بروز رسانی: پیامبر صلی الله علیه وسلم چیزی را یاد کرد و فرمود: «ذَاكَ عِنْدَ أَوَانِ ذَهَابِ الْعِلْمِ»: «آن، هنگامِ رفتن علم است

عَنْ زِيَادِ بْنِ لَبِيدٍ رضي الله عنه قَالَ:
ذَكَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَيْئًا، فَقَالَ: «ذَاكَ عِنْدَ أَوَانِ ذَهَابِ الْعِلْمِ» قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، وَكَيْفَ يَذْهَبُ الْعِلْمُ، وَنَحْنُ نَقْرَأُ الْقُرْآنَ وَنُقْرِئُهُ أَبْنَاءَنَا وَيُقْرِئُهُ أَبْنَاؤُنَا أَبْنَاءَهُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ؟ قَالَ: «ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ زِيَادُ، إِنْ كُنْتُ لَأُرَاكَ مِنْ أَفْقَهِ رَجُلٍ بِالْمَدِينَةِ، أَوَلَيْسَ هَذِهِ الْيَهُودُ وَالنَّصَارَى يَقْرَؤونَ التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ، لَا يَعْمَلُونَ بِشَيْءٍ مِمَّا فِيهِمَا؟!».
[صحيح لغيره] - [رواه ابن ماجه] - [سنن ابن ماجه: 4048]

از زیاد بن لَبید رضی الله عنه روایت است که گفت:
پیامبر صلی الله علیه وسلم چیزی را یاد کرد و فرمود: «ذَاكَ عِنْدَ أَوَانِ ذَهَابِ الْعِلْمِ»: «آن، هنگامِ رفتن علم است». گفتم: یا رسول الله، چگونه علم می‌رود درحالی‌که ما قرآن می‌خوانیم و به فرزندان خود می‌آموزیم و فرزندان‌مان به فرزندان‌شان تا روز قیامت می‌خوانند؟ فرمود: «ثَكِلَتْكَ أُمُّكَ زِيَادُ، إِنْ كُنْتُ لَأُرَاكَ مِنْ أَفْقَهِ رَجُلٍ بِالْمَدِينَةِ، أَوَلَيْسَ هَذِهِ الْيَهُودُ وَالنَّصَارَى يَقْرَؤونَ التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ، لَا يَعْمَلُونَ بِشَيْءٍ مِمَّا فِيهِمَا؟!»: «ای زیاد، مادرت به عزایت بنشیند، تو را از داناترین مردان در مدینه می‌دانستم، آیا مگر این یهودیان و نصرانیان تورات و انجیل را نمی‌خوانند، اما به هیچ‌چیزی از آنچه در آنهاست عمل نمی‌کنند؟!».
[صحیح لغیره است] - [به روایت ابن ماجه] - [سنن ابن ماجه - 4048]

شرح

پیامبر صلی الله علیه وسلم در میان اصحاب خود نشسته بودند، پس فرمودند: «این، هنگامی است که علم از میان مردم برداشته می‌شود. پس زیاد بن لبید انصاری رضی الله عنه تعجب می‌کند و از پیامبر صلی الله علیه وسلم سوال نموده و می‌گوید: چگونه علم برداشته شده و از دست ما می‌رود؟! درحالی‌که ما قرآن را خوانده‌ایم و حفظ کرده‌ایم؛ پس به الله سوگند آن را می‌خوانیم و به زنان و فرزندان خود و فرزندانِ فرزندان خود می‌آموزیم. پس پیامبر صلی الله علیه وسلم شگفت‌زده شدند و فرمودند: مادرت به عزایت بنشیند ای زیاد! من تو را از علمای اهل مدینه به حساب می‌آوردم! سپس پیامبر صلی الله علیه وسلم برای او بیان می‌کند که: از بین رفتن علم با از دست رفتن قرآن روی نمی‌دهد، بلکه علم با ترک عمل به آن از دست می‌رود. چنانکه این تورات و انجیل نزد یهودیان و نصرانیان است اما سودی به آنان نمی‌بخشد و از مقصود آنها بهره‌ای نبرده‌اند؛ یعنی به آنچه دانسته‌اند، عمل نکرده‌اند.