فەرموودە: ئێمە زەكاتی سەرفیترەمان دەبەخشی كاتێك پێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- لەنێوماندا بوو، لەجیاتی هەموو بچووك وگەورەیەك، وئازاد وبەندەیەك، صاعێك (چوار مشت) لە خواردن

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رضي الله عنه قَالَ:
كُنَّا نُخْرِجُ إِذْ كَانَ فِينَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ زَكَاةَ الْفِطْرِ، عَنْ كُلِّ صَغِيرٍ وَكَبِيرٍ، حُرٍّ أَوْ مَمْلُوكٍ، صَاعًا مِنْ طَعَامٍ، أَوْ صَاعًا مِنْ أَقِطٍ، أَوْ صَاعًا مِنْ شَعِيرٍ، أَوْ صَاعًا مِنْ تَمْرٍ، أَوْ صَاعًا مِنْ زَبِيبٍ، فَلَمْ نَزَلْ نُخْرِجُهُ حَتَّى قَدِمَ عَلَيْنَا مُعَاوِيَةُ بْنُ أَبِي سُفْيَانَ رضي الله عنه حَاجًّا، أَوْ مُعْتَمِرًا فَكَلَّمَ النَّاسَ عَلَى الْمِنْبَرِ، فَكَانَ فِيمَا كَلَّمَ بِهِ النَّاسَ أَنْ قَالَ: إِنِّي أَرَى أَنَّ مُدَّيْنِ مِنْ سَمْرَاءِ الشَّامِ، تَعْدِلُ صَاعًا مِنْ تَمْرٍ، فَأَخَذَ النَّاسُ بِذَلِكَ، قَالَ أَبُو سَعِيدٍ: فَأَمَّا أَنَا فَلَا أَزَالُ أُخْرِجُهُ كَمَا كُنْتُ أُخْرِجُهُ، أَبَدًا مَا عِشْتُ.
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح مسلم: 985]

لە ئەبی سەعیدی خودریەوە -ڕەزای خوای لێبێت- دەڵێت:
«ئێمە زەكاتی سەرفیترەمان دەبەخشی كاتێك پێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- لەنێوماندا بوو، لەجیاتی هەموو بچووك وگەورەیەك، وئازاد وبەندەیەك، صاعێك (چوار مشت) لە خواردن، یان صاعێك لە کەشک، یان صاعێك لە جۆ، یان صاعێك لە خورما، یان صاعێك لە مێوژ، بەردەوام بەم شێوەیە دەمانبەخشی هەتاوەكو موعاویە گەیشتە لامان بۆ حەج یان عومرە كردن، قسەی بۆ خەڵكی كرد لەسەر مینبەر، لەو شتانەی باسی كرد بۆ خەڵكی ووتی: پێم وایە دوو مشت لە گەنمی شام یەكسانە بە صاعێك لە خورما، بۆیە خەڵكی ئەمەیان جێبەجێكرد، بەڵام من هەر بەردەوام بەو شێوەیە دەیبەخشم كە پێشتر دەمبەخشی هەتاوەكو بمێنم».
[صەحیحە] - [بوخاری و موسلیم هاوڕان لەسەری] - [صحيح مسلم - 985]

شیکردنەوە

لە سەردەمی پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- وجێنشینە ڕێنموێنیكراوەكان لە پاش ئەو؛ مسوڵمانان زەكاتی سەرفیترەیان دەردەكرد، لەجیاتی بچووك وگەورە بە كێشی صاعێك (چوار مشت) لە خواردن. خواردنەكانیان بریتی بوو: لە گەنم وجۆ ومێوژ وكەشك وخورما. صاعێك چوار مشت، وگوێل بریتیە لە پڕ بە هەردوو دەستی پیاوێكی مامناوەند كاتێك دەستەكانی پێكەوە دەلكێنێت. كاتێك موعاویە -ڕەزای خوای لێبێت- هات بۆ مەدینە وئەو جێنشین بوو، لەو كاتەدا گەنمی شام زۆر بوو، وتاری دا فەرمووی: پێم وایە دوو مشت لە گەنمی شام (نیو صاع)، یەكسانە بە صاعێك لە خورما، بۆیە خەڵكی شوێنی ئەم بۆچوونە كەوتن. ئەبو سەعیدی خودری -ڕەزای خوای لێبێت- ووتی: من هەتا بمێنم هەر بەو شێوەیە دەریدەكەم كە لە سەردەمی پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دەرمدەكرد.

لە سوودەکانی فەرموودەکە

1. ڕوونکردنەوەى بڕی زەکاتی سەرفیترە لە سەردەمی پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم-؛ كە صاعێكە (چوار مشت)ە لە خواردن ئەگەرچیش جۆر ونرخی خواردنەكە جیاواز بێت.
2. هەموو خواردنەکانى مرۆڤ دروستە وەکو زەکاتی سەرفیترە ببەخشرێت، ولێرەدا تەنها باسی ئەو چوار خواردنە کراوە؛ چونکە خواردنی خەڵکی بووە لە سەردەمی پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم-.
3. دەركردنی زەکاتی سەرفیترە بە شتێکی تر جگە لە خواردن وەکو دەرکردنی بە پارە وسامانى تر؛ دروست نییە، و واجبێتی ئەم زەكاتەى لەسەر لاناچێت.
4. نەوەوی لە (شیكردنەوەی صحیح مسلم)دا دەڵێت: ئەگەر هاوەڵان ناكۆك بن سەبارەت بە بابەتێك ئەوا قسەی یەكێك پێش ئەوی تر ناخرێت، بۆیە دەگەڕێینەوە بۆ بەڵگەیەكی تر، بینیمان ڕووكەشی فەرموودەكان وپێوەر -قیاس- كۆكن لەسەر ئەوەی مەرجە صاعێك (چوار مشت) بێت لە گەنم هەروەكو خواردنەكانی تر، بۆیە واجبە ئەمە جێبەجێ بكرێت.
5. ئیبن حەجەر دەڵێت: فەرموودەكەی ئەبی سەعید؛ ئاماژەیە بۆ پابەندبوون بە شوێنكەوتن ودەستگرتن بە بەڵگەكان، ودووركەوتنەوە لە لێكدانەوەی كەسی (ئیجتیهاد) لەكاتێكدا بەڵگە بوونی هەیە، كردەوەكەی معاویە وڕازیبوونی خەڵكی بەڵگەیە لەسەر دروستێتی ئیجتیهاد، وئیجتیهاد ستایشكراوە، بەڵام لەگەڵ بوونی دەق پەسەند ناكرێـت.