حديث: لَا تَحَاسَدُوا، وَلَا تَنَاجَشُوا، وَلَا تَبَاغَضُوا، وَلَا تَدَابَرُوا، وَلَا يَبِعْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَيْعِ بَعْضٍ، وَكُونُوا عِبَادَ اللهِ إِخْوَانًا

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:
«لَا تَحَاسَدُوا، وَلَا تَنَاجَشُوا، وَلَا تَبَاغَضُوا، وَلَا تَدَابَرُوا، وَلَا يَبِعْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَيْعِ بَعْضٍ، وَكُونُوا عِبَادَ اللهِ إِخْوَانًا الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ، لَا يَظْلِمُهُ وَلَا يَخْذُلُهُ، وَلَا يَحْقِرُهُ التَّقْوَى هَاهُنَا» وَيُشِيرُ إِلَى صَدْرِهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ «بِحَسْبِ امْرِئٍ مِنَ الشَّرِّ أَنْ يَحْقِرَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ، كُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ، دَمُهُ، وَمَالُهُ، وَعِرْضُهُ».
[صحيح] - [رواه مسلم] - [صحيح مسلم: 2564]

این ترجمه نیاز به بررسی و تدقیق بیشتر دارد.

از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:
«لَا تَحَاسَدُوا، وَلَا تَنَاجَشُوا، وَلَا تَبَاغَضُوا، وَلَا تَدَابَرُوا، وَلَا يَبِعْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَيْعِ بَعْضٍ، وَكُونُوا عِبَادَ اللهِ إِخْوَانًا الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ، لَا يَظْلِمُهُ وَلَا يَخْذُلُهُ، وَلَا يَحْقِرُهُ التَّقْوَى هَاهُنَا» وَيُشِيرُ إِلَى صَدْرِهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ «بِحَسْبِ امْرِئٍ مِنَ الشَّرِّ أَنْ يَحْقِرَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ، كُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ، دَمُهُ، وَمَالُهُ، وَعِرْضُهُ». «با یکدیگر حسادت نکنید، وبرای یکدیگر بعنوان فریب در قیمت کالاها اضافه نکنید، و با یکدیگر بغض و کینه نداشته باشید، و از یکدیگر رو مگردانید، و بعضی از شماها بر بیع بعض دیگر معامله نکنید، و همه بندگان الله بوده؛ برادر باشید، مسلمان برادر مسلمان است نه به او ظلم می کند و نه هم او را خوار وذلیل می کند، و نه هم او حقیر می نماید، تقوی اینجاست (رسول الله صلی الله علیه وسلم این جمله را سه بار تکرار نموده وهر بار) به سینه خویش اشاره می کردند (وفرمودند) برای فرد از بدی همین کافی است که برادر مسلمانش را حقیر بشمارد، تمام یک مسلمان بر مسلمان دیگر حرام است، (ریختن) خونش، (خوردن) مالش، و(ریختن) ابرویش».
[صحیح] - [مسلم روایت کرده] - [صحیح مسلم - 2564]

توضیح

پیامبر صلی الله علیه وسلم مسلمان را به نیکی به برادر مسلمانش توصیه می نماید، و برخی از وظایف و آدابی را که باید نسبت به آنان انجام دهد بیان کرد؛ از جمله: توصیه اول: حسادت نکنید، این که بعضی تان آرزوی زوال نعمت دیگران را کنید. دوم: در قیمت کالا را افزایش نیاورید در حالی که نمی خواهد آن را بخرید؛ بلکه می خواهد به سود فروشنده باشد، یا به خریدار ضرر برساند. سوم: از یکدیگر متنفر نباشید، و آن ارادۀ ضرر رساندن است، و آن ضد محبت است؛ مگر این که بغض برای الله متعال باشد؛ در این صورت واجب است. چهارم: تدابر نه ورزید، این که به برادر خود پشت کنید، و از او روی بگردانید و او را رها کنید. پنجم: و بعضی از شماها بر بیع بعض دیگر معامله نکنید، این که برای خریدار کالا بگوید: من چیزی شبیه آن را به قیمت کمتر و یا بهتر از آن دارم. سپس او صلی الله علیه وسلم توصیۀ جامع ارایه فرمود: و با هم مانند برادران در ترک منهیات ذکر شده باشید، با بذل محبت و ملایمت و شفقت و مهربانی و همکاری در امور خیر، با صفای دل و نصیحت در هر حال. از جمله مقتضیات این برادری: به برادر مسلمانش ظلم نکند و به او تعرض کند. نباید بگذارد به برادر مسلمانش ظلم شود و او را نا امید نسازد در جای که می تواند او را حمایت کند، و یا ظلم را از او دور نماید. و او را تحقیر و ناچیز نه شمارد، و به او با نگاه تحقیر آمیز نگاه نکند؛ که این نوع برخورد نتیجۀ کبر در قلب می باشد. سپس پیامبر صلی الله علیه وسلم سه مرتبه توضیح داد که تقوا در دل است، و هر که در دلش تقوای نیکو و ترس از الله متعال و مراقبت او از بنده را داشته باشد مسلمان را حقیر نمی شمرد، و از صفات ناپسند و رذایل اخلاقی، خوار شمردن برادر مسلمانش برایش کافی است؛ چون در قلب او کبر است. سپس او صلی الله علیه وسلم بر آنچه که در بالا ذکر شد تاکید کرد که مسلمان بر مسلمان دیگر حرام است: خون او: با قتل یا چیزی کمتر از آن، مانند مجروح کردن یا ضرب و شتم و مانند آن، و نیز مال او: با گرفتن از او به ناحق، و همچنین ناموس او: با تحقیر او در خودش یا در حسب او.

از فوائد حدیث

1. امر به آنچه که اخوت ایمانی اقتضا می کند، و نهی از گفتار و عمل که منافی آن باشد.
2. اساس تقوا در قلب شناخت و خوف و مراقبت الله متعال است، و این تقوا موجب اعمال نیک می گردد.
3. انحراف ظاهری نشان دهنده ضعف تقوای قلب است.
4. اذیت مسلمان به هر صورت که باشد اعم از قول و فعل نهی می باشد.
5. این حسادت نیست که مسلمان بخواهد مانند دیگران باشد، بدون اینکه زوال نعمت دیگران را بخواهد، و این را غبطه می نامند؛ و این جایزه ای هست که سبب رقابت و تسابق در کارهای خیر و نیک می گردد.
6. انسان ذاتاً دوست ندارد کسی در هیچ یک از فضایل از او پیشی بگیرد، اگر زوال آن را از دیگران دوست بدارد، حسد مذموم است، و اگر رقابت در آن را دوست بدارد، غبطۀ جایز است.
7. این از جملۀ بیع مسلمان بر بیع برادر مسلمانش نیست که برای خریدار خاطر نشان نماید که در خرید فریب زیادی خورده است؛ زیرا این از ملزومات نصیحت است، مشروط بر اینکه قصدش نصیحت خریدار باشد نه این که به فروشنده ضرر برساند، و اعمال بر اساس نیت می باشد.
8. در صورت عدم توافق فروشنده و مشتری، و عدم رضایت هر دو طرف، و عدم توافق در قیمت، از جملۀ بیع مسلمان بر بیع برادر مسلمانش محسوب نمی شود.
9. بغض برای الله در بغض و دشمنی که در حدیث از آن نهی شده محسوب نمی شود: چون بغض برای الله متعال واجب است، و از محکمترین پیوندهای ایمان می باشد.