مردی نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمده و گفت: ای رسول خدا، قصد سفر دارم؛ توشه ای به من ببخشيد. فرمود: «الله، تقوا را توشه ی تو بگرداند». بهترين نيکی اين است که شخص با دوستان پدرش ارتباط داشته باشد (و حقّ دوستی آنها با پدرش را ادا کند). ای رسول خدا، چه شده که مردم از احرام عمره بيرون آمده اند ولی شما هنوز در احرام باقی مانده ايد؟ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «من (به نيت باقی ماندن مدتی طولانی در احرام) به موی خود صمغ کشيده ام و با خود قربانی آورده ام بنابراين تا زمانی که قربانی نکرده ام، از احرام بيرون نمی آيم». مادر انس به او گفت: رازِ رسول الله صلى الله عليه وسلم را به هيچکس نگو. انس رضی الله عنه فرمود: ای ثابت، به الله سوگند اگر اين راز را برای کسی بازگو می کردم، حتماً آن را به تو می گفتم. هرکس هنگام بيرون آمدن از خانه اش بگويد: (بِسمِ اللهِ، تَوَکلْتُ عَلَى اللهِ، وَ لَا حَولَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله): «به نام الله، بر الله توکل کردم و هيچ قدرت و توانايی جز از طرف او نيست). به او گفته می شود: برای تو کافی است، هدايت و کفايت و محافظت شده ای و شيطان از او فاصله می گيرد. هرکس پایه گذار روش نيکويی در اسلام باشد، پاداش آن و پاداش کسانی که پس از او به آن عمل کنند، به او می رسد؛ بی آنکه چيزی از اجر و پاداش آنها کم گردد. و هرکس روش بدی در اسلام پايه گذاری کند، گناه آن و گناه کسانی که پس از او به آن عمل نمايند، به او می رسد و ذره ای از گناهان آنها کاسته نمی شود. شيطان بر خوردنِ غذايی دست می يابد که نام الله متعال بر آن برده نشود؛ شيطان اين دختربچه را بر سرِ اين غذا آورد تا به وسيله ی او بر آن دست يابد. لذا من دستِ دختربچه را گرفتم. سپس اين صحرانشين را آورد تا به وسيله ی او به اين غذا برسد؛ از اين رو من دستِ صحرانشين را گرفتم؛ سوگند به ذاتی که جانم در دستِ اوست، دستِ شيطان با دستِ اين دو نفر در دست من است (و توانايی شريک شدن در غذا را ندارد). الله عز وجل می فرمايد: کسانی که به خاطر عظمت من (در راستای اطاعت و بندگی) با يکديگر دوستی و محبت می کنند، منبرهايی از نور دارند که پيامبران و شهيدان به آنان غبطه می خورند. رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز ظهر را پس از زوال و نماز عصر را زمانی كه آفتاب خوب روشن بود و نماز مغرب را بلافاصله بعد از غروب می خواند. به الله سوگند، ما رياست و سرپرستی را به کسی که خودش آن را درخواست کند يا به کسی که مشتاقِ آن باشد، واگذار نمی کنيم. شبی نزد خاله ام ميمونه خوابيدم که رسول الله صلى الله عليه وسلم برای نماز شب برخاست؛ پس در سمت چپ ایشان ایستادم که سرم را گرفت و مرا در سمت راست خود قرار داد. پسر بچه ای را نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم آوردند که روی لباس ایشان ادرار کرد؛ پس رسول الله صلی الله علیه وسلم درخواست آب کرد و به لباسش آب پاشید. درحالی که رسول الله صلى الله عليه وسلم در خيمه ی سرخ رنگش بود نزد ایشان رفتم که بلال رضی الله عنه آب وضوی ایشان را آورد. برخی از اصحاب به آب وضوی رسول الله صلى الله عليه وسلم دست يافتند - و برای تبرک به خود ماليدند - و آنها که بی نصیب ماندند، به آبی که دوستان شان گرفته بودند، دست می کشيدند. سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست، یا امر به معروف و نهی از منکر می کنيد، یا بيم آن می رود که به زودی الله عذابی از سوی خود بر شما فرود آورد و آنگاه او را به فرياد می خوانيد اما دعای تان قبول نمی شود. ای پسر، من از رسول الله صلى الله عليه وسلم شنيدم که فرمود: «بدترين سرپرست ها، کسانی هستند که به زيردستان خود ستم می کنند». پس مراقب باش که از آن ها نباشی. هرگاه شوهر ميان اعضای چهارگانه ی همسرش قرار بگيرد و همبستری كند، غسل واجب می شود. وای از عذاب دوزخ بر پُشت پاهایی که هنگام وضو گرفتن خوب شسته نمی شوند. شبی رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز عشاء را به تاخير انداخت؛ پس عمر رضى الله عنه آمده و گفت: ای رسول خدا، وقت نماز است؛ زنان و بچه ها خوابيده اند؛ پس رسول الله صلی الله علیه وسلم درحالی از خانه خارج شد که قطره های آب از سرش می چکید و فرمود: اگر بر امتم سخت نمی بود، آنها را دستور می دادم این نماز را در این ساعت بخوانند. الله خانه ها و قبرهای شان را پُر از آتش بگرداند که ما را از نماز عصر بازداشتند تا اینکه خورشید غروب کرد. رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز صبح را می خواند و تعدادی از زنان مسلمان هم، با پوشش کامل در نماز شركت می كردند چنانكه خود را در چادرهای شان می پيچيدند. و هنگامی كه به خانه های شان برمی گشتند، (بدليل تاريكی هوا) هيچكس آنان را نمی شناخت. اگر جنازه ی شخص نيکوکاری باشد، می گويد: مرا زودتر ببريد؛ مرا زودتر ببريد. و اگر ناصالح باشد، می گويد: وای بر من، مرا کجا می بريد؟ زمانی که الله متعال آدم - صلى الله عليه وسلم - را آفريد، به او فرمود: برو و به آنها - گروهی از ملائکه که نشسته بودند - سلام کن و گوش بده چه جوابی به تو می دهند؛ زيرا اين (روشِ) سلامِ تو و فرزندان توست. ای رسول خدا، به من بگوييد: اگر کسی می خواست مال مرا - به زور - بگيرد، چه کنم؟ فرمود: «مال خود را به او نده». چهل خصلت نيکو وجود دارد که برترين آنها، به عاريت دادنِ بُزِ شيرده می باشد تا از شيرش استفاده کنند. هرکس به اميد ثواب و با ايمان به پاداشی که وعده داده شده، يکی از اين خصلت های نيک را انجام دهد، الله متعال به پاسِ آن، او را وارد بهشت می گرداند. ای فرزندان اسماعيل، تيراندازی کنيد که پدرتان (اسماعيل - عليه السلام -) تيرانداز بود. پاداشی که بدان اميدوار بوده ای، به تو می رسد. (برای رفع نيازش) سفارش کنيد تا پاداش بيابيد. و الله آنچه دوست داشته باشد - و به روايتی: آنچه بخواهد - بر زبان پيامبرش جاری می کند. نزديک قيامت، کمتر اتفاق می افتد که خواب مؤمن دروغ از آب درآيد؛ خواب مؤمن بخشی از چهل و شش بخش نبوت است. ای عايشه، برخيز و نماز وتر را بخوان. یا الله، من از خشم و غضبت به خشنودی و رضايتت و از کيفر و مجازاتت به عفو و بخششت پناه می برم و از گرفت و مؤاخذه ات به تو پناه می آورم. مرا توان و یارای آن نیست که به بيان ثنا و توصيف شايسته و وصف و شکوه بايسته ات بپردازم، تو چنان هستی که خودت را ستايش نموده ای. بهترين صدقه، سايه ی خيمه ای در راه خداست - که به مجاهدی بخشيده شود - و همچنین بخشيدن يک خدمتکار يا سواریِ قوی و توانا در راه الله (به کسی است که به جهاد می رود). از رسول الله صلى الله عليه وسلم پرسيده شد: برترین نماز کدام است؟ فرمود: «نمازی که قيامش طولانی باشد». عمل اندکی انجام داد و پاداش فراوانی يافت. رسول الله صلى الله عليه وسلم به من فرمود: «برای من قرآن بخوان». گفتم: ای رسول خدا، من برای شما قرآن بخوانم، درحالی که قرآن بر شما نازل شده است؟ فرمود: «دوست دارم آن را از کسی جز خود بشنوم». درباره ی مسواک زدن، تاکيد فراوانی به شما کرده ام. آيا بهتشيان را به شما معرفی نکنم؟ هر ضعيف و مستضعفی که اگر به الله سوگند ياد کند، الله سوگندش را تحقق می بخشد؛ آيا دوزخيان را به شما معرفی نکنم؟ هر انسان، تندخو و سنگ دل و ثروت اندوزی که بذل و بخشش نمی کند و برتری طلب و متکبر است. ای مادرِ حارثه، بهشت دارای درجات و باغ های فروانی است و پسرت در فردوس برين جای دارد. من کلمه ای می دانم که اگر آن را بگويد، خشمش فرو می نشيند. اگر بگويد: أَعْوذُ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ، خشمش برطرف می شود. هر روز صبح اندام انسان به زبان او خواهش و التماس می کنند و می گويند: درباره ی ما از الله پروا کن که پاداش و کيفر ما به تو بستگی دارد؛ اگر تو راست باشی، ما نيز راست هستيم و اگر تو کجی کنی، ما هم دچار کجی می شويم. در تقاضایِ مال از من پافشاری نکنيد؛ به الله سوگند، هریک از شما چيزی از من بخواهد و درخواستش، چيزی از من به او برساند که به دادن آن رضایت نداشته باشم، هيچ برکتی برايش در آن نخواهد بود. خير و نيکی تا روز قيامت بر پيشانی اسبان بسته شده است. دنيا، زندان مؤمن و بهشتِ کافر است. ای ابابَطن ما تنها به خاطر سلام کردن - به بازار - می رويم و به هر کسی که برخورد می کنيم، سلام می گوييم. خواب خوب از سوی الله است و خوابِ بد (خواب پريشان) از سوی شيطان. مردی نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم آمد و گفت: «السَّلامُ عَلَيكُم». رسول الله صلى الله عليه وسلم جوابِ سلامِ او را داد و آنگاه آن مرد نشست. رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «عَشْرٌ»: «ده (نيکی برای او ثبت شد)». سپس مردی ديگر آمد و گفت: «السَّلامُ عَلَيكُم وَرَحْمَةُ الله». رسول الله صلى الله عليه وسلم جوابِ سلام او را هم داد و آن مرد نشست. سپس فرمود: «عِشْرون»: «بيست (نيکی برای او ثبت گرديد)». الله همه ی گناهان شهيد جز بدهیِ او را می آمرزد. عبادت در هنگام هرج و مرج مانند هجرت به سوی من است. يا الله، قوم مرا ببخش که آنها نمی دانند. يا الله، هدايت و تقوا و عفت و پاکی از حرام و بی نيازی را از تو درخواست می کنم. مردمانی نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم آمدند و گفتند: مردانی را با ما بفرست تا به ما قرآن و سنت بیاموزند. رسول الله صلى الله عليه وسلم هفتاد مرد از انصار را نزدشان فرستاد که به آنان «قُرّاء» (قاريان) گفته می شد و دايی ام حرام نيز با آنان بود. يا الله، تسليم تو شدم، به تو ايمان آوردم، بر تو توکل کردم، به سوی تو روی آوردم و به کمک تو، با دشمنان مقابله نمودم. يا الله، هيچ معبود راستينی جز تو نيست، به عزت تو پناه می برم که مبادا مرا گمراه کنی؛ تو، هميشه زنده ای هستی که هرگز نمی ميری و جن ها و انسان ها می ميرند. دست بالا بهتر از دست پايين است؛ دست بالا همان دست بخشنده و دست پايين، دست درخواست کننده (گيرنده) است. ولی اگر او را به دايی هايت می بخشيدی، پاداشِ بيشتری به تو می رسيد. الله - عز وجل - به من دستور داده که اين سوره را برای تو بخوانم: [لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا]. زبانت را حفظ کن و خلوت و عبادت خانه ات را بر خود لازم بگير و بر گناهانت گريه کن. اگر برده خيرخواه آقايش باشد و عبادت الله متعال را به نيکی انجام دهد، پاداشِ او دو برابر است. بنده سخنی در جهت رضايت الله متعال می گويد که توجه چندانی بدان ندارد اما به موجبِ آن الله متعال بر درجاتش می افزايد. و بنده سخنی بر زبان می آورد که موجب خشم الله متعال است حال آنکه اهمیت چندانی به آن نمی دهد، اما به سبب آن در دوزخ سقوط می کند. نزديک ترين مردم به الله، کسی است که آغازگرِ سلام به مردم باشد. در بهشت صد درجه وجود دارد که الله متعال آن را برای مجاهدانِ راه خود مهیا کرده است و فاصله ی هر درجه با درجه ی ديگر، به اندازه ی فاصله ی بين زمين و آسمان می باشد. در شب لحظه ای است که اگر بنده ی مسلمانی آن را دريابد و در آن، امرِ نيکی از امور دنيا و آخرت را از الله متعال درخواست کند، الله خواسته اش را برآورده می سازد؛ و اين لحظه در همه ی شب ها وجود دارد. همان را به او بدهيد؛ زيرا بهترين شما کسی است که بدهی خود را به بهترين شکل ادا کند. از بزرگ ترين دروغ ها، اين است که شخصی خودش را به غيرِ پدرش نسبت دهد يا مدّعیِ ديدن خوابی شود که نديده است يا سخنی را به رسول الله صلى الله عليه وسلم نسبت دهد که ایشان نگفته است. الله عز وجل می فرمايد: من با بنده ام مطابق گمانی که نسبت به من دارد، رفتار می کنم و هرجا مرا ياد کند، با او خواهم بود. زهد و پارسایی اهل صفه و عموم صحابه در دنیا نخستين کاری که رسول الله صلى الله عليه وسلم هنگام ورود به خانه اش انجام می داد، چه بود؟ پاسخ داد: مسواک می زد. مال انسان، همان مالی است که خرج يا بخشش می کند و مالِ وارث، مالی است که انسان - خرج يا بخشش نمی کند و - از خود باقی می گذارد. پيش از آنکه صبح شود، نماز وتر را بخوانيد. مردی زنی را بوسيد و سپس نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم آمد و ماجرا را گفت (و اظهار ندامت کرد). پس الله متعال اين آيه را نازل فرمود: «وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ»: «و در دو طرف روز [= آغاز و پایان روز] و ساعاتی از شب، نماز بگزار. بی تردید، نیکی ها بدی ها را از بین می برد». مردی نزد رسول الله صلى الله عليه وسلم آمد و گفت: ای رسول خدا، گناهی انجام داده و سزاوار حد (مجازات شرعی) شده ام؛ آن را بر من اجرا کن. وقتی الله متعال بخواهد بر امتی رحم کند (و آنها را از رحمتش برخوردار سازد)، پيامبرشان را پيش از خودشان از دنيا می برد و او را برای امتش ذخيره ی آخرت قرار می دهد تا پيشاپيش امتش قرار بگيرد (و برای آنها شفاعت کند). مردی از رسول الله صلى الله عليه وسلم اجازه ی ورود خواست؛ رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمود: «به او اجازه دهيد که بد آدمی در قبيله ی خود می باشد. اگر دنيا نزد الله به اندازه ی بال پشه ای ارزش می داشت، به هيچ کافری يک جرعه آب هم در دنيا نمی داد. هنگامی که رسول الله صلى الله عليه وسلم از غزوه ی تبوک بازگشت، مردم به استقبالش رفتند؛ من نيز با عده ای از کودکان در "ثنيه الوداع" با ایشان ديدار کردم. سه نفر هستند که دو پاداش دارند: مردی از اهل کتاب که به پيامبر خود و سپس به محمد صلى الله عليه وسلم ايمان آورده باشد؛ برده ای که حقّ الله و حقّ سرورانش را ادا کند؛ و مردی که کنيزی داشته باشد و او را به خوبی تربيت نمايد، سپس آزادش نموده و با او ازدواج نمايد؛ او نيز دو پاداش دارد. از دنيا به شکل گسترده ای برخوردار شديم؛ لذا از اين می ترسيم که مبادا پاداش نيکی های خود را زودتر (در دنيا) دريافت کرده باشيم. ای حکيم، اين مالِ دنيا دلچسب و شيرين است. هرکس آن را سخاوتمندانه - و بدون طمع - دريافت کند، برايش بابرکت خواهد بود؛ و هرکس از روی حرص و طمع آن را به دست بياورد، برايش برکتی نخواهد داشت. - چنين شخصی - مانندِ کسی خواهد بود که می خورد، اما سير نمی شود. و دستِ بالا (بخشنده) از دستِ پايين (گيرنده) بهتر است. با رسول الله صلى الله عليه وسلم به غزوه ای رفتيم؛ ما - اشعری ها - شش نفر بوديم و يک شتر داشتيم که به نوبت بر آن سوار می شديم. از اين رو پاهای مان زخمی شد؛ پاهای من نيز زخمی گرديد. سخنی گفتی که اگر با آب دريا آميخته شود، آن را تلخ و نامطبوع می گرداند. شخصی از پيشينيان تان - پس از اينکه فوت کرد - مورد محاسبه قرار گرفت و هيچ کار نيکی در کارنامه ی وی نبود، جز آنکه فردی ثروتمند بود و با مردم - به نيکی - معاشرت می کرد و به غلامانش دستور می داد از افراد تنگدست درگذرند. الله - عز وجل - فرمود: ما به اين کار - يعنی گذشت - از او سزاوارتريم؛ پس از او درگذريد. از ميان دوستان، کسی نزد الله متعال بهتر است که برای دوستش بهتر باشد و بهترين همسايه نزد الله متعال کسی است که برای همسايه اش بهتر است. بهترين مردم کسی است که عمرش طولانی و کردارش نيکو باشد. ای بنی سلمه، در محل خود بمانيد تا گام های تان (به سوی مسجد) ثبت شود؛ در محل اقامت خود بمانيد تا پاداش گام هايی که به سوی مسجد برمی داريد، به شما برسد. او کسی است که شيطان در گوش هایش ادرار کرده است. يا فرمود: در گوشِ او. چه بسا شخصِ ژوليده موی و غبارآلودی که از هر دری رانده شده است، به الله سوگند ياد می کند و الله سوگندش را تحقق می بخشد. رحمتِ الله بر مردی که شب هنگام برخيزد و نماز بگزارد و همسرش را بيدار کند و اگر همسرش بيدار نشد، بر صورتش آب بپاشد. و رحمتِ الله بر زنی که شب هنگام برخيزد و نماز بگزارد و شوهرش را بيدار کند و اگر شوهرش بيدار نشد، بر صورتش آب بپاشد. به زودی سرزمين های فراوانی برای شما فتح می شود و الله متعال شما را - از شرّ دشمنان - آسوده می کند؛ اما هيچکس نبايد از بازی و تمرين کردن با تيرهايش کوتاهی کند. در راه الله پيکار کنيد. هرکس به اندازه ی فاصله ی ميان گرفتن و رها کردن پستان شتر - به وقت دوشيدن آن - در راه الله پيکار کند، بهشت بر او واجب می شود. يکی از شب ها با رسول الله صلى الله عليه وسلم نماز خواندم که ايشان سوره ی «بقره» را شروع کرد. کسی که به نام الله سوگند می خورد که کارِ نيک انجام ندهد، کجاست؟ اما بعد؛ به الله سوگند، من از اين اموال به برخی از مردم می دهم و به برخی هم نمی دهم؛ اما نزد من کسانی که سهمی به آنها نداده ام، از کسانی که سهمی به آنها داده ام، محبوب ترند. ده خصلت جزو فطرت است: کوتاه کردن سبيل، گذاشتن ريش، مسواک زدن، استنشاق آب (= به بينی کشيدنِ آب)، کوتاه کردن ناخن ها، شستن بند انگشتان و مفاصل، گرفتن موی زير بغل، تراشيدن موی زيرِ ناف و استنجا. آتش دوزخ دو چشم را لمس نمی کند: چشمی که از خوف و خشيت الله بگريد؛ و چشمی که برای نگهبانی در راه الله بيدار بماند. هرگاه يکی از شما شب هنگام برخاست و - به خاطرِ خواب آلودگی - خواندن قرآن بر زبانش دشوار بود و نمی فهميد چه می خوانَد، بايد بخوابد. هر امتی فتنه و آزمونی دارد؛ آزمون امت من، مال و ثروت دنياست. وزن کن و کفه ی کالا را اندکی سنگین تر کن. در بهشت دروازه ای به نام ريان وجود دارد که روزه داران در روز قیامت از آن وارد بهشت می شوند و کسی جز آنان از اين دروازه وارد بهشت نمی گردد؛ گفته می شود: روزه داران کجا هستند؟ پس روزه داران برمی خيزند و هيچکس جز آنان از اين دروازه به بهشت نمی رود و آنگاه که روزه داران وارد بهشت می شوند، اين دروازه بسته می گردد و ديگر کسی از اين درب وارد نمی شود. حدیث داستان بریره و شوهرش رحمت الله بر موسی كه بيش از اين مورد اذيت و آزار قرار گرفت، ولی صبر كرد. بر دروازه ی بهشت ايستادم؛ بيشترِ کسانی که واردِ بهشت می شدند، فقيران و مستمندان بودند و ثروتمندانِ بهشتی را نگه داشته و هنوز اجازه ی ورود نداده بودند. هرگز كسی غذايی بهتر از غذای دست رنجش نخورده است. و همانا داوود پيامبر خدا عليه السلام هميشه از دست رنج خود غذا می خورد. زکريا عليه السلام نجار بود. چنانکه رسول الله صلى الله عليه وسلم در ماه رمضان برای عبادت می کوشيد، در ماه های دیگر نمی کوشيد و آن اندازه که در دهه ی پايانیِ رمضان برای عبادت کوشش می کرد، در وقتِ ديگری آن همه تلاش نمی کرد. ما سهمِ شيرِ رسول الله صلى الله عليه وسلم را برايش برمی داشتيم؛ رسول الله صلى الله عليه وسلم در اثنای شب می آمد و به گونه ای سلام می کرد که خفته را بيدار نمی کرد و صدايش به (افرادِ) بيدار می رسيد. رسول الله صلى الله عليه وسلم شبی طبق معمول آمد و مانندِ گذشته سلام کرد. ما مسواک و آبِ وضوی رسول الله صلى الله عليه وسلم را آماده می کرديم و ايشان در پاسی از شب که الله می خواست، برمی خاست و مسواک می زد و وضو می گرفت و نماز می خواند. «آيا هیچیک از شما نمی تواند هر روز هزار نيکی به دست آورد؟» يکی از همنشينانش پرسيد: چگونه هزار نيکی کسب کند؟! فرمود: «صد مرتبه سبحان الله بگويد، هزار نيکی برايش نوشته می شود يا هزار گناه از او پاک می گردد». گمان می کنم شنيده ايد ابوعبيده چيزی از بحرين آورده است. گاهی رسول الله صلى الله عليه وسلم در يک ماه، چند روزِ پياپی روزه نمی گرفت؛ چنانکه گمان می کرديم در آن ماه روزه نخواهد گرفت. و گاهی چندين روز را روزه می گرفت؛ چنانکه فکر می کرديم هيچ روزی را بی روزه سپری نخواهد کرد. اگر می خواستی او را در حالِ نماز شب ببينی، می ديدی و چنانچه می خواستی او را در حالِ خواب ببينی، می ديدی. نگو: عليک السلام؛ زيرا عليک السلام درود و سلامِ مردگان است. حسادت جایز نیست مگر در دو مورد: شخصی که الله متعال به او مالی داده و توفیق خرج کردن در راه الله را به وی عنايت کرده است؛ و شخصی که الله به او حکمت و معارف دينی داده و به آن حکم نموده و عمل می کند و - به ديگران نيز - آموزش می دهد. يا الله، زندگی (حقیقی) جز زندگی آخرت نیست. هيچ فرزندی نمی تواند حق پدرش را ادا کند، مگر اينکه پدرش را برده ی کسی ببيند و او را خريداری و آزاد کند. روز قيامت مردی بزرگ و فربه می آيد که نزد الله به اندازه ی بال پشه ای وزن و ارزش ندارد. هیچ بنده ای (عيبِ) بنده ای را نمی پوشاند مگر اینکه الله متعال در قيامت (عيوب و گناهان) او را می پوشاند. کسی که از ترس الله بگريد، وارد دوزخ نمی شود، مگر زمانی که شير به پستان بازگردد. هيچیک از شما نميرد، مگر اينکه به الله - عز وجل - گمان نيک داشته باشد. اگر يکی از شما طنابش را بردارد و به کوه برود و پشته ای هيزم بر پشت خود بياورد و بفروشد و بدين سان الله آبروی او را حفاظت کند، اين برايش بهتر است از اينکه دست نياز پيش مردم دراز کند و از آنها کمک بخواهد حال آنکه معلوم نيست چيزی به او بدهند يا نه. بدانید که دنيا و آنچه در آن است، نفرين شده است؛ جز ذکر الله متعال و آنچه مانند آن است - يعنی هر عمل نيکی که مانند ذکر خداست - و عالم و کسی که به کسب علم و دانش، مشغول است (دانش آموز). از نبوت چيزی جز بشارت ها باقی نمانده است. اگر به اندازه ی کوه احد طلا داشته باشم، این باعث خوشحالی من خواهد بود که سه شب بر من نگذرد مگر اینکه چيزی از آن نزدم باقی نماند جز آنچه برای پرداخت بدهی نگه می دارم. بیان حقیقت ثروتمندی و تشویق به رضایت داشتن از آنچه الله متعال تقسیم کرده است. کسی که برای ايجاد صلح و آشتی در ميان مردم، سخن مصلحت آميزی را به آنها می رساند يا سخن خوبی بر زبان می راند، دروغ گو شمرده نمی شود. ای سعد بن معاذ، به پروردگار کعبه سوگند، اين بهشت است که بوی آن را از سوی احد می شنوم. همراه رسول الله صلى الله عليه وسلم به سفری رفتيم که مردم سختی های فراوانی در آن ديدند. اگر همين گونه باشی که گفتی، گويا خاکستر داغ به آنان می خورانی و تا زمانی که به همين روش عمل کنی، همواره پشتيبانی و حمایت الله در برابر آنها را خواهی داشت. کسی نيست که وارد بهشت شود و دوست داشته باشد درحالی به دنيا بازگردد که هر آنچه روی زمين است، از آنِ او باشد، مگر شهيد که به سبب عزت و احترامی که در بهشت می بيند، آرزو می کند به دنيا بازگردد و ده بار کشته شود. گمان نمی کنم فلانی و فلانی از دين ما چيزی بدانند. قدم های هر بنده ای در راه الله غبارآلود شود، آتش دوزخ آن را لمس نمی کند. دنيا در برابر آخرت به مانند اين است که يکی از شما انگشتش را در آبِ دريا فروبَرَد و آنگاه بنگرد انگشتش با چه مقدار از آب دريا بازمی گردد. اگر تمام زمين آکنده از مردانی مانند آن باشد، اين مرد از همه ی آنان بهتر است. هرگز از رسول الله صلى الله عليه وسلم چيزی خواسته نشد که ايشان «نَه» بگويد. اگر مؤمن از مجازاتی آگاه بود که نزد الله است، هيچکس در بهشت طمع نمی کرد و اگر کافر از رحمتی آگاه بود که نزد الله است، هيچکس از بهشت پروردگار نااميد نمی شد. هر گروهی از مجلسی برخيزند که در آن الله متعال را ياد نکرده اند، گويا از لاشه ی الاغی مُرده برخاسته اند و اين مجلس برای آنان مايه ی حسرت و افسوس خواهد بود. هر مسلمانی درختی بکارد، هرچه از آن بخورند صدقه ای برای او به شمار می رود؛ و هرچه از آن بدزدند، برای او صدقه است يا هرکس چيزی از آن بکاهد، برای صاحبش صدقه محسوب می شود. شهيد هنگام کشته شدن دردی احساس نمی کند مگر به اندازه ی دردی که يکی از شما از نيشگونِ [مورچه يا نيشِ پشه] حس می نمايد. اگر بخواهم اين خرماها را بخورم، اين عُمری طولانی خواهد بود. لذا هرچه خرما داشت، انداخت و سپس با دشمنان جنگيد تا اينکه شهيد شد. دوست ندارم به اندازه ی کوه احد طلا داشته باشم و سه روز بر من بگذرد و ديناری از آن نزدِ من باقی بماند، جز مقداری که برای پرداخت بدهی نگه می دارم؛ مگر اينکه بگويم آن را در ميان بندگان الله، چنين و چنان و چنان تقسيم کنند. مثالِ مجاهدِ راهِ الله، همانند روزه دار شب زنده داری است که خاشعانه و با تأمل آيات الله را تلاوت می کند و از نماز و روزه خسته نمی شود تا آن که مجاهدِ راه الله بازگردد. مثال کسی که پروردگارش را ذکر می کند و آن که او را ياد نمی کند، مانند زنده و مرده است. به الله سوگند، دنيا نزد الله از اين مردار نزد شما، بی ارزش تر و پست تر است. به ابوبکر بگوييد برای مردم نماز بخواند. از جمله مواردی که در مورد آنها بر شما می ترسم، اين است که پس از من دروازه های زرق و برق دنيا بر شما گشوده شود. هرکس با ايمان به الله و تصديق وعده هايش، اسبی را در راه الله (برای جهاد) نگه داری کند، خوردن، نوشيدن، ادرار و سرگين آن اسب در ترازوی نيکی های صاحبش ثبت و منظور می شود. ای رسول خدا، چه کسی بيش از همه ی مردم به خوش رفتاری من سزاوارتر است؟ فرمود: «مادرت، سپس مادرت، سپس مادرت و آنگاه به پدرت نيکی کن و به همين ترتيب به هرکس که به تو نزديک تر است». هرکس دچار فقر و فاقه شود و آن را نزد مردم ببرد، فقرش از ميان نخواهد رفت؛ اما هرکس فقرش را نزد الله ببرد - و برطرف شدن فقرش را از الله بخواهد - الله متعال روزیِ زودرس يا ديررسی به او می دهد (و فقرش را برطرف می سازد). هرکس يك جفت از يك چيز (مانند دو درهم يا دو اسب يا دو شتر و امثالِ آن) انفاق کند، از دروازه های بهشت ندا داده می شود: ای بنده ی الله، اين نتيجه ی کار خير است. هرکس اهل نماز باشد، از دروازه ی نماز و هرکس اهل صدقه باشد، از دروازه ی صدقه و هرکس اهل جهاد باشد، از دروازه ی جهاد فرا خوانده می شود. هرکس چيزی را در راه الله انفاق کند - پاداشِ آن - هفتصد برابر برای او ثبت می شود. چه کسی برای من ضمانت می کند از مردم چيزی نخواهد و من در مقابل، بهشت را برای او ضمانت کنم؟ هر كسى براى آموختن دانش سفر كند، اين كار او در راه الله متعال مى باشد، تا زمانى كه برگردد. هرکس مرا در خواب ببيند، در بيداری نيز مرا خواهد ديد - يا گويا مرا در بيداری ديده است؛ - شيطان نمی تواند خودش را شبيهِ من کند. هرکس به الله به عنوان پروردگار و به اسلام به عنوان دين و به محمد به عنوان پيامبر راضی باشد، بهشت بر او واجب است. هرکس يک تير در راه الله بيندازد، این برای او با آزاد کردن برده ای برابری می کند. هرکس خوشحال می شود الله متعال او را از سختی های روز قيامت نجات دهد، به بدهکارِ تنگ دست مهلت دهد يا بخشی از بدهیِ وی را ببخشد. هر مرد مسلمانی که به اندازه ی فاصله ی دوبار دوشيدن شتر در راه الله بجنگد، بهشت بر او واجب می شود؛ و هرکس در راه الله زخمی بردارد يا آسيبی بببيند، زخمش روز قيامت در تازه ترين - و زيباترين - حالت خواهد بود؛ رنگش، رنگ زعفران است و بويش بوی مشک. هرکس بگويد: سُبْحان الله وبِحمدِهِ، برای او درخت خرمایی در بهشت کاشته می شود. در حال تعمير کَپَر خود بوديم که رسول الله صلى الله عليه وسلم از کنارِ ما گذشت. اگر بسم الله می گفت، برای همه ی شما کافی بود. با هم غذا بخوريد و بسم الله بگوييد تا غذای شما با برکت شود. الله متعال از خطا و اشتباه و فراموشی امتم و آنچه بدان مجبور گردد، چشم پوشی کرده است. الله عز وجل پيش از وفات رسول الله صلى الله عليه وسلم، بيش از هر زمان ديگری، پياپی بر او وحی نازل می کرد تا اينکه رسول الله صلى الله عليه وسلم درگذشت. دوتا دوتا نخوريد؛ زيرا رسول الله صلى الله عليه وسلم از دوتا دوتا خوردن منع کرده است. سپس ابن عمر می فرمود: مگر اينکه کسی از برادرش اجازه بگيرد. آسان ترين عذابِ دوزخيان در روز قيامت، عذابِ مردی است که دو اخگر در فرورفتگی کفِ پاهايش گذاشته می شود که بر اثر آن مغزِ سَرَش به جوش می آيد و با اينکه عذابش از همه سبک تر است، تصور نمی کند عذابِ کسی سخت تر از عذاب او باشد. برای رسول الله صلى الله عليه وسلم مقداری شير آوردند که با آب مخلوط شده بود؛ سمت راستِ ایشان صحرانشينی نشسته بود و سمت چپش ابوبکر رضی الله عنه؛ رسول الله صلى الله عليه وسلم پس از اينکه خود از آن شير نوشيد، آن را به صحرانشين داد و فرمود: «راست، سپس راست». رسول الله صلى الله عليه وسلم روز فتح مکه درحالی وارد مکه شد که عمامه ای سياه بر سر داشت. عبدالله مردِ خوبی است؛ اگر نماز شب می گزارد. این جبریل است که به تو سلام می دهد. رسول الله صلى الله عليه وسلم - آب و هرگونه - نوشيدنی را با سه نفس می خورد. يکی از شب ها با رسول الله صلى الله عليه وسلم به نماز ايستادم. رسول الله صلى الله عليه وسلم به قدری قيام را طولانی کرد که تصميم بدی گرفتم. گفته شد: چه تصميمی گرفتی؟ پاسخ داد: تصميم گرفتم بنشينم و رسول الله صلى الله عليه وسلم را تنها بگذارم. به من بگوييد: اگر در راه الله کشته شوم، گناهانم بخشيده می شوند؟ چه بسا رسول الله صلى الله عليه وسلم دوست داشت عملی را انجام دهد، ولی از ترس اينکه مردم نيز به آن عمل کنند و بر آنان فرض شود، آن را ترک می کرد. وقتی به معراج رفتم از كنار گروهی گذشتم كه ناخن های مسی داشتند كه چهره ها و سينه های شان را با آن می خراشيدند؛ گفتم: ای جبريل، اينها چه كسانی هستند؟ گفت: اينان كسانی هستند كه گوشت مردم را می خورند و دست روی عزت و آبروی مردم می گذارند. اگر نزد تو آبی هست که ديشب در مشک بوده - و سرد شده است، بياور تا بنوشيم - وگرنه با دهان مان از جوی آب می نوشيم. رسول الله صلى الله عليه وسلم از او شتری خريد و بهای آن را برای او وزن کرد و چيزی بر آن افزود. من به اين کار از تو سزاوارترم؛ پس از بنده ی من درگذريد. مثال هدايت و دانشی كه الله مرا با آن مبعوث گردانيده، مانند بارانی است كه بر زمين می بارد؛ زمينی كه حاصلخيز باشد، آب باران را در خود جذب می كند و در نتيجه در آن علف و گياهان فراوانی می رويد. و زمينی كه سخت است، آب را بر روی خود نگه می دارد و الله مردم را از اين آب بهره مند می سازد و از اين آب می نوشند و با آن کشاورزی و آبياری می کنند. مردم در زمان رسول الله صلى الله عليه وسلم با وحی مؤاخذه می شدند؛ ولی اينک وحی قطع شده است و ما شما را مطابق اعمالی مؤاخذه می کنيم که از شما سر می زند. هرکس اعمال نيکی از او نمايان شود، به او امان می دهيم و او را به خود نزديک می گردانيم و به باطنِ او کاری نداريم و الله او را در موردِ باطنش محاسبه خواهد کرد؛ و از هرکس اعمال بدی ببينيم، به او امان نمی دهيم و اگر ادعا کند باطنش خوب است (و قصدِ بدی ندارد) او را تصديق نمی کنيم. آتش دشمن شماست؛ وقتی خواستيد بخوابيد، آن را خاموش کنيد. برادرت ظالم باشد یا مظلوم، او را ياری کن. فقط کسی لباس ابریشمی می پوشد که هيچ بهره ای - از آن در آخرت - ندارد. خير؛ من او را در دوزخ و در لباسِ راه راهی ديدم که از مال غنيمت دزديده بود. وقتی رسول الله صلى الله عليه وسلم از دنيا رفت، در خانه ام اين مقدار غذا هم نبود که يک موجود زنده بخورد، جز مقداری جو که در طاقچه ی خانه ام بود؛ مدتی طولانی از آن می خوردم تا اينکه آن را پيمانه (وزن) کردم و پس از آن تمام شد. سه چيز مُرده را همراهی می کند: خانواده، مال و عمل او. دو تا از آنها بازمی گردند و يکی با او می ماند: خانواده و مالش برمی گردند و عملش با او می ماند. روز قيامت مؤمن به پروردگارش نزديک می شود تا آنجا که الله متعال پرده ی رحمت و پوشش خود را بر روی او می نهد و از او درباره ی گناهانش اعتراف می گيرد. رسول الله صلى الله عليه وسلم را ديدم که تمام روز را درحالی سپری می کرد که از گرسنگی به خود می پيچيد و حتی خرمای نامرغوبی هم نمی يافت که با آن شکمش را سير کند. هنگامی که آيه ی صدقه نازل شد، ما بر دوش خود بار می کشيديم و مُزد آن را صدقه می داديم. مردی آمد و مال زيادی صدقه داد؛ منافقان گفتند: رياکار است. شخصِ ديگری آمد و يک صاع (يک پيمانه خرما) صدقه داد. گفتند: الله از صدقه ی اندک اين مرد بی نياز است. آنگاه اين آيه نازل شد: «الَّذِينَ يَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فِي الصَّدَقَاتِ»: «[منافقان] كسانى [هستند] كه از مؤمنانى عیبجویی می کنند كه به خواستِ خویش صدقات [بسیار] می دهند». در امت های گذشته برای شخصی (که ايمان آورده بود) چاله ای در زمين می كَندند و او را در آن می گذاشتند. سپس اره ای می آوردند و روی سرش قرار می دادند و او را از وسط دونيم می كردند. و شانه های آهنی در بدنش فرو می بردند تا جايی كه به استخوان و عصب می رسيد؛ ولی اين همه شکنجه او را از دينش باز نمی داشت. رسول الله صلى الله عليه وسلم ابتدای شب می خوابيد و در پايان شب برمی خاست و نماز می خواند. ترغیب و تشویق به نعمت های بهشت و ترهیب و ترساندن از عذاب دردناک دوزخ برخی اوقات که به نماز می ايستم، می خواهم آن را طولانی بخوانم؛ ولی در اثنای نماز صدای گريه ی کودکی به گوشم می رسد، لذا نمازم را کوتاه می کنم تا مبادا (نماز طولانی برای) مادرش سخت و دشوار باشد. ای رسول خدا، دو همسايه دارم؛ به کداميک از آنها هديه بدهم؟ فرمود: «به آن که درب خانه اش به تو نزديک تر است». بوسیدن کودکان و رحم و شفقت نسبت به آنها کدامين صدقه اجر و پاداش بيشتری دارد؟ فرمود: «صدقه ای که آن را درحالی بدهی که خود سالم و تندرستی و به مال و ثروت حريص و علاقه مندی و از فقر می ترسی و به مال و ثروت اميدواری؛ نه اينکه آن قدر در صدقه دادن درنگ کنی تا جانت به گلو برسد و آنگاه بگويی: اين مال فلانی باشد و آن، از آنِ فلانی. درحالی که دیگر آن مال از آنِ وارثان توست». روز قيامت خورشيد به اندازه ای به مردم نزديک می شود که فقط يک ميل با آنان فاصله دارد. به به، اين مال سودمندی است؛ اين مالِ سودمندی است و آنچه گفتی، شنيدم؛ نظرِ من اين است که آن را ميانِ خويشاوندانت تقسيم کنی. الله رحمت را به صد قسمت تقسيم کرده است؛ نود و نُه بخش آن را نزد خود نگه داشته و يک بخش را به زمين فرستاده است و به خاطر همين يک بخش است که مخلوقات با يکديگر مهربان هستند (به هم رحم می کنند)؛ به گونه ای که جانور، سُم خود را بالا می گيرد تا مبادا به بچه اش آسيبی برسد. رسول الله صلى الله عليه وسلم صبحِ يکی از روزها درحالی از خانه بيرون رفت که پيراهنی از موی سياه منقوش به کاروان شتر بر تن داشت. اين مرد با ما آمده است؛ اگر می خواهی به او اجازه بده؛ و اگر می خواهی باز گردد. رسول الله صلى الله عليه وسلم را ديدم که نشسته و ساق ها و زانوان خود را در بغل گرفته بود و خرما می خورد. رسول الله صلى الله عليه وسلم را درحالی ديدم که دو لباس سبز پوشيده بود. رسول الله صلی الله علیه وسلم را درحالی دیدم که با سه انگشت می خورد و چون غذا خوردنش به پایان می رسید آنها را می لیسید. ساقیِ گروه، پس از همه ی آنها می نوشد.