فەرموودە: بەدڵنیاییەوە، خودا وپێغەمبەرەکەى فرۆشتنی مەی ومردارەوە بوو وبەراز وبتەکانیان حەرامکردووە

عن جابر بن عبد الله رضي الله عنهما أنه سمع رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول عام الفتح وهو بمكة: «إن الله ورسوله حرم بيع الخمر والميتة والخِنزير والأصنام»، فقيل: يا رسول الله أرأيت شحوم الميتة، فإنه يُطلى بها السفن، ويُدهن بها الجلود، ويَستصبِح بها الناس؟ قال: «لا، هو حرام» ، ثم قال رسول الله صلى الله عليه وسلم عند ذلك: «قاتل الله اليهود، إن الله حرم عليهم الشحوم، فأَجْمَلوه، ثم باعوه، فأكلوا ثمنه».
[صحيح] - [متفق عليه]

ئەم وەرگێڕاوە پێویستی بە پێداچوونەوە و وردبوونەوەی زیاتر هەیە.

لە جابری کوڕی عبداللەوە -ڕەزای خوای لێبێت- کە گوێی لە پێغەمبەری خودا بوو -صلى اللە علیە وسلم- لە ساڵی (فەتحی مەککە) لە مەککەدا دەیفەرموو: «بەدڵنیاییەوە، خودا وپێغەمبەرەکەى فرۆشتنی مەی ومردارەوە بوو وبەراز وبتەکانیان حەرامکردووە». ووترا: ئەی پێغەمبەری خودا، ئەی چی سەبارەت بە چەوری (ئاژەڵی) مردارەوەبوو، بۆ ڕووپۆشینی کەشتیەکان بەکاردێت، وبۆ ڕووپۆشینی (چەورکردنی) پێستەکان بەکاردەهێنرێت ، وخەڵکی بۆ مەبەستی ڕۆشنایی بەکاریدەهێنن (واتا وەکو مۆم بۆ ڕووناککردنەوە)؟ فەرمووی: «نەخێر، حەرامە»، پاشان پێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- لەوێدا فەرمووی: «نەفرەتی خودا لە جولەکەکان، خودا چەوری (ئاژەڵی) لەسەریان حەرامکرد، بەڵام ئەوان تواندیانەوە، وفرۆشتیان ونرخەکەیان خوارد».
صەحیحە - بوخاری و موسلیم هاوڕان لەسەری

شیکردنەوە

ئەم شەریعەتە شکۆمەندە هەموو شتێکی تێدایە کە ببێتە هۆی سوود وچاکە بۆ مرۆڤەکان وهەروەها ئاگادار کردنەوەى تێدایە لە هەموو شتێک کە زیانی تێدا بێت بۆیە شتە پاکەکانی حەڵاڵکردووە وشتە پیسەکانى حەرامکردووە، ولەو شتە پیسە حەرامکراوانەش ئەمانەن کە لەم فەموودەیەدا باسکراوە، لە جابری کوڕی عبداللەوە -ڕەزای خوای لێبێت- کە گوێی لە پێغەمبەری خودا بوو -صلى اللە علیە وسلم- لە ساڵی (فەتحی مەککە) لە مەککەدا فرۆشتنی مەی ومردارەوە بوو وبەراز وبتەکانیان حەرامکردووە، نابێت بە هیچ شێوەیەک بفرۆشرێن ونرخەکەیان نابێت بخورێت چونکە حەرامە، چونکە ئەمانە سەرچاوەى زیان وپیسین، هاوەڵان پرسیاریان کرد: ئەی پێغەمبەری خودا، ئەی چی سەبارەت بە چەوری (ئاژەڵی) مردارەوەبوو، بۆ ڕووپۆشینی کەشتیەکان بەکاردێت بۆئەوەى درزەکانی پێ پڕ بکرێتەوە وکەشتیەکە لە نقوم بوون بپارێزێت، وبۆ ڕووپۆشینی (چەورکردنی) پێستەکان بەکاردەهێنرێت ونەرم دەبێت، وخەڵکی بۆ مەبەستی ڕۆشنایی بەکاریدەهێنن (واتا وەکو مۆم بۆ ڕووناککردنەوە بەکاریدەهێنن)؟ پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمووی (ئەم واتایە دەگەیەنێت): (نەخێر، حەرامە)، پاشان پێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- لەوێدا ئاگاداریانی کردووە کە حەڵاڵکردنی ئەو شتانەى خودا حەرامی کردووە؛ هۆکارە بۆ توڕەبوونی خواى گەورە لەو کەسانە وخودا نەفرەتیان لێدەکات، فەرمووی: (نەفرەتی خودا لە جولەکەکان، خودا چەوری -ئاژەڵی- لەسەریان حەرامکرد، بەڵام ئەوان تواندیانەوە، وفرۆشتیان ونرخەکەیان خوارد)، چونکە حەرامکرابوو لەسەریان خۆیان نەیان خوارد وبەکاریان نەهێنا بەڵام فرۆشتیان ونرخەکەیان خوارد ئەمیش فێڵکردنە بەرامبەر ئەحکامەکانی خواى گەورە. کاتێک دەفەرموێت: (نەخێر، حەرامە): ووتراوە: دەگەڕێتەوە بۆ فرۆشتن؛ واتا فرۆشتنی چەوری ئاژەڵی مردارەوەبوو حەرامە، ووتراوە: بەکارهێنانی بۆ ئەو مەبەستی سوود لێوەرگرتنەی کە باسکراوە حەرامە؛ ئەم ڕای لیژنەى فەتوادانە، بۆیە نابێت بە هیچ شێوەیەک سوود وەربگیرێت لە چەوری ئاژەڵی مردارەوەبوو، کەم یان زۆر بێت، مەگەر ئەوەندە نەبێت کە بەڵگەى لەسەر هاتووە کە بەکاربهێنرێت ئەویش بەکارهێنانى پێستی ئاژەڵی مردارەوەبوو ئەگەر خۆشبکرێت، هۆکار بۆ نەهی کردن لە بەکارهێنانی چەوری ئاژەڵ ئەوەیە کە پیسە، وخودا زاناترە، و هەرشتێک بەهۆی پیسی شتەکەوە حەرامبکرێت ئەوا سوود لێوەرگرتن وفرۆشتنی بەهەمان شێوە حەرامە، ولە پێش هەمووی خواردنی حەرامە.