Ҳадис: Мен сизларни нимадан қайтарган бўлсам, қайтинглар, нимага буюрган бўлсам, тоқатингиз даражасида адо қилинглар

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ صَخْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: سَمِعْت رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يَقُولُ:
«مَا نَهَيْتُكُمْ عَنْهُ فَاجْتَنِبُوهُ، وَمَا أَمَرْتُكُمْ بِهِ فَافْعَلُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ، فَإِنَّمَا أَهْلَكَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ كَثْرَةُ مَسَائِلِهِمْ، وَاخْتِلَافُهُمْ عَلَى أَنْبِيَائِهِمْ».
[صحيح] - [رواه البخاري ومسلم] - [الأربعون النووية: 9]

Абу Ҳурайра Абдураҳмон ибн Сохр разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг шундай деганларини эшитдим:
«Мен сизларни нимадан қайтарган бўлсам, қайтинглар, нимага буюрган бўлсам, тоқатингиз даражасида адо қилинглар. Сизлардан аввалги қавмлар пайғамбарларига кўп саволлар ёғдириб, уларга хилоф қилганлари сабабли ҳалок бўлдилар».
-

Изоҳ

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам агар У зот бирор нарсадан қайтарсалар, ундан мутлақо тийилишимиз вожиблигини, бирор амалга буюрсалар, қодир бўлганимизича уни адо этишимиз лозим эканлигини хабар бермоқдалар. Сўнгра бизнинг умматимиз олдинги умматлардек пайғамбарларига кўп савол бериб, буйруқларидан юз ўгирганлардек бўлишдан огоҳлантирдилар. Улар шу сабабли Аллоҳнинг турли азоб ва ҳалокатларига учрадилар. Улар каби ҳалокатга дучор бўлмаслигимиз учун биз уларга ўхшамаслигимиз зарур.

Ҳадиснинг фойдалари

1. Ушбу ҳадис Аллоҳнинг амрларини бажариш ва тақиқларидан тийилишда асосий қоидалардандир.
2. Қайтарилган ишларга ҳеч бир ҳолатда рухсат йўқ, уларни мутлақо тарк этиш шарт. Амр қилинган ишлар эса, қодир бўлганимизча адо этилади. Чунки тарк қилиш ҳар кимнинг қўлидан келади, амал қилиш эса, уни бажаришга қувват ва имконият талаб қилади.
3. Қайтариқ кўпни ҳам, озни ҳам ўз ичига олади. Масалан, рибонинг озидан ҳам, кўпидан ҳам қайтарилгандир.
4. Ҳаромга олиб борувчи сабабларни тарк қилиш. Чунки, бу четланиш маъноларидандир.
5. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг бир буйруғини эшитган одам "бу мустаҳабми, ёки вожибми?" дейишлиги дуруст эмас. Ваҳоланки, расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи ва саллам: "Уни қудратингиз етганича бажаринг!" демоқдалар.
6. Кўп савол бериш — ҳалокатга сабаб бўлади, айниқса, инсон ақли етмайдиган масалаларда, ғайб ёки қиёмат кунининг ҳолатлари ҳақида кўп савол бериши. Танаттуъ ва ғулувга кетувчилардан бўлиб қолманг ва ҳалокатга йўлиқмаслик учун кўп савол берманг.