Ҳадис: Некӣ кардан ахлоқи хуб аст ва гуноҳ он аст, ки дар дилат нороҳатӣ биорад ва аз ошкор шуданаш дар байни мардум туро бадат ояд

عَنِ النَّوَّاسِ بْنِ سِمْعَانَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ:
«البِرُّ: حُسْنُ الخُلُقِ، وَالإِثْمُ مَا حَاكَ فِي صَدْرِكَ، وَكَرِهْتَ أَنْ يَطَّلِعَ عَلَيْهِ النَّاسُ». وَعَنْ وَابِصَةَ بْنِ مَعْبَدٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: أَتَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: «جِئْتَ تَسْأَلُ عَنِ البِرِّ وَالإِثْمِ»، قُلْتُ: نَعَمْ، قَالَ: «اسْتَفْتِ قَلْبَكَ، البِرُّ: مَا اطْمَأَنَّتْ إلَيْهِ النَّفْسُ، وَاطْمَأَنَّ إلَيْهِ القَلْبُ، وَالإِثْمُ: مَا حَاكَ فِي نَفْسِكَ وَتَرَدَّدَ فِي الصَّدْرِ، وَإِنْ أَفْتَاكَ النَّاسُ وَأَفْتَوْكَ».
[صحيح] - [الحديث الأول: رواه مسلم، والحديث الثاني: رواه أحمد والدارمي.] - [الأربعون النووية: 27]

Аз Нувос ибни Самъон (разияллоҳу анҳу) ривоят аст, ки Паёмбар (Саллалоҳу алайҳи ва саллам) фармуданд:
"Некӣ кардан ахлоқи хуб аст ва гуноҳ он аст, ки дар дилат нороҳатӣ биорад ва аз ошкор шуданаш дар байни мардум туро бадат ояд".
[صحيح] - [الحديث الأول: رواه مسلم، والحديث الثاني: رواه أحمد والدارمي] - [الأربعون النووية - 27]

Шарҳ

Паёмбари Худо (Саллаллоҳу алайҳи ва саллам) дар бораи некукорӣ ва гуноҳ хабар доданд. Фармуданд, ки аз бузургтарин сифатҳои некӣ — ахлоқи нек бо Аллоҳ Таъоло тавассути тақво; ва бо мардум, тавассути таҳаммули озор, камхашмӣ, чеҳраи кушода, сухани нарм, пайвандӣ, итоат, меҳрубонӣ, некукорӣ ва ҳамнишинии нек аст. Ва некӣ он чизест, ки қалб ва нафс ба он ором мегиранд. Аммо гуноҳ он чизест, ки дар нафс эҳсоси нороҳатӣ ва шубҳа ба вуҷуд меорад, ки дил ба он ором намегирад ва тарсе дар дил пайдо мешавад, ки мабодо гуноҳ бошад ва шубҳа боқӣ мемонад. Агар шахс аз ошкор кардани он амали худ шарм медорад, зеро дар назди мардум ва шахсиятҳои бообурӯ зишт менамояд, пас, он гуноҳ аст, на некӣ. Зеро нафс табиатан мехоҳад, ки мардум аз корҳои некаш огоҳ шаванд. Пас, агар инсон нахоҳад, ки ин амалҳояш назди дигарон ошкор шаванд, ин аломати гуноҳ будани он амал аст. Ҳатто агар олимон ва мардум барои ту он амалро ҳалол бидонанд, ту набояд онро то замоне ки шубҳа дар дили ту боқист, анҷом диҳӣ. Зеро агар шубҳа дуруст бошад, фатво онро аз байн намебарад, зеро муфтӣ шояд бар асоси далели шаръӣ фатво надодааст. Аммо агар фатво бар асоси далели шаръӣ бошад, бар ту лозим аст, ки ба он амал кунӣ, ҳатто агар нафси ту ба он майл надошта бошад.

Аз фоидаҳои ҳадис

1. Тарғиб ба ахлоқи неку, зеро хулқи нек яке аз бузургтарин сифатҳои некукорӣ аст.
2. Ҳақ ва ботил бар муъмин пӯшида намемонад, балки ӯ ҳақро бо нуре, ки дар қалбаш ҳаст, мешиносад ва аз ботил безор шуда, онро инкор мекунад.
3. Аз нишонаҳои гуноҳ ин аст, ки қалб нороҳат ва ноором мешавад ва шахс намехоҳад мардум аз он огоҳ шаванд.
4. Синдӣ мегӯяд: Ин сухан дар бораи муштабиҳот аст (корҳое, ки миёнаи ҳалол ва ҳаром қарор доранд) ва мардум дар онҳо ба таври қатъӣ яке аз ду ҷонибро намедонанд. Аммо корҳое ки шаръан дастур дода шудаанд ва бар зидди онҳо далеле вуҷуд надорад, онҳо аз аъмоли нек мебошанд. Ҳамчунин корҳое, ки шаръан манъ шудаанд, онҳо гуноҳанд, ва дар ин ду ҳолат ниёз ба пурсон кардани қалб ва оромиши он нест.
5. Мухотаб дар ҳадис соҳибони фитрати солим мебошанд, на онҳое, ки қалбҳояшон вожгун шудааст ва дигар некро нек намешиносанду бадро бад намешуморанд, магар он чизеро ки нафси онон дӯст бидорад.
6. Тайибӣ гуфтааст: Гуфта шудааст, ки истилоҳи "некию некӯкорӣ" дар ҳадис бо маъноҳои гуногун тафсир шудааст: Дар як маврид бар он чизе гуфта шудааст, ки нафс ба он ором мешавад ва қалб ба он итминон меёбад; дар ҷои дигар ба маънои имон омадааст; ва дар ҷои дигар он чи туро ба сӯи Худо наздик мекунад, дар ҳадиси мазкур "бир" ба хулқи нек тафсир шудааст. Ва хулқи нек инҳоянд: тахаммул (тобоварӣ) бар озор, кам ғазаб кардан, рӯи кушода доштан, сухани нек гуфтан ва монанди инҳо, ки ҳамаи ин маъноҳо ба ҳам наздиканд.