فەرموودە: پێنووسی (تاوان نوسین) لەسەر سێ کۆمەڵ ھەڵگیراوە: خەوتوو هەتا بەخەبەر دێتەوە، ومنداڵ هەتا باڵغ دەبێت، وشێت هەتا باشدەبێت وهۆشی دێتەوە
عن علي رضي الله عنه عن النبي صلى الله عليه وسلم قال:
«رُفِعَ الْقَلَمُ عن ثلاثة: عن النائم حتى يَسْتَيْقِظَ، وعن الصبي حتى يَحْتَلِمَ، وعن المجنون حتى يَعْقِلَ».
[صحيح] - [رواه أبو داود والترمذي والنسائي في الكبرى وابن ماجه وأحمد] - [سنن أبي داود: 4403]
المزيــد ...
لە عەلیەوە -ڕەزای خوای لێبێت- کە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دەفەرموێت:
«پێنووسی (تاوان نوسین) لەسەر سێ کۆمەڵ ھەڵگیراوە: خەوتوو هەتا بەخەبەر دێتەوە، ومنداڵ هەتا باڵغ دەبێت، وشێت هەتا باشدەبێت وهۆشی دێتەوە».
[صەحیحە] - - [سنن أبي داود - 4403]
پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- پێمان ڕادەگەیەنێت كە نەوەكانی ئادەم بەرپرسن وئەركە شەرعییەكان لەسەریان واجبە مەگەر سێ كۆمەڵ نەبێت:
منداڵی بچووك هەتاوەكو گەورە وباڵغ دەبێت.
وشێت كە ئەقڵی لەدەستداوە هەتاوەكو ئەقڵ وهۆشی بۆ دەگەڕێتەوە.
وخەوتوو هەتاوەكو لە خەو هەڵدەستێت.
ئەم كۆمەڵانە ئەركە -تەكلیفە- شەرعییەكان لەسەریان واجب نییە، وئەگەر گوناهـ بكەن لەسەریان نانووسرێت، خێر وكردەوەی چاك بۆ منداڵ دەنووسرێت بەڵام بۆ شێت وخەوتوو نانووسرێت؛ هۆكارەكەی ئەوەیە ئەمانە پەرستنیان لێ قبوڵ ناكرێت چونكە پەرستنیان نادروستە بەهۆی نەبوونی هەست ودەرككردن.
لە سوودەکانی فەرموودەکە
- مرۆڤ شیاوبوون -ئەهلیەت-ی لەسەر لادەچێت بەهۆی خەوتن چونکە دەبێتە هۆی ئەوەى هەڵنەستێت بۆ جێبەجێکردنی واجبەکان، یان بەهۆی کەم تەمەنیەوە -باڵغ نەبوونەوە- کە دەبێتە هۆی ئەوەى ئەرکە شەرعیەکانى لەسەر واجب نەبێت، یان بەهۆی شێت بوونەوە کە دەبێتە هۆی ئەوەى فەرمانە ئەقڵیەکانی تێکبچێت، یان بەهۆی سەرخۆشبوونەوە، هەرکەسێک جیاکاری وبیرکردنەوەى ڕاستی لێ تێکبچێت ئەوا شیاو بوونی لەسەرلادەچێت بەهۆی ئەم سێ هۆکارەوە؛ خواى گەورە بە دادپەروەری وحیکمەت وبەزەیی خۆی لێپرسینەوەى هەڵگرتووە لەسەر ئەمانە ئەگەر سنوورێک تێبپەڕێنن یان واجبێک جێبەجێ نەکەن سەبارەت بە مافى خواى گەورە -سبحانه وتعالى-.
- نەنووسینی كردەوەكان لەسەریان، نابێتە هۆی جێبەجێ نەبوونی هەندێك حوكمی دونیایی لەسەریان؛ بۆ نمونە شێت ئەگەر كەسێك بكوژێت، ئەوا ناكوژرێتەوە وكەفارەتی لەسەر نییە، بەڵام كەسە نزیكەكانی دەبێت دیەكەی بدەن.
- باڵغ بوون سێ نیشانەی هەیە: دابەزینی مەنی بەهۆی خەوتن وشتی ترەوە، یان دەرچوونی مووی دەوروبەری ئەندامی زاوزێ، یان بە تەواوكردنی پانزە ساڵ، ئافرەت نیشانەیەكی تریشی هەیە ئەویش بریتیە لە: سووڕی مانگانە -حەیز-.
- سوبكی دەڵێت: منداڵ واتا غوڵام، وهەندێكی تر دەڵێن: -لە زمانی عەرەبیدا- كوڕ لەنێو سكی دایكیدا پێی دەووترێت -جَنين:كۆرپەلە-، ئەگەر لەدایك بێت پێی دەووترێت -صبيٌّ:كۆرپە-، ئەگەر لە شیرخواردن بڕا پێی دەووترێت -غلامٌ:غوڵام- هەتاوەكو حەوت ساڵی، پاشان پێی دەووترێت -يافِعً:یافیع- هەتا دە ساڵی، دواتر پێی دەووترێت -حزور:حەزور- هەتا تەمەنی پانزە ساڵی، وسیوتی دەڵێت: ئەگەر هەموو ئەم قۆناغانەی بڕی ئەوسا پێی ناووترێت منداڵ.
پۆلێنکردنەکان
زیاتر
- فەرموودە: نوێژ مەکەن بەرامبەر قەبرەکان، ولە سەریان دامەنیشن
- فەرموودە: پێغەمبەر -صلى الله علیه وسلم- لە تاریکایی شەودا نوێژی عیشای کرد، وعومەر دەرچوو، ووتی: نوێژ کردن، ئەی پێغەمبەری خودا، ئافرەتەکان ومنداڵەکان خەوتن، وپێغەمبەر -صلى الله علیه وسلم- دەرچوو وسەری تکەی ئاوی لێدەهات، وفەرمووی: ئەگەر قورس وناڕەحەت نەبوایە لە سەر ئومەتەکەم ئەوا فەرمانم پێیان دەکرد بە ئەنجامدانی نوێژی عیشا لەم کاتەدا
- فەرموودە: هەرکەسێک بە ستەم بستێک زەوی داگیر بکات؛ ملی تەوق دەکرێت بە حەوت چینی ناخی زەویدا
- فەرموودە: خواى گەورە نوێژی ئافرەتی باڵغ قبوڵ ناکات مەگەر خۆی دابپۆشێت
- فەرموودە: نابێـت هیچ یەکێکتان بە یەک پۆشاکەوە نوێژ بکات بە شێوەیەک کە شانەکانى دانەپۆشێـت
- فەرموودە: پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- لەسەر پشتی ئاژەڵەکەى نوێژی دەکرد ئەگەر ڕووی لە هەرئاراستەیەک بووایە، بەڵام ئەگەر بیویستایە نوێژی فەرز ئەنجامبدات؛ ئەوا لەسەر پشتی ئاژەڵەکە دادەبەزی وڕووی لە قیبلە دەکرد
- فەرموودە: پێغەمبەری خودا -صلى اللە علیە وسلم- ئەگەر لە سەفەردا بووایە وبیویستایە نوێژی سونەت ئەنجامبدات؛ ئەوا وشترەکەى بەرەو ڕووی ئاراستەى قیبلە دەکرد وتەکبیرەی دەکرد، وپاشان لە نوێژکردن بەردەوام دەبوو ئەگەر سوارییەکەى ڕووی لە هەر ئاراستەیەک بووایە