فەرموودە: بە دڵنیاییەوە؛ مەی حەرام كرا

عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ:
كُنْتُ سَاقِيَ القَوْمِ فِي مَنْزِلِ أَبِي طَلْحَةَ، وَكَانَ خَمْرُهُمْ يَوْمَئِذٍ الفَضِيخَ، فَأَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مُنَادِيًا يُنَادِي: أَلاَ إِنَّ الخَمْرَ قَدْ حُرِّمَتْ، قَالَ: فَقَالَ لِي أَبُو طَلْحَةَ: اخْرُجْ، فَأَهْرِقْهَا، فَخَرَجْتُ فَهَرَقْتُهَا، فَجَرَتْ فِي سِكَكِ المَدِينَةِ، فَقَالَ بَعْضُ القَوْمِ: قَدْ قُتِلَ قَوْمٌ وَهِيَ فِي بُطُونِهِمْ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ: {لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِيمَا طَعِمُوا} [المائدة: 93] الآيَةَ.
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري: 2464]

ئەم وەرگێڕاوە پێویستی بە پێداچوونەوە و وردبوونەوەی زیاتر هەیە.

لە ئەنەسەوە -ڕەزای خوای لێبێت- دەڵێت:
«كوپ هەڵگر بووم لە ماڵی ئەبی تەڵحە، ئارەقیان لەو كاتەدا لە فەزیخ دروست دەكرد، پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- فەرمانی بە بانگدەرێك كرد كە بانگ بكات وبڵێت: بە دڵنیاییەوە؛ مەی حەرام كرا، -ئەنەس- دەڵێت: ئەبی تەڵحە پێمی ووت: بڕۆ دەرەوە، وبیڕێژە، منیش دەرچووم وڕژاندم، ئارەقەكە دەڕۆیشت لە ڕێگاكانی نێو مەدینەدا، هەندێك خەڵك ووتیان: خەڵكانێك كوژران لەكاتێكدا ئارەق لە نێو سكیاندا بوو، بۆیە خوای گەورە ئەم ئایەتەی دابەزاند: {لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِيمَا طَعِمُوا..} [المائدة: 93] واتە: {نەبووە ونیە لەسەر ئەوانەی کە بڕوایان ھێناوە، وە کردەوە چاکەکانیان کردووە ھیچ گوناھێک لەوەی خواردویانە (لە ئارەق و پارەی قومار پێش حەرام کردنیان)..}».
[صەحیحە] - [بوخاری و موسلیم هاوڕان لەسەری] - [صحيح البخاري - 2464]

شیکردنەوە

ئەنەس -ڕەزای خوای لێبێت- دەیگێڕێتەوە بۆمان كە ئەو كوپ هەڵگر بوو بۆ ئەو كەسانەی دەهاتن بۆ ماڵی ئەبی تەڵحە -ڕەزای خوای لێبێت- كە مێردی دایكی بوو، ئارەقیان لەو كاتەدا لە فەزیخ دروست دەكرد، ئەمیش بریتیە لە تێكەڵەی خورما پێگەیشتوو وخورمای پێنەگەیشتوو، بانگكاری پێغەمبەر -صلى اللە علیە وسلم- بانگی كرد، ووتی: بە دڵنیاییەوە؛ مەی حەرام كرا، -ئەنەس- دەڵێت: ئەبی تەڵحە پێمی ووت: بڕۆ دەرەوە، سەرەو خواری بكە وبیڕێژە، منیش سەرەو خوارم كرد وڕژاندم، ئارەق دەڕۆیشت لە ڕێگاكانی نێو مەدینەدا، هەندێك خەڵك ووتیان: هەندێك لە هاوەڵان كوژران پێش حەرامكردنی ئارەق لەكاتێكدا لە نێو سكیاندا بوو، بۆیە خوای گەورە ئەم ئایەتەی دابەزاند:
{لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِيمَا طَعِمُوا..} واتە: {نەبووە ونیە لەسەر ئەوانەی کە بڕوایان ھێناوە، وە کردەوە چاکەکانیان کردووە ھیچ گوناھێک لەوەی خواردویانە (لە ئارەق و پارەی قومار پێش حەرام کردنیان)..}». [سورەتی -المائدة-: ئایەتی 93]. واتا: گوناهـبار نین ئەوانەی کە بڕوایان ھێناوە، وئارەقیان خواردووەتەوە پێش ئەوەی حەرام كرابێت.

لە سوودەکانی فەرموودەکە

1. ئاماژەیە بۆ فەزڵی ئەبی تەڵحە وهاوەڵان -ڕەزای خوایان لێبێت-، چونكە دەستبەجێ گوێڕایەڵی فەرمانی الله بوون بەبێ پرسیاركردن، وبە ڕاستی ئەمەیە هەڵوێستی مسوڵمانی ڕاستگۆ.
2. خەمر -ئارەق:مەی-: ناوێكی گشتگیرە بۆ هەموو شتێك كە مرۆڤ بێهۆش بكات.
3. فەزیخ: خواردنەوەیەكە لە بوسر وخورمای پێگەیشتوو دروست دەكرا بە بێ ئەوەی ئاگر بەری بكەوێت، وبوسر: خورمایەكە كە پێنەگەیەشتبێت وهێشتا زەرد بێـت.
4. ئیبن حەجەر ووتی: موهەلەب دەڵێت: مەی ڕژێنرا لە ڕێگادا بۆ ئەوەی ڕەتكردنەوەی ئاشكرا بكرێت و وازلێهێنانی بەناوبانگ بێت، وئەم بەرژەوەندیە زیاترە لە ئازار گەیاندن بە ڕژاندنی لە نێو ڕێگاكاندا.
5. ڕوونكردنەوەی ڕەحمەتی الله -سبحانه وتعالی- بە بەندەكانی، ولێپرسینەوەیان لێناكات لەسەر كردەوە پێش دابەزینی حوكم.
6. خوای گەورە -عز وجل- مەی حەرامكردووە چونكە خراپە وزیانی زۆری هەیە بۆ سەر ئەقڵ وپارە وسامان، وهۆكارە بۆ ئەوەی مرۆڤ زۆرێك لە تاوانەكان بكات؛ بەهۆی نەمانی ئەقڵ وهۆشی.