فەرموودە: ھەرکەسێک لە ئێوە ھەر خراپەیەکی بینی؛ ئەوا با بیگۆڕێت

عن أبي سعيد الخدري رضي الله عنه قال: سمعت رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم يقول: «من رأى منكم منكراً فليُغيِّره بيده، فإلم يستطع فبلسانه، فإلم يستطع فبقلبه، وذلك أضعف الإيمان».
[صحيح] - [رواه مسلم]

ئەم وەرگێڕاوە پێویستی بە پێداچوونەوە و وردبوونەوەی زیاتر هەیە.

لە ئەبی سەعیدی خودریەوە -ڕەزای خوای لێبێت- دەڵێت: گوێم لە پێغەمبەری خودا بوو -صلى اللە علیە وسلم- کە دەیفەرموو: «ھەرکەسێک لە ئێوە ھەر خراپەیەکی بینی؛ ئەوا با بە دەستی بیگۆڕێت، ئەگەر نەیتوانی (بە دەستی بیگۆڕێت)؛ ئەوا با بە زمانى بیگۆڕێت، وئەگەر نەیتوانى (بە زمانى بیگۆڕێت)؛ ئەوا با بە دڵی (ئینکاری لەو خراپەیە بکات)، وئەمیش (ئینکار کردنی خراپە لە دڵدا) لاوازترینی ئیمانە».
صەحیحە - موسلیم گێڕاویەتیەوە

شیکردنەوە

شیکردنەوەى فەرموودەکە: (ھەرکەسێک لە ئێوە ھەر خراپەیەکی بینی)؛ ئەمە وتارێکە بۆ هەمووی لە پیاوان وئافرەتان وگەورە وبچووک، خراپەکاری ئەوەیە لە خودی خۆیدا ناشیرینە ومرۆڤی فیترەت پاک حەزی لێناکات وئەمیش بە دوو شت دەناسرێتەوە کە خراپەیە ونەهی لێکراوە: نەهی لێکردن لە شەریعەتدا وبەڵگەى ئەقڵ، بەڵام ئەگەر کەسێک ئەو خراپەیە ئەنجامبدات؛ ئەو کاتە تاوانی لەسەر دەنووسرێت ئەگەر لە شەریعەتدا نەهی لەو خراپەیە کرابێت، وچاکەکاری پێچەوانەى ئەمەیە، وبڕیاردان لە چاکەکاری وخراپەکاری نابێت بە پێی هەوا وئارەزوو و ویستی مرۆڤەکان بێت بەڵکو بە پێی دەقەکانى شەریعەتە، وپاشان پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- پلەکانى گۆڕینی خراپەکاری ڕوون کردەوە ئەمیش بەندە بە تواناى ئەو کەسەی دەیەوێت خراپەکاریەکە بگۆڕێت، سەرەتا بە پلەی یەکەم دەستی پێکرد: بە دەستی، وگۆڕین بە دەست بۆ کەسێکە کە دەسەڵاتی هەبێت یان کەسێک تواناى هەبێت بە حیکمەتەوە، ونەبێتە هۆی گۆڕینی ئەو خراپەکارییە بۆ خراپەیەکی وەکو خۆی یان لە خۆی گەورەتر، پلەی دووەم: وئەگەر نەیتوانى بە دەستی بیگۆڕێت ئەوا بە زمانى دەیگۆڕێت بە شێوازێکی گونجاو ونەبێتە هۆی گۆڕینی ئەم خراپەیە بۆ خراپەیەکی گەورەتر، پلەی سێیەم: وئەگەر نەیتوانى بە زمانى بیگۆڕێت ئەوا بە دڵی ئینکاری لێدەکات، واتا ئەگەر بترسێت لەوەى بە زمان نەهی لێبکات ئەوا بە دڵی ئینکاری لێدەکات، وحەز بەو خراپەیە ناکات وڕقی لێی دەبێتەوە، وئەگەر توانى دەبێت شوێنی ئەنجامدانى ئەو خراپەکاریە بەجێبهێڵێـت، وئەمیش لاوازترینی ئیمانە، واتا ئەمە کەمترین پلەیە بۆ ئەم دروشمە لە دروشمەکانى ئیمان؛ وکەمترین شتە کە بتوانرێت ئەنجامبدرێت لە گۆڕینی خراپەکاریدا.