නබි වදන: දහම උපදෙසකි.
عن أبي رقية تميم بن أوس الداري رضي الله عنه أن النبي صلى الله عليه وسلم قال: «الدين النصيحة» قلنا: لمن؟ قال: «لله، ولكتابه، ولرسوله، ولأئمة المسلمين وعامتهم».
[صحيح] - [رواه مسلم]
المزيــد ...
සැබැවින්ම නබි (සල්ලල්ලාහු අලයිහි වසල්ලම්) තුමා ප්රකාශ කළ බව අබූ රුකය්යා තමීම් ඉබ්නු අවුස් අද්-දාරී (රළියල්ලාහු අන්හු) තුමා විසින් වාර්තා කරන ලදී. “දහම උපදෙසකි” අපි: ‘කවුරුන් වෙනුවෙන් දැ’යි විමසා සිටියෙමු. එතුමා: අල්ලාහ් වෙනුවෙන් ද ඔහුගේ ග්රන්ථය වෙනුවෙන් ද ඔහුගේ දූතයා වෙනුවෙන් ද මුස්ලිම් සමාජය වෙනුවෙන් ද ඔවුන් අතර සිටින පොදු ජනතාව වෙනුවෙන් ද වේ.” යැයි පැවසූහ.
පූර්ව සාධක සහිත හදීසයකි. - ඉමාම් මුස්ලිම් එය වාර්තා කර ඇත.
පිවිතුරු දහම අවංක උපදෙස් සමග පැමිණ එය ක්රියාත්මක කළේය. එබැවින් අපි විශ්වාස කරන්නෙමු. කීර්තිමත් අල්ලාහ්ගේ ඒකීයත්වය පිළිගනිමු. අඩුපාඩුවලින් අපි ඔහුව පිවිතුරු කරමු. පූර්ණ ගුණාංගවලින් අපි ඔහු සද්ගායනා කරමු. සැබැවින්ම අල් කුර්ආනය කිසිදු නිර්මාණයකින් තොවර පහළ කරනු ලැබූ අල්ලාහ්ගේ වදනයි. එහි නීති අනුව අපි ක්රියා කරමු. එසේම අපි එය විශ්වාස කරමු. දේව දූතයාණන් ගෙන ආ දෑ සත්යයක් බව අපි ස්ථීර කරමු. ඔහුගේ නියෝග පිළිපදිමු. ඔහු තහනම් කළ දැයින් වැළකී සිටිමු. මුස්ලිම් ප්රජාව සත්යය මත පිහිටන්නට උපකාර කරමින් හා ඔවුන් නොදැනුවත් දෑ වෙත ඔවුනට මග පෙන්වමින් අපි ඔවුනට උපදෙස් දෙමු. ඔවුනට අමතක වූ හා ඔවුන් අනවධානයෙන් සිටි දෑ අපි ඔවුනට මතක් කරමු. පොදුවේ මුස්ලිම් සමාජය සත්යය වෙත අපි මඟ පෙන්වමු. අපගෙන් හෝ වෙනත් අයගෙන් හිංසාවක් ඇති වීමෙන් අපට හැකිතාක් අපි ඔවුන් වළක්වාලමු. යහපත අපි ඔවුනට විධානය කරමු. අයහපතින් අපි ඔවුන් වළක්වාලමු. ඔවුන් සඳහා වූ උපදෙසෙහි සමස්තය වන්නේ:අප අතරින් සියළු දනන් ප්රිය කරන සෑම කරුණක්ම ඔවුනට ද ප්රිය කිරීමයි.
من فوائد الحديث
- උපදෙස් දීමේ නියෝගය.
- දහම සම්බන්ධයෙන් උපදෙස් දීමේ නිලයේ වැදගත්කම. ‘දීන්’ දහම යනුවෙන් නම් තබන ලද්දේ එබැවිනි.
- සැබැවින්ම දහම් පිළිවෙත වනාහි, එය ප්රකාශ හා ක්රියා අන්තර්ගත වූවකි.
- ශ්රාවකයා වෙත ඉදිරිපත් කරන දෑ පිළිබඳ අවබෝධය විද්වතෙකුට තිබිය යුතුය. ශ්රාවකයා ඔහුගෙන් ප්රශ්න අසන තුරු පැහැදිලි කිරීමේදී අමතර දෙයක් එයට එකතු නොකළ යුතුය. එසේ කළ විට එය ඔහු අපහසුතාවයට පත් කරනු ඇත. එවිට ඔහු ඔහුට ඍජුව දන්වා සිටින දෑට වඩා ඔහු තුළ නපුරක් වන්නේය.
- සල්ලල්ලාහු අලයිහි වසල්ලම් තුමා සමස්තයක් වශයෙන් කරුණු ඉදිරිපත් කොට පසුව එය විස්තර කරමින් ඉගැන්වීමේ අලංකාර පිළිවෙත.
- සහාබාවරුන් - රළියල්ලාහු අන්හුම්- දැනුම කෙරෙහි දැඩි උනන්දුවක් දැක් වූ අතර පැහැදිලි කිරීමට අවශ්ය කිසිවක් ඒ ගැන විමසා මිස අත්හැළියේ නැත.
- වඩාත් වැදගත් දෙයින් ආරම්භ කර ඉන්පසු වැදගත් දෑ පවසා සිටීම. නබි (සල්ලල්ලාහු අලයිහි වසල්ලම්) තුමා පළමුව ආරම්භ කළේ උපදෙස අල්ලාහ් වෙනුවෙන් යැයි පවසමිනි. පසුව පුස්තකය වෙනුවෙන් යැයි ද ඉන්පසු දූතයාණන් (සල්ලල්ලාහු අලයිහි වසල්ලම්) වෙනුවෙන් යැයි ද අනතුරවු මුස්ලිම් ප්රජාව වෙනුවෙන් යැයි ද පසුව ඔවුන් අතර පොදු ජනතාව වෙනුවෙන්ය යැයිද පවසා සිටියහ.
- “දහම උපදෙසකි” යනුවෙන් තුන්වරක් පවසනු ලැබූ බව ඉමාම් අහ්මද් විසින් කළ වාර්තාවක පැමිණ ඇත්තාක් මෙන් වැදගත්කම පෙන්වීමටත් අවබෝධ කර දීමටත් නැවත නැවතත් ප්රකාශ කරමින් කතාව ස්ථීර කිරීම.
- සැමටම උපදෙස ඇතුළත් වීම.