آيا بزرگترين گناهان كبيره را به شما معرفى كنم؟ هرگاه کسی برادر (مسلمان اش) را دوست داشته باشد، پس به او خبر دهد كه او را دوست دارد. از هفت گناه هلاک كننده دورى كنيد، گفتند: يا رسول الله، كدامها هستند؟ فرمودند: "شرک ورزيدن به الله متعال، سحر، قتل نفسى كه الله متعال آن را حرام كرده مگر با حق آن، رباخوارى، خوردن مال يتيم، فرار كردن هنگام نبرد در جهاد مسلحانه، و تهمت زدن به زنان مؤمن پاكدامن بى گناه. الله مردى را بيامرزد كه در هنگام خريد و فروش، و در هنگام طلب بدهى، آسان گير باشد. مردى بود كه به مردم قرض مى داد، و به خدمتکار خود مى گفت: اگر پيش كسى رفتى و تنگدست بود، آن را ببخش، شايد الله ما را ببخشد، پس هنگامى كه با الله ملاقات كرد او را بخشيد. مردى به پيامبر - صلى الله عليه و سلم - گفتند: من را نصيحت كنيد، فرمودند: خشمگين مشو، آن مرد چندين بار طلب درخواست خود را تكرار كرد، فرمودند: خشمگين مشو. عدالتگران در (روز قيامت) نزد الله بر روى منبرهايى از نور قرار دارند، كسانى كه در حكمشان و با اهلشان و با رعيت عدالت را رعايت مى كنند. از گمان بردن پرهيز كنيد، چونكه گمان بردن دورغ ترين سخن است. هيچ کار نيکی را کوچک و ناچيز مپندار؛ حتی اينکه گشاده رو با برادرت ملاقات کنی. توانمند ( پهلوان ) آنيست كه نيرومندان را بر زمين بيفكند؛ بلكه توانمند ( پهلوان ) كسى است كه بتواند در هنگام خشم خود را كنترل كند. هر كسى (مردم را) به خيرى راهنمايى كرد، پاداشى مانند پاداش انجام دهنده ی آن را دارد. سخن چين وارد بهشت نمى شود. هر كسى كه به الله و روز قيامت ايمان دارد، پس خير بگويد يا ساكت شود، و هر كسى كه به الله و روز قيامت ايمان دارد، پس همسایه اش را گرامی دارد، و هر كسى كه به الله و روز قيامت ايمان دارد، پس مهمانش را گرامی دارد. هر كسى كه به مردم رحم نمى كند، الله نيز به او رحم نمى كند. منفورترین اشخاص در نزد الله متعال، كينه توزترين خصومتگران (شخص ستيزه جو و لجوج) مى باشند. بیشترین عاملی که سبب ورود به بهشت می باشد، تقوای الهی و اخلاق نیکو است. شرم و حيا از ايمان است. هرکس از آبروی برادرش دفاع کند، الله متعال در روز قيامت آتش دوزخ را از او دور می گرداند. الله متعال بنده ی پرهيزگارِ بی نیازِ گمنام را دوست دارد. كاملترين مؤمنان از لحاظ ايمانى، بهترين آنان از لحاظ اخلاقى مى باشد، و برگزیده ترين شما كسى است كه با زنانتان بهترين (اخلاق) را داشته باشيد. همانا نرمى و لطافت در هر چيزى كه باشد بر آن برترى مى بخشد، و از هر چيزى كه گرفته شود ارزش آن را پايين مى آورد. همانا مؤمن با اخلاق نيكويش به مقام و منزلت روزه دار شب زنده دار مى رسد. همانا بهترين شما نيک رفتارترين شماست. همانا الله متعال به ستمگر مهلت مى دهد، اما هنگامى كه او را مؤاخذه كرد، هرگز رهايش نمى كند. آسان بگيريد و سختگير نباشيد، و مژده بدهيد و متنفر كننده نباشيد. كسانى كه مهربان هستند، الله مهربان به آنان رحم خواهد كرد، به اهل زمين رحم كنيد، آنكه در آسمان است به شما رحم خواهد كرد. رسول الله - صلی الله علیه و سلم - از تراشيدن برخى از موهاى سر و گذاشتن برخى ديگر، نهى كرده است. ما از تکلف (خودنمايى) كردن نهى شديم. رسول الله صلی الله علیه وسلم از کنار دو قبر می گذشتند که فرمودند: «أَمَا إِنَّهُمَا لَيُعَذَّبَانِ، وَمَا يُعَذَّبَانِ فِي كَبِيرٍ، أَمَّا أَحَدُهُمَا: فَكَانَ لاَ يَسْتَتِرُ مِنْ البَوْل، وَأَمَّا الآخَرُ: فَكَانَ يَمْشِي بِالنَّمِيمَةِ»: «آن دو عذاب می شوند به خاطر گناهی كه آن را بزرگ نمی دانستند؛ یکی از آنها به دلیل عدم پرهیز از ادرار و دیگری به سبب سخن چینی عذاب می شود». من کلمه ای می دانم که اگر آن را بگويد، خشمش فرو می نشيند. اگر بگويد: أَعْوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ، خشمش برطرف می شود. هیچ بنده ای (عيبِ) بنده ای را نمی پوشاند مگر اینکه الله متعال در قيامت (عيوب و گناهان) او را می پوشاند. الله رحمت را به صد قسمت تقسيم کرده است؛ نود و نُه بخش آن را نزد خود نگه داشته و يک بخش را به زمين فرستاده است و به خاطر همين يک بخش است که مخلوقات با يکديگر مهربان هستند (به هم رحم می کنند)؛ به گونه ای که جانور، سُم خود را بالا می گيرد تا مبادا به بچه اش آسيبی برسد. هرجا که بودی تقوای الهی را داشته باش و پس از هر بدی، نيکی کن تا آن بدی را از ميان ببرد و با مردم با اخلاق نيکو رفتار کن. نيکی يعنی خوش خُلقی؛ و بدی عبارت است از چيزی که در درون انسان ترديد ايجاد نمايد و دوست نداشته باشی مردم از آن اطلاع پيدا کنند. يکی از سخنانی که مردم از پيامبران گذشته دريافته اند، اين است که: اگر حيا نداری، هر عملی که می خواهی انجام بده. هرکس از نرم خویی محروم شود، از همه ی نيکی ها محروم می گردد. ظلم و ستم، تاريکی های فراوانی را در روز قيامت به دنبال خواهد داشت. دشنام دادن به مسلمان فسق و جنگیدن با او کفر است. و هرکس با حاکمی بيعت کرد و با دست و دلِ خويش با او پيمان بست، بايد هرچه می تواند از او اطاعت کند و اگر کسی بر سرِ قدرت با حاکم نزاع کرد، گردنش را بزنيد. مومن طعنه زن، لعنت كننده، بددهن و بدرفتار (و بی شرم) نيست. «يکی از گناهان کبيره اين است که شخصی به پدر و مادرش دشنام دهد». گفته شد: ای رسول خدا، آیا کسی به پدر و مادرش دشنام می دهد؟ فرمود: «بله؛ به پدر کسی دشنام می دهد و او نيز در مقابل به پدرش دشنام می دهد، به مادر کسی دشنام می دهد و او در مقابل به مادرش دشنام می دهد». هرکس به سخن ديگران گوش دهد و آنان راضی نباشند، روز قيامت در گوش هايش سُرب گداخته می ريزند. کسانی که کارشان لعن و نفرین است، نه در روز قیامت از شفاعت کنندگان هستند و نه از گواهان. صداقت و راستگویی را پیشه ی خود کنید چراکه صداقت و راستی به سوی نیکی هدایت می کند و نیکی به سوی بهشت. وای به حال کسی که در سخن گفتن دروغ می گوید تا دیگران را بخنداند؛ وای به حال او، وای به حال او. ای رسول خدا، برترین مردم کیست؟ از ظلم و ستم بپرهيزيد؛ زيرا ظلم و ستم، تاريکی های فراوانی در روز قيامت در پی خواهد داشت. و از بُخل و آز دوری کنيد؛ زيرا امت های پيش از شما را به هلاکت و نابودی رساند و آنان را وادار نمود که خونِ يکديگر را بريزند و حرمتِ ناموس و اموال و آبروی يکديگر را بشکنند. من برای کسی که خصومت و قيل و قال را ترک نمايد، خانه ای در کناره های بهشت ضمانت می کنم؛ هرچند حق با او باشد. از رسول الله صلى الله عليه وسلم سؤال شد: چه چيزی بيش از همه مردم را واردِ بهشت می کند؟ فرمود: «تقوای الهی و خوش خلقی». و پرسيده شد: چه چيزی بيش از همه مردم را وارد دوزخ می گرداند؟ فرمود: «دهان و شرمگاه». سه نفر هستند که الله روز قيامت با آنها سخن نمی گويد، آنها را پاکيزه نمی گرداند و به آنها نظر رحمت نمی کند. هرکس به اندازه ی ذره ای کبر در قلب داشته باشد، وارد بهشت نمی شود. آيا می دانيد مفلس کيست؟ هرکس حديثی از من بازگو کند که می داند دروغ است، او خود يکی از دروغ گويان می باشد. اگر در پیِ آشکار کردن عيوب و مسايل پنهان مسلمانان برآيی، آنان را فاسد می کنی يا نزديک است که ايشان را به فساد بکشانی. هرکس همسرِ کسی يا برده ی او را فريب دهد، از ما نيست. هرکس يکسال با برادر مسلمانش قهر کند، مانند ريختن خون اوست. شيطان از اينکه نمازگزاران شبه جزيره ی عرب او را عبادت کنند، نا اميد شده است؛ ولی برای ایجاد فتنه و فساد و آشوب در ميان آنها می کوشد. هیچ مردی نبايد به عورتِ مرد ديگری نگاه کند و زن نيز نبايد به عورت زنی ديگر بنگرد؛ دو مرد نبايد زيرِ يک پارچه - يا در يک بستر - قرار گيرند و دو زن نيز نبايد زير يک پارچه قرار گيرند (يا در يک بستر بخوابند و بدن شان با هم در تماس قرار بگیرد). مسلمان كسی است كه ساير مسلمانان از دست و زبان او در امان باشند. و مهاجر كسی است كه از آنچه الله منع كرده، دوری نمايد. وقتی الله عزوجل (در روز قيامت) همه ی بندگان را جمع می کند، برای هر خيانتکاری پرچمی بر افراشته می شود و گفته می شود: اين خيانت فلانی پسر فلانی است. احترام و گرامی داشتِ پيرمرد مسلمان و حافظ و عالِم قرآن که در آن زياده روی يا کوتاهی نکند و نيز احترام حاکم و صاحب قدرتِ عادل، بخشی از بزرگ داشت و تعظيم الله متعال است. هرکس به الله و روز قيامت ايمان دارد، باید مهمانش را گرامی بدارد و جايزه اش را بدهد. عرض کردند: ای رسول خدا، جايزه اش چيست؟ فرمود: «(پذيرايی به بهترين شکل و در حد توان در) يک شبانه روز؛ و مهمانی، سه شبانه روز است و بيش از آن، صدقه و احسانِ ميزبان نسبت به مهمانِ اوست». هر شخصی با کسی خواهد بود که او را دوست دارد. انباردار مسلمان و امينی که مأموريت خود را به درستی انجام می دهد و صدقه را با رضايت خاطر و به طور کامل، به کسی می رساند که فرمان يافته است، خود يکی از صدقه دهندگان به شمار می رود. مفلس در امت من کسی است که روز قيامت با انبوهی از (اعمال نيک، مانند) نماز و روزه و زکات حاضر می شود، ولی فلانی را دشنام داده و به آن يکی تهمت زده و مالِ اين را خورده و خونِ آن يکی را ريخته و فلانی را زده است. لذا از نيکی هايش به هريک از اينها داده می شود. هرکس خشمش را فرو ببرد، درحالی که می تواند آن را عملی سازد (يا انتقام بگيرد)، الله متعال در روز قيامت او را در انظار عمومی صدا می زند و به او اجازه می دهد هرچه از زنان زيبای بهشتی که می خواهد، برای خود برگزيند. هرکس با (سرپرستی) چنين دخترانی مورد آزمايش قرار گیرد و به ايشان نیکی کند، برای او حجاب و مانعی از آتش خواهند بود. روز قيامت الله متعال می فرمايد: کسانی که به خاطر عظمت من (و در جهت اطاعت از من) با يکديگر دوستی و محبت داشته اند، کجا هستند؟ امروز که سايه ای جز سايه ی من وجود ندارد، آنان را در سايه ی خود جای می دهم. (برای رفع نيازش) سفارش کنيد تا پاداش بيابيد. و الله آنچه دوست داشته باشد - و به روايتی: آنچه بخواهد - بر زبان پيامبرش جاری می کند. از بزرگ ترين دروغ ها، اين است که شخصی خودش را به غيرِ پدرش نسبت دهد يا مدّعیِ ديدن خوابی شود که نديده است يا سخنی را به رسول الله صلى الله عليه وسلم نسبت دهد که ایشان نگفته است. سخنی گفتی که اگر با آب دريا آميخته شود، آن را تلخ و نامطبوع می گرداند. از ميان دوستان، کسی نزد الله متعال بهتر است که برای دوستش بهتر باشد و بهترين همسايه نزد الله متعال کسی است که برای همسايه اش بهتر است. کسی که به نام الله سوگند می خورد که کارِ نيک انجام ندهد، کجاست؟ بیان حقیقت ثروتمندی و تشویق به رضایت داشتن از آنچه الله متعال تقسیم کرده است. کسی که برای ايجاد صلح و آشتی در ميان مردم، سخن مصلحت آميزی را به آنها می رساند يا سخن خوبی بر زبان می راند، دروغ گو شمرده نمی شود. انسان مؤمن از یک سوراخ دو مرتبه گزیده نمی شود. با رسول الله صلى الله عليه وسلم قدم می زدم و ايشان ردائی نجرانی دارای حاشيه ای ضخيم به تن داشت؛ که مردی باديه نشين به ایشان رسيد و ردایش را به سختی كشيد. نگو: عليک السلام؛ چون عليک السلام درود و سلامِ مردگان است. بگو: السلام عليک. اگر انسان يک دره ی پر از طلا داشته باشد، دوست دارد که صاحب دو دره ی طلا باشد و فقط خاک است که دهان انسان را پُر می كند؛ و هرکس توبه نمايد، الله توبه اش را می پذيرد. رضای خداوند در رضايت پدر و مادر است و خشم خداوند در خشم پدر و مادر. هرکس با وجودِ توانايی، از روی تواضع و فروتنی برای الله، از پوشيدن لباس خوب خودداری کند، الله متعال روز قيامت او را در انظار مردم فرا می خوانَد و به او اين اختيار را می دهد که از لباس های گرانبها و زيبای اهل ايمان، هر لباسی که می خواهد بپوشد. کسی که رحم نکند، مورد رحمت قرار نمی گيرد. مومن آیینه ی برادر مومنش می باشد. همانا الله به من وحی نمود که نسبت به يکديگر فروتن باشيد تا هيچکس به ديگری فخر نفروشد و ستم و گردنکشی روا ندارد. شما نمی توانید مردم را با اموال و دارایی که در اختیار دارید، جلب خود کنید؛ بلکه با گشاده رویی و اخلاق نیکوست که می توانید همنشینی و مصاحبت با آنها را به دست آورید. هرکس خود را بزرگ پندارد و در راه رفتنش تکبر به خرج دهد، درحالی الله متعال را ملاقات می کند که بر وی خشمگین است. توجه کنيد، گوش دهيد، همانا ساده پوشی و دوری از خوش گذرانی، از ايمان است؛ ساده پوشی و دوری از تن پروری، از ايمان است. الله مهربان و آسان گير است و نرمی و ملايمت در همه ی کارها را دوست دارد. در تو دو خصلت وجود دارد که الله متعال آنان را دوست دارد: بردباری و درنگ در کارها (سنجيده عمل کردن). خوش اخلاق ترین شما، از محبوب ترين افراد نزد من و کسانی هستند که در قیامت به من نزديک تر می باشند؛ و مبغوض ترين شما نزد من و دورترين شما از من در قيامت، افرادِ پُرحرف (ورّاج) و لاف زنی هستند که با دهانِ پُر و ژستِ افراد سخنور سخن می گويند و نيز مُتَفَيهقان. مثال بخيل و بخشنده، مانند دو مرد است که تن پوش آهنی بر تن داشته باشند و اين تن پوش، از سينه تا گلوی آنان را دربرگرفته باشد. حرام بودن کبر و خودپسندی و خودبزرگ بینی و بیان عاقبت و فرجام بد آن ای گروه مهاجران و انصار، برخی از برادران شما، مال و خويشاوندی ندارند؛ پس هريک از شما بايد دو يا سه نفر از آنها را با خود همراه و شريک بگرداند. به عیادت بیمار بروید و گرسنه را غذا دهید و اسیر را آزاد کنید. هرکس علمی را بیاموزد که تنها برای رضایت الله عز وجل فرا گرفته می شود. اين رحمتی است که الله متعال در دل بندگانش نهاده است و الله به بندگانی رحم می کند که رحم و شفقت داشته باشند. هرکس به دروغ وانمود کند از نعمتی برخوردار شده، مانند کسی است که پيراهن و شلواری دروغين به تن کرده (که اندازه اش نيست). از هيچ مسلمانی سه فرزند نمی ميرد مگر اينکه آتش او را لمس نمی کند مگر به اندازه ی تحقق سوگند الله متعال. دو نفر که به يکديگر دشنام می دهند، گناهش بر آغازگر است تا آنکه ستم ديده [يعنی نفر دوم] از حد بگذرد. مردی را نزد ابن مسعود آوردند و گفتند: اين فلانی است که ريشِ او آغشته به قطرات شراب است. ابن مسعود رضی الله عنه فرمود: «ما از تجسس و کنکاش در کار ديگران منع شده ايم؛ ولی اگر چيزی برای مان نمايان شد، به موجب آن - به مجازات شرعی يا تعزير - عمل می کنيم». برای هيچ مسلمانی جايز نيست كه بيش از سه شبانه روز با برادر مسلمانش قهر باشد؛ و هرکس بيش از سه روز قهر کند و در همین حالت بميرد، وارد دوزخ می شود. الله کسانی را که در دنيا مردم را شکنجه می کنند، عذاب می دهد. هرکس غلامی را به جُرم نکرده، حد يا سيلی بزند، کفاره اش اين است که او را آزاد کند. حرمت زنان مجاهدان بر مردان خانه نشين، مانند حرمت مادران شان است. رسول الله صلی الله علیه وسلم نه بد دهان بود و سخن زشتی می گفت و نه دشنام دهنده و ياوه گو؛ و نه در کوچه و بازار اهل هياهو؛ و بدی را با بدی جواب نمی داد، بلکه می بخشید و گذشت می کرد. هرگاه خدمتکارِ يکی از شما برايش غذا آورد، اگر او را با خود - سرِ سفره - ننشاند، لااقل يکی دو لقمه به او بدهد؛ زيرا او زحمت تهيه ی غذا را کشيده است. مردی از مردی ديگر زمينی خريد. مرد خريدار در آن زمين، كوزه ای پر از طلا يافت. اما بعد؛ به الله سوگند، من از اين اموال به برخی از مردم می دهم و به برخی هم نمی دهم؛ اما نزد من کسانی که سهمی به آنها نداده ام، از کسانی که سهمی به آنها داده ام، محبوب ترند. هرگاه مداحان را ديديد، بر صورت شان خاک بپاشيد. مردی نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمده و گفت: من بسيار خسته و نيازمندم. تأخير نمودن ثروتمند برای ادای بدهی اش، ظلم است؛ و چون يکی از شما برای دريافت طلبش به شخص توانگری حواله داده شد، بپذيرد و به او مراجعه کند. گویا هنوز عادت های جاهليت در تو وجود دارد؛ اينها برادران و خدمتکاران شما هستند که الله متعال ايشان را زيردستِ شما قرار داده است؛ پس هرکس برادرش زيردستِ اوست، بايد از همان غذايی که خود می خورَد، به او نيز بخوراند و از همان لباسی که خود می پوشد، به او نيز بپوشاند. آنها را به کاری که در توان شان نيست، مکلّف نسازيد و اگر آنان را به کاری مکلّف ساختيد، به آنها کمک کنيد. رسول الله صلى الله عليه وسلم ذکر مردی از بنی اسرائيل نمود که از فرد ديگری از بنی اسرائيل درخواست نمود هزار دينار به او قرض بدهد. «ای ابومسعود، بدان که قدرت و توان الله بر تو بیش از قدرت و توان تو بر این غلام است». گفتم: پس از اين هرگز هيچ غلامی را نمی زنم. بیشتر منافقین امت مرا قاریان آن تشکیل می دهند.