم به احد رفت و پس از گذشتِ هشت سال از جریان احد، برای کُشته های اُحُد دعا کرد؛ مانند کسی که از زنده ها و مرده ها خداحافظی می کند. هیچ مسلمانی نیست که سه فرزندِ نابالغش بميرند، مگر اینکه الله متعال به لطف رحمت خويش بر فرزندانِ آن شخص، او را وارد بهشت می گرداند. نخستين کسی که روز قيامت درباره ی او قضاوت می شود، مردی است که شهيد شده است؛ او را می آورند و الله متعال نعمت هايش را به او يادآوری می کند و او هم آنها را می شناسد (و به آنها اعتراف می کند. الله) می فرمايد: در برابر اين همه نعمت چه کردی؟ می گويد: در راه تو جنگيدم تا اينکه شهيد شدم. از رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ دربارهٔ نگاه ناگهانی پرسیدم، پس مرا امر نمود تا نگاهم را برگردانم الله متعال می فرمايد: برای بندگان نيکم، نعمت هایی (در بهشت) فراهم کرده ام که هيچ چشمی نديده، هيچ گوشی نشنيده و به قلب هيچ انسانی خطور نکرده است؛ اگر می خواهيد، اين آيه را بخوانيد: «فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَا أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ» [سجده:17] «هيچکس نمی داند چه پاداش های ارزشمندی که روشنی بخش چشم ها (و مايه ی شادمانی) است، برای آنان به پاس کردارشان نهفته شده است». بیشترین چیزی که از آن در مورد شما می ترسم، مردی است كه قرآن را می خواند و تازگی و درخشندگی قرآن بر او مشاهده می شود و رنگ و بوی دفاع از اسلام را بخود گرفته است، آنگاه قرآن را چنانکه خدا می داند تغییر می دهد و آن را ترک گفته و پشت سر می اندازد، بر همسايه اش شمشير می كشد و او را متهم به شرک می كند. قبر اولین منزل از منازل آخرت می باشد، اگر کسی از آن نجات یابد، نجات یافتن از منزل بعدی آسان تر است و هرکس از آن نجات نیابد، نجات یافتنش از منزل بعدی دشوارتر از آن است. زنی به خاطر گربه ای که آن را زندانی کرده بود تا اینکه (گربه) مرد، عذاب داده شد و به اين سبب وارد دوزخ گرديد. (چون وقتی گربه را زندانی کرد) نه به او آب داد و نه غذا و نه آزادش کرد که از جانوران زمين - شکار کند و - بخورد. سرکش ترین مردم در برابر الله سه دسته هستند: آنکه کسی را در حرم الهی بکشد، آنکه کسی را به جای قاتل بکشد و آنکه کسی را به سبب دشمنی دوران جاهلیت بکشد. از عمل زشت و پلید زنا دوری کنید که الله متعال از آن نهی کرده است؛ و هرکس مرتکب آن شد، باید آن را چنان بپوشاند که الله متعال پوشانده است و به سوی الله توبه کند که اگر گناه کسی برای ما (حکام) آشکار گشت، (حکم) کتاب الله را بر او اقامه می کنیم. لعنت الله بر دزدی که تخم مرغ می دزدد و دستش قطع می شود و ريسمان می دزدد و دستش بريده می شود. الله متعال می فرماید: محبت من برای کسانی که به خاطر من با يکديگر دوستی و همنشينی می کنند و به خاطر من به ملاقات هم می روند و به خاطر من، به يکديگر بذل و بخشش می نمايند، واجب شده است. اما بعد؛ به الله سوگند، من از اين اموال به برخی از مردم می دهم و به برخی هم نمی دهم؛ اما نزد من کسانی که سهمی به آنها نداده ام، از کسانی که سهمی به آنها داده ام، محبوب ترند. در ميان امت های پيش از شما شخصی بود که نود و نُه نفر را کشته بود؛ آنگاه به جستجوی داناترين فرد آن سرزمين پرداخت؛ راهبی را به او نشان دادند. نزد وی رفت و گفت: نود و نه نفر را کشته است. آيا راهی برای توبه دارد؟ راهب پاسخ داد: «خير». پس او را هم کشت. در هيچ غزوه ای جز غزوه ی تبوک، از همراهی با رسول الله صلى الله عليه وسلم تخلف نکردم؛ البته در غزوه ی بدر نيز شرکت نداشتم. و هيچيک از کسانی که در بدر حضور نداشتند، سرزنش نشدند. مردم مانند معادن طلا و نقره هستند؛ آنان كه در جاهليت بهترين مردم بودند، در اسلام نيز بهترين مردم هستند، البته به شرطی که شناخت و دانش دينی داشته باشند. و ارواح مانند سپاهيان و دسته های گوناگون يک سپاه هستند؛ آنها که يکديگر را بشناسند (و ويژگی های يکسانی داشته باشند)، با هم الفت می گيرند و آنها که يکديگر را نشناسند، از هم دور می شوند و با هم اُنس نمی گيرند. وقتی روز قيامت فرا می رسد، الله متعال به هر مسلمانی يک يهودی يا نصرانی می دهد و می فرمايد: اين عوض و بلاگردان تو از آتش دوزخ است. هر مالی که به يکی از بندگانم عنايت کرده ام، حلال است. همانا من همه ی بندگانم را مسلمان و بر راه راست آفريدم؛ اما شيطان ها نزد آنها آمده و آنان را از دين شان منحرف می کنند. من بر امتم از دو چیز می ترسم: قرآن و شیر؛ اما در رابطه با شیر (مردم) به چراگاه ها رفته و به دنبال لذت های خود می افتند و نمازها را ترک می گویند؛ و اما در رابطه با قرآن، منافقان آن را فرا گرفته تا به وسیله ی آن با مؤمنان مجادله نمایند. ذکر نعمت و عذاب قبر در حدیث براء بن عازب رضی الله عنهما هرکس الله متعال او را از شرّ پاره گوشت ميان دو فکش و همچنین از شرّ پاره گوشت ميان دو پايش حفاظت کند، وارد بهشت می شود. بهشت و دوزخ با هم گفتگو کرده و هریک دلایل خود را ارائه داد؛ بهشت گفت: ضعیفان و فقیران وارد من می شوند؛ و دوزخ گفت: ستمگران و مستکبران وارد من می شوند. آنگاه الله متعال به دوزخ فرمود: تو عذاب من هستی که به وسیله ی تو از هر که بخواهم انتقام می گیرم؛ و به بهشت فرمود: تو رحمت من هستی که به وسیله ی تو به هرکس بخواهم رحم می کند. سوگند به ذاتی که جان محمد در دست اوست، من اميدوارم که شما نصف بهشتيان باشيد؛ زيرا کسی جز مسلمان وارد بهشت نمی شود. شما نسبت به مشرکان، مانند موی سفيدی در پوست گاوی سياه هستيد؛ يا مانندِ مويی سياه در پوست گاوی سرخ موی. بهشتيان، غرفه های - ساير بهشتيان - را در بهشت، آن گونه می بينند که شما ستارگان را در آسمان مشاهده می کنيد.