Hadith: **ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ (ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ, ਸ਼ੁੱਧ ਅਤੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ):** ਮਿਸਾਲ ਅਤੇ ਤਰਕ ਦੇ ਕੇ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਦਿਲ 'ਤੇ ਗਹਿਰਾ ਅਸਰ ਪਏ।

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:
«لَا تَحَاسَدُوا، وَلَا تَنَاجَشُوا، وَلَا تَبَاغَضُوا، وَلَا تَدَابَرُوا، وَلَا يَبِعْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَيْعِ بَعْضٍ، وَكُونُوا عِبَادَ اللهِ إِخْوَانًا الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ، لَا يَظْلِمُهُ وَلَا يَخْذُلُهُ، وَلَا يَحْقِرُهُ التَّقْوَى هَاهُنَا» وَيُشِيرُ إِلَى صَدْرِهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ «بِحَسْبِ امْرِئٍ مِنَ الشَّرِّ أَنْ يَحْقِرَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ، كُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ، دَمُهُ، وَمَالُهُ، وَعِرْضُهُ».
[صحيح] - [رواه مسلم] - [صحيح مسلم: 2564]

ਅਬੂ ਹੁਰੈਰਾ (ਰਜ਼ੀਅੱਲਾਹੁ ਅਨਹੁ) ਤੋਂ ਰਿਵਾਇਤ ਹੈ ਕਿ ਰਸੂਲੁੱਲਾਹ (ਸੱਲੱਲਾਹੁ ਅਲੈਹਿ ਵ ਸੱਲਮ) ਨੇ ਫਰਮਾਇਆ:
ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ (ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ, ਸ਼ੁੱਧ ਅਤੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ): ਮਿਸਾਲ ਅਤੇ ਤਰਕ ਦੇ ਕੇ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਦਿਲ 'ਤੇ ਗਹਿਰਾ ਅਸਰ ਪਏ।
[صحيح] - [رواه مسلم] - [صحيح مسلم - 2564]

Explanation

ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਮਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਸਲਮਾਨ ਭਰਾ ਨਾਲ ਭਲਾਈ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਵੱਲ ਕੁਝ ਜ਼ਰੂਰੀ ਫਰਾਇਜ਼ ਅਤੇ ਅਦਾਬ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ; ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਇਹ ਹਨ: ਪਹਿਲੀ ਨਸੀਹਤ: ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਹਿੰਸਾ ਨਾ ਕਰੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਦੀ ਨੀਮਤ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਹੋਵੇ। ਦੂਜੀ ਨਸੀਹਤ: ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਨ ਕਰੋ, ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ; ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਜਾਂ ਖਰੀਦਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇਣ ਲਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤੀਜੀ ਨਸੀਹਤ: ਨਫਰਤ ਨਾ ਕਰੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਨਫਰਤ ਦਾ ਮਤਲਬ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪਿਆਰ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹੈ; ਸਿਵਾਏ ਉਸ ਨਫਰਤ ਦੇ ਜੋ ਅੱਲਾਹ ਵਾਸਤੇ ਹੋਵੇ, ਜੋ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਚੌਥੀ ਨਸੀਹਤ: ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਦੂਰ ਦੂਰੀ ਨਾ ਰੱਖੋ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਪਿੱਠ ਫੇਰ ਦੇਵੇ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਕੇ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਵੇ। ਪੰਜਵੀਂ: ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਵੇਚੇ 'ਤੇ ਨਾ ਵੇਚੋ, ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਕਿ: “ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਔਖੀ ਕਿੰਮਤ 'ਤੇ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਇਸੇ ਕਿੰਮਤ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।” ਫਿਰ ਹੁਜ਼ੂਰ ﷺ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਰਗਰਭਿਤ ਨਸੀਹਤ ਫਰਮਾਈ: “ਇਕ ਦੂਜੇ ਲਈ ਭਰਾ ਬਣੋ” — ਉਪਰੋਕਤ ਮਨਾਹੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ, ਤੇ ਪਿਆਰ, ਨਰਮੀ, ਰਹਿਮ, ਨਰਮ ਮਿਜਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਨੇਕੀ ਵਿੱਚ ਪਰਸਪਰ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਣ ਰਾਹੀਂ, ਸਾਫ ਦਿਲੀ ਅਤੇ ਹਰ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਖ਼ਲੋਸ ਦਿਲੀ ਨਾਲ ਨਸੀਹਤ ਕਰਨ ਨਾਲ। ਇਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲਾਜਮੀ ਤਕਾਜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਇਹ ਵੀ ਹੈ: ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਭਰਾ ਉੱਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਨਾ ਕਰੇ ਅਤੇ ਉਸ 'ਤੇ ਜਬਰ ਨਾ ਕਰੇ। ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਭਰਾ ਨੂੰ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਣ ਨਾ ਦੇਵੇ, ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਅਕੇਲਾ ਛੱਡੇ ਜਿਥੇ ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਜ਼ੁਲਮ ਦੂਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੋਵੇ। ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਹਕੀਰ ਨਾ ਸਮਝੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਥੋੜਾ ਨਾ ਜਾਣੇ, ਅਤੇ ਉਸ ਵੱਲ ਹਿੱਕਾਰੀ ਤੇ ਤੱਬੀਰ ਭਰੀ ਨਿਗਾਹ ਨਾਲ ਨਾ ਵੇਖੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਦਿਲ ਦੇ ਤਕੱਬੁਰ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਵਾਅਜ਼ੇਹ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪਰਹੇਜ਼ਗਾਰੀ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਰਹੇਜ਼ਗਾਰੀ ਹੋਵੇ ਜੋ ਚੰਗੇ ਅਖਲਾਕ, ਅੱਲਾਹ ਦੇ ਡਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਦਾ ਤਕਾਜਾ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਹਕੀਰ ਨਹੀਂ ਸਮਝੇਗਾ। ਆਪਣੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਭਰਾ ਨੂੰ ਹਕੀਰ ਸਮਝਣਾ ਹੀ ਬੁਰੇ ਅਖਲਾਕਾਂ ਅਤੇ ਖ਼ਰਾਬ ਖ਼ਸਲਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ — ਅਤੇ ਇਹ ਦਿਲ ਦੇ ਤਕੱਬੁਰ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਹਜ਼ਰਤ ਨਬੀ ਕਰੀਮ ﷺ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਪੱਕੀ ਤਾਕੀਦ ਕੀਤੀ ਕਿ ਹਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਉੱਤੇ ਹਰਾਮ ਹੈ: ਉਸ ਦਾ ਖ਼ੂਨ — ਕਿ ਕੋਈ ਉਸ ਦੀ ਜਾਨ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰੇ, ਚਾਹੇ ਕਤਲ ਕਰ ਕੇ ਜਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮ, ਮਾਰ ਪੀਟ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ; ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਮਾਲ — ਕਿ ਬੇਹੱਕ ਉਸ ਤੋਂ ਕੁਝ ਲੈ ਲਏ; ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ — ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਜਾਂ ਖ਼ਾਨਦਾਨੀ ਨਸਬ ਉੱਤੇ ਬਦਗੁਮਾਨੀ ਜਾਂ ਬਦਨਾਮੀ ਕਰੇ।

Benefits from the Hadith

1. ਆਸਮਾਨੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀ ਮੰਗਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿਦਾਇਤ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ-ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਜੋ ਇਸਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹਨ।
2. ਤਕਵਾਹ ਦਾ ਮੂਲ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਅੱਲਾਹ ਦੀ ਜਾਣ ਪਹਚਾਣ, ਉਸ ਦਾ ਡਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਤਕਵਾਹ ਚੰਗੇ ਅਮਲਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਬਣਦੀ ਹੈ।
3. ਬਾਹਰੀ ਭਟਕਾਵਾ ਦਿਲ ਦੀ ਤਕਵਾਹ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
4. ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ, ਚਾਹੇ ਬੋਲ ਕੇ ਜਾਂ ਕਰ ਕੇ, ਤਕਲੀਫ਼ ਦੇਣ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰਨਾ।
5. ਇਹ ਹੰਸਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਰਗਾ ਬਣਨ ਦੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਰੱਖੇ, ਬਿਨਾਂ ਇਸ ਦੀ ਚਾਹਤ ਦੇ ਕਿ ਉਹ ਦੂਜਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇ; ਇਸਨੂੰ **ਘਿਬਤਾ** ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੈ ਅਤੇ ਨੇਕੀਆਂ ਦੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।
6. ਇਨਸਾਨ ਫ਼ਿਤਰਤاً ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਉਸ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਫ਼ਜ਼ੀਲਤ ਵਿੱਚ ਬੇਹਤਰ ਹੋਵੇ। ਜੇ ਉਹ ਚਾਹੇ ਕਿ ਉਹ ਫ਼ਜ਼ੀਲਤ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਮਨਾਖ਼ਵਾਹ ਹੰਸਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੇ ਉਹ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਇਹ ਮੰਨ੍ਹਯੋਗ ਘਿਬਤਾ ਹੈ।
7. ਮੁਸਲਮਾਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਵਪਾਰ ਉੱਤੇ ਵਪਾਰ ਕਰਨਾ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹ ਖਰੀਦਦਾਰ ਨੂੰ ਦੱਸੇ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਖਰੀਦ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ; ਇਹ ਨਸੀਹਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਉਸਦੀ ਨੀਅਤ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਖਰੀਦਦਾਰ ਦੀ ਨਸੀਹਤ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇ, ਨਾ ਕਿ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੀ। ਅਮਲ ਨੀਅਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
8. ਮੁਸਲਮਾਨ ਦਾ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਵਪਾਰ 'ਤੇ ਵਪਾਰ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਜੇਕਰ ਦੋਵੇਂ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਸਹਿਮਤ ਨਾ ਹੋਣ ਜਾਂ ਕੀਮਤ ਮੁਕਰਰ ਨਾ ਹੋਵੇ।
9. ਹਦੀਸ ਵਿੱਚ ਮਨਾਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਫ਼ਰਤ ਵਿੱਚੋਂ ਨਫ਼ਰਤ ਅੱਲਾਹ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਫਰਜ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਇਮਾਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਨਫ਼ਰਤ ਮਨਾਂ ਕੀਤੀ ਨਫ਼ਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।