නබි වදන: මුස්ලිම්වරයෙකු මත පැවරෙන මුස්ලිම්වරයකුගේ යුතුකම් පහකි: සලාම් ආචාරයට ප්රතිචාර දැක්වීම, රෝගියාගේ සුවදුක් විමසීම, ජනාසා කටයුතු පිළිපැදීම, ආරාධනාවට පිළිතුරු දීම, කිඹුහුම් ගිය තැනත්තා කළ ප්රශංසාවට ප්රාර්ථනා කිරීම.

عن أبي هريرة رضي الله عنه : أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال:«حقُّ المُسلمِ على المُسلمِ خمسٌّ: ردُّ السلام، وعِيَادَةُ المريض، واتباع الجنائز، وإجابة الدَّعوة، وتَشميتُ العاطِس».
[صحيح] - [متفق عليه]

සැබැවින්ම අල්ලාහ්ගේ දූතයාණන් (සල්ලල්ලාහු අලයිහි වසල්ලම්) ප්රකාශ කළ බව අබූ හුරෙයිරා (රළියල්ලාහු අන්හු) තුමා විසින් වාර්තා කරන ලදී. "මුස්ලිම්වරයෙකු මත පැවරෙන මුස්ලිම්වරයකුගේ යුතුකම් පහකි: සලාම් ආචාරයට ප්රතිචාර දැක්වීම, රෝගියාගේ සුවදුක් විමසීම, ජනාසා කටයුතු පිළිපැදීම, ආරාධනාවට පිළිතුරු දීම, කිඹුහුම් ගිය තැනත්තා කළ ප්රශංසාවට ප්රාර්ථනා කිරීම."
පූර්ව සාධක සහිත හදීසයකි. - බුහාරි හා මුස්ලිම් හි වාර්තා වී ඇත.

විවරණය

මෙම හදීසයේ මුස්ලිම්වරයකු තම සහෝදර මුස්ලිම්වරයකුට කළ යුතු ඇතැම් යුතුකම් පිළිබඳ පැහැදිළි කර ඇත. මුස්ලිම්වරයකු තම සහෝදරයාට කළ යුතු යුතුකම් බොහෝමයක් ඇත. නබි (සල්ලල්ලාහු අලයිහි වසල්ලම්) තුමාණන් ඇතැම් විට එම බොහෝ කරුණුවලින් නියමිත කරුණු කිහපයක් ගැන පමණක් ඒවා සැලකිල්ලක් දක්වමින් හා ඒ ගැන පැසසුම් ලක් කරමින් මෙනෙහි කර සිටියේය. ඒ අනුව එසේ එතුමා මෙනෙහි කළ කරුණු අතරින් අබූ හුරෙයිරා (රළියල්ලාහු අන්හු) තුමා අල්ලාහ්ගේ දූතයාණන් (සල්ලල්ලාහු අලයිහි වසල්ලම්) ප්රකාශ කළ බව දන්වා සිටි හදීසය ද අතුළත් වේ. “මුස්ලිම්වරයෙකු මත පැවරෙන මුස්ලිම්වරයකුගේ යුතුකම් පහකි. සලාම් ආචාරයට ප්රතිචාර දැක්වීම. එනම් ඔබ වෙත සලාම් පැවසූ විටෙක ඔබ ඔහුට පිළිතුරු දීමයි. වෙනත් හදීසයක ‘මුස්ලිම්වරයෙකු මත පැවරෙන මුස්ලිම්වරයකුගේ යුතුකම් හයකි’ යනුවෙන් පවසා එහි ‘ඔබ ඔහු ව දුටු විට ඔහුට සලාම් පවසන්නැ’යි ප්රකාශ වී ඇත. මෙම යුතුකම් වනාහි, කවරෙකු මුස්ලිම්වරුන්ගේ වගකීම් වලදී ඒවාට සුදුසු වන පරිදි ක්රියා කළේ ද ඔහු එසේ ක්රියා කිරීම ඒවා නොවන දෑට වඩා උතුම්ය. අල්ලාහ්ගෙන් අධික යහපත හා අතිමහත් කුසල් බලා පොරොත්තු වන්නේ නම් ඒවා ඇතුළත් මෙම වගකීම් හා යුතුකම් ඉටු කිරීමෙන් ඔහුට සිදුවනු ඇත. එම යුතුකම්වලින් පළමුවැන්න: ‘ඔබ ඔහු ව දුටු විට ඔහුට සලාම් පැවසීමයි.’ තවත් හදීසයක ‘සලාමයට ප්රතිචාර දැක්වීමයි’ යනුවෙන් සඳහන්ව ඇත. දෙවන යුතුකම: රෝගියාගේ සුවදුක් විමසීමයි. ඔහු රෝගාතුර වූ විට මිනිසුන්ගෙන් ඈත්ව නිවසට වී සිටින විට හෝ රෝහල්ගත්ව සිටින විට හෝ ඒ හැර වෙනත් තත්ත්වයක සිටින විට ඔහුගේ සහෝදරයින් වන මුස්ලිම්වරුන් ඔහුගේ සුවදුක් විමසීම ඔහුට කළ යුතු යුතුකමක් වන්නේය. තුන්වන යුතුකම වනුයේ: මිය ගිය දේහයේ අවසන් කටයුතු කිරීමයි. තම සහෝදරයා මිය ගිය විට ඔහුගේ නිවසේ සිට සලාත් ඉටු කරන ස්ථානය දක්වා එය දේවස්ථානයේ වුව ද වෙනත් ස්ථානයක වුව ද එක සමනය. කබ්ර් ස්ථානය දක්වා එහි කටයුතු පිළිපැදීමයි. හතරවන යුතුකම: ආරධානාවට පිළිතුරු දීම. ඒ අනුව මුස්ලිම්වරයා තම සහෝදරයාට කළ යුතු යුතුකම් වශයෙන් ඔහු සංග්රිහයකට ඇරයුම් කළ විට ඊට පිළිතුරු දිය යුතු වේ. පස්වන යුතුකම: කිඹුහුම් ගිය තැනත්තාගේ ප්රනශංසාවට ප්රාර්ථනා කිරීමයි. එනම් කිඹුහුම යනු අල්ලාහ්ගෙන් වූ ආශිර්වාදයකි. එය මිනිස් ශරීර කොටස්වල හිරවුනු හුස්ම පිට කිරීම සඳහා පිහිටා ඇත. එය පිට කිරීමෙන් ගැලවීමට අල්ලාහ් එය පහසු කළේය. ඒ අනුව කිඹුහුම අරින්නා සැනසුම පතනු ඇත. මෙම ආශිර්වාදය සඳහා ‘අල්හම්දුලිල්ලාහ්’ යැයි අල්ලාහ්ට ප්රවශංසා කිරීම ඔහු වෙත ආගමානුගත කළේය. එමෙන්ම තම සහෝදරයා ඔහු ට ‘යර්හමුකල්ලාහ්’ -ඔබට අල්ලාහ් කරුණා කරත්වා!- යැයි පැවසීම ද ආගමානුගත කළේය. නැවතත් එම පුද්ගලයා ඔහුට ‘යහ්දීකුමුල්ලාහු වයුස්ලිහු බාලකුම්’ -අල්ලාහ් ඔබට මඟ පෙන්වා ඔබේ තත්ත්වය විධිමත් කරත්වා! යැයි පිළිතුරු දීම ඔහුගේ කටයුත්තකි. කවරෙකු අල් හම්දුලිල්ලාහ් යැයි අල්ලාහ්ට ප්රශංසා නොකළේ ද ඔහුට පිළිතුරු දීම නියම නොවන්නේ ය. ඔහු දොස් නැගිය යුත්තේ ඔහුටමය.