هرگاه شخصی برادر (مسلمان) خود را دوست داشت، باید به او خبر دهد که دوستش دارد الله رحمت کند مردی را که هنگام خرید و فروش و طلب بدهی‌اش، آسانگیر است مردی بود که به مردم قرض می‌داد و به کارگزارش می‌گفت: اگر [برای پس گرفتن بدهی] نزد دست‌تنگی رفتی از او درگذر، باشد که الله از ما درگذرد الله نیک‌رفتاری را در هر موردی واجب نموده است خشمگین نشو دادگران در روز قیامت بر منبرهایی از نور در سمت راست (الله) رحمان عزوجل قرار دارند؛ و هردو دست او راست است هرکس از نرم‌خویی محروم شود، از خیر و خوبی محروم می‌شود هيچ نيكى‌ را کوچک نشمار، حتی اگر این باشد که با چهرهٔ گشاده به دیدار برادرت بروی توانمند و قوی آن نيست كه نيرومندان را بر زمين بيفكند؛ بلكه توانمند و قوی كسى است كه در هنگام خشم خود را كنترل كند کسی که به خیری راهنمایی کند مانند اجر انجام دهنده‌اش را دارد هركس به الله و روز قيامت ايمان دارد، پس باید سخن نیک بگويد يا ساكت شود هركس به مردم رحم نمی‌كند، الله عزوجل نيز به او رحم نمى‌كند از رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ دربارهٔ بیشترین چیزی که مردم را وارد بهشت می‌کند پرسیده شد؛ ایشان فرمودند: «تقوای الله و اخلاق نیک حیا از ایمان است صداقت و راستی پیشه کنید که صدق و راستی به سوی نیکوکاری هدایت می‌کند و نیکوکاری به سوی بهشت؛ و همچنان شخص راست می‌گوید و راستی می‌جوید تا آنکه نزد الله به عنوان صِدّیق نوشته می‌شود؛ و از دروغ دوری کنید که دروغ به سوی فسق و فجور هدایت می‌کند و فسق و فجور به سوی دوزخ؛ و همچنان شخص دروغ می‌گوید و در پی دروغ می‌افتد تا آنکه نزد الله به عنوان کَذّاب نوشته می‌شود هرکس از آبروی برادرش دفاع کند، الله متعال در روز قيامت، آتش دوزخ را از او دور می‌گرداند الله بندهٔ پرهيزگارِ بی‌نیازِ گمنام را دوست دارد کامل‌ترین مؤمنان از نظر ایمان، خوش اخلاق‌ترین آنان هستند و بهترین شما، بهترینِ شما برای زنان‌شان هستند همانا نرمى و لطافت در هر چيزى كه باشد به زیبایی و ارزش آن مى‌افزاید و از هر چيزی گرفته شود آن را زشت و معیوب می‌سازد مؤمن با اخلاق نيكويش به مقام و منزلت روزه‌دارِ شب زنده‌دار مى‌رسد از بهترینان شما کسانی هستند که اخلاق‌شان نیکوتر است آسان بگيريد و سختگير نباشيد و مژده دهيد و سبب تنفر نباشيد كسانى كه مهربان هستند، الله مهربان به آنان رحم خواهد كرد؛ به اهل زمين رحم كنيد، آنكه در آسمان است به شما رحم خواهد کرد هیچ بنده ای (عيبِ) بنده ای را نمی پوشاند مگر اینکه الله متعال در قيامت (عيوب و گناهان) او را می پوشاند. الله رحمت را به صد قسمت تقسيم کرده است؛ نود و نُه بخش آن را نزد خود نگه داشته و يک بخش را به زمين فرستاده است و به خاطر همين يک بخش است که مخلوقات با يکديگر مهربان هستند (به هم رحم می کنند)؛ به گونه ای که جانور، سُم خود را بالا می گيرد تا مبادا به بچه اش آسيبی برسد. هرجا که بودی تقوای الهی را داشته باش و پس از هر بدی، نيکی کن تا آن بدی را از ميان ببرد و با مردم با اخلاق نيکو رفتار کن. نيکی يعنی خوش خُلقی؛ و بدی عبارت است از چيزی که در درون انسان ترديد ايجاد نمايد و دوست نداشته باشی مردم از آن اطلاع پيدا کنند. یکی از مواردی که مردم از سخنان پیامبران گذشته به خاطر سپرده و دریافتند این است که: چون حیا نداشتی، هرچه می‌خواهی انجام بده کسی از شما ایمان نمی‌آورد تا آنکه برای برادرش همان چیزی را بپسندد که برای خودش می‌پسندد و هرکس با حاکمی بيعت کرد و با دست و دلِ خويش با او پيمان بست، بايد هرچه می تواند از او اطاعت کند و اگر کسی بر سرِ قدرت با حاکم نزاع کرد، گردنش را بزنيد. در روز قیامت هیچ چیز در ترازوی مؤمن سنگین‌تر از اخلاق نیک نیست و الله بر زشت‌خوی بددهان خشم می‌گیرد ای رسول خدا، برترین مردم کیست؟ من برای کسی که خصومت و قيل و قال را ترک نمايد، خانه ای در کناره های بهشت ضمانت می کنم؛ هرچند حق با او باشد. از رسول الله صلى الله عليه وسلم سؤال شد: چه چيزی بيش از همه مردم را واردِ بهشت می کند؟ فرمود: «تقوای الهی و خوش خلقی». و پرسيده شد: چه چيزی بيش از همه مردم را وارد دوزخ می گرداند؟ فرمود: «دهان و شرمگاه». مسلمان کسی است که مسلمانان از زبان و دست او در امان باشند؛ و مهاجر کسی است که آنچه را الله از آن نهی کرده، ترک گوید مومن، طعنه‌زن، لعنت‌كننده، بددهن و بدرفتار [و بیشرم] نيست احترام و گرامی داشتِ پيرمرد مسلمان و حافظ و عالِم قرآن که در آن زياده روی يا کوتاهی نکند و نيز احترام حاکم و صاحب قدرتِ عادل، بخشی از بزرگ داشت و تعظيم الله متعال است. هرکس به الله و روز قيامت ايمان دارد، باید مهمانش را گرامی بدارد و جايزه اش را بدهد. عرض کردند: ای رسول خدا، جايزه اش چيست؟ فرمود: «(پذيرايی به بهترين شکل و در حد توان در) يک شبانه روز؛ و مهمانی، سه شبانه روز است و بيش از آن، صدقه و احسانِ ميزبان نسبت به مهمانِ اوست». هر شخصی با کسی خواهد بود که او را دوست دارد. انباردار مسلمان و امينی که مأموريت خود را به درستی انجام می دهد و صدقه را با رضايت خاطر و به طور کامل، به کسی می رساند که فرمان يافته است، خود يکی از صدقه دهندگان به شمار می رود. هرکس خشمش را فرو ببرد، درحالی که می تواند آن را عملی سازد (يا انتقام بگيرد)، الله متعال در روز قيامت او را در انظار عمومی صدا می زند و به او اجازه می دهد هرچه از زنان زيبای بهشتی که می خواهد، برای خود برگزيند. هرکس با (سرپرستی) چنين دخترانی مورد آزمايش قرار گیرد و به ايشان نیکی کند، برای او حجاب و مانعی از آتش خواهند بود. روز قيامت الله متعال می فرمايد: کسانی که به خاطر عظمت من (و در جهت اطاعت از من) با يکديگر دوستی و محبت داشته اند، کجا هستند؟ امروز که سايه ای جز سايه ی من وجود ندارد، آنان را در سايه ی خود جای می دهم. (برای رفع نيازش) سفارش کنيد تا پاداش بيابيد. و الله آنچه دوست داشته باشد - و به روايتی: آنچه بخواهد - بر زبان پيامبرش جاری می کند. از ميان دوستان، کسی نزد الله متعال بهتر است که برای دوستش بهتر باشد و بهترين همسايه نزد الله متعال کسی است که برای همسايه اش بهتر است. کسی که به نام الله سوگند می خورد که کارِ نيک انجام ندهد، کجاست؟ بیان حقیقت ثروتمندی و تشویق به رضایت داشتن از آنچه الله متعال تقسیم کرده است. کسی که برای ايجاد صلح و آشتی در ميان مردم، سخن مصلحت آميزی را به آنها می رساند يا سخن خوبی بر زبان می راند، دروغ گو شمرده نمی شود. انسان مؤمن از یک سوراخ دو مرتبه گزیده نمی شود. با رسول الله صلى الله عليه وسلم قدم می زدم و ايشان ردائی نجرانی دارای حاشيه ای ضخيم به تن داشت؛ که مردی باديه نشين به ایشان رسيد و ردایش را به سختی كشيد. نگو: عليک السلام؛ چون عليک السلام درود و سلامِ مردگان است. بگو: السلام عليک. رضای خداوند در رضايت پدر و مادر است و خشم خداوند در خشم پدر و مادر. هرکس با وجودِ توانايی، از روی تواضع و فروتنی برای الله، از پوشيدن لباس خوب خودداری کند، الله متعال روز قيامت او را در انظار مردم فرا می خوانَد و به او اين اختيار را می دهد که از لباس های گرانبها و زيبای اهل ايمان، هر لباسی که می خواهد بپوشد. کسی که رحم نکند، مورد رحمت قرار نمی گيرد. مومن آیینه ی برادر مومنش می باشد. همانا الله به من وحی نمود که نسبت به يکديگر فروتن باشيد تا هيچکس به ديگری فخر نفروشد و ستم و گردنکشی روا ندارد. شما نمی توانید مردم را با اموال و دارایی که در اختیار دارید، جلب خود کنید؛ بلکه با گشاده رویی و اخلاق نیکوست که می توانید همنشینی و مصاحبت با آنها را به دست آورید. توجه کنيد، گوش دهيد، همانا ساده پوشی و دوری از خوش گذرانی، از ايمان است؛ ساده پوشی و دوری از تن پروری، از ايمان است. الله مهربان و آسان گير است و نرمی و ملايمت در همه ی کارها را دوست دارد. در تو دو خصلت وجود دارد که الله متعال آنان را دوست دارد: بردباری و درنگ در کارها (سنجيده عمل کردن). خوش اخلاق ترین شما، از محبوب ترين افراد نزد من و کسانی هستند که در قیامت به من نزديک تر می باشند؛ و مبغوض ترين شما نزد من و دورترين شما از من در قيامت، افرادِ پُرحرف (ورّاج) و لاف زنی هستند که با دهانِ پُر و ژستِ افراد سخنور سخن می گويند و نيز مُتَفَيهقان. ای گروه مهاجران و انصار، برخی از برادران شما، مال و خويشاوندی ندارند؛ پس هريک از شما بايد دو يا سه نفر از آنها را با خود همراه و شريک بگرداند. به عیادت بیمار بروید و گرسنه را غذا دهید و اسیر را آزاد کنید. اين رحمتی است که الله متعال در دل بندگانش نهاده است و الله به بندگانی رحم می کند که رحم و شفقت داشته باشند. از هيچ مسلمانی سه فرزند نمی ميرد مگر اينکه آتش او را لمس نمی کند مگر به اندازه ی تحقق سوگند الله متعال. رسول الله صلی الله علیه وسلم نه بد دهان بود و سخن زشتی می گفت و نه دشنام دهنده و ياوه گو؛ و نه در کوچه و بازار اهل هياهو؛ و بدی را با بدی جواب نمی داد، بلکه می بخشید و گذشت می کرد. هرگاه خدمتکارِ يکی از شما برايش غذا آورد، اگر او را با خود - سرِ سفره - ننشاند، لااقل يکی دو لقمه به او بدهد؛ زيرا او زحمت تهيه ی غذا را کشيده است. مردی از مردی ديگر زمينی خريد. مرد خريدار در آن زمين، كوزه ای پر از طلا يافت. اما بعد؛ به الله سوگند، من از اين اموال به برخی از مردم می دهم و به برخی هم نمی دهم؛ اما نزد من کسانی که سهمی به آنها نداده ام، از کسانی که سهمی به آنها داده ام، محبوب ترند. مردی نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمده و گفت: من بسيار خسته و نيازمندم. تأخير نمودن ثروتمند برای ادای بدهی اش، ظلم است؛ و چون يکی از شما برای دريافت طلبش به شخص توانگری حواله داده شد، بپذيرد و به او مراجعه کند. گویا هنوز عادت های جاهليت در تو وجود دارد؛ اينها برادران و خدمتکاران شما هستند که الله متعال ايشان را زيردستِ شما قرار داده است؛ پس هرکس برادرش زيردستِ اوست، بايد از همان غذايی که خود می خورَد، به او نيز بخوراند و از همان لباسی که خود می پوشد، به او نيز بپوشاند. آنها را به کاری که در توان شان نيست، مکلّف نسازيد و اگر آنان را به کاری مکلّف ساختيد، به آنها کمک کنيد. رسول الله صلى الله عليه وسلم ذکر مردی از بنی اسرائيل نمود که از فرد ديگری از بنی اسرائيل درخواست نمود هزار دينار به او قرض بدهد. «ای ابومسعود، بدان که قدرت و توان الله بر تو بیش از قدرت و توان تو بر این غلام است». گفتم: پس از اين هرگز هيچ غلامی را نمی زنم.