حديث: از آنچه شما را نهی کردم، به کلی بپرهیزید و آنچه شما را بدان فرمان دادم، تا می‌توانید به جا آورید

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ صَخْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: سَمِعْت رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يَقُولُ:
«مَا نَهَيْتُكُمْ عَنْهُ فَاجْتَنِبُوهُ، وَمَا أَمَرْتُكُمْ بِهِ فَافْعَلُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ، فَإِنَّمَا أَهْلَكَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ كَثْرَةُ مَسَائِلِهِمْ، وَاخْتِلَافُهُمْ عَلَى أَنْبِيَائِهِمْ».
[صحيح] - [رواه البخاري ومسلم] - [الأربعون النووية: 9]

از ابو هریره عبدالرحمن بن صخر رضی الله عنه روایت است که گفت: از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که می فرمودند:
«از آنچه شما را نهی کردم، به کلی بپرهیزید و آنچه شما را بدان فرمان دادم، تا می‌توانید به جا آورید؛ چرا که هلاکت پیشینیان شما تنها به سبب بسیار پرسیدن‌ها و اختلاف ورزیدن‌شان با پیامبرانشان بود».
[صحیح] - [رواه البخاري ومسلم] - [الأربعون النووية - 9]

توضیح

رسول الله صلی الله علیه وسلم برای ما روشن ساخت که هنگامی که از چیزی نهی می‌کنیم، بر ماست که بدون هیچ استثنایی، به کلی از آن بپرهیزیم؛ و هنگامی که به چیزی فرمان می‌دهیم، بر عهده ماست که تا توان داریم، آن را به جا آوریم. سپس به ما هشدار داد تا مانند برخی امت‌های پیشین نباشیم که بسیار از پیامبرانشان پرسش‌ها کردند و با ایشان مخالفت ورزیدند؛ پس الله متعال آنان را به انواع هلاکت و تباهی دچارشان ساخت، پس شایسته نیست مانند آنان باشیم تا همانند ایشان هلاک نشویم.

از فوائد حدیث

1. حدیث، قاعده‌ای است در بیان تکلیفِ به جا آوردن امر و پرهیز از نهی شده.
2. در چیزهای نهی شده، رخصتی برای ارتکاب هیچ بخشی از آن داده نشده؛ و امر به اندازه توانایی مقید شده؛ چرا که ترک در توان است ولی انجام فعل نیازمند توانایی بر ایجاد فعل مورد امر است.
3. نهی از زیاده روی در پرسش، علماء پرسیدن را به دو دسته تقسیم کرده اند: يک: آنچه به شکل تعلیم در امور دین نیاز باشد، با این چنین پرسیدن امر شده، و پرسیدن صحابه از این نوع بود، و دوم: آنچه به شکل عیبجویی و تکلّف باشد که از این نوع نهی شده است.
4. هشدار این امت از نافرمانی پیامبرش، همان گونه که در امت های قبل اتفاق افتاده بود.
5. منع شده، کم و زیادش را شامل می‌شود؛ چرا که اجتناب از آن، تنها با پرهیز از کم و زیادش میسّر می‌گردد. برای مثال: چون ما را از سود نهی کرده است، کم و زیادش را دربرمی‌گیرد.
6. ترك اسباب و راه‌هایی که به حرام می‌انجامد؛ چرا که این از معنای اجتناب است.
7. شایسته نیست انسان، هنگامی که فرمان رسول الله صلی الله علیه وسلم را شنود، بگوید: آیا این واجب است یا مستحب؟ بلکه بر اوست که در انجام آن بشتابد؛ به دلیل قول ایشان: «پس تا می‌توانید از آن به جا آورید».
8. زیاد پرسش، سبب هلاکت است ـ به ویژه در اموری که دسترسی به آنها ممکن نیست، مانند مسائل غیبی و چگونگی احوال روز قیامت ـ در این موارد بسیار پرسش مکن تا هلاک نشوی، و خود را به تنطّع (غور کردن و به کنه چیزی رسیدن) و تعمق نیازاری.