Hədis: Sizlərə tərk etdiyim (haqqında əmr və qadağa gəlməyən) şeylərdə məni rahat buraxın (artıq suallar verməyin). Sizdən öncəkilər verdikləri sual və peyğəmbərlərinə müxalif olmaları səbəbi ilə həlak oldular

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ:
«دَعُونِي مَا تَرَكْتُكُمْ، إِنَّمَا هَلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ بِسُؤَالِهِمْ وَاخْتِلَافِهِمْ عَلَى أَنْبِيَائِهِمْ، فَإِذَا نَهَيْتُكُمْ عَنْ شَيْءٍ فَاجْتَنِبُوهُ، وَإِذَا أَمَرْتُكُمْ بِأَمْرٍ فَأْتُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ».
[صحيح] - [متفق عليه] - [صحيح البخاري: 7288]

Əbu Hureyradan (Allah ondan razı olsun) rəvayət edilir ki, Peyğəmbər (Allahın salavatı və salamı onun üzərinə olsun) buyurdu:
"Sizlərə tərk etdiyim (haqqında əmr və qadağa gəlməyən) şeylərdə məni rahat buraxın (artıq suallar verməyin). Sizdən öncəkilər verdikləri sual və peyğəmbərlərinə müxalif olmaları səbəbi ilə həlak oldular, buna görə də sizə bir şeyi qadağan etdikdə ondan uzaq durun, bir şeyi əmr etdikdə onu bacardığınız qədər yerinə yetirin.
[Səhih] - [Müttəfəqun aleyhi(əl-Buxari və Musliminsəhih gördüyü hədislər)] - [Sahihul-Buxari - 7288]

Şərh (izah)

Peyğəmbər (Allahın salavatı və salamı onun üzərinə olsun) buyurdu ki, şəriət hökmləri üç qismə bölünür: Haqqında susulmuş hökmlər, qadağalar və əmrlər.
Birinciyə gəlincə: o şəriətin haqqında susduğu şeydir: belə ki, onun haqqında hökm yoxdur və əşyalarda əsl olan onların vacib olmamasıdır; Onun (Allahın salavatı və salamı onun üzərinə olsun) zamnında baş verməyən bir şey haqqında, həmin şeyin vacib və ya haram edilməsi hökmü nazil olmaması üçün soruşmaqdan çəkinmək gərəkirdi, çünki Allah bu şeyləri bəndələrinə olan rəhmətindən dolayı tərk etmişdir. Lakin, onun (Allahın salavatı və salamı onun üzərinə olsun) vəfatından sonra əgər sual din məsələsində ehtiyac duyulan şeylər üçün fətva almaq və ya öyrənmək üçündürsə, bu icazəlidir və hətta əmr edilmişdir. Lakin, inad və çətinləşdirmə formasında olarsa, bu hədisdə qadağan edilən sualdan qəsd elə budur. Çünki, bu İsrail övladlarının başına gələnin bənzərinə gətirib çıxara bilər. Belə ki, onlara bir inək kəsmək əmr edildi və əgər onlar hər hansı bir inək kəssəydilər, buna əməl etmiş olardılar, lakin onlar bu məsələni (əlavə suallar verməklə) çətinləşdirdilər və onlar üçün (hökmlər) çətinləşdirildi.
İkinci: Qadağalar; Onlar o əməllərdir ki: onları tərk edən mükafatlandırılar və onları işləyən isə cəzalandırılar, buna görə də onların hamısından çəkinmək vacibdir.
Üçüncü: Əmrlər; Onlar o əməllərdir ki: onu edən mükafatlandırılar, onu tərk edən isə cəzalandırılar, ona görə də bacarıldığı qədər bu əməllər edilməlidir.

Hədisin faydalarından

1. Ehtiyac duyulan ən vacib olanla məşğul olmaq, hazırda ehtiyac olmayan şeyləri tərk etmək və baş verməyən şeylər haqqında sual verməklə məşğul olmamaq lazımdır.
2. Məsələləri çətinləşdirə biləcək sual verməyin və çoxlu ixtilafa səbəb olacaq şübhələr qapısını açmağın haramlılığı.
3. Bütün qadağaları tərk etmək əmr edilmişdir; çünki onu tərk etməyin heç bir çətinliyi yoxdur və buna görə də onun qadağan edilməsi ümumidir.
4. Əmr olunanı bacarılan miqdarda yerinə yetirməyin tələb edilməsi; çünki onu yerinə yetirmək çətin və ya mümkünsüz ola bilər; Buna görə də o bacarılan miqdarda əmr edilib.
5. Çox sual verməyin qadağan edilməsi.
6. Alimlər sualı iki qismə bölmüşdür: Onlardan biri: Din məsələsində ehtiyac duyulan şeyləri öyrənmək üçün olandır ki, bunun özü əmr edilmişdir. Səhabələrin sualları da bu növdəndir.
7. İkincisi: İnadkarlıq və çətinləşdirmə şəklində olan suallar və bu növ qadağan olunandır.
8. Bu ümmət, öncəki ümmətlərin etdiyi kimi edib peyğəmbərinə müxalif olmaqdan qadağan edilmişdir.
9. Ehtiyac olmayan şeylərdə, xüsusən də yalnız Allahın bildiyi qeybi məsələlər və Qiyamət gününün halları kimi əl çatmayan işlərdə çoxlu sual vermək və peyğəmbərlərə müxalif olmaq həlak olmağın səbəbidir.
10. Çətin məsələlərdə sual verməyin qadağan edilməsi, əl-Əvzəi demişdir: Allah qulunu elmin bərəkətindən məhrum etmək istəyərsə, onun dilinə mübahisə etməyi salar, mən onların insanların ən az elmlisi olduğunu gördüm. İbn Vəhb demişdir: Malikin belə dediyini eşitdim: Elmdə mübahisə etmək, insanın qəlbindən elm nurunu aparar.