Hadith: yali n tɛ aw ladɔnniya jùrumu kunbabaw la belebele la wa?

عن أبي بكرة رضي الله عنه قال: قال النبي صلى الله عليه وسلم:
«‌أَلَا ‌أُنَبِّئُكُمْ بِأَكْبَرِ الْكَبَائِرِ؟» ثَلَاثًا، قَالُوا: بَلَى يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: «الْإِشْرَاكُ بِاللهِ، وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ» وَجَلَسَ وَكَانَ مُتَّكِئًا، فَقَالَ: «أَلَا وَقَوْلُ الزُّورِ»، قَالَ: فَمَا زَالَ يُكَرِّرُهَا حَتَّى قُلْنَا: لَيْتَهُ سَكَتَ.
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري: 2654]

A minɛna bakarata fà la Ala diɲɛna a ma a ko: kira ko nɛɛma ni kisi b'a ye:
<< yali n tɛ aw ladɔnniya jùrumu kunbabaw la belebele la wa?>> siyɛn sàbà u ko: an ladɔnniya yaa Ala ka ciden, a ko: << dɔ fàràli Ala kan, ani bangebaa sɔsɔ >> a tu nɔnkɔnmasanlen do a y'a sìgì ka ŋɛ a ko: << ani nkalon jugu tigɛ>>, bakarata fà ko: kira segin seginna a kan fo anw ko: hali n'a ya to ten.
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري - 2654]

Explanation

Kira b'a ka sahabaw kibaruya nɛɛma ni kisi b'a ye jùrùmu kunbabaw la belebele la, a ye kumakan sàbà n fɔ:
1- fɛn fàrali Ala kan: o ye bàto dɔ de keli ye Ala tànà ye a kɛra a nɔɔniya fɛn wo fɛn ye, ani ka Ala sanga fɛn wɛrɛ ma a ka Alaya n'a ka tìgiya n'a tɔgɔ n'a mankutu la.
2- bangebaa sɔsɔ: o ye tɔɔrɔ dɔ seli de ye bangebaa ma, a kɛra kuma ye wali wale, ani ka ban ɲuman kɛli ma u ye.
3- nkalon jugu tigɛ, seerejuguya bɔ la: o ye nkalonkuma gilannen de ye a kɛra a fɛn wo fɛn ye min dabɔra ka dɔ ka hakɛ nàgasi, n'a ka nàfolo minɛli ye wali dantɛmɛli a ka dànbe la wali o n'a ɲɔgɔnnaw.
Kira ye nkalon kuma bagabaali taa ni ka segin nɛɛma ni kisi b'a ye lasɔmini de kama a cɛjuguyali la a n'a nɔ juguya sigida kan, fo sahabaw ko: hali a k'a mankun ten; a hinɛ minɛli bolo ma, ani min b'a tɔɔrɔ o kɔnni.

Benefits from the Hadith

1. Jùrumuw la kunbaba ye filaninkafɔya de ye; k'a d'a kan a y'o de k'a fɔlɔ ye a n'u la kunbaba, o bɛ Alakɔrɔtalen ka kuma sɔn ji la{ Ala tɛ yàfà fɛn ka fàrà a kan, a bɛ yàfà fɛn ma min tɛ o ye, mɔgɔ ye min y'a diya}.
2. Bangebaa fila ka hakɛ bonyali, n'u ka hakɛ sumara Ala ta la.
3. Jùrumu bɛ tilan ka taa kunbaba ni fitini na, kunbaba o ye: duniya ɲankata bɛ jùrumu fɛn wo fɛn na, i n'a fɔ hadu ni dangali, wali lahara ɲankata, i n'a fɔ tasuma donni lahidu, ani k'a fɔ jùrumu kunbabaw ye hakɛw de ye u dɔ haramuyali ka girin ka tɛmɛ dɔ kan, jùrumu fitini ye min tɛ kunbaba ye.