بروز رسانی: آنچه شما را از آن نهی کردم، پس از آن دوری کنید؛ و آنچه به شما فرمان دادم، تا آنجا که توان دارید انجام دهید

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ صَخْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: سَمِعْت رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم يَقُولُ:
«مَا نَهَيْتُكُمْ عَنْهُ فَاجْتَنِبُوهُ، وَمَا أَمَرْتُكُمْ بِهِ فَافْعَلُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ، فَإِنَّمَا أَهْلَكَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ كَثْرَةُ مَسَائِلِهِمْ، وَاخْتِلَافُهُمْ عَلَى أَنْبِيَائِهِمْ».
[صحيح] - [رواه البخاري ومسلم] - [الأربعون النووية: 9]

از ابوهریره، عبدالرحمن بن صخر، رضی‌الله‌عنه روایت است که گفت: شنیدم رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرمود:
«آنچه شما را از آن نهی کردم، پس از آن دوری کنید؛ و آنچه به شما فرمان دادم، تا آنجا که توان دارید انجام دهید. همانا کسانی که پیش از شما بودند، به سبب پرسش‌های فراوانشان و اختلافشان با پیامبرانشان هلاک شدند.»
-

شرح

رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم برای ما روشن ساخت که هرگاه ما را از چیزی نهی کند، واجب است بی‌هیچ استثنایی از آن دوری کنیم؛ و هرگاه به چیزی فرمان دهد، بر ماست که آن مقدار از آن را که در توانمان است انجام دهیم. سپس ما را برحذر داشت تا همانند برخی از امت‌های پیشین نباشیم، آنگاه که پرسش‌های فراوان از پیامبران خود کردند و در عین حال با آنان مخالفت ورزیدند؛ پس خداوند آنان را به انواع هلاکت و نابودی کیفر داد. لذا شایسته است که مانند آنان نباشیم تا همچون ایشان هلاک نگردیم.

از نکات این حدیث

1. این حدیث قاعده‌ای است در بیان وجوب انجام دادن دستورات و پرهیز از محظورات (کارهای ممنوع).
2. هیچ رخصتی در شریعت برای ارتکاب آنچه از آن نهی شده وجود ندارد؛ اما امر به استطاعت مقید شده است، زیرا ترک [محرمات] در توان همگان است، ولی انجام دادن فعل «مأمور به»، نیازمند توانایی بر ایجاد آن عمل است.
3. آنچه از آن نهی شده، اندک و بسیار را شامل می‌شود؛ زیرا پرهیز از آن جز با دوری از کم و زیادش تحقق نمی‌یابد. برای نمونه: ما را از ربا نهی کرده است، پس اندک و بسیار آن را شامل می‌شود.
4. رها کردن اسباب و عواملی که به حرام می‌انجامد، چرا که این داخل در معنای «اجتناب» است.
5. شایسته نیست انسان هنگامی که فرمانی از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌شنود بگوید: آیا واجب است یا مستحب؟ بلکه باید در انجام آن شتاب کند؛ به دلیل این فرمودهٔ خداوند: «پس از آن، تا آنجا که توان دارید انجام دهید».
6. فراوان‌بودنِ پرسش‌ها سبب هلاکت است، به‌ویژه در اموری که دسترسی به آنها ممکن نیست؛ مانند مسائل غیبی و چگونگی احوال روز قیامت. پس در این موارد بسیار پرسش مکن که هلاک می‌شوی و در زمرهٔ سخت‌گیرانِ ریزبین قرار می‌گیری.