ਨਬੀ ਕਰੀਮ (ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ) ਨੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਫਰਮਾਇਆ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਭਾਈ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸੇ ਕਿ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।" (ਸਹੀਹ ਮੁਸਲਿਮ) ਸੱਤ ਵੱਡੀਆਂ ਹਲਾਕ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਚੋ ! **"ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਆਦਮੀ 'ਤੇ ਰਹਮ ਕਰੇ ਜੋ ਨਰਮੀ ਵਰਤਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵੇਚਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਖਰੀਦਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ (ਉਧਾਰ) ਵਾਪਸ ਮੰਗਦਾ ਹੈ।"** ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨੌਕਰ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ: ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਹੋਏ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਮਿਲੋ, ਤਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦਿਓ, ਸ਼ਾਇਦ ਅੱਲਾਹ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭੀ ਮਾਫ਼ ਕਰ ਦੇ। ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਹਰ ਚੀਜ਼ 'ਤੇ ਇਹਸਾਨ (ਭਲਾਈ) ਨੂੰ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕੀਤਾ ਹੈ ਗੁੱਸਾ ਨਾ ਕਰ ਬੇਸ਼ੱਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ (ਅੱਖੀ ਅਦਲ ਨਾਲ) ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਹਜ਼ੂਰ ਨੂਰ ਦੇ ਮਿੰਬਰਾਂ 'ਤੇ ਹੋਣਗੇ, ਜੋ ਰਹਿਮਾਨ (ਅੱਲਾਹ) ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਹੋਣਗੇ — ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ 'ਸੱਜੇ' ਹਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਰਮੀ ਤੋਂ ਵੰਚਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਉਹ ਭਲਾਈ ਤੋਂ ਵੰਚਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਤੁਸੀਂ ਧਾਰਣਾਂ ਤੋਂ ਬਚੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਧਾਰਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਝੂਠੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨੀਕ ਕੰਮ ਨੂੰ ਥੋੜਾ ਨਾ ਸਮਝੋ, ਚਾਹੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਹਾਸੇ ਵਾਲੇ ਚਿਹਰੇ ਨਾਲ ਮਿਲੋ। ਅਸਲ ਤਾਕਤਵਰ (ਸ਼ਦੀਦ) ਉਹ ਨਹੀਂ ਜੋ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਦੇਵੇ, ਬਲਕਿ ਅਸਲ ਤਾਕਤਵਰ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਗੁੱਸੇ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਰੱਖੇ। ਜੋ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਉਸ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੇਹਾ ਇਨਾਮ ਮਿਲੇਗਾ ਚੁਗਲੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ (ਕੱਤਾਤ) ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੋ ਕੋਈ ਅੱਲਾਹ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਦਿਨ 'ਤੇ ਇਮਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਕਰੇ ਜਾਂ ਚੁੱਪ ਰਹੇ; ਜੋ ਇਨਸਾਨਾਂ 'ਤੇ ਰਹਿਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਸ 'ਤੇ ਅੱਲਾਹ (ਅਜ਼ਜ਼ਾ ਵ ਜੱਲ) ਰਹਿਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਅੱਲਾਹ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਨਾਪਸੰਦ ਆਦਮੀ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਝਗੜਣ ਵਾਲਾ, ਹਟਧਰਮੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੰਨਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ? ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ: "ਅੱਲਾਹ ਤੋਂ ਡਰਣਾ (ਤਕਵਾ) ਅਤੇ ਚੰਗਾ ਅਖਲਾਕ ਹਿਯਾ ਇਮਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਚਾਈ ਨੂੰ ਧਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਚਾਈ ਨੇਕੀਆਂ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, **"ਜੋ ਆਪਣੇ ਭਾਈ ਦੀ ਇਜ਼ਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇਗਾ, ਅੱਲਾਹ ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਉਸਦੇ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਆਗ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਦੇਗਾ।"** (ਰਿਵਾਇਤ: ਤਿਰਮਿਧੀ) ਨਿਸ਼ਚਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੱਲਾਹ ਉਸ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪਰਹੇਜ਼ਗਾਰ ਹੋਵੇ, ਕਫ਼ਾਇਤ-ਪਸੰਦ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਲੁਕ ਕੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਮੋਮੀਨ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਖਲਾਕ, ਨੈਤਿਕਤਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰੀਆਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇ। ਨਰਮੀ ਜਿਸ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਨਰਮੀ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਭਦੜੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਮੋਮੀਨ (ਸੱਚਾ ਇਮਾਨ ਵਾਲਾ) ਆਪਣੇ ਚੰਗੇ ਅਖਲਾਕ (ਅਚ੍ਹੇ ਸੁਭਾਅ) ਰਾਹੀਂ ਰੋਜ਼ਾ ਰਖਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਦਰਜੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਉਹ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਖਲਾਕ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗੇ ਹਨ। ਅੱਲਾਹ ਜ਼ਾਲਮ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ (ਉਸਨੂੰ ਢੀਲਾ ਛੱਡਦਾ ਹੈ), ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਕੜਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਸਨੂੰ ਛੱਡਦਾ ਨਹੀਂ। ਸੌਖਾ ਬਣਾ ਦੇਵੋ, ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰੋ, ਖੁਸ਼ਖਬਰੀ ਦਿਓ, ਡਰਾਉਣਾ ਨਾ ਕਰੋ। ਰਹਮ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ 'ਤੇ ਰਹਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਰੱਬ ਰਹਮ ਕਰੇਗਾ। ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਰਹਿਮਤ ਦਿਖਾਓ, ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿਮਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਰਹਮ ਕਰੇਗਾ। ਰਸੂਲ ਅੱਲਾਹ ﷺ ਨੇ ਅਸੀਂ ਹਜ਼ਰਤ ਉਮਰ ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫ਼ਰਮਾਇਆ ਇਹ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਬ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿਸੇ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਤੌਂ ਪੇਸ਼ਾਬ ਤੋਂ ਬਚਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਚੁਗਲਖੋਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਗੱਲ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇ ਇਹ ਬੰਦਾ ਉਹ ਕਹਿ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਜੋ ਗੁੱਸਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਜੇ ਉਹ ਕਹੇ: ਅਉਜ਼ੁ ਬਿੱਲਾਹਿ ਮਿਨਸ਼ ਸ਼ੈਤਾਨਿ ਜੋ ਕੋਈ بندਾ ਇਸ ਦੁਨਿਆ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਓਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ (ਉਸ ਦੀ ਲੁਕਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ), ਤਾਂ ਅੱਲਾਹ ਤਆਲਾ ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਉਸ ਦੀ ਓਟ ਲਏਗਾ। ਮੈਂ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵਸੱਲਮ ਨੂੰ ਨੇਕੀ ਅਤੇ ਗੁਨਾਹ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:@«**“ਨੇਕੀ ਚੰਗਾ ਅਖਲਾਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਗੁਨਾਹ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਖਟਕੇ, ਅਤੇ ਤੂੰ ਇਹ ਨਾਪਸੰਦ ਕਰੇ ਕਿ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਣਣ।”** ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੋ ਲੋਕ ਪਹਿਲੀ ਨਬੂਵਤ ਤੋਂ ਸਮਝ ਪਾ ਸਕੇ ਹਨ: ਜੇ ਤੂੰ ਸ਼ਰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਜੋ ਮਨ ਚਾਹੇ ਕਰ। ਤੁਹਾਡਾ ਈਮਾਨ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਜਦ ਤੱਕ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਭਾਈ ਲਈ ਉਹੀ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਜੋ ਆਪਣੇ ਲਈ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਗਾਲਾਂ ਕੱਢਣਾ ਫਾਸਿਕੀ (ਬਦਚਲਣੀ) ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਕਰਨਾ ਕੁਫ਼ਰ ਹੈ। ਮੁਮਿਨ ਦੇ ਤਰਾਜੂ ਵਿਚ ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਸਭ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਚੀਜ਼ ਚੰਗਾ ਅਖਲਾਕ ਹੋਏਗਾ, ਅਤੇ ਬੇਸ਼ਕ ਅੱਲਾਹ ਬਦਜ਼ਬਾਨ ਤੇ ਬੇਸ਼ਰਮ (ਬਾਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ) ਨਾਲ ਨਫਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। “ਜ਼ੁਲਮ ਤੋਂ ਬਚੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ੁਲਮ ਕ਼ਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਹਨੇਰੇ ਹੋਣਗੇ। ਅਤੇ ਬੁਖਲ ਤੋਂ ਬਚੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਬੁਖਲ ਨੇ ਤੁਸੀਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹਲਾਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਦਿਵਾਲੀਆ ਕੌਣ ਹੈ?"؟ ਜੋ ਕੋਈ ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਹਦੀਸ ਬਿਆਨ ਕਰੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਝੂਠ ਸਮਝਦਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਦੋ ਝੂਠ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਸ਼ੈਤਾਨ ਨੇ ਹਾਰ ਮੰਨੀ ਹੈ ਕਿ ਅਰਬ ਦੇ ਟਾਪੂ ‘ਤੇ ਨਮਾਜ਼ੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਜਣਗੇ, ਪਰ ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਫੈਰ-ਫਸਾਦ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਇਕ ਮਰਦ ਦੂਜੇ ਮਰਦ ਦੀਆਂ ਛੁਪਾਈਆਂ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵੇਖਦਾ, ਅਤੇ ਇਕ ਔਰਤ ਦੂਜੇ ਔਰਤ ਦੀਆਂ ਛੁਪਾਈਆਂ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵੇਖਦੀ। ਮੁਸਲਮਾਨ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਹੋਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਅਤੇ ਹੱਥ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਮਹਾਜਿਰ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਅੱਲਾਹ ਨੇ ਮਨਾਹੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜੇ ਕੋਈ ਮਨ ਬਨਾਕੇ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਝੂਠ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਸਥਾਨ ਜ਼ਰੂਰ ਅੱਗ ਦੇ ਕੋਠੇ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗਾ। ਸੱਚਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਗਾਲਾਂ ਕੱਢਣ ਵਾਲਾ, ਲਾਣਤ ਮਲਾਮਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਅਸ਼ਲੀਲ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਭਦਦੇ ਸ਼ਬਦ ਕਹਿਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। **ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ (ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ, ਸ਼ੁੱਧ ਅਤੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ):** ਮਿਸਾਲ ਅਤੇ ਤਰਕ ਦੇ ਕੇ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਦਿਲ 'ਤੇ ਗਹਿਰਾ ਅਸਰ ਪਏ। **"ਜੋ ਲੋਕ ਲਾਣਤਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਕਿਯਾਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਨਾ ਤਾਂ ਗਵਾਹ ਬਣ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ੀ।"**