فەرموودە: پێنووسی تاوان نوسین لەسەر سێ کۆمەڵ ھەڵگیراوە: خەوتوو هەتا بەخەبەر دەبێتەوە، ومنداڵ هەتا باڵغ دەبێت، وشێت هەتا چاک دەبێتەوە

عن علي رضي الله عنه عن النبي صلى الله عليه وسلم قال: "رُفِعَ الْقَلَمُ عن ثلاثة: عن النائم حتى يَسْتَيْقِظَ، وعن الصبي حتى يَحْتَلِمَ، وعن المجنون حتى يَعْقِلَ".
[صحيح] - [رواه أبو داود والترمذي وابن ماجه وأحمد]

ئەم وەرگێڕاوە پێویستی بە پێداچوونەوە و وردبوونەوەی زیاتر هەیە.

لە عەلیەوە -ڕەزای خوای لێبێت- کە پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- دەفەرموێت: «پێنووسی تاوان نوسین لەسەر سێ کۆمەڵ ھەڵگیراوە : وخەوتوو هەتا بەخەبەر دەبێتەوە، ومنداڵ هەتا باڵغ دەبێت، وشێت هەتا چاک دەبێتەوە (ئاقڵ دەبێتەوە)».
[صەحیحە] - [ئیبنو ماجه گێڕاویەتیەوە - تورموذی گێڕاویەتیەوە - ئیبنوداود گێڕاویەتیەوە - ئەحمەد گێڕاویەتیەوە]

شیکردنەوە

فەرموودەکە بەڵگەیە لەسەر ئەوەى منداڵ بوون وخەوتن وشێت بوون هۆکارە بۆ لەدەستدانى (ئەهلیەت - شیاوبوون)؛ کە مەبەست لەم دەستەواژە ئەوەیە ئەو کەسە لە ڕووی شەرعەوە شیاوی ئەوە نییە ئەرکە شەرعییەکانی بۆ یان لەسەر جێگیر وجێبەجی بکرێت وتەکلیف وئەرکەکانى لەسەر لادەچێت لەم حاڵەتاندا، وبۆیە منداڵ وخەوتوو وشێت تەکلیف وئەرکە شەرعییەکانیان لەسەر لادەچێت لە ڕوانگەی فەرمانەکان ونەهی لێکراوەکان، وئەمیش لە ڕەحمەت وفەزڵی خودایە بەرامبەریان، وبیانووی (عوزری) منداڵ نامێنێت؛ کاتێک باڵغ دەبێت، وبیانووی خەوتوو نامێنێت؛ کاتێک لە خەو هەڵدەستێت، وبیانووی شێت نامێنێت؛ کاتێک چاک دەبێتەوە وهۆشی دەکرێتەوە.