නබි වදන: “රන් හෝ රිදී හිමි අයකු ඒ සඳහා වූ (සකාත්) නියමය ඉන් ඉටු නොකරන්නේ නම්, මළවුන් කෙරෙන් නැගිටුවනු ලබන දිනයේ ගින්නෙන් වූ තැටි ඔහු වෙනුවෙන් තනනු ලැබේ

عَنْ أَبي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:
«مَا مِنْ صَاحِبِ ذَهَبٍ وَلَا فِضَّةٍ، لَا يُؤَدِّي مِنْهَا حَقَّهَا، إِلَّا إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ، صُفِّحَتْ لَهُ صَفَائِحُ مِنْ نَارٍ، فَأُحْمِيَ عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ، فَيُكْوَى بِهَا جَنْبُهُ وَجَبِينُهُ وَظَهْرُهُ، كُلَّمَا بَرَدَتْ أُعِيدَتْ لَهُ، فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ، حَتَّى يُقْضَى بَيْنَ الْعِبَادِ، فَيَرَى سَبِيلَهُ، إِمَّا إِلَى الْجَنَّةِ، وَإِمَّا إِلَى النَّارِ» قِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ، فَالْإِبِلُ؟ قَالَ: «وَلَا صَاحِبُ إِبِلٍ لَا يُؤَدِّي مِنْهَا حَقَّهَا، وَمِنْ حَقِّهَا حَلَبُهَا يَوْمَ وِرْدِهَا، إِلَّا إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ، بُطِحَ لَهَا بِقَاعٍ قَرْقَرٍ، أَوْفَرَ مَا كَانَتْ، لَا يَفْقِدُ مِنْهَا فَصِيلًا وَاحِدًا، تَطَؤُهُ بِأَخْفَافِهَا وَتَعَضُّهُ بِأَفْوَاهِهَا، كُلَّمَا مَرَّ عَلَيْهِ أُولَاهَا رُدَّ عَلَيْهِ أُخْرَاهَا، فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ، حَتَّى يُقْضَى بَيْنَ الْعِبَادِ، فَيَرَى سَبِيلَهُ إِمَّا إِلَى الْجَنَّةِ، وَإِمَّا إِلَى النَّارِ» قِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ، فَالْبَقَرُ وَالْغَنَمُ؟ قَالَ: «وَلَا صَاحِبُ بَقَرٍ، وَلَا غَنَمٍ، لَا يُؤَدِّي مِنْهَا حَقَّهَا، إِلَّا إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ بُطِحَ لَهَا بِقَاعٍ قَرْقَرٍ، لَا يَفْقِدُ مِنْهَا شَيْئًا، لَيْسَ فِيهَا عَقْصَاءُ، وَلَا جَلْحَاءُ، وَلَا عَضْبَاءُ تَنْطَحُهُ بِقُرُونِهَا وَتَطَؤُهُ بِأَظْلَافِهَا، كُلَّمَا مَرَّ عَلَيْهِ أُولَاهَا رُدَّ عَلَيْهِ أُخْرَاهَا، فِي يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ، حَتَّى يُقْضَى بَيْنَ الْعِبَادِ، فَيَرَى سَبِيلَهُ إِمَّا إِلَى الْجَنَّةِ، وَإِمَّا إِلَى النَّارِ» قِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ، فَالْخَيْلُ؟ قَالَ: «الْخَيْلُ ثَلَاثَةٌ: هِيَ لِرَجُلٍ وِزْرٌ، وَهِيَ لِرَجُلٍ سِتْرٌ، وَهِيَ لِرَجُلٍ أَجْرٌ، فَأَمَّا الَّتِي هِيَ لَهُ وِزْرٌ، فَرَجُلٌ رَبَطَهَا رِيَاءً وَفَخْرًا وَنِوَاءً عَلَى أَهْلِ الْإِسْلَامِ، فَهِيَ لَهُ وِزْرٌ، وَأَمَّا الَّتِي هِيَ لَهُ سِتْرٌ، فَرَجُلٌ رَبَطَهَا فِي سَبِيلِ اللهِ، ثُمَّ لَمْ يَنْسَ حَقَّ اللهِ فِي ظُهُورِهَا وَلَا رِقَابِهَا، فَهِيَ لَهُ سِتْرٌ وَأَمَّا الَّتِي هِيَ لَهُ أَجْرٌ، فَرَجُلٌ رَبَطَهَا فِي سَبِيلِ اللهِ لِأَهْلِ الْإِسْلَامِ، فِي مَرْجٍ وَرَوْضَةٍ، فَمَا أَكَلَتْ مِنْ ذَلِكَ الْمَرْجِ، أَوِ الرَّوْضَةِ مِنْ شَيْءٍ، إِلَّا كُتِبَ لَهُ، عَدَدَ مَا أَكَلَتْ حَسَنَاتٌ، وَكُتِبَ لَهُ، عَدَدَ أَرْوَاثِهَا وَأَبْوَالِهَا، حَسَنَاتٌ، وَلَا تَقْطَعُ طِوَلَهَا فَاسْتَنَّتْ شَرَفًا، أَوْ شَرَفَيْنِ، إِلَّا كَتَبَ اللهُ لَهُ عَدَدَ آثَارِهَا وَأَرْوَاثِهَا حَسَنَاتٍ، وَلَا مَرَّ بِهَا صَاحِبُهَا عَلَى نَهْرٍ، فَشَرِبَتْ مِنْهُ وَلَا يُرِيدُ أَنْ يَسْقِيَهَا، إِلَّا كَتَبَ اللهُ لَهُ، عَدَدَ مَا شَرِبَتْ، حَسَنَاتٍ» قِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ، فَالْحُمُرُ؟ قَالَ: «مَا أُنْزِلَ عَلَيَّ فِي الْحُمُرِ شَيْءٌ، إِلَّا هَذِهِ الْآيَةَ الْفَاذَّةُ الْجَامِعَةُ»: {فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ، وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ} [الزلزلة: 8].
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح مسلم: 987]

අල්ලාහ්ගේ දූතයාණන් (සල්ලල්ලාහු අලයිහි වසල්ලම්) ප්‍රකාශ කළ බව අබූ හුරෙයිරා (රළියල්ලාහු අන්හු) තුමා විසින් මෙසේ වාර්තා කරන ලදී.
“රන් හෝ රිදී හිමි අයකු ඒ සඳහා වූ (සකාත්) නියමය ඉන් ඉටු නොකරන්නේ නම්, මළවුන් කෙරෙන් නැගිටුවනු ලබන දිනයේ ගින්නෙන් වූ තැටි ඔහු වෙනුවෙන් තනනු ලැබේ. පසුව අපා ගින්නෙහි රත් කරනු ලැබ එමගින් ඔහුගේ ඇලපැත්ත ඔහුගේ නළල සහ ඔහුගේ පිට ගිනි තැටියෙන් මදිනු ලැබේ. එය සිසිල් වන සෑම විටෙකම නැවතත් රත් කරනු ලැබේ. මෙම දඬුවම වසර පනස්දහසක කාල ප්‍රමාණයකින් යුත් එක් මතු දිනයක සිදු වේ. තීන්දු දෙනු ලැබ, ස්වර්ගය වෙත හෝ අපා ගින්න වෙත හෝ ඔහුගේ මඟ ඔහු දකින තුරු නැවත නැවතත් ඔහු වෙනුවෙන් මෙසේ සිදු කරනු ලැබේ.”
[පූර්ව සාධක සහිත හදීසයකි] - [බුහාරි හා මුස්ලිම් හි වාර්තා වී ඇත] - [صحيح مسلم - 987]

විවරණය

නබි (සල්ලල්ලාහු අලයිහි වසල්ලම්) තුමාණෝ ඇතැම් වස්තු සඳහන් කරමින් ඒවාට අදාළ සකාත් නියමය ඉටු නො කළවුනට මළවුන් කෙරෙන් නැගිටුවනු ලබන දිනයේ හිමිවන ප්‍රතිඵල පිළිබඳ පැහැදිළි කළහ.
පළමුව: රන් රිදී හා එම නීතියට ඇතුළත් වන වස්තු හා ව්‍යාපාරික භාණ්ඩ ය. එහි දී සකාත් නිකුත් කිරීම අනිවාර්යය වී, එය ඉටු කරනු නොලැබුවේ නම්, මළවුන් කෙරෙන් නැගිටුවනු ලබන දිනයේ ඒවා උණු කරනු ලැබ, කැබලි මෙන් හැඩයට ඒවා නිමවා, අපා ගින්නේ ඒවා රත් කර, එමගින් අදාළ පුද්ගලයාට දඬුවම් දෙනු ලැබේ. පසුව එමගින් ඔහුගේ ඇළපත, ඔහුගේ නළල හා ඔහුගේ පිට මදිනු ලැබේ. එය සිසිල් වූ සෑම විගසම නැවතත් එය උණු කරනු ලැබේ. දඬුවම් විඳින මෙම තත්ත්වයේ වසර පනස් දහසක ප්‍රමාණයෙන් යුත් මළවුන් කෙරෙන් නැගිටුවනු ලබන දිනය පුරාම අඛණ්ඩව මෙම වද හිංසාව පවතිනු ඇත. අවසානයේ අල්ලාහ් මැවීම් අතර තීන්දු ලබා දෙයි. ඔහු ස්වර්ග වාසීන් අතරට හෝ අපා වාසීන් අතරට හෝ පත් වනු ඇත.
දෙවැන්නා: ඔටුවන් තිබී ඒවාට අදාළ සකාත් හා අයිතිය ඉටු නොකරන ඔටු හිමිකරුය. උගේ කිරි දොවන විට ඒ අසළ සිටින දුප්පතුන්ට ද ඉන් කොටසක් නිකුත් කිරීම ද වගකීමකි. මෙම ඔටුවන් වෙනුවට පුෂ්ටිමත් හා විශාල මෙන්ම උන්ගේ ප්‍රමාණයට වඩා අධික දෑ දෙනු ලැබේ. මළවුන් කෙරෙන් නැගිටුවනු ලබන දිනයේ විශාළ භූමියකු අදාළ තැනැත්තාව උන් සඳහා ඉදිරිපත් කර කොටු කර තබයි. උන්ගේ පාදවලින් ඔහු පාගා දමයි. උන්ගේ දත්වලින් ඔහුව සපා කයි. උන්ගෙන් අවසානයා ඔහු පසු කර ගිය සෑම අවස්ථාවකම නැවත ඔහු වෙත පළමුවැන්නා යවයි. දඬුවම් විඳින මෙම තත්ත්වයේ වසර පනස් දහසක ප්‍රමාණයෙන් යුත් මළවුන් කෙරෙන් නැගිටුවනු ලබන දිනය පුරාම අඛණ්ඩව ඔහු සිටිනු ඇත. අවසානයේ අල්ලාහ් මැවීම් අතර තීන්දු ලබා දෙයි. ඔහු ස්වර්ග වාසීන් අතරට හෝ අපා වාසීන් අතරට හෝ පත් වනු ඇත.
තුන්වැන්නා: ගව හා එළු හිමිකරුය. - එහි බැටළුවන් හා එළුවන් ද ඇතුළත් වේ- එම හිමිකරු විසින් උන් සඳහා නිකුත් කළ යුතු අනිවාර්යය සකාතය ඉටු කර නැත. එවිට උන්ගේ ප්‍රමාණයේ කිසිවක් අඩු නොකර උන් වෙනුවට පිරිසක් පිරිනමනු ලැබේ. මළවුන් කෙරෙන් නැගිටුවනු ලබන දිනයේ තැනිතලා විශාල භූමියක අදාළ පුද්ගලයාව උන් ඉදිරියේ කොටු කර තබයි. උන් අතර අං ඇද වූ සතුන් හෝ අං නැති සතුන් හෝ අං කැඩුණු සතුන් හෝ දැක ගන්නට නොලැබේ. ඒවා සම්පූර්ණ ස්වභාවයෙන්ම පවතිනු ඇත. පසුව උන්ගේ අං වලින් ඔහුට අණිනු ඇත. උන්ගේ පාදවලින් ඔහුව පාගා දමනු ඇත. උන්ගේ අවසාන සත්වයා ඔහු පසු කර ගිය පසුව නැවතත් උන්ගේ ආරම්භක සත්වයාව ඔහු වෙත යොමු කරනු ලැබේ. ඔහු දඬුවම් විඳින මෙම තත්ත්වයේ වසර පනස් දහසක ප්‍රමාණයෙන් යුත් මළවුන් කෙරෙන් නැගිටුවනු ලබන දිනය දක්වා පුරාවටම අඛණ්ඩව සිටිනු ඇත. අවසානයේ අල්ලාහ් මැවීම් අතර තීන්දු ලබා දෙයි. ඔහු ස්වර්ග වාසීන් අතරට හෝ අපා වාසීන් අතරට හෝ පත් වනු ඇත.
සිව්වැන්න: අශ්ව හිමිකරුවා, ඔවුන් වර්ග තුනකි.
පළමු වැන්න: ඌ විටෙක මිනිසාට පව් හිමි කර දෙන්නෙකි. මුහුණිච්ඡාව, උඩඟුකම පෙන්වීම සඳහා හිමි කර ගත්තේ නම් හෝ මුස්ලිම්වරුන්ට එරෙහිව යුද්ධ ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා බැඳ තැබුවේ නම් එවැනි අවස්ථාවක එය පවකි.
දෙවැන්න: උන් ඔහුට ආවරණයකි. අල්ලාහ්ගේ මාර්ගයේ ජිහාද් කිරීම සඳහා වෙන් කරන ලද සතුන්ය. ඔහු ද උන් සමග නිසි අයුරින් කටයුතු කරයි. උන්ට අවශ්‍ය ආහාර සපයයි. අනෙකුත් වියදම් ද දරයි. උන්ගේ අනෙකුත් අවශ්‍යතා ද ඉටු කර දෙයි.
තුන්වැන්නා: ඔහුට කුසල් හිමි කර දෙනවුන්ය. එනම්, අල්ලාහ්ගේ මාර්ගයේ කැප කිරීම සඳහා වෙන්කරන ලද සතුන්ය. උලාකෑම සඳහා තණ බිමක හෝ සරුසාර වත්තක හෝ ඔහු විසින් ඌන් බැඳ දමා තිබෙයි. එහි උන් අනුභව කරන ප්‍රමාණයට ඔහුට යහපත ලියනු ලැබේ. උන්ගේ අසූචි හා රෝම ප්‍රමාණයට යහපත ලියනු ලැබේ. ඌ සිටින තාක් කල් ඒවා විසන්ධි නොවේ. ඌ කඹය කඩා උස් තැනිතලාවක ගමන් ගත්තේ නම්, උගේ අඩි සළකුණු හා උගේ අසූචිවල ප්‍රමාණයට අල්ලාහ් ඔහුට කුසල් ලියන්නේමය. උගේ හිමිකරු ඌ කැටුවාගෙන ගඟක් අසළින් ගමන් ගත් විට, ඌ ඉන් පානය කළේ නම්, ඔහු ඌට ජලය සැපයීමට අපේක්ෂා නො කළ ද ඌ බොන ජලයේ ප්‍රමාණයට අල්ලාහ් ඔහුට කුසල් ලියන්නේමය.
පසුව නබි (සල්ලල්ලාහු අලයිහි වසල්ලම්) තුමාණන්ගෙන් බූරුවා පිළිබඳ අසා ඌ අශ්වයාට සමාන වේදැයි විමසන ලදී.
එවිට එතුමාණෝ, අද්විතීය විස්තීරණ වූ මෙම වැකිය මිස වෙනත් විශේෂ කිසිවක් ඌ සම්බන්ධයෙන් පහළ නොවූ බව පවසා සිටියහ. මෙය සියලුම වර්ග සඳහා ඔවුන්ගේ අවනතවීම හා පිටුපෑම යන්නෙහි පොදු නියමයකි. උත්තරීතර අල්ලාහ්ගේ එම ප්‍රකාශය මෙසේය: “එනම් කවරෙකු පරමාණුවක බරක් තරම් යහපතක් කරන්නේ ද එය ඔහු දැක ගනී. කවරෙකු පරමාණුවක බරක් තරම් නපුරක් සිදු කරන්නේ ද එය ද ඔහු දැක ගනී. (සූරා අස්-සල්සාල් 99: 7,8) බූරුවන් හිමිව තිබිය දී ඔහු අවනතව කටයුතු කර තිබුණේ නම්, එහි කුසල් ඔහු දකිනු ඇත. ඔහු පිටුපාමින් කටයුතු කර තිබුණේ නම් එහි විපාකය ද ඔහු දකිනු ඇත. මෙය සියලුම ක්‍රියාවන් සඳහා වූ පොදු කාරණාවකි.