بىرگە بىرنى ئۇدۇللاپ قىلغۇچى تۇققاندارچىلىقنى يەتكۈزگۈچى ئەمەس، ھەقىقەتەن تۇققاندارچىلىقنى يەتكۈزگۈچى باشقىلار ئۈزۈپ قويسىمۇ ئۇلارغا تۇققاندارچىلىقنى يەتكۈزۈپ تۇرىدىغان كىشىدۇر مۆئمىنلەرنىڭ ئىمانى ئەڭ مۇكەممەل بولغانلىرى ئۇنىڭ ئەخلاقى ئەڭ گۈزەل بولغانلىرىدۇر. سىلەرنىڭ ئەڭ ياخشىلىرىڭلار ئاياللىرىغا ئەڭ ياخشى مۇئامىلىدە بولىدىغانلاردۇر سىلەر ئەمەل قىلىشقا تىگىشلىك ئەڭ مۇھىم شەرتلەر: سىلەر بۇ ئارقىلىق ئەۋرەتلەرنى ھالال قىلغىنىڭلاردۇر ئىنسان ئاللاھ تائالادىن ئەجىر-ساۋاپ تىلەپ ئائىلىسىدىكىلەرگە خەير-ئېھسان قىلىدىكەن، بۇ، ئۇنىڭ ئۈچۈن سەدىقىنىڭ ئورنىدا بولىدۇ پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام چاچنىڭ بىر قىسمىنى چۈشۈرۈپ بىر قىسمىنى قالدۇرۇپ قويۇشتىن چەكلىگەن نەسەبتە ھارام قىلىنغان ئىش ئېمىلداشلىقتىمۇ ھارام قىلىنىدۇ ئەگەر ئەركىشى ئۆزىنىڭ ئايالىنى ھاجىتى ئۈچۈن چاقىرسا، ئەگەر ئۇ ئايال تونۇر بېشىدا بولسىمۇ كەلسۇن ھەر بىرىڭلار پادىچى، ھەر بىرىڭلار ئۆز پادىسىدىن سورىلىدۇ، باشلىق پادىچىدۇر، ئەر كىشى ئۆز ئائىلىسىدىكىلەرگە قارىتا پادىچى، ئايال كىشىمۇ ئېرىنىڭ ئۆيى ۋە بالىلىرىغا قارىتا پادىچى، شۇڭا ھەر بىرىڭلار پادىچى، ھەر بىرىڭلار پادىسىدىن سورىلىدۇ ئى ياشلار! سىلەرنىڭ ئىچىڭلاردىن كىمكى نىكاھلىنىشقا قادىر بولغانلار توي قىلسۇن، چۈنكى ئۇ ئىنساننىڭ كۆزى ۋە ئەۋرىتىنى ھارامدىن ساقلايدۇ، كىمكى نىكاھلىنىشقا قادىر بولالمىسا روزا تۇتسۇن، چۈنكى روزا ئۇنىڭ ئۈچۈن قالقاندۇر يات ئاياللار بار يەرگە كىرىشتىن ھەزەر ئەيلەڭلار! ئەنسارىلاردىن بىر كىشى ئى رەسۇلۇللاھ! ئەرلەرنىڭ تۇغقانلىرىچۇ؟ دېۋىدى، پەيغەمىبىرىمىز: ئەرلەرنىڭ تۇغقانلىرى بىلەن يالغۇز قېلىش ئۆلۈم بىلەن تەڭدۇر، دېدى چوكان ئوچۇق گەپ بىلەن ماقۇلغا كەلمىگۈچە نىكاھى قىلىنمايدۇ. قىز رۇخسەت بەرمىگۈچە نىكاھى قىلىنمايدۇ. ساھابىلار: ئى رەسۇلۇللاھ! قىزنىڭ رۇخسىتى قانداق بولىدۇ؟ دېۋىدى، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: ئۇنىڭ سۇكۇتتا تۇرغىنى ماقۇل دېگىنىدۇر، دېدى پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام ئايالچە كىيىم كىيىۋالغان ئەرلەرگە ۋە ئەرەنچە كىيىم كىيىۋالغان ئاياللارغا لەنەت قىلدى تەسبىھ ئەرلەرگە، چاۋاك ئاياللارغا خاس قايسى بىر ئايال دادا-ئاكىلىرىنىڭ ئىزنىسىز ئەرگە تېگىدىكەن، ئۇ ئايالنىڭ نىكاھى باتىلدۇر ئايالىنىڭ كەينى تەرىپىگە يېقىنچىلىق قىلغان ئادەم لەنەت قىلىنغۇچىدۇر ئەر كىشى ئايالىنى تۆشەككە چاقىرغاندا، ئايالى ئۇنىماي، ئەر ئايالىغا غەزەپلىنىپ يېتىپ قالسا، پەرىشتىلەر ئۇ ئايالغا تاڭ ئاتقۇچە لەنەت ئوقۇيدۇ پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ھەسەن ۋە ھۈسەين (رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ) لارنىڭ ھەربىرى ئۈچۈن ئىككىدىن قوچقار سويۇپ ئەقىقە قىلغان پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام كىشىلەرنى ئوغۇل تۇغۇلسا ئىككى قوي، قىز تۇغۇلسا بىر قوي سويۇپ ئەقىقە قىلىشقا بۇيرىدى بالا ئۆزىنىڭ ئەقىقىسىگە گۆرۆگە قويۇلغان، يەتتىنچى كۈنى ئۇنىڭغا ئاتالغان ئەقىقىسى (قويى) بوغۇزلىنىدۇ، ئىسىم قويىلىدۇ ۋە چېچى ئالدۇرىلىدۇ ئۇنىڭ مال – مۈلكىدىن نورمال ھالدا ئۆزىڭىزگە ۋە بالىلىرىڭىزغا يەتكۈدەك ئېلىڭ! ئابدۇراھمان ئىبنى ئەۋپ ۋە زۇبەير ئىبنى ئەۋۋام رەزىيەللاھۇ ئەنھۇلار ئۆزلىرىنىڭ پىتلاپ كەتكەنلىكى توغرىسىدا پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامغا دەرد تۆكتى ئاياللارغا ياخشى مۇئامىلىدە بولۇڭلار، ھەقىقەتەن ئايال كىشى قوۋۇرغىدىن يارىتىلغان، قوۋۇرغىلارنىڭ ئەڭ ئەگرىسى ئەڭ ئۈستىدىكىسى بولىدۇ. ئەگەر ئۇنى رۇسلايمەن دېسەڭ، سۇندۇرۇپ قويىسەن ۋە ئەگەر ئۇنى تاشلاپ قويساڭ ئاشۇنداق ئەگرى تۇرىۋېرىدۇ، شۇڭا ئاياللارغا ياخشى مۇئامىلە قىلىڭلار بىرىڭلار ئايالىنى قۇلنى قامچىلىغاندەك قامچىلاپ بولۇپ، كېچىسى ئايالى بىلەن بىرگە بولۇپ قېلىشى مومكىن سىلەرنىڭ بىرىڭلاردىن ئايالى مەسچىتكە چىقىش ئۈچۈن ئىجازەت سورىسا ئۇنى توسمىسۇن، دېگەنلىكى رىۋايەت قىلىنغاندا ئابدۇللاھ ئىبنى ئۆمەرنىڭ بالىسى بىلال: ئاللاھ بىلەن قەسەم قىلىمەنكى ئاياللارنى مەسچىتكە چىقىشتىن توسىمىز، دېدى، ھەدىس رىۋايەت قىلغۇچى دەيدۇ: ئابدۇللاھ ئىبنى ئۆمەر دەرھال بالىسىغا يوپۇرلۇپ كېلىپ مەن ئۆمرۈمدە ئاڭلاپ باقمىغان ئېغىر تىل-ھاقارەت بىلەن ئۇنى تىللاپ مۇنداق دېدى: مەن رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ توسىماسلىق توغرۇلۇق ھەدىسىنى بايان قىلىۋاتسام، سەن: ئاللاھ بىلەن قەسەم توسىمىز دەۋاتامسەن؟ دېدى ئۈستۈن قول تۆۋەنكى قولدىن ياخشى، ئۈستۈن قول دېگىنىمىز بەرگۈچى قول، تۆۋەنكى قول دېگىنىمىز تىلىگۈچى قولدۇر يىپەك كىيىملەرنى كىيىش ۋە ئالتۇن بۇيۇملىرىنى ئىستىمال قىلىش ئۈممىتىمنىڭ ئەرلىرىگە ھارام قىلىنىپ، ئاياللىرىغا دۇرۇس قىلىندى پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ تاماقنى ئۈچ بارمىقى بىلەن يەپ، يەپ بولغاندىن كىيىن بارماقلىرىنى يالىۋەتكەنلىكىنى كۆردۈم ئەگەر بىر ئايال بۇ دۇنيادا ئېرىغا ئەزىيەت بەرسە، ئۇ ئەرنىڭ ئاخىرەتتىكى ھۆر-پەرىلەردىن بولغان ئايالى، ئۇ ئايالغا: ئاللاھ تائالا ساڭا لەنەت قىلسۇن، ئۇنىڭغا ئەزىيەت بەرمە، ئۇ سېنىڭ قېشىڭدا بىر مېھماندۇر، ئۇ سېنىڭدىن ئايرىلىپ بىزلەرنىڭ قېشىمىزغا كېلىدىغانغا ئازلا ۋاقىت قالدى، دەيدۇ پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام، شەرتلىك نىكاھتىن (شىغاردىن) چەكلىدى ئېمىلداشلىقتىن ۋە نەسەبتىن ھارام بولغانلار ماڭا ھالال بولمايدۇ، ئۇ قىز مېنىڭ ئېمىلداش بىر تۇققىنىمنىڭ قىزىدۇر ئۇنداقتا مېنى گۇۋاھچى قىلمىغىن! مەن زۇلۇمغا گۇۋاھچى بولمايمەن پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ئوسمان ئىبنى مەزئۇننىڭ، ھەتتا ئايالىغىمۇ يېقىن كەلمەي تەركى دۇنيا بولۇپ ئىبادەت قىلىشقا سورىغان رۇخسىتىنى رەت قىلدى ئايال كىشى ئىرىدىن باشقا مېيىتكە ئۈچ كۈندىن ئارتۇق ھازا تۇتسا بولمايدۇ، پەقەت ئىرىگە تۆت ئاي ئون كۈن ھازا تۇتىدۇ، (بۇ ۋاقىتلاردا) رەڭلىك كىيىم كەيمەيدۇ، سۈرمە تارتمايدۇ، پەقەت ھەيىزدىن پاك بولغاندا ئازراق پۇراقلىق نەرسە ئىشلەتكەندىن باشقا، ھېچ قانداق خۇش پۇراق نەرسە ئىشلەتمەيدۇ بىر ئايال بىلەن ئۇنىڭ دادىسى ياكى ئانىسى تەرەپتىن بولغان ھاممىسى بىر ئەرنىڭ زىممىسىدە بولمايدۇ ئاللاھ تائالاغا ۋە ئاخىرەت كۈنىگە ئىمان ئېيتقان ھەرقانداق بىر ئايالغا، بىرەر ئۆلۈم ئۈچۈن ئۈچ كۈندىن زىيادە ھازا تۇتۇشى دۇرۇس بولمايدۇ. پەقەت ئېرى ۋاپات بولسا، ئۇنىڭغا تۆت ئاي ئون كۈن ئىددەت تۇتىدۇ سۈننەتتە، ئەگەر بىر كىشى بىر قىزنى چوكاننىڭ ئۈستىگە ئالسا، قىزنىڭ ياتىقىدا يەتتە كۈن تۇرۇپ ئاندىن كۈنلەرنى تەقسىم قىلىدۇ. ئەگەر چوكاننى باشقىلارنىڭ ئۈستىگە ئالسا، ئۇنىڭ ياتىقىدا ئۈچ كۈن تۇرۇپ ئاندىن كۈنلەرنى تەقسىم قىلىدۇ ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھادىن پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام ئۆيدە نېمە قىلاتتى؟ دەپ سورالغاندا، ئۇ: ئۆز ئاياللىرىغا ياردەمدە بولاتتى، ناماز ۋاقتى بولسا نامازغا چىقاتتى، دەپ جاۋاپ بەردى ئاتاڭلاردىن يۈز ئۆرىمەڭلار، كىمكى ئاتىسىدىن يۈز ئۆرىسە بۇ كۇپۇرلۇقتۇر بېرىلمىگەن نەرسە بىلەن ئۆزىنى خوشال كۆرسەتكەن كىشى يالغانچىلىقنىڭ ئىككى تونىنى كىيگۈچىگە ئوخشاش قانداق بىر ئايال ئۆزىنىڭ ئۈچ بالىسىنى بۇرۇن ئەۋەتكەن بولسا (يەنى تۈگەپ كەتكەن بولسا) ئۇ بالىلار ئاشۇ ئايال ئۈچۈن جەھەننەمدىن پەردە بولىدۇ سىلەرنىڭ بىرىڭلارنىڭ ئايىغىنىڭ بىر بۇغۇچى ئۈزۈلۈپ كەتسە، ئۇنى ئوڭشىمىغىچىلىك بىر پاي ئاياقتا ماڭمىسۇن بۇنىڭ چاچ ساقاللىرىنى بوياڭلار، لېكىن قارا رەڭدە بوياشتىن ساقلىنىڭلار ئاللاھ ھالاللاپ بەرگۈچىگە ۋە ھالاللاتقۇچىغا لەنەت قىلدى يەھۇدىيلار: ئايال كىشىنىڭ كەينى تەرىپىدىن كېلىپ جىما قىلسا بالىسى ئالىغاي تۇغۇلىدۇ، دەيىتتى، بۇ ۋاقىتتا: «ئاياللىرىڭلار سىلەر ئۈچۈن(خۇددى) ئېكىنزارلىقتۇر (يەنى نەسىل تېرىيدىغان جايدۇر)، ئېكىنزارلىقىڭلارغا خالىغان رەۋىشتە كېلىڭلار» دېگەن ئايەت نازىل بولدى ئادەم ئەۋلادلىرىنىڭ ئۆزى ئىگە بولمىغان نەرسىنى نەزىر قىلىش، ئازات قىلىش ۋە تالاق قىلىش ھەققى بولمايدۇ نازىل بولۇپ تۇرىۋاتقان قۇرئان ئايەتلىرىدە: «ئايرىم-ئايرىم ئون قېتىم ئېمىش ئۆيلىنىشنى ھارام قىلىدىغان ئېمىلدەشلىككە سەۋەپ بولىدۇ» دېگەن ئىبارە بار ئىدى، كېيىن بۇھۆكۈم: «ئايرىم-ئايرىم بەش قېتىم ئېمىش ئۆيلىنىشنى ھارام قىلىدىغان ئېمىلداشلىق بولىدۇ» دېگەن ھۆكۈم بىلەن ئەمەلدىن قالدۇرۇلدى. پەيغەمبەرئەلەيھىسسالام ۋاپات بولغاندا، بىز بۇ ئىبارىلەرنى قۇرئاننىڭ ئايەتلىرى قاتارىدا ئوقۇيتۇق كىشىنىڭ ئوزۇقلىقى ئۆزىگە قاراشلىق كىشىلەردىن (تەمىناتنى) قىسىپ قويۇشى يېتەرلىك گۇناھتۇر پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ئايال مىجەز بولىۋالغان ئەرلەرگە، ئەرلەرگە ئوخشىۋالغان ئاياللارغا لەنەت قىلىپ، «ئۇلارنى ئۆيلىرىڭلاردىن چىقىرىۋىتىڭلار!» دېدى بىر قىسىم ئىقتىسادىڭنى ئېلىپ قال، ئۇ سەن ئۈچۈن ياخشى بەرىرە ۋە ئۇنىڭ ئېرى ھەققىدىكى ھەدىس ئى ئابدۇ ئىبنى زەمئە! ئۇ سىنىڭكى، بالا تۆشەككە تەۋە، زىناخورغا تاش ئېتىلىدۇ. ئى سەۋدە! ئۇنىڭدىن ھىجاپلىنىڭ!، شۇنىڭدىن كېيىن ئۇ سەۋدەنى كۆرۈپ باقمىدى كۆرمىدىڭىزمۇ؟ قىياپەتچى مۇجەززىز زەيد ئىبنى ھارىسە بىلەن زەيىدنىڭ ئوغلى ئۇسامىگە قاراپ: بۇ پۇتلار ھەقىقەتەن بىر-بىرىگە مەنسۇپتۇر،-دېدى پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋە سەللەم خەيبەر غازىتى كۈنى مەنپەئەت نىكاھىدىن (مۇتئە) ۋە ئېشەك گۆشى يېيىشتىن چەكلىدى ئۇ ئەرنىڭ ئۈستىگە سىزگە نەپىقە بېرىشى ۋاجىپ ئەمەس پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام سەفىييەنى ئازاد قىلىپ، ئازادلىقىنى ئۇنىڭ تويلۇق مەھرى قىلدى پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ دەۋرىدە بىر كىشى ئايالىنى «زىنا قىلدى» دەپ تۆھمەت قىلىپ، ئۇ ئايالدىن بولغان بالىغا تاندى، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام بۇ ئىككەيلەننى ئاللاھ تائالا قۇرئان كەرىمدە بايان قىلغاندەك بىر-بىرىگە لەنەت قىلىشقا بۇيرىدى، ئۇلار لەنەت قىلىشقاندىن كىيىن بالىنى ئانىسىغا بۇيرۇپ، لەنەت قىلىشقان ئىككەيلەننىڭ ئارىسىنى ئايرىۋەتتى ئىلگىرى ئايال كىشىنىڭ ئېرى ئۆلۈپ قالسا، كىچىك بىر ھۇجرىغا كىرىپ، ئەڭ ناچار كىيىملىرىنى كىيىپ، خۇش- پۇراق قاتارلىق نەرسىلەردىن ھېچ نەرسە ئىشلەتمەي بىر يىلنى ئۆتكۈزەتتى، ئاندىن بىرەر ھايۋان يەنى ئىشەك ياكى قۇش، قوي قاتارلىق نەرسىلەرگە سۈركۈنەتتى بالا تۆشەككە تەۋە، زىناخورغا تاش ئېتىلىدۇ پەيغەمبەر سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم ئەرلەرنىڭ زەپە رەڭگىدە يەنى ساپ سېرىق بويالغان كىيىمنى كېيىشىدىن چەكلىگەن بەلگىلەنگەن ئىددەت تۈگىدى، سەن ئۇنىڭغا توي تەكلىپى قويغىن ھەرقانداق قۇل خوجايىنىنىڭ رۇخسىتىسىز توي قىلىدىكەن، ئۇ زىنا قىلغۇچىدۇر فەيرۇز مۇنداق دېدى: مەن: «ئى ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرى!، مەن مۇسۇلمان بولدۇم، نىكاھىمدا ئاچا- سىڭىل بار» دېسەم، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: «ئىككىسىدىن ئۆزۈڭ خالىغان بىرىنى تالاق قىلغىن» دېدى ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھادىن: پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ ئاياللىرىنىڭ تويلۇق مېھرى قانچىلىك بولغان؟ دەپ سورالغاندا، ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھا: پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنىڭ ئاياللىرىنىڭ تويلۇق مېھرى 12.5 ئوقىيە بولغان دەيدۇ ئۇنىڭغا ئېيتقىن ئايالى بىلەن يېنىشىۋالسۇن! ئاندىن ئايالى ھەيىزدىن پاك بولغۇچە ئەمرىدە تۇتۇپ تۇرسۇن، يەنە بىر ھەيىز كۆرۈپ پاك بولغاندىن كېيىن، ئەر-ئاياللىق قىلىشتىن بۇرۇن خالىسا تالاق قىلسۇن خالىسا ئەمرىدە ئېلىپ قالسۇن. مانا بۇ ئاللاھ تائالا ئاياللارنى تالاق قىلىشتا بەلگىلىگەن ئىددەتتۇر، دېگەن ئىبنى ئابباس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ: «ئەگەر بىر ئەر ئايالىنى ئۆزىگە ھارام قىلىۋالسا، تالاق ئەمەس» دەيتتى ۋە ئاللاھ ئېيتتى: {ھەقىقەتەن ئاللاھنىڭ پەيغەمبىرىدە سىلەرگە ياخشى ئۈلگە بار} تالاقنى ۋە يېنىشىۋېلىشنى سۈننەتكە خىلاپ ھالدا قىلىپسەن!، تالاق قىلغاندىمۇ، يېنىشىۋالغاندىمۇ گۇۋاھلاتقىن!، بۇ ئىشنى قايتا قىلمىغىن («ئايالىمغا يېقىن كەلمەيمەن» دەپ قەسەم قىلىپ، يېقىنلاشماي) تۆت ئاي ئۆتسە، تالاق قىلغۇچە توختىتىپ قويىلىدۇ، تالاق قىلمىسا (مۇددەتنىڭ ئۆتكەنلىكىگە) تالاق بولمايدۇ سەلەمە ئىبنى سەخرىنىڭ زىھار ھەققىدىكى ھەدىسى چىقىپ خورما يىغىپ كېلىۋىرىڭ، بەلكى سىز ئۇ خورمىلارنى سەدىقە قىلارسىز، ياكى ياخشى ئىشلارنى قىلارسىز ۋاپات بولغۇچىغا تۇتىدىغان ھازىنىڭ مۇددىتى توشقىچە ئۆيۈڭىزدە تۇرۇڭ، ئۇ ئايال: ئېرىمنىڭ ۋاپاتى ئۈچۈن تۆت ئاي ئون كۈن ئىددەت تۇتتۇم دېدى ئېرىنى يوقۇتۇپ قويۇپ، قەيەردە ئىكەنلىكىنى بىلمىگەن ئايال تۆت يىل كۈتىدۇ، ئاندىن تۆت ئاي ئون كۈن ئىددەت تۇتۇپ، ئاندىن تۇرمۇشلۇق بولسا بولىدۇ ھامىلىدار (دېدەك) تۇغمىغىچە، ھامىلدار ئەمەسلىرى، بىر قېتىم ھەيز كۆرۈپ پاكلانمىغىچە جىما قىلىنمايدۇ بۇ سېنىڭ داداڭ، بۇ سېنىڭ ئاپاڭ، ئىككىسىدىن قايسىسىنىڭ قولىنى تۇتۇشنى خالىساڭ، شۇنىڭ قولىنى تۇتقىن