حديث: ما در زمان رسول الله صلی الله علیه وسلم زکات فطر ما را از هر کودک و بزرگسال، آزاد و یا برده، یک پیمانه طعام و یا یک پیمانه کشک (قروت)، یا یک پیمانه جو، و یا یک پیمانه خرما، و یا یک پیمانه کشمش می دادیم

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رضي الله عنه قَالَ:
كُنَّا نُخْرِجُ إِذْ كَانَ فِينَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ زَكَاةَ الْفِطْرِ، عَنْ كُلِّ صَغِيرٍ وَكَبِيرٍ، حُرٍّ أَوْ مَمْلُوكٍ، صَاعًا مِنْ طَعَامٍ، أَوْ صَاعًا مِنْ أَقِطٍ، أَوْ صَاعًا مِنْ شَعِيرٍ، أَوْ صَاعًا مِنْ تَمْرٍ، أَوْ صَاعًا مِنْ زَبِيبٍ، فَلَمْ نَزَلْ نُخْرِجُهُ حَتَّى قَدِمَ عَلَيْنَا مُعَاوِيَةُ بْنُ أَبِي سُفْيَانَ رضي الله عنه حَاجًّا، أَوْ مُعْتَمِرًا فَكَلَّمَ النَّاسَ عَلَى الْمِنْبَرِ، فَكَانَ فِيمَا كَلَّمَ بِهِ النَّاسَ أَنْ قَالَ: إِنِّي أَرَى أَنَّ مُدَّيْنِ مِنْ سَمْرَاءِ الشَّامِ، تَعْدِلُ صَاعًا مِنْ تَمْرٍ، فَأَخَذَ النَّاسُ بِذَلِكَ، قَالَ أَبُو سَعِيدٍ: فَأَمَّا أَنَا فَلَا أَزَالُ أُخْرِجُهُ كَمَا كُنْتُ أُخْرِجُهُ، أَبَدًا مَا عِشْتُ.
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح مسلم: 985]

از ابی سعید الخدری رضی الله عنه روایت است که گفت:
ما در زمان رسول الله صلی الله علیه وسلم زکات فطر ما را از هر کودک و بزرگسال، آزاد و یا برده، یک پیمانه طعام و یا یک پیمانه کشک (قروت)، یا یک پیمانه جو، و یا یک پیمانه خرما، و یا یک پیمانه کشمش می دادیم، ما به همین شکل زکات فطر ما را می پرداختیم تا این که معاویه بن ابی سفیان برای ادای حج و یا عمره نزد ما آمد، از بالای منبر با مردم سخن گفت، و در ضمن سخنانش گفت: به نظر من دو مد گندم شام با یک پیمانه خرمای مناطق دیگر برابری است، پس مردم حرفش را پذیرفتند، ابوسعید می گوید: من آن را تا زمانی که زنده هستم همان طوری که قبلا می پرداختم می پردازم.
[صحیح] - [متفق علیه] - [صحیح مسلم - 985]

توضیح

مسلمانان زکات فطر را در زمان پیامبر صلی الله علیه وسلم و خلفای راشدین که پس از او بودند از هر کودک و بزرگسال به اندازۀ یک پیمانه غذا می پرداختند. و خوراک آنان جو و (کشمش): انگور خشک، و (کشک) قروت: شیر خشک و خرما بود. و مقدار پیمانه چهار مد است، و مد به اندازۀ پُری کف دستان در میانه مرد است. وقت معاویه در دوران خلافتش به مدینه آمد، و گندم شامی بیشتر شد، خطاب به مردم گفت: به نظر من، دو مد گندم شام (نصف صاع از گندم شام) با یک صاع خرما برابری می کند، بنابرین مردم رای معاویه را پذیرفتند. ابوسعید رضی الله عنه گفت: اما من تا زنده هستم طوری پرداخت می کنم چنانکه در زمان رسول الله صلی الله علیه وسلم پرداخت می کردم.

از فوائد حدیث

1. بیان مقدار زکات فطر در زمان پیامبر صلی الله علیه وسلم، یک صاع خوراک بود هر چند نوع و ارزش آن متفاوت باشد.
2. هر خوراک انسان ها می تواند در زکات فطر محسوب شود، اما چهار نوع که به طور خاص از آن یاد شد؛ خوراک مردم در عصر پیامبر صلی الله علیه وسلم بوده است.
3. پرداخت زکات فطر بدون خوراک توسط پول در زکات فطر محسوب نمی شود.
4. نووی بر شرح مسلم می گوید: هرگاه صحابه در میان خود اختلاف داشتند، قول هیچ یک از آنان بر قول دیگری اولویت نداشت، پس به دلیل دیگری بر می‌گردیم، که معنای ظاهری احادیث و قیاس را با اشتراط یک پیمانه از گندم مانند سایر آن را موافق یافتیم، و این باید توثیق و برگزیده شود .
5. ابن حجر می گوید: در حدیث ابوسعید پیروی و التزام شدید وی به آثار، و ترک رو آوردن به اجتهاد با وجود نص دیده می شود، و در عملکرد معاویه و موافقت مردم با او، دلیل است بر جواز اجتهاد، و این یک کار پسندیده است، اما در موجودیت نص، فاسد الاعتبار شمرده می شود.