حدیث: ذَكَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَيْئًا، فَقَالَ: «ذَاكَ عِنْدَ أَوَانِ ذَهَابِ الْعِلْمِ

عَنْ زِيَادِ بْنِ لَبِيدٍ رضي الله عنه قَالَ:
ذَكَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَيْئًا، فَقَالَ: «ذَاكَ عِنْدَ أَوَانِ ذَهَابِ الْعِلْمِ» قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، وَكَيْفَ يَذْهَبُ الْعِلْمُ، وَنَحْنُ نَقْرَأُ الْقُرْآنَ وَنُقْرِئُهُ أَبْنَاءَنَا وَيُقْرِئُهُ أَبْنَاؤُنَا أَبْنَاءَهُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ؟ قَالَ: «ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ زِيَادُ، إِنْ كُنْتُ لَأُرَاكَ مِنْ أَفْقَهِ رَجُلٍ بِالْمَدِينَةِ، أَوَلَيْسَ هَذِهِ الْيَهُودُ وَالنَّصَارَى يَقْرَؤونَ التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ، لَا يَعْمَلُونَ بِشَيْءٍ مِمَّا فِيهِمَا؟!».
[صحيح لغيره] - [رواه ابن ماجه] - [سنن ابن ماجه: 4048]

له زیاد بن لبید رضي الله عنه څخه روایت دی هغه ویلي:
ذَكَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَيْئًا، فَقَالَ: «ذَاكَ عِنْدَ أَوَانِ ذَهَابِ الْعِلْمِ» قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، وَكَيْفَ يَذْهَبُ الْعِلْمُ، وَنَحْنُ نَقْرَأُ الْقُرْآنَ وَنُقْرِئُهُ أَبْنَاءَنَا وَيُقْرِئُهُ أَبْنَاؤُنَا أَبْنَاءَهُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ؟ قَالَ: «ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ زِيَادُ، إِنْ كُنْتُ لَأُرَاكَ مِنْ أَفْقَهِ رَجُلٍ بِالْمَدِينَةِ، أَوَلَيْسَ هَذِهِ الْيَهُودُ وَالنَّصَارَى يَقْرَؤونَ التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ، لَا يَعْمَلُونَ بِشَيْءٍ مِمَّا فِيهِمَا؟!». رسول الله صلی الله علیه وسلم د یو څه یادونه وکړه، بیا یې وفرمایل: « دا به هغه مهال وي چې علم له منځه لاړ شي» ما وویل: اې د الله تعالی رسوله! علم به څنګه له منځه ځي، حال دا چې مونږ قرآن لولو او خپلو زامنو ته یې لولو، او زمونږ زامن یې خپلو زامنو ته لولي او - دا لړۍ به - د قیامت تر ورځې پورې جاري وي؟ هغه وفرمایل: مور دې درباندې بوره شي اې زیاده، ما خو ته د مدینې تر ټولو زیات پوه انسان ګڼلې، آیا یهود او نصارا تورات او انجیل نه لولي، حال دا چې څه په هغوی - دواړو - کې دي په هیڅ شي یې عمل نه کوي ؟!».
[صحيح لغيره] - [ابن ماجه روايت کړی دی] - [سنن ابن ماجه - 4048]

تشریح

رسول الله صلی الله علیه وسلم د خپلو اصحابو په منځ کې ناست و، نو ویې فرمایل: دا هغه وخت دی چې علم پکې له خلکو څخه اخیستل کېږي، نو زیاد بن لبید انصاری رضي الله عنه حیران شو او له رسول الله صلی الله علیه وسلم څخه یې پوښتنه وکړه! ويې ویل: څرنګه به علم له مونږ څخه پورته او ورک شي؟! حال دا چې مونږ قرآن لوستلی او حفظ کړی دی، په الله قسم چې مونږ به یې ولولو، او خپلو ښځو، ماشومانو او د زامنو اولادونو ته به یې وښایو. رسول الله صلی الله علیه وسلم په حیرانتیا سره وفرمایل: ستا مور دې پر تا بوره شي زیاده! ما ته د مدینې د خلکو په علماوو کې شمارلې! بیا ورته رسول الله صلی الله علیه وسلم واضحه کړه چې : د علم ورکېدل د قرآن د ورکېدلو په - معنا - نده، مګر علم په نه عمل کولو سره ورک کیږي او له منځه ځي. دا تورات او انجیل د یهودانو او مسیحیانو سره دي؛ خو بیا یې هم ورته ګټه نده رسولې، او د دواړو له مقصد څخه یې ګټه نده پورته کړې؛ چې هغه په علم باندې عمل کول دي.